ĐKV BAŞKANI PROF. DR. HALUK KABAALĐOĞLU NUN ĐKTĐSADĐ KALKINMA VAKFI 48. OLAĞAN GENEL KURULU NU AÇIŞ KONUŞMASI Sayın Bakanım, Sayın AB Genel Sekreterim, Sayın Başkanım, Mütevelli Kurumlarımızın Değerli Temsilcileri, Sayın Delegeler Đktisadi Kalkınma Vakfı nın 48. genel kurul toplantısına hepiniz hoş geldiniz. Hakkari den gelen şehit haberlerinden sonra bu sabah Halkalı da görevlerine gitmekte olan personele yönelen hain saldırıyı şiddetle kınıyor tüm şehitlerimize Allah tan rahmet diliyorum. Türkiye nin milli birlik ve bütünlüğüne yönelen bu saldırılar Türk milletini yıldıramaz. Değerli Delegeler, 1965 yılında kurulan Vakfımız Avrupa ile bütünleşme projemizin ne kadar köklü ve eskiye giden bir proje olduğunun bir göstergesidir. Đstanbul Ticaret Odası ve Đstanbul Sanayi Odası ortaklık anlaşmasının yürürlüğe girmesinden hemen sonra büyük bir uzak görüşlülük sergileyerek Vakfımızın temelini attılar. Daha sonra zaman içinde destekçi ve mütevelli kurumlarımızın sayısı artarak bugüne geldik. Bugün IKV nin en büyük destekçisi olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu başta olmak üzere Vakfımıza destek veren tüm kurumlarımızı şükranlarımızı sunuyoruz. Sizlerin maddi ve manevi destekleriniz ve katkılarınız Vakfımızın çalışmaları açısından büyük önem taşıyor. Türkiye nin ortaklık başvurusunu yaptığı tarihteki koşulları ile bugünkü koşullar birbirinden çok farklıdır. Türkiye o zamanki konumuna göre birçok alanda çok daha ileriye gitmiş bir ülkedir. Đlerlemesine paralel olarak sorunları da artmış ve daha karmaşık bir hale gelmiştir. Ancak gelişen demokrasisi, ekonomik büyüklüğü, coğrafi konumu ve insan gücü nedeniyle küresel rekabette birçok avantaja da sahiptir. 1960 yılında yaklaşık 28 milyon nüfuslu bir ülke iken bugün 72 milyona ulaşan dinamik bir nüfusa sahiptir. 2030 yılında 87 milyona ulaşması beklenen nüfusu ile Türkiye AB nin en büyük ülkelerinden biri olacaktır. Yüksek nüfus bir avantaj olarak görülebilir ama aynı zamanda yeni istihdam yaratmaktaki sıkıntılarımız göz önünde bulundurulursa ekonomik ve sosyal sistemler üzerinde önemli bir baskı yaratmaktadır. Yine 1959 da Türkiye, dış ticareti sınırlı olan ve büyük ölçüde tarım ürünlerinden oluşan bir ülke iken bugün ihracatımızın yüzde doksanın üstünde sanayi ürünlerinden oluşmaktadır. Türkiye dünyanın 16. ekonomisi olarak G-20 grubunun üyesi haline gelmiştir. Bugün geldiğimiz noktada Türkiye üyeliği müzakere eden bir AB adayı ülke olmasına rağmen müzakere süreci maalesef bir tıkanıklığa doğru ilerliyor. Sayın Bakanımız ve Başmüzakerecimiz Egemen Bağış, Büyükelçi Volkan Bozkır ve AB Genel Sekreterliği nin çabalarını büyük bir takdirle karşılıyoruz. Ancak kamuoyunda daha çok AB nin tutumundan da kaynaklanan bezginlik ve düş kırıklığı yaşandığını müşahede ediyoruz. Türkiye de ne zaman reform sürecinin yavaşladığından şikayet edilse, gerekçe olarak AB nin müzakere başlıklarını askıya alması gösteriliyor. Aynı konu AB de gündeme gelse, Türkiye reformları yavaşlattı, hazırlıkları geciktiriyor, üye olma yönündeki kararlığını kaybetti şeklinde bir gerekçe öne sürülüyor. Yani karşılıklı olarak -tabiri caizse- topu karşı sahaya atma eğilimi var. Đki taraf da birbirinden bir hamle bekliyor. Bu kısırdöngüyü kırmak gerektiği açıktır. ĐKV olarak, Sayın Bakanın ve ABGS nin 2013 e kadar AB yükümlülüklerini yerine getirmeye yönelik olarak taahhütlerini desteklediğimizi bildiririz. AB sürecinin tarımdan, gıda güvenliğine, sosyal alandan, AR-GE ye kadar birçok farklı sahada getireceği kazanımlar bu süreçte gerçekleşecektir. Öte yandan, müzakere sürecinin nihai hedefi ile ilgili belirsizliğin devam etmesi son derece üzücüdür. Öngörülebilir bir gelecekte tamamlanması yönünde makul bir beklenti olmaması, Türkiye nin tek taraflı olarak yükümlülükler altına girdiği izlenimini doğurmaktadır. Bu durumun sakıncaları toplumun tüm kesimleri tarafından hissedilmektedir. 1
TBMM de büyük çoğunluğa sahip sayın Hükümetin reformların gerçekleştirilmesi konusunda bu avantajını çok iyi değerlendirmesi gerekir. Ana muhalefet partisinin de AB konusuna sahip çıkması ve yasama çalışmalarında engelleme yerine insiyatif alıp öncülük yapması temenni edilir. Hırvatistan da Yasama Organında AB Uyum Komisyonu başkanlığının ana muhalefet liderine verilmesiyle sorumluluğun bu şekilde paylaşılması sonucunda yasama işlemlerinin süratle gerçekleştirildiği görülmektedir. Son dönemde AB ile müzakereye açılan çevre başlığı ve açılması planlanan gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı, devlet yardımları ve sosyal politika ve istihdam gibi başlıklar doğrudan iş dünyasını ilgilendirmektedir. Vakfımız bu alanlarda AB müktesebatına uyumun etkileri yönünde çeşitli toplantılar düzenlemek sureti ile uyarıcı bir işlev görmektedir. Ancak bunun da ötesinde müzakere sürecinden doğrudan etkilenen iş dünyasının diğer sivil toplum kesimleri ile birlikte AB ile yapılan müzakerelere doğrudan katılımının sağlanması ve bu uygulamanın kurumsallaştırılması çözüm bekleyen bir konu olmaya devam etmektedir. Özellikle küresel kriz sonrasında önemli bir güç kaybına uğrasa da AB nin önemi azımsanmamalıdır. AB, bugün itibarıyla dünya gayri safi hasılasının yaklaşık yüzde 30 unu bünyesinde barındıran, dünya ticaretinin yaklaşık yüzde 17 si ile dünyanın en büyük ticaret bloku olarak önemli bir güçtür. Bu anlamda AB dünya pazarlarında payını kaybetmemek ve büyümesini devam ettirmek amacıyla atılımlar yapmakta ve krizden çıkış yollarını araştırmaktadır. Son tahminlere göre 2011 yılında AB de büyüme oranının yüzde 1.75 civarında olacağı tahmin edilmektedir. AB 2020 stratejisinde de öngördüğü üzere büyüme, teknolojik gelişmelere uyum, yüksek istihdam, gibi hedeflere yönelik bir planı uygulamaya koymak istese de mevcut zorluklar ve Avro alanının krizi etkin bir iyileşmeyi engellemektedir. Ancak geçmişte de bu tür darboğazların aşıldığı hatırlanırsa, Avro alanında alınan ek önlemler ile orta vadede istikrarın sağlanacağı düşünülebilir. Ülkemiz küresel krizi göreceli olarak az hasarla atlatmıştır. Her ne kadar, özellikle işsizlik önemli bir sorun olmaya devam ediyorsa da, yeni pazar arayışları, yabancı sermayenin azalsa da gelmeye devam etmesi Türkiye de üretim ve ihracatın ciddi biçimde gerilemesini engellemiştir. Bunda Türkiye nin 2001 de geçirdiği krizin özellikle banka sisteminin yeniden sağlam temellere oturtulması ve bu tür reformları daha önce gerçekleştirdiği için Türkiye nin krizin finansal sisteme olumsuz yansımalarını kontrol altına alabilmesinin önemli rolü olmuştur. Küresel kriz öncesinde Türkiye ekonomisi yapısal sorunlarının bir kısmını çözebilmiş ve ihracata dayalı büyümesini belli kayıplara rağmen sürdürebilmiştir. Türkiye nin de içinde bulunduğu Emerging Europe denilen kategorideki ülkelerde büyüme hızı 2011 de yüzde 3 leri aşacaktır. Dolayısıyla bir duraklamaya giren gelişmiş Avrupa ekonomilerinin giderek daha fazla Türkiye nin dinamizmine gereksinim duyacağı görülmektedir. Saygın yayın organı Foreign Affairs dergisinin 2010 Ocak-Şubat aylarında yayınlanan Prof. Goldstone un makalesine göre Türkiye 2050 yılında dünyaya yön verecek ülkeler arasında gösterilmektedir. Yazar, AB ye de özellikle göç ile ilgili endişeleri biryana bırakarak Türkiye nin üyeliğine kapılarını açması çağrısında bulunmaktadır. AB nin son dönemde yaşadığı iç ve dış gelişmeler, kendi içine dönmesine ve kısa vadeli politikalar izlemesine yol açmıştır. Özellikle AB nin içinde bulunduğu sorunlar AB liderlerinin uzun vadeli ve uzak görüşlü politikalar oluşturmalarını engellemektedir. Daha çok günü kurtarmaya yönelik kısa vadeli politikalar uyguladıkları görülmektedir. Konjonktürel gelişmelerin de etkisiyle AB nin geleceği ve genişleme sürecinin AB ye dinamizm katacak bir süreç olarak devam ettirilmesi konusunda çekimser davranılmaktadır. Konjonktürel etkilerin yanında, Türkiye nin AB ye girişi ile taşları yerinden oynatacak, var olan dengeleri değiştirecek büyüklük ve önem sahip bir ülke olması da üyelik sürecini zorlaştırmaktadır. Böyle bir ülkenin AB ye üyeliği de, daha önceki Đngiltere ve Đspanya örneklerine benzer şekilde her iki taraf için zahmetli olacaktır. 2
Türkiye nin istikrarı, ekonomik kalkınması, yabancı sermaye akışı gibi temel gerekler açısından AB üyeliği perspektifi Türkiye nin ilerlemesine yardımcı olmakta ve önemli bir itici güç sağlamaktadır. Aynı şekilde Dünya Ticaret Örgütü gibi dünya forumlarında etkin olabilmek açısından dünya ekonomisinde söz sahibi olan AB gibi bir bloğun parçası olmak Türkiye için önemli avantajlar sağlayacaktır. Türkiye AB nin en büyük üyelerinden biri olarak karar alma mekanizmalarında önemli bir rol oynayacak ve AB politikalarının şekillendirilmesinde söz sahibi olacaktır. Gümrük birliğinden, enerji transit yollarına, yasadışı göç ile mücadeleden Avrupa güvenlik ve savunma politikasına kadar birçok farklı alanda Türkiye ile var olan işbirliği bir üst düzeye taşınmış olacak ve var olan aksaklıklar Topluluk müktesebatı uyarınca çözüme ulaştırılabilecektir. Türkiye bölgesinde önemli bir aktördür. Avrupalı kimliğinin yanında, Ortadoğu nun da bir parçasıdır. Ancak bu, Türkiye nin yerinin AB olmadığı anlamına gelmez. Türkiye ve öncülü Osmanlı Đmparatorluğu bir Avrupa devleti olmuştur. Avrupa nın gerek siyasal, gerekse sosyo-ekonomik tarihi Osmanlı ve Türkler olmadan yazılamaz. Bu açıdan da Türkiye nin, modern dönemde yalnız Avrupa için değil dünya için de biricik, kendine özgü ve ilerici bir model olan Avrupa Birliği projesinde yerini alması tarihi, sosyal, ekonomik ve kültürel etmenlerin getirdiği doğal bir sonuç olacaktır. Son dönemde özellikle Dış Đşleri Bakanı sayın Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu nun göreve gelmesinden sonra Türkiye nin giderek daha aktif bir dış politika izlediği görülmektedir. Soğuk Savaş döneminin bitiminden sonra Türkiye nin yakınındaki bölgelere olan ilgisi ve ilişkileri giderek artış göstermiştir. Son dönemde, Güney Kafkasya, Balkanlar ve Ortadoğu da arabuluculuk çabaları, komşular ile sıfır sorun politikası, birçok ülke ile vizelerin kaldırılması ve artan diplomatik temaslar, BM Güvenlik Konseyi geçici üyeliğinin de etkisi ile yalnız bölgesel değil, küresel planda da daha atılımcı bir siyaset, Gazze meselesindeki aktif ve insani tavır ve son olarak Brezilya lideri Lula da Silva ile birlikte Đran ın nükleer güç geliştirme planları sebebiyle ortaya çıkan gerilimi çözmeye yönelik olarak varılan anlaşma gibi girişimler Batı nın ve AB nin de büyük ilgisini çekmektedir. Bazı çevrelerde bir eksen kayması olarak da algılanan ve Türkiye Batı dan kopuyor mu? sorularına yol açan bu gelişmeler, aslında Türk dış politikasının dünya siyasi ve ekonomik arenasındaki tektonik değişimlere ayak uydurma çabası olarak değerlendirilebilir. Ancak bunları gerçekleştirirken dost ve müttefiklerimizi tereddüde sevk edecek davranışlardan da kaçınmak gerekir. Türkiye nin aktif dış politikası AB üyeliğine alternatif değildir. Tam tersine üyelik perspektifini güçlendirici bir etki yapabilecektir. AB Türkiye için bir dış politika önceliği olmaktan çoktan çıkmış ve sosyoekonomik dönüşüm ve modernleşme manivelası haline gelmiştir. Dünyada demokrasi, refah ve güvenlik açısından en gelişmiş ülkelerden oluşan ve Türkiye nin yanı başındaki bu Birlik, Türkiye olmadan tamamlanmayacağı gibi Türkiye açısından da bu oluşumun dışında kalmanın önemli maliyetleri olacaktır. Bu açıdan Vakfımızın, verdiği mesaj her zaman AB önceliğinin titizlikle korunması ve şevkimizi kırıcı gelişmelere rağmen üyelik perspektifinin devam ettirilmesidir. Nitekim Türkiye nin Batı bağlantısı ve AB üyeliği perspektifi diğer bölgelerdeki etkinliğine ve itibarına katkı sağlamaktadır. Geçtiğimiz Pazar günü yayınlanan röportajında Filistin in Ankara Büyükelçisi Nabil Maaaruf Türkiye Batı dünyası ile iyi ilişkilerini sürdürerek hem Arap dünyasına hem de Filistinlilere daha çok yardımcı ve etkili olacaktır demektedir. Türkiye için AB projesinin önemi devam etmektedir. Bunun yanında şunu da vurgulamakta yarar görüyorum: Türkiye nin AB üyeliği yalnız ülkemiz için değil, AB için de çok önemli bir projedir. Bununla AB hızla gelişen, büyüyen ve modernleşen bir üye kazanacak, Türkiye nin dinamizmi, kültürel ve tarihsel unsurları ve coğrafi konumu AB nin kendi iç yapısını güçlendirmesinin yanında dünyadaki imajını ve saygınlığını da olumlu yönde etkileyecektir. Türkiyesiz bir AB hem çok önemli işbirliği imkanlarını kaybetmiş olacak, hem de içine kapalı, çeşitliliği reddeden, global dünyanın değişim ve yeniliklerine kuşkuyla bakan bir ülkeler grubu görüntüsü vererek olumsuz bir imaj çizecektir. 3
ĐKV nin Çalışmaları Đktisadi Kalkınma Vakfı sunumda da izlediğiniz gibi geçtiğimiz seneyi yoğun faaliyetler ile geçirmiştir. Vakfımız, geçtiğimiz dönemde, çalışmalarını Türkiye nin AB müzakere sürecine destek olmak ve ilişkilerdeki sorunlu alanlara dikkat çekerek çözüm önerileri geliştirmek yönünde yoğunlaştırmıştır. AB ve Türkiye nin AB katılım süreci üzerine araştırmalar ve yayınlar yapılmış, konferans, seminer, çalıştay ve eğitim programları düzenlenmiştir. 2 yıldır devam eden ve Türk vatandaşlarının AB ülkelerine girerken karşılaştıkları vize sorununu tüm boyutları ile ortaya koymayı amaçlayan vize şikayet hattı projesi tamamlanmış ve sonuçları yayınlar aracılığıyla kamuoyuna duyurulmuştur. Son olarak Göç Hukuku alanındaki çalışmaları ile tanınan iki değerli akademisyen, Nijmegen Radbound Üniversitesi Göç Hukuku Merkezi nden Prof. Dr. Kees Groenendijk ve Prof. Dr. Elspeth Guild tarafından hazırlanan ve Đktisadi Kalkınma Vakfı tarafından yayımlanan Visa Policy of Member States and the EU Towards Turkish Nationals After Soysal başlıklı kitapta, Avrupa Toplulukları Adalet Divanı nın Şubat 2009 tarihinde Soysal davasına ilişkin verdiği karar sonrasında, kararın Üye Devletlere etkileri ve karara ilişkin Üye Devletlerin uygulamaları detaylı bir şekilde incelenmektedir. Bu raporda Avrupalı iki araştırmacı AB ülkelerinin hizmet sunma serbestisine ilişkin olarak Antlaşmalar hilafına uyguladıkları vize zorunluluğunu eleştirmektedir. Bu raporu Komisyon Başkanı sayın Barroso ve bazı Komiserlere şahsen elden verme olanağını buldum. Komisyon yetkilileri gerçekleri bu kadar açık ve net şekilde ortaya koyan raporun üye Devletleri sarstığını belirtmektedir. Vize konusunda TOBB ve ĐKV nin ısrarlı talepleri karşısında Komisyon yetkilileri vize konusunun resmi makamlarımız tarafından gündeme getirilmediğini öne sürmektedirler. Vize konusundaki Adalet Divanı Kararı ve yayınladığımız bilimsel raporlarla da desteklenen, vizenin kaldırılması yönündeki haklı taleplerimizin en üst düzeyde AB ye yansıtılması gerekir. Bu arada müzakereleri tamamlanan Geri Kabul Anlaşması nın yürürlüğe girmesinden bir süre sonra vize serbestisinin yürürlüğe gireceği taahhüdü alınmadan imzalanmaması gerekir. Brüksel de edindiğimiz izlenim diğer ülkelerle yapılanın aksine Türkiye ile Geri Kabul Anlaşması nın vize uygulamasından tamamen ayrı mütalaa edildiği şeklindedir. Bu kesinlikle kabul edilemez. Bazı ülkelerle vizelerin kaldırılması son derece memnuniyet vericidir. Ancak milyonlarca Türk vatandaşını ilgilendiren, Avrupa ülkeleri tarafından uygulanan vizenin kaldırılabilmesi için bizim uygulamalarımızın da Schengen mevzuatına yakınlaştırılması gerekir. AB ülkeleri vize uygulamasına son verecekleri zaman vizeyi kaldırdığımız bu ülkelere vizeyi yeniden koymamız gerektiği unutulmamalıdır. Öte yandan, AB nin bizi tecrit ettiği bu ortamda ülke menfaatleri doğrultusunda bizim de kendi başımıza bazı önlemler almamız doğaldır. Avrupa kamuoylarında oluşan Türkiye ye karşı önyargı ve kuşkuları dikkate alan ĐKV, AB kurumları nezdinde ve Üye Devletlerdeki faaliyetlere de ağırlık vermiştir. Bu çerçevede, Paris, Amsterdam ve Brüksel de düzenlenen çeşitli konferanslardan sonra son olarak, Madrid de, saygın Đspanyol düşünce kuruluşu Real Elcano Kraliyet Uluslararası Đlişkiler Enstitüsü ile birlikte Türkiye ve Đspanya: AB ve Ötesi adı altında seçkin siyasetçi, uzman ve akademisyenlerin konuşmacı olarak katıldığı bir konferans düzenlenmiştir. Bu konferans Đspanya nın AB dönem Başkanlığı öncesinde başlatılan bir projenin son ayağını oluşturmaktadır. Aynı zamanda konferans salonunun fuayesinde Đstanbul fotoğraflarından oluşan bir fotoğraf sergisi düzenlenmiştir. Konferansta sunulan tebliğler bir kitapta toplanacaktır. 4
Bu projeyi takip eden süreçte, AB dönem başkanı olan ülkelerin önde gelen düşünce kuruluşları ile ortaklaşa benzer projeler de uygulamaya konacaktır. Sırada Belçika ve Macaristan dönem başkanlıkları bulunmaktadır. Bu ülkelerde gerçekleştirilecek faaliyetler planlama aşamasındadır. ĐKV nin Türkiye nin AB ile ilişkilerinde var olan sorunların çözümüne yönelik çalışmalarına diğer bir örnek ise, dünya ticaret sistemi ve Türkiye-AB ticari ilişkileri çerçevesinde gümrük birliği konusunda gerçekleştirdiği çalışmalardır. Bu doğrultuda Mayıs ayında, Türkiye nin DTÖ Nezdindeki Büyükelçisi Bozkurt Aran ve Dünya Ekonomisi Grubu Direktörü Prof. Patrick Messerlin olmak üzere üst düzey uzmanların katıldığı bir çalıştay düzenlenmiştir. Dünya ticaret sistemindeki son gelişmeler, AB ticaret politikası ve AB-Türkiye gümrük birliği üzerindeki yansımaları ele alınmıştır. Bu çalıştayın sonuçları da bir rapor olarak yayına hazırlanmaktadır. Amacımız gümrük birliğini sorgulamak değil, uygulamada yaşanan sorunlara dikkat çekerek çözümler geliştirilmesine katkıda bulunmaktır. AB nin dış ticaret politikasının belirlenmesinde Türkiye ile etkili bir danışma süreci gerçekleştirilmesi ve özellikle üçüncü ülkeler ile imzalanan ticaret anlaşmalarında Türkiye nin karar mekanizmasında yer almasını sağlayacak prosedürlerin uygulamaya konması gümrük birliği ve ortaklık ilişkisinin gereğidir. Özellikle son dönemde sayıları artan serbest ticaret anlaşmalarının söz konusu ülke ile Türkiye arasında de AB ile eş zamanlı olarak müzakere edilmesi ve aynı anda yürürlüğe girmesi şarttır. Ekim ortalarında Brüksel de gerçekleştireceğimiz toplantıda bu konudaki haklı isteklerimizin hukuki gerekçelerini Avrupa Koleji Rektörü Prof. Demarret, Dünya Bankası uzmanı ve Groupe D Economie Mondiale direktörü Patrick Messerlin başta olmak üzere üst düzey uzmanların ağzından yetkililere ileteceğiz. Haftalık e-bültenimiz, uzun bir aradan sonra tekrar yayın hayatına başlayan ĐKV dergimiz ve güncellenen internet sitemiz yoluyla AB, Türkiye nin AB katılım süreci ve AB ile ilişkiler alanında olduğu gibi, dünyada ve Türkiye de meydana gelen güncel gelişmeler ile ilgili iş dünyamızı ve kamuoyunu bilgilendirme işlevimizi sürdürmekteyiz. Dinamik uzman kadromuz hazırladıkları haberler, yorumlar, bilgi ve değerlendirme notları ve etüdler ile süreç konusunda bilgilendirme ve bilinçlendirme çabalarımıza büyük katkı sağlamaktadır. Vakfımız, mütevelli ve Vakıf destekçilerimizin desteği ile yoluna azim ve şevk ile devam ederek, Türkiye nin Avrupa Birliği bütünleşme sürecinde yol gösterici rolünü faaliyetleri ve çalışmaları ile uygulamaya koymayı sürdürecektir. Bu vesile ile mütevelli ve destekçi kurumlarımıza teşekkürlerimi sunmayı borç bilirim. Ziraat odalarından, ihracatçılara, tekstilcilerden, işveren sendikalarına, iş dünyasının geniş bir temsille Vakfımızın arkasında olduğunu bilmek bize ayrıca bir gurur vermekte ve bunun yanında omuzlarımızdaki sorumluluğun ağırlığını da artırmaktadır. Vakfımız, AB sürecinde oynadığı yönlendirici ve bilgilendirici rolünü mütevelli ve destekçi kurumlarımızın önerileri ve tavsiyeleri doğrultusunda şekillendirmektedir. 5