KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK KURUMLARI YÖNETİMİ ve POLİTİKALARI-1 Sağlık Kavramı-Sağlık Hizmetleri. Yrd. Doç. Dr. Volkan Öngel

Transkript

1 KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK KURUMLARI YÖNETİMİ ve POLİTİKALARI-1 Sağlık Kavramı-Sağlık Hizmetleri Yrd. Doç. Dr. Volkan Öngel

2 I. SAĞLIK ve SAĞLIK HİZMETLERİ II. SAĞLIK HİZMETLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ III. SAĞLIK SİSTEMLERİ IV. ÜLKELERE GÖRE SAĞLIK SİSTEMLERİ

3 I-SAĞLIK VE SAĞLIK HİZMETLERİ 1. SAĞLIK KAVRAMI : İnsanların ihtiyaçlar hiyerarşisinde öncelikli olanın hayatın sürekliliğini sağlamak olduğu bilinmektedir. Bu ihtiyacın tam anlamıyla tatmini ise ancak sağlıklı bir hayat sürmek ile sağlanabilir. Sophia Witter a göre, Sağlıklı olmak, temel bir ihtiyaçtır ve onsuz diğer mal ve hizmetlerin anlamı yoktur.

4 SAĞLIK KAVRAMI Sağlık kavramını tanımlayabilmek için öncelikli olarak sağlığın derecesi ve sağlanabilirliği noktasındaki; optimum sağlık ve mükemmel sağlık kavramlarına değinmek gerekmektedir. Mükemmel ya da mutlak sağlık kavramı hastalık ve rahatsızlıkların hiçbir şekilde var olmadığı durum olarak belirtilmektedir.

5 SAĞLIK KAVRAMI Fakat pratikte mutlak sağlığa ulaşma konusundaki güçlükler bu kavramın yerine optimum sağlık kavramının kullanımını uygun kılmaktadır. Optimum sağlık, kaynakların etkin kullanıldığı ve içinde bulunulan koşullar göz önüne alınarak kişilerin ağrısız, rahat ve kaliteli hayat sürmeleridir.

6 SAĞLIK KAVRAMI Sağlığın kavramsal olarak tanımlanmasında karşımıza çıkan bir diğer problem de kişilerin hastalık ve sağlık hallerinin hangi koşullara göre belirleneceğidir. Söz konusu koşulların belirlenmesi noktasında karşımıza objektif ve sübjektif sağlık kavramları çıkmaktadır. Subjektif (öznel) sağlık kavramı; şekli birey ve topluma göre farklılık gösteren, kişinin kendini fiziki, sosyal ve mental açıdan nasıl hissettiğidir. Subjektif sağlık kavramı kişiden kişiye büyük farklılıklar gösterebilmektedir.

7 SAĞLIK KAVRAMI Örneğin, gelir seviyesi ya da eğitim düzeyi farklı kişilerin sağlık algılamaları da farklı olabilmektedir. Gelir ya da eğitim düzeyi düşük kişilerin basit rahatsızlıkları dikkate almaması söz konusu iken, gelir düzeyi yüksek kişiler için rutin sağlık kontrollerini kaçırmak bile kendilerini rahatsız hissetmeleri için bir etken olabilmektedir.

8 SAĞLIK KAVRAMI Objektif sağlık kavramı ise, kişinin kendini nasıl hissettiğinden bağımsız olarak, doktor muayenesi ve yapılan test sonuçlarına göre belirlenen bir hastalığın olmayışı olarak ifade edilebilir. Objektif sağlık kavramı içerisinde yer alan değerlendirme, profesyonel değerlendirme olarak tanımlanmakta ve nesnel, bilimsel hastalık tanımlarına dayanmaktadır.

9 Öz değerlendirme Bireyin kendi hastalığı ile ilgili yaptığı değerlendirme olup, öznel nitelik taşımaktadır. Midemde yanma var, başım sürekli ağrıyor Profesyonel değerlendirme Hekimler tarafından, nesnel ve bilimsel hastalık tanımlarına dayalı yapılan değerlendirme. gastrit- ülser, kronik migren Rahatsızlık (sickness) Hastalık (disease)

10 SAĞLIK KAVRAMI Sağlık hizmetlerinden toplumların geleneksel olarak bekledikleri hastalıkların önlenmesi, hastalık semptomlarının giderilmesi, işlev kayıplarının azaltılması, yaşam süresinin uzatılması olarak sayılabilmektedir.

11 SAĞLIK KAVRAMI Fakat toplumların eğitim ve refah düzeylerindeki değişimlere bağlı olarak sağlık hizmetlerinden beklenenler de zamanla değişim göstermektedir. Örneğin, biyolojik olarak sağlıklı olmalarına rağmen daha güzel görünmek, daha iyi hissetmek için insanlar; estetik cerrahi, yaşam süresini uzatan ilaç ve diyetlerin kullanılması gibi farklı ve yeni beklentilere yönelmektedirler.

12 SAĞLIK KAVRAMI Sağlık kavramı insanlıkla birlikte içeriği ve kapsamı değişen ve gelişen bir kavramdır. Hastalığın olmaması başlayan tanımlama Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü nün (WHO) 1979 Alma Ata Konferansı nda tanımlanan ve en çok belirlenen son şeklini almıştır.

13 Sağlık nedir? WHO 1979 Alma Ata Konferansı tanımı : Sağlık, yalnızca hastalık ya da sakatlığın bulunmaması olmayıp ; aynı zamanda bedensel, ruhsal ve sosyal yönlerden de tam bir iyilik durumudur. Bu yaklaşımda sosyal fiziksel özelliklerin yanında ruhsal iyilik hali de göz önünde tutulmuştur.

14 Sağlık nedir? Tıp adamları sağlığın tıbbi tedavi yönüne ağırlık vermek Sağlık sosyoloğu sağlığın sosyo psikolojik boyutlar eklemek Özel sağlık sigortacısı sağlık tanımını daraltmak Sağlık ekonomisti ise kavrama ekonomik unsurları eklemek isteyecektir.

15 Tüm bu açılardan bakıldığında WHO nun tanımı en çok kabul gören tanımlama olarak kabul edilmiştir.

16 Tümelci yaklaşım tarzına göre sağlık kavramını oluşturan 4 temel faktör vardır. Bunlar; Çevre Davranış Kalıtım Sağlık hizmetleridir. Birbirleriyle etkileşim içerisinde olan bu faktörler nüfus, kültürel sistemler, ruh sağlığı, ekolojik denge ve doğal kaynakları içeren duygusal, ruhsal ve fiziksel çevreyle etkileşim içindedir.

17 Sağlık ve hastalık: Talcott Parsons (işlevsel görüş) Hastalık, tümüyle biyolojik bir durum değildir. Bir durumun hastalık olarak adlandırılması, sosyal, politik ve kültürel koşulların bir sonucudur. Bireyler kendilerinden beklenen sosyal eylemleri yerine getirebiliyorlarsa, sağlıklıdırlar.

18 Sağlığa bütüncül yaklaşım Blum Modeli Birey ve toplumun sağlık düzeyi, çeşitli faktörler ve sistemler tarafından etkilenmektedir.

19 Blum Modeli

20 Sağlığın girdileri çevre davranış genetik sağlık hizmetleri Fizik. Biyolojik ve kültürel çevre Sigara, alkol, tehlikeli araç kullanma, kişisel hijyen, sağlığa özen Doğuştan kazanılan aileden aktarılan özellikler Koruyucu, tedavi edici rehabilitasyon sağlığın yükseltilmesi

21 Sağlığın girdileri Çevre Fizik çevre Doğal koşullar, iklim, toprak yapısı, su kaynakları, yeşil alanlar. Biyolojik çevre Sosyal kültürel çevre Mikro organizmalar, vektörler, hayvanlar bitkiler, Toplumsal kültür, değerler, eğitim olanakları kültürel etkinlikler

22 Sağlığın girdileri Genetik (kalıtım) Doğuştan edinilen ve kuşaklar boyunca aktarılma potansiyeli bulunan biyolojik özelliklerdir.

23 Genetik faktörlerin etkili olabildiği hastalıklar Koroner kalp hastalıkları felç diyabet bazı kanserler İskelet ve kas sistemi hastalıkları endokrin ve sindirim sistemi hastalıkları

24 Sigara içme, Alkol kullanma, Uyuşturucu kullanma, Sağlığın girdileri Davranış (yaşam tarzı) Tehlikeli araç kullanma, Spor alışkanlıkları, Beslenme alışkanlıkları,

25 Blum un çevresel sağlık modeli, birey ve toplumun sağlık düzeyinin korunması ve geliştirilmesi sürecinde sağlık hizmetlerinin sanıldığından daha az etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Başarılı bir sağlık düzeyi için özellikle koruyucu hizmetlerde daha önemli ve zorunlu olmak üzere sektörler arası işbirliği gereklidir.

26 Eğer sağlıklı davranışlar gösterilirse Akut hastalıkların % 30 u Kronik hastalıkların % 60 ı Yeni doğan ölümlerinin % i önlenebilir

27 2. SAĞLIK HİZMETLERİ En genel tanımıyla ; Sağlığın korunması ve hastalıkların tedavisi için yapılan çalışmalar bütünü olarak tanımlanabilir.

28 SAĞLIK HİZMETLERİ Sağlığın geliştirilmesi için 1986 yılında Ottowa da yapılan konferansta sağlık için zorunlu «ön koşullar» ve «başlıca faaliyet alanları» belirlenmiştir. Buna göre sağlıklı olabilmek için; Toplumdaki her bireyin yeterli gelire sahip olması Uygun düzeyde eğitim almış olması Yeterli ve dengeli bir şekilde beslenebilmesi Çevresel koşulların uygun olması Hizmet sunumu ve kaynak planlamasında sosyal adalet Barışçıl bir ortam gerekmektedir.

29 SAĞLIK HİZMETLERİ Toplumun ve bireylerin sağlık düzeyinin geliştirilmesi ile ilgili faaliyetler bütününe sağlık hizmetleri adı verilmektedir. Sağlık kurumları ve sağlık profesyonelleri tarafından sunulan toplum sağlığının korunması, geliştirilmesi, hastalıkların tedavi ve rehabilitasyonu amacıyla yapılanlar sağlık hizmetleri içerisinde yer almaktadır.

30 SAĞLIK HİZMETLERİNİN ÖZELLİKLERİ Sağlık hizmetleri, emeğin yoğun olduğu, soyut hizmetlerdendir. Teknolojik gelişme açısından öncelikli sektörlerden biri olmasına rağmen özellikle hasta bakımı ve cerrahi işlemler noktasında emeğin yoğun olduğu görülmektedir. Sağlık hizmetleri, ertelenemez, acildir. Hizmete olan ihtiyacın ne zaman ortaya çıkacağı kestirilemez ve ikamesi yoktur. Kitlesel üretim ve stoklanma mümkün olmadığından anlık üretim ve tüketim gereklidir.

31 2.1. Sağlık hizmetlerinin Özellikleri-2 Sağlık hizmetlerinde uzmanlaşma düzeyi yüksektir. Birim üretimin esas olması ve teknolojinin yoğun kullanımı bu alanda uzmanlık alanlarının çoğalmasına neden olmaktadır. Sağlık hizmetlerinde, hizmeti alanlar hizmeti verenlere birçok açıdan bağımlıdır. Sağlık hizmetlerinin ileri derecede uzmanlık bilgisi gerektirmesi bu konuda taraflar arasında eşitsizlik yaratmakta ve hizmet alıcısını sunucuya bağımlı hale getirmektedir.

32 Sağlık hizmetlerinde çıktı ölçülemez. Hizmetin soyut olması nedeniyle somut bir çıktı elde edilemez hizmete ilişkin kalite çalışmalarını zorlaştırmasının yanı sıra maaliyet hesaplamaları konusunda da engel oluşturmaktadır.

33 SAĞLIK HİZMETLERİ Sağlık Bakanlığı tarafından sağlık hizmetinin tanımı; İnsan sağlığına zarar veren çeşitli etmenlerin yok edilmesi ve toplumun bu etmenlerin etkilerinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedensel ve ruhsal yetenek ve becerileri azalmış olanların rehabilite edilmesi için yapılan hizmetlerdir şeklinde yapılmıştır.

34 Dünya Sağlık Örgütü sağlık hizmetlerini; Belirli sağlık kuruluşlarında, değişik tip sağlık personelinden yararlanarak toplumun gereksinme ve isteklerine göre değişen amaçları gerçekleştirmek ve böylece kişilerin ve toplumun sağlık bakımını her türlü koruyucu ve tedavi edici etkinliklerle sağlamak üzere ülke çapında örgütlenmiş kalıcı bir sistemdir şeklinde tanımlamaktadır.

35 2. SAĞLIK HİZMETLERİ Sağlık hizmetleri ayrıca hastalıkların teşhis tedavi ve rehabilitasyonu yanında hastalıkların önlenmesi ve toplumun sağlık düzeyinin geliştirilmesi ile ilgili faaliyetleri kapsar.

36 SAĞLIK HİZMETLERİ Sağlık hizmetleri dört ana grupta toplanmaktadır; Koruyucu Sağlık Hizmetleri: Temel amacı, toplumu hastalık etkenlerinden uzak tutmaya ve hastalık etkenlerinin yok edilmesine yönelik hizmetlerdir. Toplum temelli olan koruyucu sağlık hizmetleri, yüksek dışsal faydaya sahiptirler. Hastalık ihtimalinin azaltılması durumunda, bundan bütün bireyler rekabet etmeksizin yarar sağlayabilmektedirler. Koruyucu sağlık hizmetleri çevreye yönelik hizmetler ve kişiye özel hizmetler olmak üzere ikiye ayrılırlar

37 Çevreye dönük koruyucu hizmetler Su kaynaklarının sağlanması ve denetimi Katı atıkların denetimi Zararlı canlılarla (haşere) mücadele Besin sanitasyonu Hava kirliliğinin denetimi Gürültü kirliliğinin denetimi Radyolojik zararlıların denetimi İş sağlığı

38 Kişiye yönelik koruyucu hizmetler Bağışıklama Beslenmeyi düzenleme Hastalıkların erken tanı ve tedavisi Ana çocuk sağlığı hizmetleri Aşırı doğurganlığın denetimi İlaçla koruma Kişisel hijyen Sağlık eğitimi.

39 SAĞLIK HİZMETLERİ Tedavi Hizmetleri: Sağlık durumu bozulan kişilerin eski sağlık düzeylerine ulaşmalarını sağlamak üzere verilen hizmetlerdir. Yatışı gerektirmeyen hastalıkların tanı ve tedavisiyle ilgili olan günübirlik (ayaktan) tedavi ve hastane gibi yataklı tedavi kurumlarında yatışı gerektiren hizmetlerin verildiği yataklı tedavi olarak iki ana gruba ayrılan hizmetler temel olarak uzman hekim sorumluluğunda sunulmaktadır

40 Tedavi hizmet türleri Günü birlik (ayaktan-outpatient) Yataklı tedavi (inpatient)

41 Günü birlik tedavi kurumları Kurum Personel Hizmet türü Özel muayenehaneler Hekim, diş hekimi, terapist, Teşhis ve tedavi hemşire, Hastane poliklinikleri Hekim, diş hekimi, terapist, Teşhis ve tedavi hemşire, Hastane acil servisleri Hekim, Hemşire Tedavi-Acil cerrahi Ayaktan cerrahi merkezler Hekim (cerrah), hemşire, anestezi teknisyeni Tedavi-Cerrahi Evde Bakım Kurumları Hemşire, hekim Koruyucu, tedavi ve rehabilitasyon İşyeri revirleri Hekim, hemşire, çevre sağlık Koruyucu ve tedavi teknisyeni Okul sağlık merkezleri Hekim, hemşire Koruyucu, tedavi Aile Planlaması Hekim, hemşire, ebe Koruyucu, tedavi

42 SAĞLIK HİZMETLERİ Rehabilitasyon Hizmetleri: Tıbbi ve sosyal olmak üzere iki ana gruba ayrılabilen rehabilitasyon hizmetleri, eş güdümlü ve bütünlük gösteren tıbbi, sosyal, eğitsel ve mesleki faaliyetler aracılığıyla, hastalık ve kaza sonucu kişilerin kaybettiği bedensel ve zihinsel becerilerin tekrar kazandırılmasına yönelik hizmetlerdir.

43 Rehabilitasyon hizmet türleri Tıbbi Rehabilitasyon: Bedensel kalıcı bozukluk ve sakatlıkların düzeltilmesi, yaşam kalitesinin arttırılması amacıyla verilen hizmetlerdir. Postür bozukluklarının düzeltilmesi, eksremite protezlerinin kullanılması, işitme, görme vb. kusurların en aza indirgenmesi çalışmaları. Sosyal Rehabilitasyon: Sakat veya özürlü olan kişilerin günlük hayata aktif olarak katılması, başkalarına bağımlı olmadan yaşayabilmesi amacıyla yapılan, işe uyum sağlama, yeni iş bulma ya da öğretme çalışmalarını kapsar.

44 SAĞLIK HİZMETLERİ Sağlığın Geliştirilmesi Hizmetleri: Sağlığın geliştirilmesi, bedensel ve zihinsel sağlık durumu, yaşam kalitesi ve yaşam süresinin yükseltilmesini amaçlayan, sağlıklı kişilerin, sağlık durumlarını daha üst düzeye yükseltmek için sağlanan hizmetler bu gruba girmektedir

45 2.2. Sağlık Hizmetlerinin Niteliği Birey ve toplumların sağlıklarını korumanın yanı sıra hastalıkların iyileştirilmesi ve sağlıklı olma durumunun geliştirilmesini amaçlayan sağlık hizmetleri, bunu farklı türde hizmetler farklı mekanizma ve düzenlemelerle yerine getirir.

46 Sağlıklı olma durumunu korumak amacıyla koruyucu sağlık hizmetleri ile hastalıkların tedavi edilmesi amacıyla verilen tedavi edici sağlık hizmetleri farklı finans yöntemi, kapsam, örgüt yapıları ile farklı anlayış ile yerine getirilir. Bu farklılıklar sağlık hizmetlerinde iki ayrı niteliğin varlığını ortaya koyar.

47 TÜRKİYE DE SAĞLIK HİZMETLERİNİN GELİŞİMİ Kuruluş Yılları ve Dr. Refik Saydam Dönemi Osmanlı İmparatorluğu nun son dönemlerinde sağlık hizmetleri İçişleri Bakanlığı na bağlı bir genel müdürlük tarafından yürütülüyordu. Sağlık Bakanlığı 3 Mayıs 1920 tarihinde, 3 sayılı Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Yasası ile kurulmuştur. 3 Mayıs 1920 de yapılan ilk Bakanlar Kurulu toplantısına Dr. Adnan Adıvar ilk sağlık bakanı olarak katılmıştır. 10 Mart 1921 de bakanlıktan ayrılan Dr. Adnan Adıvar ın yerine Dr. Refik Saydam bakan olmuştur. Refik Saydam döneminde koruyucu ve tedavi edici hekimlik hizmetlerinin birbirinden ayrı ele alınması ilkesi benimsenmiştir.

48 Bu dönemde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı nın esas görevinin koruyucu hekimlik olduğu kabul edilmiş ve örgütlenme buna göre yapılmış, genel bütçe olanakları bu yöne aktarılmıştır. Yerel yönetimler hastane açmaya özendirilmiş, bu idarelere örnek olmak üzere Ankara, İstanbul, Sivas, Erzurum ve Diyarbakır gibi büyük illerde Bakanlığa bağlı numune hastaneleri açılmıştır. Her ilçede hükümet tabipliği kurulmuş, o gün için sağlık sorunu olan sıtma, verem, trahom, cüzzam gibi bulaşıcı hastalıklarla mücadele için dikey programlar başlatılmıştır.

49 1924 yılında İstanbul ve Sivas ta sağlık memurları okulları ile 1925 te İstanbul da Kızılay Hemşirelik Okulu açılmış, tüm sağlık personelinin yetki ve sorumlulukları belirlenmiştir yılında çıkarılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasası ile sağlık hizmetlerinin politikasının esasları belirlenmiştir yılında ise 3017 sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Memurin Yasası çıkarılmış sağlık örgütünün temel çatısı kurulmuştur.

50 1938 Sonrası ve Dr. Behçet Uz Dönemi 1938 sonrası dönemde Türkiye, savaşın getirdiği sıkıntıları yaşamıştır. Bu dönemde sıtma, tifüs ve çiçek salgınları olmuştur yılında Olağanüstü Sıtma Savaş Yasası çıkarılması güçunlu görülmüştür. Aynı yıl önemli bir gelişme de Sosyal Sigortalar Kurumunun kurulmasıdır. Bu kuruma sigortalı işçiler için sağlık örgütü kurma, işletme ve sağlık personeli atama yetkisi verilmiştir.

51 yılları arasında bakanlık yapan Dr. Behçet Uz tarafından hazırlanan 1. On Yıllık Milli Sağlık Planı, 1946 yılında toplanan 9. Milli Tıp Kongresi ne sunulmuştur. Bu plana göre ülke 7 sağlık bölgesine ayrılacak ve her bölgenin örgütlenmesi kendine yeterli hale getirilecekti. Bu bölgelerde, her 40 köy için 10 yataklı bir sağlık merkezi kurulacak ve merkezlerde 2 hekim, 1 ebe, ve 1 sağlık memuru, 1 ziyaretçi hemşire bulunacaktı. Buna ek olarak, her 10 köy için 1 ebe ve 1 sağlık memuru öngörülmüştü. Bu merkezler koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini birlikte yürüteceklerdi.

52 Koruyucu ve iyileştirici hizmetleri ayrı ayrı ele alan, yataklı tedavi hizmetlerini yerel idarelere bırakan anlayıştan vazgeçilerek sağlık hizmetlerinin tümü merkezi hükümet görevi ve sorumluluğu haline getirilmiş oluyordu. Behçet UZ un bakanlıktan ayrılmasından sonra bu plan gereği gibi uygulanmamış, her ilçeye bir sağlık merkezi yapma biçimine dönüşmüştür.

53 Dönemi 1954 yılında, 6134 sayılı yasa ile il özel idarelerine, belediyelere ve vakıflara bağlı hastaneler Sağlık Bakanlığı na bağlanarak hastane hizmetleri tek elde toplanmış (SSK ve Üniversite hastaneleri hariç), tamamen merkezi hükümetin görev ve sorumluluğu haline getirilmiştir. Bu dönemde özel sektörün geliştirilmesi düşüncesi ağırlık kazanmış ve bu sektör sağlık yatırımları için özendirilmiştir. Uluslar arası kuruluşlarla, özellikle Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF ile işbirliğine önem verilmiş, bu kuruluşlardan ana- çocuk sağlığı ve tüberkülozla savaş gibi koruyucu sağlık hizmetlerine destek sağlanmıştır.

54 1961 den Sonra Olan Gelişmeler Bu dönemde tedavi edici hizmetler, koruyucu hizmetleri tamamlayan bir öğe olarak görülmüş; hastanecilik hizmetleri iki plana itilerek evde ve ayakta tedaviyi sağlayan, küçük topluluklara kadar yayılan bir sağlık örgütünün kurulması öngörülmüştür yılında Sağlık Bakanlığı müsteşarı Dr. Nusret Fişek in önderliğinde hazırlanan 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Yasa kabul edilmiştir. Uygulanmasına 1963 yılında Muş ta başlanan sosyalleştirilmiş sağlık hizmetlerinin, 1977 yılında tüm illere yaygınlaştırılması amaçlanmıştı. Bu yasa ancak 1 Ocak 1984 tarihinden itibaren Türkiye genelinde uygulanmaya başlanmıştır.

55 Bu yasanın kabul ettiği başlıca ilkeler şunlardır: Eşit, sürekli, entegre, kademeli, öncelikli, katılımlı, ekip ile, denetlenen, uygun ve nüfusa göre hizmet. Yasaya göre sağlık hizmetleri il içinde bir bütündür ve sağlık hizmetlerinin ildeki amiri validir. Sağlık müdürü, vali adına hizmet yürütür. İl içindeki bütün sağlık kuruluşları, sağlık müdürlüğüne bağlıdır. İl içinde örgütlenme iki basamaklı bir model olarak kurulmuştur. Biri. basamak evde ve ayakta hizmetleri ile koruyucu hizmetlerin sunulduğu sağlık ocaklarıdır. İki. Basamak ise sağlık ocaklarından sevk edilen hastaların bakılacağı hastanelerdir.

56 2.2.1 Sağlık Hizmetlerinin Kamusal Niteliği Sağlık Hizmetlerinin Özel Niteliği

57 2.2.1 Sağlık Hizmetlerinin Kamusal Niteliği Sağlık hizmetlerinin bu kısmı koruyucu sağlık hizmetleriyle ilgilidir. Toplumun tümünün yararı söz konusudur. Hizmet bireye değil, tüm topluma verilir. Örn. Sivrisinekleri yok etmek için yapılan ilaçlama tüm kamu yararına çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmeti Ya da aşılama bireye yapılsa da amaç tüm toplumu salgınlardan koruyarak çevredeki kişileri de korur. bireye yönelik koruyucu sağlık hizmeti

58 2.2.1 Sağlık Hizmetlerinin Kamusal Niteliği-2 Devletin vermesi gereken, kamu eliyle verilmesi gereken hizmetlerdir. Bu hizmetler tüm toplumun sağlığını dolayısıyla kamusal yaşamı ilgilendirir bu hizmetler para ile satılamaz, piyasaya terk edilemez. Toplum bu hizmetler konusunda yeterli bilgi sahibi değildir. hizmeti sunan ve hizmeti alan arasında bilgi eşitsizliğine neden olur. Devlet zor durumda olan kesimleri korumak durumundadır.

59 2.2.1 Sağlık Hizmetlerinin Kamusal Niteliği-3 Dünyadaki devletler hangi sisteme dahil olurlarsa olsunlar sağlık hizmetlerinin kamusal kısmını devlet görevi olarak kabul etmişlerdir. Devletler arasındaki fark bu görevi yerine getirmedeki başarılarıdır.

60 2.2.2 Sağlık Hizmetlerinin Özel Niteliği Sağlık hizmetlerinin bu kısmı tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetleriyle ilgilidir. Tedavi edici sağlık hizmetlerinde sağlık bireyselleşmiştir, tek bir bireyi ilgilendirmektedir. Bu nedenledir ki tüketiciler kamusal sağlık hizmetlerinin tersine bu hizmetler için doğrudan para öderler. Bu nedenlerden dolayı sağlık hizmetlerinin özel kısmı sağlık sistemlerine göre değişmekle birlikte değişik oranlarda piyasa koşullarına terk edilebilmektedir.

61 Burada bir parantez açarsak ; Roomer yaptığı sınıflamaya göre ; Piyasa yönelimli sağlık sistemleri ; sağlık hizmetleri tamamen piyasa koşullarına terk edilirken (ABD) Sosyalist ve kapsayıcı tip sağlık sistemleri ; sağlık hizmetlerinin kendine özgü özelliklerinden dolayı özel sağlık alanlarının da piyasa koşullarına terk edilemeyeceğini, kamusal sağlık hizmetlerinde olduğu gibi devletin bireylerine karşı görevi olduğunu savunarak, devlet tarafından sunulmasını ve finanse edilmesini garanti altına alır. (Küba ve İngiltere) Refah yönelimli sağlık sistemleri ; ise konuyu hem özel hem kamusal yaklaşımla ele almaktadır. Yani bu sisteme dahil devletler hizmetleri piyasaya terk etseler de alandan ellerini tamamen çekmemekte, belli oranda hizmetlerin sunumu ya da finansmanında yer almaktadır. (Almanya)

62 2.3.Sağlık Sektörleri Sağlık hizmetlerinin içeriği ve sunuluşu açısından dünyanın hemen her ülkesinde başlıca iki sektör bulunmaktadır. Halk Sektörü Profesyonel Sektör

63 2.3.1.Halk Sektörü Özellikle az gelişmiş topluluklarda sıklıkla başvurulan bu sektör, toplum tarafında deneyimleri ve uygulamaları bakımından kabul edilip benimsenmiş kişilerden oluşmaktadır. Bu kişilerin hizmetle ilgili resmi bir yetkileri olmamakla birlikte usta çırak ilişkisiyle aktarılarak yıllar içinde edinilen deneyime dayanmaktadır.

64 2.3.1.Halk Sektörü-2 Sağlık bilgi ve teknolojisinin gelişmediği, profesyobel sağlık çalışanlarının yeterli olmadığı, sağlık hizmet sunumunun iyi sağlanamadığı toplumlarda geniş bir alana yayılan ve kabul gören bu sektör ; kırıkçı, çıkıkçı, üfürükçü, şifacılar ve akupunkturculardan oluşmaktadır. Çoğunlukla doğu ülkelerinde uygulama alanı bulduğu için Doğu Tıbbı olarak da adlandırılır. Çin ve Hindistan sağlık sisteminin önemli bileşenini oluşturmaktadır.

65 2.3.1.Halk Sektörü-3 Uzun seneler Batı Tıbbı tarafından reddedilse de günümüzde yararlanılması gereken bir tıp alanı olarak kabul edilen halk sektörü DSÖ tarafından da incelenmesi ve yararlı olabilecek uygulamaların kullanılması gerekliliği kabul edilmiştir. Bu alana en iyi örnek akupunkturdur.

66 2.3.2.Profesyonel Sektör Bu sektör sağlık biliminin ve teknolojinin gelişmiş olduğu, yetişmiş insan gücü gibi kaynaklar bakımından yeterliliğe sahip gelişmiş ülkelerde daha fazla uygulama alanı bulmaktadır. Hizmet iyi öğrenim sürecinden geçmiş ve resmi olarak yetkilendirilmiş hekim, hemşire, eczacı, diş hekimi, sağlık yöneticileri gibi sağlık profesyonelleri tarafından verilir. Batı ülkelerinde yaygın olmasından dolayı Batı Tıbbı olarak adlandırılır.

67 2.3.2.Profesyonel Sektör-2 Sağlık hizmetleri sağlık kuruluşları tarafından sunulmaktadır. Sağlık hizmetleri daha kapsamlıdır ve daha örgütlü bir şekilde sunulup finanse edilir. Bu sektörde sağlık hizmetleri ; Koruyucu Tedavi edici Rehabilite edici sağlık hizmetleri olarak üçe ayrılmaktadır.