SAĞLIK YÖNETİMİ SAĞLIK HİZMETLERİNİN ÖZELLİKLERİ, SINIFLANDIRILMASI VE FONKSİYONLARI Kaynak: Sağlık İşletmeleri Yönetimi Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT Yrd. Doç. Dr. Oğuz IŞIK
*Geçmiş dönemde ve geleneksel anlayışta sağlık kavramı, yalnızca hastalık ve sakat-lığın olmayışı şeklinde algılanmış ve tanımlanmıştır. *Hastalık kavramını ön plana çıkarmış, kişilerin/toplumların sağlığı bu kavrama bağlı olarak değerlendirilmiş ve belirli semptomları ya da sakatlığı olmayan herkes sağlıklı olarak kabul edilmiştir *Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından yapılan tanıma göre sağlık "yalnızca hastalık veya sakatlık durumunun olmayışı değil, bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali dir. 2
*Çevre * biyolojik çevre * fiziksel çevre * sosyal çevre *Davranış *Kalıtım *Sağlık bakım hizmetleri 3
*Sağlık hizmetleri, sağlığı korumak ve geliştirmek; hastalıkların oluşumunu önlemek; hastalananlara olanakların elverdiği en erken dönemde tanı koyarak tedavi etmek; sakatlıkları önlemek; sakatlananlara tıbbi ve sosyal esenlendirici hizmet sunmak ve insanların nitelikli, mutlu ve uzun bir yaşam sürmesini sağlamak için sunulan hizmetlerin tümüdür. *Sağlık nin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun sağlık hizmetlerini, İnsan sağlığına zarar veren çeşitli faktörlerin yok edilmesi ve toplumun bu faktörlerin tesirinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedeni ve ruhi kabiliyet ve melekeleri azalmış olanların işe alıştırılması (rehabilitasyon) için yapılan tıbbi faaliyetler şeklinde tanımlamaktadır. 4
* kişilerin sağlığının korunması ve teşhis, tedavi ve bakım olmak üzere iki ana grupta toplanmaktadır. * Sağlık hizmetleri kişisel olarak ya da kurumsal olarak sunulabilir. * Sağlık hizmetleri hizmet kavramı için geliştirilmiş tüm özelliklere sahip olmakla beraber, bazı farklı özelliklere de sahiptir. * Sağlık hizmetleri özel veya kamu tarafından sunulabilir. 5
*Sağlık hizmeti tüketimi rastlantısaldır. *Sağlık hizmetinin ikamesi yoktur. *Sağlık hizmeti ertelenemez. *Sağlık hizmetinin boyutunu ve kapsamını hizmetten yararlanan değil, hekim belirler. *Sağlık hizmetleri tüketicilerinin davranışları irrasyoneldir. 6
*Hizmetten sağlanan doyum ve kaliteyi önceden belirlemek çok zordur. *Sağlık hizmetlerinin bir bölümü toplumsal nitelik ve kamu malı özelliği taşımaktadır. *Sağlık hizmetinin çıktısı paraya çevrilemez. *Diğer özellikler (garantisi yoktur, önceden test edilemez, hata tolere edilemez, hizmetlerin yetersizliği toplumsal sorunlara yol açar, dışsal fayda yada zarar söz konusudur vb.) 7
Genel olarak sağlık hizmetlerini, "sağlığın korunması, hastalıkların tedavisi ve rehabilitasyon için yapılan çalışmaların tümü" olarak tanımlayabiliriz. 8
Koruyucu Sağlık Tedavi Edici Sağlık Sağlık Rehabilite Edici Sağlık Sağlığın Geliştirilmesi 9
Sağlık Koruyucu Sağlık Tedavi Rehabilitasyon Sağlığın Geliştirilmesi Kişiye Yönelik Çevreye Yönelik Ayaktan Günübirlik Yataklı Tedavi SAĞLIK HİZMETLERİ Sağlık Evi Aile hekimliği Ana Çocuk Sağlığı Merkezi Gezici Sağlık Birimi Revir Hastane Çevre Sağlık Birimi Halk Sağlığı Laboratuarı Aile hekimliği Okul Sağlığı Gezici Sağlık Birimi Hastane Özel Muayenehane Hastane Polikliniği Hastane Acil Servisi Ayaktan Cerrahi Evde Bakım Diyaliz Merkezi Hastane Hemşirelik Bakım Merkezi Terminal Dönem Bakım Merkezi Rehabilitasyon Merkezi Hemşirelik Bakım Merkezi Terminal Dönem Bakım Merkezi Sağlık Eğitim Merkezi Aile hekimliği Ana-Çocuk Sağlığı Merkezleri Spor Tesisleri Fittness Kulübü 10
*Koruyucu sağlık hizmetleri hastalık ya da sakatlık durumu oluşmadan, bu risklere karşı verilen bir mücadele şeklidir. a. Çevreye Yönelik Koruyucu Sağlık b. Kişiye Yönelik Koruyucu Sağlık 11
Çevreye Yönelik Koruyucu Sağlık nden bazıları: *Su kaynaklarının sağlanması ve denetimi, *Katı atıkların denetimi, *Zararlı canlılarla mücadele, *Besin sanitasyonu, *Hava kirliliğinin denetimi, *Gürültü kirliliğinin denetimi, *İş sağlığı, *Radyolojik zararlıların denetimi, *Konut sağlığı, *Endüstri sağlığı, *Radyasyonla savaş. 12
*Kişiye Yönelik Koruyucu Sağlık nden bazıları: *Erken tanı ve uygun tedavi, *Aşılama, *İlaçla koruma (kemoprofilaksi), *Beslenmenin iyileştirilmesi, *Sağlık eğitimi, *Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması, *Kişisel hijyen. 13
*Sunumu tedavi edici hizmetlere göre daha etkin ve ucuzdur. *Uygulanması daha kolaydır. *Sunumunda fazla araç-gerec ve personele ihtiyaç yoktur. *Görevli personelin niteliğinin çok yüksek olması gerekmez. *Kullanılan teknoloji basit, dolayısı ile ucuzdur. *Hastanelerin hasta yükünü azaltır. *İşgücü kaybını asgariye indirir. *Bu hizmetlerin sunumunda aynı zamanda çevre de düzenlenmiş olur (sıtma eradikasyonunda bataklıkların kurutulması gibi). 14
*Tedavi hizmetleri sağlık durumu bozulan kişilerin, eski düzeylerine ulaşmalarını sağlamak üzere verilen hizmetlerdir. Tedavi edici hizmetler hekim sorumluluğunda, diğer sağlık personelinin de katkıları ile gerçekleştirilir. *Tedavi hizmetlerinin koruyucu sağlık hizmetlerine göre en temel farkı tamamen kişiye yönelik olarak sunulmasıdır. 15
Hizmet kapsamı ve hizmet yoğunluğu kriteri esas alınarak Tedavi edici sağlık hizmetleri şu şekilde sınıflandırılmaktadır: Üçüncü basamak tedavi hizmetleri İkinci basamak tedavi hizmetleri Birinci basamak tedavi hizmetleri 16
*Hastalık sonrası, sakatlık veya güçsüzlük gibi nedenlerle, günlük yaşamını sürdüremeyen ve işgücünü kaybedenlere verilen hizmetler bu başlık altında toplanmaktadır. *Hastalık ve kaza sonucunda kişilerin kaybettiği bedensel ve zihinsel becerilerin tekrar kazandırılmasına yönelik hizmetlerdir. 17
*Sağlığın geliştirilmesi hizmetleri sağlıklı kişilerin sağlık durumlarını daha üst düzeye yükseltmek için sağlanan hizmetlerdir. Sağlığın geliştirilmesi hizmetlerinde temel sorumluluk bireylerdedir. *Sağlığın geliştirilmesi, bedensel ve zihinsel sağlık durumu, yaşam kalitesi ve yaşam süresinin yükseltilmesini amaçlamaktadır. 18
19