İLTİHABİ BAĞIRSAK HASTALIKLARI İnflamatuar barsak hastalıkları; İBH; Kron; Crohn s; Ülseratif kolit İltihabi bağırsak hastalıkları bağırsağın iltihaplanması ile seyreden bir gurup hastalıktır. Bu hastalıklarda bağırsak duvarı iltihaplanır, bağırsak fonksiyonu bozulur, gıda emilimi ve bağırsak alışkanlıkları bozulur. İltihabi bağırsak hastalıklarının iki çeşidi vardır: 1- Kron Hastalığı (Crohns Disease) ve 2- Ülseratif kolit. Her ikisi de hayat boyu sürer ve kontrol altına alınmaz ise birçok komplikasyona neden olur. İltihabi bağırsak hastalıklarının sebebi nedir? İltihabi bağırsak hastalıklarının gerçek sebebi bilinmemektedir, ancak: Ailesel yatkınlık ( yakın aile bireylerinde olması), Bağırsaklara zarar veren viral yada bakteriyel bir hastalık geçirmiş olmak, İmmün sistemi bozan bir hastalık yada ilaç kullanmanın iltihabi barsak hastalıklarının başlamasını tetiklediği düşünülmektedir. İltihabi bağırsak hastalıkları bulaşıcı değildir kişiden kişiye geçmez. İltihabi bağırsak hastalıklarının belirtileri nelerdir? İltihabi bağırsak hastalıkları birçok şikayete neden olur. Hastalığın şiddeti ve şikayetler hastadan hastaya çok değişir. İltihabi bağırsak hastalıkları ataklar halinde seyreder. Arada
iyilik dönemleri görülür. Hastalığın yerine ve derinliğine göre şikayetler değişir en sık görülen şikayetler: Kramp tarzında karın ağrıları, İshal, İştahsızlık ve kilo kaybı, Barsak kanamaları, Kanlı ishal, Barsakta ülserler oluşması, Makat ve etrafında iltihap ve akıntı, Gaz, şişkinlik, Çabuk doyma, Bağırsak guruldaması, Bulantı, kusma, hastalığa bağlı en sık görülen bağırsak şikâyetleridir. Bağırsakta iltihaba bağlı olarak besin emilimi bozulur. Bu hastaların neredeyse tamamında demir eksikliğine bağlı kansızlık görülür. Çocuk yaşta ortaya çıkarsa büyüme ve gelişmeyi bozar. Ayrıca bu hastalıklar barsak dışı şikayetlere de sebep olur. En sık görülen bağırsak dışı şikayetler: Ağızda aftlar, Artrit ( kalça, diz, bilek eklemlerinde şişme ağrı ), Osteoporoz, Parmak çomaklaşması, Cilt döküntüleri, Cilt apseleri, Göz iltihapları, Karaciğer yağlanması, Safra kesesi iltihabı dır. İltihabi bağırsak hastalıkları nasıl teşhis edilir? Hastanın şikayetleri ve muayenesi teşhiste ilk adımdır. Laboratuvar testleri tanıya yardımcıdır. Kan sayımı,
CRP, Sedimantasyon, Dışkı mikroskopisi ve kültürü, Dışkıda parazit aranması, Clostridium difficile testleri, Cheliak hastalığı testleri, panca (Perinükleer antinötrofilik sitoplazmik antikor ): Ülseratif kolitli olanların yaklaşık yarısında, Kron hastalarının beşte birinde pozitif tir. ASCA (Saccharomyces cerevisiae antikorları), IgG ve IgA: Crohn hastalarının yarısında pozitif bulunmaktadır. Hastalığın kesin teşhisi kolonoskopi ile alınan parçanın patolojik incelemesi ile konur. Kan testleri teşhise yardımcıdır aynı zamanda hastalığın takibinde ve alevlenme dönemlerinin izlenmesinde kullanılır. iltihabi barsak hastalıkları nasıl tedavi edilir? İltihabi bağırsak hastalıkları ömür boyu süren hastalıklardır. Hastalık alevlenmeler ile seyreder. Stres in bu hastalıkları alevlendirdiği iyi bilinmektedir. Yeme alışkanlığı iyilik dönemlerini uzatabilir; Az yağlı, Meyveden zengin, Az lifli ve Et ve süt ürünlerinden fakir beslenmek iltihabi barsak hastalıklarının alevlenme şansını azaltır. İlaçlar: Bağırsaktaki iltihabi alevlenmeyi azaltmak amacıyla birçok ilaç kullanılır. Anti inflamatuar ilaçlar, Kortizon, İmmun supresan ilaçlar, İshal kesiciler,
Laksatifler, Ağrı kesiciler tedavide kullanılmaktadır. Cerrahi tedavi: Çok ciddi iltihabi bağırsak hastalıklarında bağırsağın iltihaplı kısmının çıkarılması gerekebilir. Referanslar: 1- American Academy of Family Physicians http://www.aafp.org/ 2- National Digestive Diseases Information Clearinghouse http://digestive.niddk.nih.gov/index.htm/ 3- Canadian Family Physician http://www.cfpc.ca/cfp/ 4- Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca/ 5- American Academy of Family Physicians. Inflammatory bowel disease. American Academy of Family Physicians website. http://familydoctor.org/online/famdocen/home/common/digestive/ disorders/252.html 6- American Gastroenterological Association website http://www.gastro.org/wmspage.cfm?parm1=851. June 25, 2007. 7- Botoman VA, Bonner GF, Botoman DA. Management of inflammatory bowel disease. American Family Physician websitehttp://www.aafp.org/afp/980101ap/botoman.html. Published 1998. June 27, 2007. 8- Brandt LJ, Steiner-Grossman P, eds. Treating IBD: A Patient s Guide to the Medical and Surgical Management of Inflammatory Bowel Disease. New York, NY: Raven Press; 1989. 9- Carson-DeWitt R. Ulcerative colitis. EBSCO Health Library websitehttp://www.ebscohost.com/thistopic.php?marketid=15topic ID=81. Updated September 30, 2009. December 2, 2009. 10- DynaMed Editorial Team. Irritable bowel syndrome (IBS). EBSCO DynaMed websitehttp://www.ebscohost.com/dynamed/what.php. June 25, 2007. 11- Mayo Clinic. Crohns disease. Mayo Clinic websitehttp://www.mayoclinic.com/health/crohns-disease/ds00104. Updated August 8, 2009. November 10, 2010. 12- Steiner-Grossman P, Banks PA, Present DH, eds. The New People Not Patients: A Source Book for Living With IBD.
Dubuque, IA: Kendall/Hunt Publishing Company; 1992. 13- Ulcerative colitis. Mayo Clinic.com websitehttp://www.mayoclinic.com/health/ulcerative-colitis/ds0 0598. Updated August 2009. December 10, 2010 ÇÖLYAK HASTALIĞI Çölyak Sprue; Non Tropikal Sprue; Glüten Enteropatisi, Çölyak hastalığı sindirim sisteminin otoimmün hastalığıdır. Buğday, arpa gibi tahılların içinde bulunan GLÜTEN maddesine karşı ortaya çıkan gıda alerjisidir. Gıdaların içindeki GLÜTEN maddesi ince bağırsağa zarar verir. İnce bağırsaklarda besin emilimi yapan çıkıntılar (villus) kaybolmaya başlar. Hastalar besin alamaz ve büyüme gelişme geriliği başlar. Buğday, arpa, çavdar gibi tahıl içeren yemekleri takiben karın ağrısı, kramp, gaz ve ishal en önemli şikayetlerdir. Çölyak hastalığı çocuk yaşta başlar, bazı hastalarda şikayetler hafif seyreder. İleri yaşarla kadar teşhis edilemeyen vakalar da vardır. Çölyak hastalığı kan testleri ile kolayca tespit edilebilmektedir. Çölyak hastalığının sebebi nedir? Çölyak hastalığının sebebi tahıllarda bulunan glüten maddesine karşı alerjik immünolojik reaksiyondur. Bu alerjik reaksiyonun neden başladığı bilinmemektedir. Hastalarda Çölyak hastalığına karşı genetik bir eğilim vardır. Sıklıkla ailede Çölyak hastası olduğu görülür. Çölyak Hastalığı kimlerde görülür? Çölyak hastalığı genetik özelliği olan bir hastalıktır;
Ailede Çölyak hastası olması, ya da hastada Diğer otoimmun hastalıkların bulunması; Tip 1 Diyabet, Otoimmün tiroid hastalıkları, Sistemik Lupus, Dermatitis herpetiformis ( Çölyak hastalığına bağlı deri bulgusu), Romatoid artrit, gibi hastalıkların bulunması Çölyak hastası olma ihtimalini arttırır. Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir? Çölyak hastalığı çocukluk çağda veya erken erişkinlikte başlar. Çocuklarda ki şikayetler erişkinlerden farklıdır. Bağırsaklar ne kadar hasar görürse şikayetlerde o kadar artar. Bu nedenle erken teşhis ve tedavisi önemlidir. En sık bulgu sebebi açıklanamayan demir eksikliği anemisi dir. En ciddi bulgu beslenme bozukluğuna bağlı büyüme gelişme geriliğidir. Çocuklarda çok çeşitli şikayetler ortaya çıkabilir. Çölyak hastalığına bağlı olarak çocuklarda en sık: Karın ağrısı, Şişlik, Bulantı, iştahsızlık, İleri dönemlerde kusma, İshal, Kötü kokulu dışkılama, Huzursuzluk, Gelişme geriliği, Kansızlık, halsizlik, Hepatit, Epilepsi atakları, Dudak kenarında çatlaklar, Ağızda aftlar sık görülür. Çölyak hastalığına bağlı olarak erişkinlerde ise en sık : Gaz,
Sık geğirme, Şişkinlik, Karın ağrısı, Yağlı, kötü kokulu, açık renkli dışkılama, Kilo kaybı, İştahsızlık, Halsizlik, çabuk yorulma, Kemik ağrıları, Baş dönmesi, Deri döküntüleri, Diş problemleri, Adet düzensizlikleri, Kısırlık, Kansızlık, Kemik erimeleri sık görülür. Hastalarda bu şikayetlerin hepsi birden görülmez. Erişkinlerde ishal az görülür. En sık görülen şikayet demir eksikliği anemisidir. Sıklıkla kansızlık araştırması sırasında fark edilir. Hastaların % 20 si 60 yaşından sonra teşhis edilir. Çölyak hastalığının teşhisi nasıl konur? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları Çölyak hastalığını teşhiste yardımcıdır. Basit tarama testleri ile Çölyak hastalığı kolayca tespit edilmektedir. Hastalık birçok şikayete neden olduğu için birçok hastalıkla karışır. Bazen teşhis koymak çok uzun zaman alabilir. Erken teşhis hastalığa bağlı yan etkileri ve komplikasyonları azaltmak için önemlidir. Çölyak hastalığının teşhisinde: Dışkı testleri ( malabsorbsyon testleri), Kan testleri; Kan sayımı, crp, sedimentasyon, Vit B12, Vit D, Çölyak hastalığına özel testler;
Anti Gliadin Antikorları, Anti ttg IgA, ( Anti Tissue Glutaminaz ) Anti ttg IgG, Anti Endomisyum Antikor Barsak filmleri, Endoskopi, Kolonoskopi Biyopsi incelemesi gerekebilir. Çölyak hastalığının tedavisi nasıldır? Çölyak hastalığının tedavisi hayat boyu glüten içermeyen besinlerle beslenmektir. Glütene karşı alerjik cevabı azaltan bir ilaç tedavisi yoktur. Çölyak hastalığının glütensiz beslenmekten başka tedavisi yoktur. Glütensiz beslenmeye başlayınca hastanın şikayetleri günler haftalar içinde geriler, kaybolur. Villusların düzelmesi aylar yıllar alabilir. Barsaktaki çıkıntıların (villus) düzeldiği endoskopi ve biyopsi ile görülebilir. Gıdaların etiketlerine bakılmalı glutensiz gıdalar seçilmelidir. Birçok Çölyak hastasında Laktoz intoleransı da vardır süt ve sütlü ürünler benzer şikayetler yapar, şikayetler birbirine karışabilir. Hastaların ve ailelerin diyetisyen yardımı almaları gerekir. Erişkin yaşta tespit edilen Çölyak hastalarında diyet değiştirilse de gelişme geriliği ve diş problemleri düzelmez. Çok ileri barsak hasarlarının bulunduğu durumlarda hastalar ağızdan beslenmeyi keserek damardan beslenebilir. Glüten birçok gıdaya ek olarak katıldığından Glütensiz gıda bulmak zor olabilir. Bu konuda mail gurupları ve forumların önerilerini takip etmek faydalı olabilir. Çölyak hastalarının kaçınması gereken gıdalar: Buğday, Çavdar, Arpa içeren gıdalardır. Özel glütensiz gıda üretimi ülkemizde de başlamıştır.
Çölyak hastalarının aralıklarla test yaptırması gerekir. Özellikle çocuk çağda teşhis edilen vakalarda bu takip büyüme gelişme açısından önemlidir. Kemik ölçümü, kan kalsiyum, vitamin ve mineral değerleri, dışkı incelemeleri ve endoskopi incelemeler gerekebilir. Çölyak hastalığını önlemenin, Çölyak hastalığından korunmanın bilinen bir yolu yoktur. Kişiden kişiye bulaşmaz. Çölyak genetik bir hastalıktır, tarama testleri ile erken teşhisi mümkündür. Erken teşhis hastalığa bağlı komplikasyonları önler. Referanslar: 1. Celiac Disease Foundation http://www.celiac.org/ 2. Celiac Sprue Association http://www.csaceliacs.org/ 3. Canadian Celiac Association http://www.celiac.ca/ 4. Health Canada http://www.hc-sc.gc.ca/ 5. Behrman RE, Kliegman R, Jenson HB. Nelson Textbook of Pediatrics. 16th ed. Philadelphia, PA:WB Saunders Company;2000. 6. Cecil, RL, Goldman L, Bennett JC. Cecil Textbook of Medicine. 21st ed. Philadelphia, PA:WB Saunders Company;2000. 7. Celiac disease: what you should know. American Academy of Family Physicians website. at: http://www.aafp.org/afp/20061201/1921ph.html. July 8, 2008. 8. Conn H, Rakel RE. Conns Current Therapy 2001. 53rd ed. Philadelphia, PA:WB Saunders Company;2001. 9. Griffith HW. Griffiths 5-Minute Clinical Consult. 2001 ed. Baltimore, MD:Lippincott Williams & Wilkins; 2001. 10. Sleisenger MH, Fordtran JS, Feldman M, et al. Sleisenger and Fordtrans Gastrointestinal and Liver Disease. 6th ed. Philadelphia, PA:WB Saunders Company;1998. 11. What I need to know about Celiac disease. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases website. at:
http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/celiac_ez/. July 8, 2008