HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR MART 2013 SAYI: 04 AzerBAYCAN a yazar gözüyle bakmak Orta asya nın bereket duası: Nevruz TİKA, Türk Cumhuriyetleriyle Başlayıp Dünyaya Yayıldı YAKIN MARKAJ ŞANGHAY Başbakan Erdoğan ın, Şanghay İşbirliği Örgütü ne işaret etmesinin ardından birlik, hem Türkiye de hem de dünyada mercek altına alındı. www. hazarworld.com yayında
CHOICE FOR ENERGY OF TURKEY S TOMORROW Turkey s largest private natural gas importer. With its PNG and LNG portfolio, supplies major industrial customers and cities throughout the country. www.enercoenerji.com
ÖNSÖZ YÖNETİM İmtiyaz Sahibi Hazar Strateji Enstitüsü Adına Haldun YAVAŞ Genel Yayın Yönetmeni Gökhan ÇAY Yayınlar Direktörü Selma AYDIN (Sorumlu) EDİTÖR Hande Yaşar ÜNSAL Yayın Kurulu Mesut ÜLKER Ahu TANRIKULU Efgan NİFTİYEV Soykan BEKTAŞ Zeynep KAPTAN Ferahşan YAPRAK GenÇkaya Harika BALAY haldun yavaş Genel Sekreter İLETİŞİM Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok. No:3 Kat:4 Daire 11-12 Maslak, 34298 Şişli / İstanbul - TÜRKİYE Tel: +90 212 999 66 00 Faks: +90 212 999 66 01 www.hazarworld.com yayın YÖNETİM Merhabalar, Almanya Şansölyesi Merkel, Türkiye nin tam üyeliği konusunda tereddütlerine devam ededursun, Türkiye hem Avrupalı hem Asya lı olduğunu kararlı bir şekilde gösteriyor. Enerji ve Finans merkezi olma yolunda hızla ilerleyen Türkiye bir taraftan kendi iç problemlerini çözüyor, diğer taraftan stratejik adımlar atıyor ve tüm dünya ile derin ve sıkı işbirliklerine giriyor. Başbakan Erdoğan ın, Rusya Devlet Başkanı Putin e hitaben, Şanghay Beşlisi ne alın AB yi unutalım sözleriyle Türkiye gündemine giren Şanghay İşbirliği Örgütü nü bu sayımızda enine boyuna masaya yatırdık. HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Başkanı Dr. Efgan Niftiyev ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Ayça Ergun ile yapılan röportajlarla 613 sivilin hayatını kaybettiği Hocalı Katliamı nın 21. yıl dönümünde Karabağ sorununu ele aldık. Tekfen İnşaat Hazar Bölgesi nden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Levent Kafkaslı ile yaptığımız sohbette Tekfen in Hazar daki projelerine değindik. Azerbaycan Başbakan Yardımcısı Elçin Efendiyev ile birlikte Azerbaycan a yazar gözüyle baktık. Acil yardımlardan kültürel mirasları yenileme çalışmalarına, sağlık projelerinden edebiyat ve dil etkinliklerine kadar geniş bir yelpazede ve geniş coğrafyada faaliyetlerini başarıyla sürdüren Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı nın (TİKA) çalışmalarını kısaca sizlerle paylaştık. Ayrıca Hazar Bölgesi nin Ak Altın ı pamuğun ve Özbekistan otomotiv sektörünün analizlerini yaptık. Kazakistan telekomünikasyon sektöründe en büyük paya sahip Kazakhtelecom ile ülkenin iletişim sektörüne göz attık. Tarihsel dokusunu özenle saklayan komşu kapısı Batum u ziyaret ettik. Coşku, umut ve heyecanla kutlanan, Hazar Bölgesi nin ortak bayramı, bereket duası Nevruz u birlikte kutladık. Gelecek sayıda görüşmek üzere YAYIN GRUBU BAŞKANI Serkan ÜNAL GRUP KOORDİNATÖRÜ Mehmet Mücahid DEMİR FİNANS KOORDİNATÖRÜ Selim KARA genel yayın yönetmeni Serdar TURAN ÖZEL PROJELER DİREKTÖRÜ Emin GÖRGÜN EDİTÖRLER Aynur ŞENOL ALTUN Mehmet E. ELGİN Can GÜRSU Nesrin KOÇASLAN Gözde ŞEKER SANAT YÖNETMENİ Özkan ORAL YARDIMCI SANAT YÖNETMENİ Mehtap KAPLAN Pınar GÜVEN Ahmet ÇELİK FOTOĞRAF EDİTÖRÜ Abdulkadir DEMİR KATKIDA BULUNANLAR Elnur KULIYEV Gizem GÜZEY Güzin GÜZEY Özbekistan Büyükelçiliği www.turkiye-turkmenistan.com İnfomag Yayıncılık Bilişim Tanıtım ve Organizasyon Hizmetleri Ltd. Şti Ebulula Mardin Cad. 4. Gazeteciler Sitesi A-8 /1 Akatlar-Levent / İSTANBUL Tel: (0212) 324 55 15 Faks: (0212) 324 55 05 BASKI Bilnet Matbaacılık Biltur Basım Yay. ve Hiz. A.Ş. Dudulu Organize Sanayi Bölgesi 1.Cadde No: 16 Esenkent Ümraniye 34476 İSTANBUL Tel: 444 44 03 Yayın Türü Yaygın Yerel Süreli Yayın Süresi / Dili Aylık / Türkçe İLETİŞİM info@infomag.com.tr www.infomagyayincilik.com 1HAZAR WORLD
KISA HABERLER 04 Kazakistan da, yatırımcılara 20 yeni madencilik lisansı verilecek. Azerbaycan ın ilk telekomünikasyon uydusu Azerspace /Africasat-1 uzaya fırlatıldı. İÇİNDEKİLER 2 AJANDA 06 TÜRKMENİSTAN ULUSLARARASI YATIRIM FORUMU Türkmenistan ın en prestijli uluslararası etkinliklerinden olan ve her yıl Aşkabat ta gerçekleştirilen Türkmenistan Uluslararası Yatırım Forumu bu yıl İstanbul da düzenlenecek. KAPAK 14 YAKIN MARKAJ ŞANGHAY Başbakan Erdoğan ın, Şanghay İşbirliği Örgütü ne işaret etmesinin ardından birlik, hem Türkiye de hem de dünyada mercek altına alındı. 08 Analİz 21. YILINDA HOCALI KATLİAMI 90 lı yılların en hüzünlü ve kanlı olaylarından birisi olan Hocalı Katliamı nın üzerinden 21 yıl geçmesine rağmen acılar dinmiyor.
18 48 RÖPORTAJ 32 ANALİZ TİKA, Türk Cumhuriyetleriyle Başlayıp Dünyaya Yayıldı Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), 90 lı başında bağımsızlıklarını kazanan Orta Asya Cumhuriyetleri ne sosyal, ekonomik ve kültürel alanda destek vermek ve bu ülkelerle ilişkileri güçlendirmek için kuruldu. 26 AzerBAYCAN a yazar gözüyle bakmak Hazar Bölgesi nin en önemli yazarlarından Elçin Efendiyev, bölgeyi, Azerbaycan ı ve ülkesinin Türkiye ile olan ilişkilerini Hazar World e anlattı. ANALİZ 38 Tekfen İN HAZAR VİZYONU Uzun yıllardan bu yana Hazar Bölgesi nde dev projelere imza atan Tekfen İnşaat, gerçekleştirdiği projelerin yanı sıra bölgedeki yeni fırsatları da yakından takip ediyor. LIFE STYLE KAZAKİSTAN IN EN GELİŞMİŞ İLETİŞİM MARKASI: Kazakhtelecom LIFE STYLE 52 Orta Asya nın bereket duası: NEVRUZ Nevruz, Orta Asya Cumhuriyetleri nde yazın gelmesiyle birlikte büyük coşku, umut ve heyecanla kutlanan en kapsamlı milli bayram. 56 3 HAZAR WORLD SEYAHAT ANALİZ Bölgenin ak altını Pamuk Pamuk, tüm tarımsal ürünler arasında hemen hemen her sanayi koluna ham madde sağladığı için en stratejik ürünlerden biri. Hazar Bölgesi ülkeleri, pamuk üretimi konusunda her geçen yıl biraz daha iddialı bir konuma geliyor. FACTS&FIGURES44 ÖZBEKİSTAN Otomotiv SEKTÖRÜ vites yükseltiyor Otomotiv sektöründe son yıllarda başarılı atılımlara imza atan Özbekistan, sektörde hızla yükseliyor. KOMŞU KAPISI BATUM Tarihsel dokusunu özenle saklayan mimari yapıları, dümdüz ve geniş caddeleri, rahat trafiği ve ılımlı iklimiyle Batum, herkesin beğenisini kazanan bir liman kenti. KÜLTÜR SANAT 60 Son dönemde yayınlanan kitaplar, gösterime giren filmler ve bölgedeki sanatsal faaliyetlerden Hazar World okuyucuları için seçtiklerimiz.
Kazakistan da, yatırımcılara 20 yeni Madencilik lisansi verilecek Tacikistan ilk petrol rafinerisi için hazırlanıyor Tacikistan Enerji Bakanlığı ndan yapılan açıklamaya göre Tacikistan ın ilk petrol rafinerisi Kapital in inşaatına Shahrinavskiy bölgesinde başlanacak. İnşaat malzemelerinin Rusya dan temin edilmesi planlanırken Kapital petrol rafinerisinin kapasitesinin yılda 50 milyon tondan fazla olması bekleniyor. KISA HABERLER 4 Samruk-Kazyna Fonu Başkanı Umirzak Shukeyev ihraç için prosedürleri basitleştirmeye çalıştıklarını söyledi. Kazakistan Ulusal Refah Fonu ndan yapılan açıklamaya göre Samruk-Kazyna hidrokarbon yataklarının geliştirilmesi adına potansiyel yatırımcılara lisans verilecek. Kazakistan Başbakanı Serik Ahmetov, bu listede 20 yeni alanın yer alacağını açıkladı. Samruk-Kazyna Fonu Başkanı Umirzak Shukeyev, ihracat için prosedürleri basitleştirmek üzere çalışmalar yapılacağını bildirdi. Shukeyev, yabancı yatırımcıların alan araştırmalarının altı-yedi ay sürdüğünü belirtti. Azerbaycan ın ilk telekomünikasyon uydusu Azerspace/Africasat-1 uzaya fırlatıldı Azerbaycan ın ilk telekomünikasyon uydusu Azerspace/Africasat-1, Fransız şirketin fırlatma aracı Arianne 5 ECA Arianespace ile 7 Şubat ta uzaya fırlatıldı. Uydu ağırlığı yaklaşık 3,275 kilogram olan Azerspace/Africasat-1 in hizmet alanı Doğu Avrupa, Kafkasya, Orta Asya, ve Kuzey Afrika olacak. Uydu üreticisi ise Amerikan şirketi Orbital Sciences Corporation oldu. Ayrıca Azerbaycan ın Azerspace/Africasat-1 uydusuna ek olarak, İspanyol telekomünikasyon uydusu Amazonas-3 ün fırlatma işlemi de gerçekleştirildi. Türkiye, İran dan hidrokarbon ithalatına devam edecek Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ın yaptığı açıklamaya göre bazı konularda anlaşılmamasına rağmen Türkiye nin İran dan hidrokarbon ithalatına devam edeceği bildirildi. Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre Türkiye nin doğalgaz ithalatının beşte birini İran karşılıyor. Aynı açıklamada Batı ülkeleri tarafından yapılan yaptırımların iki ülke arasındaki ilişkileri etkileyemeyeceği bildirildi.
SochI 2014 te geri sayım başladı Sochi Kış Olimpiyatları için 7 Şubat ta Moskova, St. Petersburg ve 6 şehirle beraber geri sayım etkinliklerine başlandı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin geri sayım etkinliğinin açılışını gerçekleştirdi. Sochi 2014 Düzenleme Kurulu Başkanı Dmitry Chernyshko nun yaptığı açıklamada, inşaat yatırımlarına başlandığını ve yatırımların yaza kadar bitirilmesinin hedeflendiğini belirtti. 2010 senesinde En Pahalı Olimpiyatlar unvanı alan Sochi- 2014 ün, toplam bütçesinin 50 milyar doları aşması planlanıyor. Olimpiyat Düzenleme Kurulu tarafından açıklanan veriler ışığında şu ana kadar kamu, yarı-kamu ve özel fonlardan 37 milyar dolar harcandığı belirtildi. 22. Kış Olimpiyatları Rus Sochi şehrinde, 7 23 Şubat 2014 tarihleri arasında gerçekleşecek. Tiflis te ilk RusYA-GürcİSTAN gazetecilik okulu açıldı 5 HAZAR WORLD İRAN-IRAK-SURİYE DOĞAL GAZ BORU HATTIyla bağlanacak İran ın zengin doğal gaz rezervlerini Irak ve Suriye ye taşıyacak doğal gaz boru hattı projesi Irak hükümeti tarafından onaylandı. Irak kabinesinden yapılan açıklamaya göre, Irak Petrol Bakanı Abdul Kerim Luaibi çerçeve anlaşmasını imzalamakla yetkilendirildi. Yeni boru hattı ile İran gazının Suriye üzerinden Avrupa ya taşınması hedefleniyor. İran-Irak arasındaki doğal gaz boru hattı projesinin gelecek yaza tamamlanması bekleniyor. Boru hattının Suriye ye genişletilmesi için üçlü görüşmeler ise sürüyor. Boru hattı ileride Ürdün ve Lübnan a da gaz ulaştıracak şekilde tasarlanacak. Irak, İran ve Suriye petrol bakanları 25 Haziran 2011 de 10 milyar dolarlık doğal gaz boru hattı projesinin ön anlaşmasını Buşehr de imzalamıştı. Anlaşmayla Suriye ve Irak günde 25 milyon metreküp İran gazı alacak. Gürcistan ın başkenti Tiflis te Rusya ve Gürcistan işbirliğiyle ilk gazetecilik okulu açıldı. Gazetecilik kurslarında lider medya şirketleri tarafından yeni bilgi teknolojilerinin kullanımı konusunda eğitimler ve atölye çalışmaları yapılacak. Uluslararası İlişkiler Moskova Devlet Enstitüsü (MGIMO), Moskova Devlet Üniversitesi (MGU) ve Gürcü uzmanlar tarafından bölgesel medyanın güncel eğilimleri ve beklentileri konusunda ortak dersler yapılacak. Okula katılan öğrenciler, uzmanlar tarafından Güney Kafkasya 2020: Bölgenin vaat senaryosu seminerine katılacak.
Doç.Dr.Bekir Günay İstanbul Üni. Avrasya Enstitüsü Müdürü / Oturum Başkanı Dr.Efgan Niftiyev HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Başkanı Doç.Dr.Mitat Çelikpala Dr.Cemil Ertem Yrd.Doç.Dr. Halit Kakınç Kadir Has Üni. Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim üyesi HASEN Ekonomi ve Kalkınma Araştırmaları Merkezi uzmanı Akademisyen / Gazeteci / Yazar LCV: Muharrem Erenler / muharremerenler@gmail.com/ 0212 455 58 59 0212 455 57 00 (16770) YER: İstanbul Üni. Avrasya Enstitüsü Seyyid Hasan Paşa Medresesi Konferans Salonu GERİDE KALANLAR AJANDA 6 1 Mart 2013-14.00 KAFKASYA DAKİ DONDURULMUŞ ÇATIŞMA ALANLARI VE KARABAĞ PANELİ KAFKASYA DAKİ DONDURULMUŞ ÇATIŞMA ALANLARI VE KARABAĞ PANELİ 1 Mart 2013 tarihinde Avrasya Enstitüsü ve Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN), Kafkasya daki dondurulmuş çatışma alanları ve Karabağ başlıklı bir panel düzenledi. İstanbul Üniversitesi Avrasya Enstitüsü Seyyid Hasan Paşa Medresesi Konferans Salonu nda düzenlenen panelde, Karabağ sorunu ve bölgede yaşanan sıkıntılar gündeme getirildi. HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Başkanı Dr. Efgan Niftiyev, İstanbul Üniversitesi Avrasya Enstitüsü Müdürü Doç. Dr. Bekir Günay, HASEN Ekonomi ve Kalkınma Araştırmaları Merkezi Uzmanı Dr. Cemil Ertem ve Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mitat Çelikpala nın katıldığı panelde bölgenin sorunları masaya yatırıldı. HAZAR BÖLGESİ VE AVRUPA-ATLANTİK KURUMLARININ ROLÜ ÇALIŞTAYI 25 Şubat tarihinde Belçika da European Policy Centre (EPC) ile ortak düzenlenen çalıştay, Hazar Enstitütüsü nün çalışmalarının uluslararası akademik ve diplomatik makamlar tarafından dikkatle izlendiğini ortaya koydu. Bölgede ortak güven ve diyalog ortamının muhtemel olumlu etkileri gündeme getirilen toplantıya NATO Genel Sekreter Yardımcısı Büyükelçi Hüseyin Diriöz ün yanı sıra, ABD, AB, Gürcistan ve Azerbaycan dan birçok diplomatik temsilci katıldı. AJANDA Türkmenistan Uluslararası Yatırım Forumu 5-6 Mart İstanbul, Türkiye Türkmenistan ın en prestijli uluslararası etkinliklerinden olan ve her yıl Aşkabat ta gerçekleştirilen Türkmenistan Uluslararası Yatırım Forumu bu yıl İstanbul da düzenlenecek. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov un desteğiyle gerçekleştirilen organizasyon 5 6 Mart 2013 tarihlerinde düzenlenecek. Organizasyona, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, DEİK / Türk Türkmen İş Konseyi ile Türkmenistan Ticaret ve Sanayi Odası ev sahipliği yapacak. Türkmenistan Uluslararası Yatırım Forumu, Türkmenistan da yatırım yapmak isteyen Türk işadamlarına büyük imkanlar sunarken, etkinliğe Türk firmalarının yanı sıra, uluslararası ekonomi alanında söz sahibi ülkelerin temsilcileri de katılacak. Yatırım Forumu na, İngiltere, Fransa, İtalya, Belçika, Japonya, ABD, Rusya ve Kazakistan ın yanı sıra Çek Cumhuriyeti Arnavutluk, Bosna Hersek ve Peru da da gibi ülkelerden çok sayıda önemli isim katılacak. 30 a yakın ülkeden temsilcinin katılacağı foruma ayrıca uluslararası kuruluşlar da destek veriyor.
MIddle East OIl&Gas Konferansı (MEOS) 10-13 Mart MANAMA, BAHREYN 1979 yılından bu yana düzenlenen ve alanında bölgenin en önemli organizasyonlarından biri olan Middle East Oil&Gas Konferansı nın (MEOS) 18. si, 10-13 Mart 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilecek. Organizasyona Bahreyn Uluslararası Fuar ve Kongre Merkezi ev sahipliği yapacak. 6. LPG, CNG, LNG- Gas Turkey Fuarı 28-30 Mart İstanbul, Türkiye Türkiye de gaz sektörünün büyüme potansiyeline önemli katkılar sağlayan ve kendi alanında ilk ve tek olan Uluslararası LPG, CNG, LNG Fuarı Gas Turkey, CNR Expo Fuar Alanı nda dünyanın pek çok ülkesinden gelen katılımcı ve ziyaretçileri ağırlamaya hazırlanıyor. Senexpo Uluslararası fuarcılık tarafından bu yıl altıncısı organize edilen fuar, başladığı yıldan bu yana LPG, CNG, LNG sektörünün gündemine yön veriyor ve sektörü birçok yeni ürün ve hizmetle tanıştırıyor. Ekonomi Bakanlığı ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın yanı sıra önde gelen dernek ve kuruluşların destekleri ile düzenlenen fuara, toplam 16 ülkeden 52 firmanın Katılması bekleniyor. 7 HAZAR WORLD HAZAR TAKVİMİ Türkmenistan Petrol ve Gaz Road Show 13-14 Mart DubaI, BAE 2012 yılında Singapur da başarıyla gerçekleştirilen Türkmenistan Petrol ve Gaz Road Show sonrasında bu sene gözler Dubai de. Bu senenin Road Show unda uluslararası şirketler için Türkmenistan ın petrol, gaz kaynaklarının potansiyeli ve petrol, gaz endüstrisinin gelişimi anlatılacak. Türkmenistan Petrol ve Gaz Road Show 2013, Dubai de Ritz Carlton Otel de gerçekleşecek. Katılımcılar Türkmenistan petrol ve gaz sektörünün önemli karar vericileri ile tanışma imkanı bulacak. Hazar Toplantıları V Hazar Bölge Ekonomisi 5-6 Mart Astana, Kazakistan Türkmenistan Uluslararası Yatırım Forumu 5-6 Mart İstanbul, Türkiye Afrika ve Güneyİşbirliği 7. Crans Montana Forumu - Afrika 2013 te, Ayaklanmalar ve Değişiklikler 6-9 Mart Brüksel, Belçika Dünya Kadınlar Günü 8 Mart Nevruz Bayramı 20-21 Mart Wharton Hindistan Ekonomi Forumu 26-27 Mart Philadelphia, ABD Hazar Toplantıları VI Enerji ve Güvenlik 28-30 MART Washington, ABD
ANALİZ 8
21. YILINDA HOCALI KATLİAMI 90 lı yılların en hüzünlü ve kanlı olaylarından biri olan Hocalı Katliamı nda, Ermenistan güçlerinin kadın-çocuk, genç-yaşlı demeden 613 sivili katletmesi hala hafızalardaki yerini koruyor. Katliamın üzerinden 21 yıl geçmesine rağmen acılar dinmiyor. 9 HAZAR WORLD
ANALİZ 10 Üzerinden geçen zamana rağmen Hocalı da kalplere kazınan acı hiç azalmadı. Katliamın yıldönümünde hayatını kaybedenler özlemle anılırken, bu derin yara gündemdeki yerini koruyor. Azerbaycan ın toprak bütünlüğünün ihlal edilmiş olmasının, bölgede yaşayan Azerbaycanlıların evlerini, topraklarını, vatanlarını terk etmek zorunda bırakılmasının kabul edilemez olduğunu düşünen Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Ayça Ergun, Hocalı Katliamı hakkındaki düşüncelerini Hazar World e anlattı. HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Başkanı Dr. Efgan Niftiyev ise katliamın 21 inci yılında bölgedeki gelişmeleri değerlendirdi. 613 kişi katledildi 25 Şubat 1992 den itibaren Azerbaycan ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında yaşayan Azerbaycanlı siviller katledildi. Hocalı ya saldırıya başlayan Ermeniler ve bölgede bulunan Sovyet Ordusu şehri iki saat boyunca top ve tank ateşine tuttu. Saldırıdan bir gün sonra ise hafızalardan yıllarca silinmeyecek olan Hocalı Katliamı yaşandı. Dr. Efgan Niftiyev: Karabağ sorununun çözümünde komşu ülkelere de çok büyük bir sorumluluk düşüyor. Hocalı da kalplere kazınan acı hiç azalmadı. Katliamın yıldönümünde hayatını kaybedenler özlemle anılırken, bu derin yara gündemdeki yerini koruyor. Başkanı Dr. Efgan Niftiyev, Her iki taraf çok yakın mevzilenmiş, silahlı güçlerini çok yakın mesafede konumlandırmış durumda. Bu da gerginliği artırıyor dedi. Dr. Niftiyev uluslararası toplumun Hocalı Katliamı nda sessiz kalmasını da eleştirdi. Karabağ da 1992 senesinden bu yana devam eden bir işgalin söz konusu olduğuna değinen Niftiyev, işgale karşı Birleşmiş Milletler tarafından alınmış dört tane karar olduğuna dikkat çekti. Niftiyev sözlerini şöyle sürdürdü: Kararların her birinde Azerbaycan ın işgal altında bulunan bölgelerinden Ermenistan ordusunun çıkarılması şartı getiriliyor. Onaylanan kararlar, 800 bine yakın Azerbaycan Türkü nün evlerine, sürüldükleri yerlere dönebilme hakkını da içeriyor. Ancak bu kararların hiçbiri şu ana kadar uygulanmadı. Maalesef bu kanayan bir yara. Kendi vatanlarına, kendi evlerine dönebilmek bu insanların en doğal hakkı. Karabağ sorununun çözümünde komşu ülkelere de çok büyük bir sorumluluk düştüğünü belirten Niftiyev şunları söyledi: 20 yıl önce Hocalı da silahsız insanların üzerine tanklarla, toplarla saldırıldı. Çoğu kadın, çocuk ve yaşlı 613 insanımızı orada kaybettik. Bu türden olayların bir daha yaşanmaması için provokatif hareketlerden uzak durmamız gerekiyor. Bu sorunun uluslararası hukuk çerçevesinde bir an önce çözümlenmesi şart. Bunun için hangi mekanizmalar çalıştırılması gerekiyorsa mutlaka aktive edilmeli. Niftiyev, bu tür acıların daha fazla yaşanmaması için bölge ülkelerinin daha sorumlu davranması gerektiğini belirtti. 10 bin nüfuslu Hocalı da olaylar sırasında 3 bin Azerbaycan Türkü bulunuyordu. Ermenistan a bağlı kuvvetler, Rus askerlerin desteğiyle 1300 Azerbaycan Türkünü öldürürken bu rakam resmi kayıtlara 613 olarak geçti. Dr. Niftiyev: Uluslararası Toplum Sessiz Kaldı Karabağ da bir barış gücü olmadığını söyleyen HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu
Dr. Ergun Bu tür eylemler insanlık suçu kapsamında değerlendirilmeli Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Ayça Ergun, Hocalı Katliamı na maruz kalan sivillerin savunmasız olduğuna dikkat çekerken Hocalı Katliamı na uluslararası alanda hassasiyet gösterilmediğinin altını çiziyor. Azerbaycan kaynaklarına göre Hocalı Katliamı nda 613 Azerbaycan vatandaşı hayatını kaybetti. Katliamın boyutlarıyla ilgili ne söylersiniz? Hocalı Katliamı nın şüphesiz en önemli boyutu sivil halka yönetilmiş bir eylem olmasıdır. Elimizdeki verilere göre katledilen 613 kişinin 83 ü çocuk, 106 sı kadın ve 70 den fazlası yaşlı. Katliamdan 487 kişi ağır yaralı olarak kurtuldu. 1275 kişi rehin alındı, 150 kişi ise kayboldu. Katliamdan kurtulanların, uluslararası ve ulusal gazetecilerin ifadelerine göre; acımasız işkencelerle katledildiler. Katliama maruz kalan sivil halkın da son derece savunmasız konumda olduğu bir gerçek. Hocalı Katliamı Karabağ sorununu nasıl etkiledi? Hocalı, Ermeniler açısından son derece büyük bir stratejik öneme sahipti ve askeri bir hedef niteliğinde idi. Zaten Ekim 1991 den itibaren abluka altındaydı ve Karabağ daki tek havaalanı Hocalı daydı. Hocalı Katliamı nın Karabağ sorununun derinleşmesindeki rolü yadsınamaz. Ermeniler savaşta ciddi bir üstünlük sağlamışlardır. Aynı zamanda Azerbaycan halkı arasında son derece ciddi bir psikolojik travma yaratılmıştır. Travmanın en önemli iki boyutu insan ve toprak/vatan kaybıdır. Özellikle toprak kaybı Azerbaycan ın ulus devlet olarak bütünlüğünün sağlanması açısından büyük bir engel teşkil etmektedir. Bununla birlikte uzun yıllar bir arada yaşayabilmiş iki halk arasında birbirlerine karşı düşman algısını güçlendirmiş, olası bir barışçıl çözüm ve uzlaşmanın önüne ket vurmuştur. Bu tür olayların bir daha yaşanmaması, Karabağ sorununun çözülmesi için neler yapılmalı? Dr. Ayça Ergun: Sivil halka yöneltilmiş olan katliam niteliğinde bu tür eylemler insanlık suçu kapsamında değerlendirilmelidir. Karabağ sorununun barışçıl yollarla çözülmesi elbette esastır. Azerbaycan ın toprak bütünlüğünün ihlal edilmiş olması, bölgede yaşayan Azerbaycanlıların evlerini, topraklarını, vatanlarını terk etmek zorunda bırakılmış olmaları kabul edilemezdir. Aynı zamanda sivil halka yöneltilmiş olan katliam niteliğinde bu tür eylemler insanlık suçu kapsamında değerlendirilmelidir. Nitekim 22 Şubat 2012 tarihinde TBMM Dışişleri Komisyonu bir bildiri ile Hocalı da yaşananları Katliam ve İnsanlığa karşı suç kapsamında değerlendirmiştir. Beyaz Saray resmi internet sitesinde, Hocalı Soykırımı nın tanınması ve ABD Başkanı Obama nın konuya ilişkin bildiri yayımlaması amacıyla imza kampanyası başladı. Dilekçeyi 100 bin kişi imzaladı. Bu girişimi nasıl değerlendiriyorsunuz? ABD nin Hocalı Katliamı na bakışı nasıl? Şüphesiz böyle bir imza kampanyasının başlatılması Hocalı da yaşananlar konusunda bir farkındalık yaratılması açısından son derece önemli ve olumludur. Son yıllarda özellikle Batı da dernekler aracılığıyla kurumsallaşan ve önemli faaliyetlerde bulunan Azerbaycan diasporasının da bu tür kampanyaların düzenlenmesinde ve yaygınlaşmasında rolü çok büyüktür. Aynı şekilde Amerika daki, Batı Avrupa daki ve Türkiye deki Azerbaycan Büyükelçilikleri Hocalı Katliamı nın duyurulmasında ve duyarlı bir kamuoyu oluşturulmasında etkin faaliyet göstermektedirler. Bugüne kadar uluslararası kamuoyunda Hocalı Katliamı na ilişkin olarak gerekli hassasiyetin gösterilmemiş olduğu da bir gerçektir. Bu tür kampanyaların yaygınlaştırılmasının Karabağ ın işgali konusundaki Azerbaycan ın haklı pozisyonunun desteklenmesi açısından katkısı büyük olacaktır. 11 HAZAR WORLD
KAPAK 12
Yakın Markaj Şanghay Başbakan Erdoğan ın, Şanghay İşbirliği Örgütü ne işaret etmesinin ardından birlik, hem Türkiye de hem de dünyada mercek altına alındı. 13 HAZAR WORLD CAN GÜRSU
KAPAK 14 Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın Putin e bizi Şanghay Beşlisi ne alın, AB yi unutalım dedim sözleri, finansal ve siyasal durumu bir hayli karışık olan Avrupa Birliği ne karşı taktiksel bir söylem mi sorusunu gündeme getirdi. AB kriterlerinde yeni başlıkların açılmaması, uzun yıllardır üyelik görüşmelerini sürdüren Türkiye için can sıkıcı bir hal alıyor. Uzmanlar, Erdoğan ın sözlerinin bir gözdağı olduğu yönünde görüş bildirse de Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Türkiye için cazip fırsatlar sunuyor. HASEN Ekonomi ve Kalkınma Araştırmaları Merkezi Uzmanı Dr. Cemil Ertem, Başbakan Erdoğan ın son açıklamalarının, Türkiye nin tıkanan AB sürecine kırgınlığının ve serzenişinin bir ifadesi olduğunu belirtiyor. Ertem, Hırvatistan bu yıl AB ye üye olacak. Hırvatistan çok küçük bir ülke olmasına rağmen AB ye üyelik süreci çok hızlı işledi. Türkiye için ise hala yeni müzakere başlıklarının ne zaman açılacağını konuşuyoruz diyor ve Başbakan ın bu AB Kriterlerinde yeni başlıkların açılmaması ve uzun yıllardır süren üyelik görüşmeleri türkiye nin Şanghay işbirliği örgütüne yakın durmasına yol açtı. çıkışının sürecin bir sonucu olduğunu ifade ediyor. Türkiye nin üyeliğinin şifresini anlayabilmek için Şanghay İşbirliği Örgütü nü biraz daha yakından tanımak gerekiyor. Bugünkü haliyle 30 milyon metre kareye yayılan, Avrasya nın üçte birini kaplayan bir işbirliği örgütü ŞİÖ. 15 Haziran 2001 de Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan ın katılımıyla 1996 yılında kurulan örgüt Şanghay Beşlisi olarak anılmaya başlandı. 2001 yılında Özbekistan ın üye olması ile sonradan katılan gözlemci üyeleri ve diyalog partnerlerinin de desteği ile bugün oldukça geniş bir nüfusa, coğrafyaya ve ekonomiye hitap ediyor. ŞİÖ günümüzde bir işbirliği örgütü olarak ön plana çıkıyor olsa da birliğin kuruluş amacı üye devletler arasındaki sınır anlaşmazlıklarının giderilebilmesiydi. Beş ülkenin Sınır Bölgelerinde Askeri Güvenin Derinleştirilmesi Anlaşması nı imzalamasıyla kurulan Şanghay Beşlisi, bugün askeri tarafını gölgede bırakan ekonomik etkinliği ile ün kazanıyor. Özellikle dünyanın en hızlı büyüyen ekono- Şanghay 5 lisinin ismi, ilk toplantının Şanghay da gerçekleştirmesinden geliyor.
misi Çin in, örgüte üye ülkeler arasında serbest ticaret alanı ve ekonomik entegrasyon projeleri oluşturma çabası birliğin ekonomik yönünü güçlendiriyor. 2020 yılında örgütün dünya ekonomisinin yüzde 30 unu içine alacak bir coğrafyaya hakim olacağını söylemek şimdiden mümkün. Önümüzdeki yıllarda birliğe dahil olması planlanan ülkeler ile Avrupa Birliği nin içinde bulunduğu durumu göz önünde bulunduracak olursak, ŞİÖ nün dünyanın en büyük ekonomik örgütlerinden biri haline gelmesi muhtemel. Avrupa Birliği serüveninde uzun süre vakit kaybeden Türkiye için ŞİÖ ilk bakışta cazip bir seçenek gibi gözüküyor. Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Uzmanı Dr. Bekir Günay, Erdoğan ın Şanghay İşbirliği Örgütü çıkışını, AB den net bir cevap almak için yapılmış bir blöf olarak değerlendiriyor. Dr. Günay, ŞİÖ nün kuruluş amacının iyi anlaşılması gerektiğini belirtiyor. Şanghay İşbirliği Örgütü özellikle 1989 sonrasında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) nin yıkılmasıyla tek kutuplu dünyada güç boşluğunu doldurmak için kurulmuş bir organizasyon diyor Günay. Özellikle 89-96 arasında Sovyetler Birliği nden Rusya ya dönüşüm sırasında kendi iç problemleriyle boğuşan Rusya nın 90 ların ortalarına doğru bu sahaya geri dönmesinin bir somut ürünü olduğunu belirtiyor. İki eski komünist güç Rusya ve Çin, birliğin iki Üye Ülkeler Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan, dünya petrol rezervlerinin yüzde 25 ine, doğalgaz rezervlerinin ise yaklaşık yüzde 45 ine sahip. Bölge ülkeleri arasındaki ticaret hacmi, artışını sürdürüyor. önemli ayağını oluşturuyor. Batının güçlerine karşı alternatif bir çekim merkezi oluşturmak isteyen bu ikili sık sık batı karşıtı politikaları ile de eleştirilerin odağına yerleşiyor. 2007 yılının Ağustos ayında Bişkek te bir araya gelen İşbirliği Zirvesi nde konuşan dönemin Rusya Devlet Başkanı Putin in sözleri, ŞİÖ nün NATO karşıtı olduğu söylentilerini doğruluyor. Tek kutuplu dünya kabul edilemez diyerek birçok yazar ve düşünürü doğrulayan Putin, Bekir Günay ın da belirttiği gibi Soğuk Savaş sonrasında yeni bir kutup yaratma isteğini açık bir şekilde ortaya koyuyor. İran, Afganistan ve Pakistan gibi radikal ve batı karşıtı üyelerin katılımı, önümüzdeki dönemlerde ŞİÖ nün ekonomik ve ticaret odaklı duruşunu kötü etkiyebilecek gibi görünüyor. Peki ŞİÖ büyüme potansiyeline sahip olsa da NATO veya AB gibi örgütlerin alternatifi olabilecek mi? TOBB ETÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Şaban Kardaş, ŞİÖ ile karşılaştırılan diğer örgütlerin farklı yapılanmaları olduğunu vurguluyor. Kardaş Şanghay İşbirliği Örgütü NATO nun muadili olan bir kuruluş değil diyor ve ŞİÖ nün kendisini bir askeri ittifak olarak görmediğini belirtiyor. ŞİÖ nün daha çok siyasi bir platform olduğunu vurgulayan Başbakan Erdoğan ın Putin bizi Şanghay Beşlisi ne alın, AB yi unutalım dedim sözleri dünya gündeminde geniş yankı buldu. 15 HAZAR WORLD
KAPAK 16 Kardaş, ŞİÖ nün Orta Asya bölgesinde terörizme karşı mücadele amaçlı programları, bu alana dönük tatbikatları ve istihbarat paylaşımı olmasına rağmen fonksiyon olarak NATO dan çok farklı olduğunun altını çiziyor. NATO nun en aktif ülkelerinden ve Amerika nın en yakın müttefiklerinden olan Türkiye nin birliğe girip girmeyeceği, ŞİÖ nün batıya bir alternatif olup olmayacağının cevabını da taşıyor. Çin ve Rusya nın alternatif kutup yaratma isteği devam ederken NATO nun kuruluş amacı değişim gösteriyor. Bekir Günay, 1994 ten bu yana NATO nun doğu bloku karşıtı yapılanmasını bırakıp, Dünyanın Jandarması pozisyonunda kendini konumlandırmaya başladığını belirtiyor. 28 üyeye sahip Dünyanın Jandarması üye ülkelerin güvenliğini yeterince koruyamamakla itham ediliyor. Günay, 11 Eylül de Amerika için harekete geçen örgütün Türkiye nin PKK sorununa yıllarca kayıtsız kaldığının ve 5. maddenin Türkiye için işletilmediğinin altını çiziyor. NATO nun 5. maddesi herhangi bir üye ülkenin saldırı altında kalması durumunda, bu saldırının bütün üye ülkelere yapılmış sayılacağını beyan ediyor. PKK konusunda yıllardır adım BAŞBAKAN RECEP TAYYİP ERDOĞAN, BİRLİĞE ÜYELİK İSTEĞİNİ İLK OLARAK 2005 TEKİ RUSYA ZİYARETİNDE DİLE GETİRDİ. atmayan NATO, Amerika nın da desteği ile Suriye konusunda Patriot füzelerinin Türkiye ye gönderilmesiyle müttefikinin yanında yer aldığını gösteriyor. Şaban Kardaş NATO nun bu yaptıklarını ŞİÖ nün yapamayacağının altını çiziyor ve Türkiye ye Patriot gönderen bir NATO varken, diğer örgütlerin böyle bir askeri savunma imkanı olmadığını belirtiyor. Türkiye nin doğu ile batı arasında kurduğu güç dengesi şimdilik elini güçlendirse de değişen dengeler, Türkiye nin üyelik ihtimalini güçlendirebilir. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, birliğe üyelik isteğini ilk olarak 2005 teki Rusya ziyaretinde dile getirdi. Türkiye bugün Sri Lanka, Belarus ile birlikte ŞİÖ diyalog ülkeleri arasında yer alıyor. Yakın sürede üyelik statüsü gündeme gelecek olan Türkiye, diyalog ülkesi olarak konumunu bir süre daha koruyacağa benziyor. HASEN Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Araştırmaları Merkezi Uzmanı Dr. Mitat Çelikpala Türkiye nin her iki örgüte de aynı anda üye olamayacağı görüşünü savunuyor. Çelikpala, Türkiye nin bu iki yapılanmaya aynı anda üye olması hukuken mümkün ama siyaseten olabilir bir durum değil diyor ve ekliyor: Çin ve Rusya nın Şanghay Beşlisi olarak 1996 da hayata geçen örgüt, bugün 6 üyeyle yoluna devam ediyor.
Türkiye nin üyeliğine sıcak bakmadığını biliyoruz. Avrasya konusunda çıkarları sık sık kesişen Çin ve Rusya, Türkiye nin de katılması ile pastadan daha da küçük bir pay almaya razı olabilir mi? Doç. Dr. Fatih Özbay bu soruyu Orta Asya nın Rusya ve Çin ile birlikte bir başka gücü Türkiye. Türkiye nin buraya katılmasıyla hem Rusya hem Çin pastayı üçe bölmek zorunda kalacak ki bunu iki ülke de istemez. NATO faaliyetlerine Dur demek için yola çıkmış bir örgütün Türkiye yi tam üye olarak arasında görmek isteyeceğini zannetmiyorum şeklinde yanıtlıyor. Bekir Günay ise Özbay ın sözlerini Bu iki aktör, Türkiye NATO ya üye olduğu sürece benzer bir yaklaşım sergilemeye devam edeceklerdir diyerek destekliyor. Türkiye nin üyeliği hariç diğer aday ülkelerin birliğe üye olma süreçleri de birçok sorunu beraberinde getiriyor. ŞİÖ bölgesel güvenlik ve istikrarı sağlamak konusunda önemli rol oynuyor. Avrupa nın diktatörlük ile yönetilen ülkesi Belarus un üye statüsüne kavuşması bu birliğin marjinal imajına katkı sağlayabilir. Gözlemci ülkeler arasında bulunan Hindistan ve Pakistan ın henüz çözümlendiremedikleri sınır sorunu ve Hindistan Çin rekabeti birliğin genişlemesinin önündeki aşılması gereken sorunların başında geliyor. Hızla genişleyecek birlikte sadece Çince ve Rusça nın ana dil olarak kalması da kabul edilebilir gözükmüyor. ŞİÖ nün genişleme çalışmaları batıda da yakından takip ediliyor. Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso nun verdiği demeçler doğrultusunda batının kendi karşısında güçlenen kutuplara karşı kartlarını yeniden dağıttığı mesajları yer alıyor. İmzalanması halinde tarihteki en büyük ticaret anlaşması olacak ABD ve AB Serbest Ticaret Anlaşması, dünyanın en büyük iki ekonomi bölgesi arasındaki ticari engelleri kaldırmayı hedefliyor. Yıllardır gayri resmi olarak süren müzakereler AB nin içerisinde bulunduğu kriz ile hızlanmış olsa Birleşmiş Miletler in güvenlik konseyinin beş daimi temsilcisinden ikisinin örgütte yer alması uluslararası arenada ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ nün elini güçlendiren faktörlerden biri. da anlaşmanın imzalanabilmesi uzun bir süre alacak. Anlaşmanın konuşuluyor olması bile AB nin kötüleşen imajını düzeltebilir. Hızla güçlenen Asya örgütlerine karşı gelen bu hamle, Türkiye gibi henüz tarafını seçmemiş ülkeler içinde büyük öneme sahip. Tüm bu stratejik manevralar batının seyirci kalmayacağının bir ispatı niteliğinde. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ın ŞİÖ çıkışı ile alakalı olup olmadığı kesin olmamakla birlikte Fransa nın Türkiye nin önündeki 5 müzakere başlığından bir tanesini açıyor olması yine aynı çerçevede değerlendirilebilir. Dünyanın lider ekonomilerinin birbiri arkasına attığı bu adımlar uluslararası suları ısındırıyor. Türkiye nin atacağı adımlar her iki taraf için de büyük önem taşıyor. Türkiye güç dengesini sağlayabilmesi durumunda en kârlı ülkelerden biri olabilir. Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso batının güçlenen kutuplara karşı kartlarını yeniden dağıttığı mesajını veriyor. 17 HAZAR WORLD
ANALİZ 18 TİKA, Somali nin Başkenti Mogadisu da halkı suyla buluşturdu.