DUMANSIZ HAVA SAHASI

T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Maddelerle Mücadele Daire Başkanlığı DUMANSIZ HAVA SAHASI DENETİM EKİPLERİ İÇİN REHBER HAVANI KORU www.havanikoru.org.tr Mart 2009

HAVANI KORU İÇİNDEKİLER 1. Türkiye Neden Dumansız Hava Sahasını Tercih Etti?...3 2. Türkiye de Tütünle Mücadele Çalışmaları...4 3. Tütün Dumanına Pasif Maruziyetin Etkileri...6 3.1. Tütün dumanına maruz kalma ölüme neden olmaktadır. 3.1.1. Kısa süreli maruz kalmak da zararlıdır. 3.1.2. Çocuklarda tütün dumanına marut kalmanın yarattığı pasif maruziyetin yarattığı sağlık risklerini bilmek gerekir 4. Tütün Endüstrisinin İtirazları İle Baş Etmek...7 5. 4207 Sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun...9 5.1. Tütün Ürünleri Tüketiminin Yasak Olduğu Yerler...10 5.2. Tütün Ürünleri Kullanımına Yönelik İstisnai Durumlar...12 5.3. Yasal Uyarıların Asılması...13 5.4. Tütün Ürünlerinin Çevreye Zarar Vermesini Önlemek...13 5.5. Reklam Promosyon Faaliyetleri...13 5.6.Yayın Kuruluşları İle ilgili Düzenlemeler...14 5.7. Tütün Ürünlerinin Satışı İle İlgili Düzenlemeler...15 6. Denetim Ekiplerinin Oluşturulması, Denetim Süreci, Ceza Uygulamaları...17 6.1. İl Tütün Kontrol Kurullarının Oluşturulması...18 6.2. Denetim Ekiplerinin Oluşturulması...19 6.3. Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Denetim...20 6.4. Özel Hukuk Kişilerine Ait İşletmelerde Denetim...21 6.5. Tütün Ürünleri Kullanımına Tahsis Edilen Alanlarda Denetim...22 6.6. Tütün Ürünleri Satan İşletmelerde Denetim...23 6.7. Yasa Gereği Tütün Ürünleri Tüketilmeyecek Toplu Taşım Araçlarında Denetim...23 6.8. Yasal Uyarı Yazıları Örnekleri...24 6.9. Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Ceza Uygulama Usulleri...25 6.10. Özel Hukuk Kişilerine Ait İşletmelerde Ceza Uygulama Usulleri...27 7. Tütün Kontrolü Çalışmalarını Takip Etmek...32 8. Sıkça sorulan sorular?...35 9. Yasak Kapsamındaki Yerlerde Tütün Kullananlar ile Baş Etmenin Yolu...38 Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun...39 Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Yer, Araç, Bina ve Tesislerde Tütün Ürünü Tüketenlere Verilecek İdari Yaptırım Kararlarının Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ...44 Kabahatler Kanunu...48 2

www.havanikoru.org.tr 1. TÜRKİYE NEDEN DUMANSIZ HAVA SAHASINI TERCİH ETTİ? Sigara başta olmak üzere tütün dünyanın giderek terk ettiği bir üründür. Doğum öncesi dönemden başlayarak, çocuk ve erişkinlikte ölüme kadar götüren 50 nin üzerinde sağlık sorununa yol açar. Önlenebilir hastalık ve ölüm sebepleri arasında en önde gelen nedenlerdendir. Günümüzde dünyada 1,3 milyar kişi sigara içmektedir ve sigara içenlerin % 80 i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır. Tütün kullanımının neden olduğu ölümler ana haberlere konu olmasa da tütün, her 6 saniyede bir kişinin ölümüne neden olmaktadır. Tütün, kullanıcılarının yaklaşık yarısını öldüren bir üründür ve ortalama 15 yıl kadar erken ölüme yol açmaktadır. Halen dünya genelinde her 10 ölümden bir tanesi sigara kullanımı nedeniyle olmaktadır yılda 5,4 milyon kişi sigara kullanımının neden olduğu sağlık sorunları yüzünden ölmektedir. Acil önlemler alınmadığı takdirde 2030 yılına gelindiğinde tütün kullanımı nedeniyle ölen kişi sayısı 8 milyonu geçecektir ve bu ölümlerin %70 i gelişmekte olan ülkelerde meydana gelecektir. Benzer şekilde Türkiye de her 6 dakikada bir kişi, günde 275, yılda ise en az 100,000 kişi tütüne bağlı hastalıklar nedeniyle kaybedilmektedir. Sigaraya başlama yaşı son kırk yıldır maalesef daha küçük yaşlara inmiştir. 1950 li yıllarda sigara içmeye çoğunlukla 18 yaşından sonra başlanırken, günümüzde 15 19 yaş arası gençlerin %40 ının bağımlı hale geldiği görülmektedir. İlk sigara deneyimlerine erken yaşta başlayan gençlerin düzenli sigara kullanıcısı olma ihtimalleri daha yüksek, sigarayı bırakma ihtimalleri de daha düşüktür. Sigara dumanı evler de dahil olmak üzere tüm kapalı ortamlardaki başlıca hava kirliliği etkenidir. Bilimsel veriler kapalı ortamda sigara dumanına maruz kalmanın sigara içmeyen insanlarda kalp krizi ve kanser gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açtığını ve bu konuda hiçbir güvenli aralığın olmadığını ortaya koymaktadır. Sigara dumanı çocuklarda ani bebek ölümleri, orta kulak ve solunum sistemi enfeksiyonları ile süreğen öksürüğün görülme sıklığını artırmaktadır. Ayrıca astım hastalığının gidişatını da kötüleştirmektedir. Anne karnında sigara dumanına maruz kalan bebekler ise düşük doğum ağırlıklı olarak doğmakta ve erişkin çağda akciğer ile ilgili rahatsızlıklara daha fazla yakalanmaktadır. Ayrıca sigara dumanına maruz kalmak, akciğer kanseri riskini %30 artırmaktadır. Sigara içme davranışında sosyal öğrenme önemli bir yere sahiptir. Sigaraya başlamanın önlenmesinde ve bırakmanın teşvik edilmesinde gençlerin örnek aldıkları kişilerin çok büyük etkisi vardır. Ayrıca, tütün endüstrisinin araba yarışları gibi, açık ya da örtülü sigara tanıtım ve reklamları da tüm dünyada erken yaşlarda sigaraya başlamayı etkileyen sebepler arasında yer almaktadır. Bu kadar zararlı ve tehlikeli bir ürüne karşı elbette kapsamlı ve etkin bir mücadele gerekmektedir. Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen bu mücadele kapsamında küresel olarak da kabul gören aşağıdaki üç temel hedef önem taşımaktadır: 1) Çocuklar ve gençler başta olmak üzere bireylerin sigara içmeye başlamalarının önlenmesi, 2) Sigara içenlerin bu davranışlarını bırakmasının desteklenmesi, 3) Sigara dumanından pasif etkilenimin engellenmesi. Sigarasız bir dünya için kararlı ve hızlı bir mücadele gerekmektedir. Toplumu pasif sigara dumanı etkileniminin zararlarından korumanın yegane yolu, sigara kullanımının bütün kapalı alanlarda tam olarak yasaklanmasıdır. 3

HAVANI KORU 2. TÜRKİYE DE TÜTÜNLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI Toplumu pasif sigara dumanı etkileniminin zararlarından korumanın yegâne yolu, sigara kullanımının bütün kapalı alanlarda tam olarak yasaklanmasıdır. Dumansız Hava Sahası Yasalarının gücünü artırmak için yapılması gereken, yasanın yürürlüğe girmesi ile birlikte uygulamanın yakından izlenmesi ve denetlenmesidir. Sigara içilmesinin yasak olduğu yerlerde sigara içenlere yasanın öngördüğü şekilde davranış değişimi yapacak şekilde uyarına ve gerekirse ceza uygulama kaçınılmaz bir görevdir. Sigara içenlere yönelik ceza uygulamalarının yanı sıra, sigara içilmesine izin veren işyeri sahiplerine ceza verilmesi daha etkili ve daha önceliklidir. Sigarasız işyerleri yaratmanın öncelikli amacı çalışanların sağlığının korunmasıdır. İşyeri sahipleri, çalışanlar için güvenli bir çalışma ortamı sağlamak zorundadır. Dolayısı ile işverenler bu kapsamda işyerlerinin sigara dumanından arındırılmış olmasını da sağlamak durumundadır. Sigarasız işyerleri tartışmasının çalışanların sağlığı konusu olarak ele alınması, bu uygulamayı desteklemektedir. Tütünle mücadelede ilk uluslararası anlaşma olan Tütün, Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi nin (TKÇS) 21 Mayıs 2003 tarihinde Dünya Sağlık Örgütünün 56. Dünya Sağlık Asamblesinde kabul edilmiştir. Bu sözleşme 28 Nisan 2004 tarihinde ülkemiz adına Sağlık Bakanımız Sayın Prof Dr. Recep AKDAĞ tarafından imzalanmış ve Resmi Gazetede de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz sözleşmeyi imzalayan 43. ülke olma özelliğindedir. Şubat 2009 tarihi itibarıyla TKÇS yi 168 ülke imzalamış, 164 ülke de taraf olmuştur. TKÇS nin imzalanması ile birlikte ülkemizdeki tütün kontrolüne yönelik çalışmalar ivme kazanmıştır. 130 a yakın uzmanın katılımı ve ilgili ilgili Bakanlıklar, Üniversiteler ve Sivil Toplum Örgütleri gibi paydaşların işbirliği ile hazırlanan Ulusal Tütün Kontrol Programı 7 Ekim 2006 tarihinde Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanmıştır. Ulusal Tütün Kontrol Programının uygulanması için illerde, 2007 yılından itibaren Il Tütün Kontrol Kurulları oluşturulmuş, yerel düzeydeki her türlü tütün mücadele etkinliklerinin yürütülmesi için görevlendirilmiştir. Bakanlığımızda yürütülen çalışmaların daha etkili ve sürdürülebilir olabilmesi amacıyla Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Maddelerle Mücadele Daire Başkanlığı kurulmuştur. Düzenlenecek faaliyetler ve bunların yerine getirilmesinden sorumlu kamu kurum ve kuruluşlarının belirlendiği Ulusal Tütün Kontrol Programı Eylem Planı 2008 2012 hazırlanmış ve 12.12.2007 tarihinde Sayın Başbakanımız Recep Tayyip ERDOĞAN ın katılımları ile kamuoyuna tanıtılmıştır. Sigarasız bir dünya için kararlı ve hızlı bir mücadele gerekmektedir. Dünyadaki gelişmiş ülkeler, vatandaşlarını sigaranın zararlarından koruyan yasaları, başarıyla uygulamaya koymaktadırlar. Bu kapsamda ülkemizde 1996 yılında yürürlüğe girmiş olan 4207 Sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun çok önemli bir gelişmedir. Sayın Başbakanımızın tütünle mücadele çalışmalarına kattığı ivme ile 3 Ocak 2008 tarihinde 5727 sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (EK 1) TBMM de kabul edilmiştir. Bu Kanunla ülkemiz, tütün kontrolü konusunda yasal düzenlemesi olan sayılı ülkeler arasına girmiş, hatta liderlik yapar hale gelmiştir. Söz konusu Kanunun özel hukuk kişilerine ait olan lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti verilen işletmelerde tütün ürünlerinin tüketilmemesi ile ilgili hükmü 19 Temmuz 2009 tarihinde yürürlüğe girecektir. Diğer tüm kapalı alanlar ile ilgili hükümleri ise 19 Mayıs 2008 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. 4

www.havanikoru.org.tr Kanun hükümlerinin etkili şekilde uygulanması ve uygulamada standardın sağlanması amacıyla 16.05.2008 tarihinde Başbakanlık Genelgesi yayımlanmıştır. Kanunun ceza hükümlerinin uygulanması ile ilgili olarak da 27 Mayıs 2008 tarihinde Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Yer, Araç, Bina ve Tesislerde Tütün Ürünü Tüketenlere Verilecek, İdari Yaptırım Kararlarının Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ (EK 2) yayımlanmıştır. 27 Ekim 2008 tarihinde yayımlanan 2008/66 sayılı Genelge ile 4207 sayılı Kanunun uygulamalarının izlenmesi, değerlendirilmesi ve koordinasyonuna yönelik yapılacak çalışmalarda dikkat edilmesi gereken hususlar ve multidisipliner yaklaşımın gerekliliği vurgulanarak tekrar açıklanmış, izleme değerlendirme formları revize edilmiştir Yeni yasa, çalışanların ve halkımızın dumansız hava soluma hakkını teslim etmek üzere, yani istemsiz sigara dumanının zararlı etkilerinden korumak için hazırlanmıştır. Çünkü; tehlike sadece sigara içicileri ile sınırlı değildir. Dünya Sağlık Örgütü nün tahminlerine göre, 700 milyon çocuk, yani dünyadaki çocukların yarısı sigara dumanına maruz kalmaktadır. Sigara dumanı içinde siyanür (çok güçlü bir zehir), amonyak, karbon monoksit (egzos gazı), naftalin (güve öldürücü), kadmiyum (pil, akü yapımında kullanılan zehirli bir madde) ve aseton (oje çıkarıcı) gibi 4000 den fazla kimyasal madde bulunmaktadır. Bu dumana maruz kalmanın güvenli bir eşik düzeyi yoktur. Başkalarının tüttürdüğü ve çocukların, hamilelerin ve diğer içmeyenlerin soluduğu sigara dumanındaki bu maddelerin en az 81 inin kanser yapıcı ve zehirli olduğu bilinmektedir. Tıbbi ve bilimsel araştırmalar, pasif içiciliğin kalp krizi, akciğer kanseri, astım krizi, çocukluktaki solunum yolu hastalıkları, ani bebek ölümleri ve akciğer yetmezliği gibi ölümcül hastalıklara yakalanma tehlikesini arttırdığını göstermektedir. Ayrıca, bilimsel araştırmalara göre ortamın, çok güçlü klimalarla bile havalandırılması kapalı alanlarda pasif solumanın sağlığa zararlarını önlememektedir. Etkili korunmanın tek yolu, insanların kapalı ortamda sigara dumanına pasif olarak maruz kalmalarını önlemektir. İşte bu zorunluluklar nedeniyle Dumansız Hava Sahaları oluşturulmuştur. 4207 sayılı yasadaki bu yenilik ile yüz binlerce kişinin sağlığının korunması, kapalı alanların herkesin rahatlıkla çalışabileceği ve ziyaret edebileceği Dumansız Hava Sahaları olması amaçlanmaktadır. DİKKAT! Dünyada yılda 5,4 milyon kişi sigara kullanımı dolayısıyla ortaya çıkan hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Türkiye de tüm ölümlerin yüzde 23 ü sigaraya bağlı hastalıklardan kaynaklanmaktadır (100.000 kişi/yıl). Tütün salgını, 20. yüzyılda dünyada 100 milyon kişiyi öldürdü. 21. yüzyılda ise 1 milyar kişiyi öldürebilir. 5

HAVANI KORU 3. TÜTÜN DUMANINA PASİF OLARAK MARUZ KALMANIN ETKİLERİ 3.1 TÜTÜN DUMANINA PASİF OLARAK MARUZ KALMAK ÖLÜME NEDEN OLMAKTADIR Tütün dumanından pasif etkilenim; başkalarının içtikleri veya yanan -bir sigara, puro, pipo ve benzeri- tütün ürününden kaynaklanan dumanın solunmasıdır. - Tütün dumanına maruz kalmak, dünyada her yıl birçok insanın ölümüne neden olmaktadır. Başkalarının tükettiği tütünün dumanına maruz kalmaktan kaynaklanan ölümler, trafık kazaları ve uyuşturucu madde kullanımına bağlı ölümlerden çok daha fazladır. - Bu duman karışımı; formaldehit, siyanür, amonyak, karbon monoksit, naftalin, kadmiyum ve aseton gibi 4.000 kimyasal madde içerir. Arsenik, benzen, vinil klorür gibi en az 81 i kanserojen olan bu kimyasal maddeler, tütün dumanında, fazla miktarda bulunur. - Tütün dumanına maruz kalmak, kanser, amfizem ve kalp krizleri gibi birçok öldürücü hastalığa neden olmaktadır. - Çocuklar tütün dumanının zararlı etkilerine karşı çok daha hassastır. - Tütün dumanının zararları, maruz kalma süresi uzadıkça artmaktadır. 3.1.1 TÜTÜN DUMANINA KISA SÜRELİ DE OLSA PASİF OLARAK MARUZ KALMAK DA ZARARLIDIR - Başkalarının tütün dumanına sadece 5 dakika maruz kalmanın bile kalp krizlerini tetikleyebildiği kanıtlanmıştır. Süre uzadıkça risk katlanarak artmaktadır. - Hemen ortaya çıkan etkiler: Gözlerde tahriş, sulanma, yanma, baş ağrısı, burunda rahatsızlık, akıntı, öksürük, boğaz ağrısı, kalp hızı ve tansiyonun yükselmesi, solunumsal yakınmalarda artış ve enfeksiyonlar; var olan hastalıkların alevlenmesi, kalp hastalığı olan kişilerde kalp krizi, astım, allerjiler... - Çevresel tütün dumanı kalp-damar hastalıklarını %20 70 oranında arttırmaktadır. Tamamen dumansız hava sahası yasası uygulanan yerlerde kalp krizleri % 60 azalmaktadır. - Başkalarının tütün dumanını solumaktan kaynaklanan kanser ölümlerinin oranı; asbest, radyoaktif maddeler, arsenik, benzen, vinil klorür, radyasyon, pestisid (tarım ilaçları), tehlikeli atıklar, içme suyunda bulunan kimyasallar, endüstriyel kimyasallar ve madeni atıkların hepsinin toplamından kaynaklanan kanser ölümleri oranından daha fazladır. Sigara içmeyenlerde çevresel tütün dumanına maruz kalmak akciğer kanserini % 32 oranında arttırmaktadır. Sigaraya maruz kalan genç kadınlarda meme kanseri riski % 90 artmaktadır. Menapoz öncesi kadınlarda 2,6 kez daha fazla meme kanserine yakalanma riski vardır. Çok az ve devamlı sigara dumanına maruz kalan kadınlarda 50 yaşına kadar meme kanseri olma riski % 60 artmaktadır. - Solunum hastalıkları: İş yeri veya sosyal ortamda sigara dumanına maruz kalmak KOAH ve erişkin astımına neden olmaktadır. 3.1.2. ÇOCUKLARIN TÜTÜN DUMANINA PASİF OLARAK MARUZ KALMASININ YARATTIĞI SAĞLIK RİSKLERİNİ BİLMEK GEREKİR! Bebek ve çocukların başta akciğerleri olmak üzere organları da küçüktür. Zarar, erişkinlere göre daha büyüktür. Başkalarının tütün dumanına maruz kalmaları sonucu bebeklerde ve çocuklarda; - Ani bebek ölümleri, - Astım vakaları, - Çocukluk dönemi kanserleri - Zatüree - Kulak enfeksiyonları, - Solunum yolu enfeksiyonları her yıl artış göstermektedir. Tütün dumanına maruz kalmak, düşük, ölü doğum, düşük doğum ağırlığı vakalarına neden olmaktadır. 6

www.havanikoru.org.tr 4 TÜTÜN ENDÜSTRİSİNİN İTİRAZLARI İLE BAŞ ETMEK İÇİN ÖNERİLER Bütün salgın hastalıklarda bir bulaşma yolu ve bir de hastalık ve ölümlerin yayılmasına yol açan bir aracı vardır. Tütün salgını konusunda bu araç bir endüstri ve çalışma stratejisidir. Bugünkü bilgilerimize göre geçtiğimiz yüzyıl boyunca tütün endüstrisinin bu öldürücü ürünü pazarlama ve tanıtma çabası olmasaydı tütün kullanımı ve hastalık salgını da olmayacaktı. Uzun zamandan beri tütün endüstrisi gençleri, sigarayı bırakanların veya ölenlerin yerini alacak kişiler olarak hedef almıştır. Tütün endüstrisi kendi geleceği için bağımlı hale gelmiş olan gençlerin ümit olduğunu bilmektedir. Tütünü kullanan kişiler nikotine bağımlı hale gelirler, ancak 21 yaşına kadar sigara içmemiş olanların daha sonra başlaması olasılığı düşüktür. Yaşam boyu tütüne bağımlı bir gruba ulaşabilmek bakımından tütün endüstrisi sigaranın adolesan grup tarafından denenmesi konusunda saldırgan bir politika izlemiştir. Bir çocuk sigara içmeye ne kadar erken yaşta başlarsa bağımlı olma olasılığı o kadar yüksektir, ve sigarayı bırakması da o ölçüde zordur. Sigara firmaları ölümcül ürünlerini satabilmek için sadece Amerika Birleşik Devletlerinde yılda 8,4 milyar Dolar günde 23 milyon Dolar pazarlama bütçesi harcarlar. Küresel tütün endüstrisi, gelişmiş ülkelerde denenmiş ve başarılı olduğu kanıtlanmış ve bu ülkelerden dışlanmış olan lobicilik taktiklerini şimdi gelişmekte olan ülkelerde artan bir şekilde kullanmaktadır. Örneğin, tütün endüstrisi gelişmekte olan ülkelerde kadınları ve gençleri hedef olarak almıştır. Bunun yanı sıra, hükümetleri de zorlayarak pazarlama konusundaki kısıtlamaları ve vergi artırımı konusundaki uygulamaları tıkamak için çaba göstermektedir. Bu yöntemler vaktiyle gelişmiş ülkelerde kullanılmış olan yöntemlerdir. Bağımlı müşteriler grubuna sahip olma ve yüksek karlılık nedeni ile tütün endüstrisi çok para kazanmıştır. Ancak gelişmiş ülke vatandaşlarını öldürmek tütün endüstrisi için çok pahalı hale geldi. Bunun üzerine pazar arayışlarını gelişmekte olan ülkelere doğru yöneltti. Çok uluslu şirketlerin yerel şirketler ve devletin sahip olduğu şirketlerle ortak yatırımlar yapması ve ortaklıklar kurması, büyük şirketlerin dünya pazarına açılması bakımından yarar sağladı ve bu amaçla kullanıldı. Son yıllarda dev tütün şirketleri gelişmekte olan ülkelerdeki şirketlerin hisselerinin büyük bölümünü satın almak suretiyle bu ülkelerin pazarına girdiler ve gelişmekte olan ülkelerdeki satışlarını çok artırdılar. - Özetle kanıtlanmıştır ki sigara firmaları: - Sigaranın zararlı sağlık etkilerini ve bağımlılık özelliğini bilerek inkar ederler. - Çocukları, gençleri ve kadınları da hedef alarak acımasız pazarlama taktikleri uygularlar. - Pasif içicilik konusundaki bilimsel gerçekleri çarpıtırlar. - Tüketicileri düşük katran ve düşük nikotin gibi sahte tanımlamalar ile aldatırlar. - Gelişmekte olan ülkelerde saldırgan politikalar sürdürürüler. - Sigara kaçakçılığına yardımcı olurlar. Dumansız hava sahası yasası ile ilgili geçmiş deneyimler bu konuda mutlaka itirazların olduğu şeklindedir. Tütün endüstrisi bu yasanın uygulanmasının ve bu konuda zorlama yapılmasının mümkün olmadığını, özellikle restoran ve barlarda olmak üzere işyerlerinin müşteri kaybedeceğini ileri sürer. Onlar, %100 sigarasız ortamlar yerine daha kabul edilebilir bir yöntem olarak sigara içilen yerlerin ayrılmasını ve havalandırma sistemleri kurulmasını önerirler. Fakat bu yaklaşım pasif sigara dumanı etkilenimini önlemez. Kapsamlı sigara yasağı yasasının uygulandığı bütün ülkelerde sigarasız ortam uygulamasının benimsendiği, kolay ve etkili bir yöntem olduğu ve işyerleri bakımından herhangi olumsuz etki yapmadığı gözlenmiştir. Dünya çapında yapılan çalışmalarda yasağın uygulandığı restoran ve barlarda yasaya yüksek düzeyde uyum olduğu ve müşterilerinde ve gelirlerinde artış olduğu tespit edilmiştir. Tütün endüstrisi lobicileri ve mücadele grupları bu uygulamanın sigara içenlerin haklarını çiğnediğini de iddia ederler. Sigara içenler ve içmeyenler pasif sigara dumanı etkileniminin 7

HAVANI KORU olumsuz etkilerine aynı şekilde duyarlıdırlar. Bu yasanın arkasındaki ilke ise, hükümetlerin, temel insan hakları ve özgürlüklerini korumak olduğu noktasıdır. Bu yaşamsal ödev kesindir ve ulaşılabilen en yüksek sağlık standardı hakkı olarak pek çok uluslararası yasal düzenlemelerde belirtilmiştir. Pasif sigara dumanı etkilenimi bu hakkı açıkça ihlal etmektedir. Tütün endüstrisi, onun lobicileri ve mücadele grupları tarafından ileri sürülen bu görüşlerle baş etme çalışmaları temel bir insan hakkı olan sigarasız ortam konusunda destek sağlamak bakımından çok temel bir çabadır. Sigarasız ortamların sağlanması, sigara içmeyenlerin temiz hava soluma haklarını garanti altına alır, sigara içenleri sigarayı bırakmaları yönünde teşvik eder, hükümetlere de toplumda herkesin yararına olan tütünle mücadele konusunda önderlik yapma olanağı sağlar. Tütün endüstrisinin sigarasız ortamlar uygulamasının işe yaramaz ve işyerleri açısından harcama gerektiren uygulama olacağı şeklindeki ifadelerin aksine, sigarasızlık yasaları çeşitli ülkelerde çok başarılı şekilde uygulanmaktadır. Amerikan halkının yaklaşık yarısı ve Kanada halkının %90 ı, Irlanda, Norveç, Yeni Zelanda, Italya, Fransa, Uruguay, Nijer, Singapur gibi birçok ülke halklarının tamamı sigarasız toplu alanlarda ve sigarasız işyerlerinde yaşamaktadır. Sigarasız ortam uygulamasının ekonomi üzerindeki etkileri konusundaki bilimsel verilerin dikkatle incelenmesi sonucunda, bu uygulamanın işyerlerinin ekonomisi üzerine herhangi olumsuz etkisi olmadığı, bu etkinin nötral, hatta bazı durumlarda olumlu bir etki olduğu saptanmıştır. İrlanda da sigarasızlık yasası konusu gündeme geldiğinde tütün endüstrisi, sigara içilmesinin ülkenin bar (pub) kültürünün ayrılmaz bir parçası olduğunu ileri sürerek şiddetle itiraz etti, bu yasaklamanın zorlayıcı olamayacağını ve bar sahipleri açısından tamiri mümkün olmayan ekonomik zarara yol açacağını iddia etti. Oysa ülke üç yıldan beri büyük bir toplumsal destek ile sigarasız dır ve işyerleri üzerinde herhangi olumsuz etkisi de yoktur. Sigarasızlık yasasının yürürlüğe girdiği bütün ülkelerde toplumun görüşü üzerine yapılan çalışmalar, bu konuda büyük bir toplumsal destek olduğunu ortaya koymaktadır. Uruguay, Amerika kıtasında %100 sigarasızlık yasasını uygulayan ilk ülke olmuştur. Bu ülkede bütün kapalı alanlar ve restoran, bar ve gazino lar dahil olmak üzere bütün işyerleri sigarasız olmuştur. Yasaklama 10 Uruguaylı nın 8 inin ve sigara içenlerin de yaklaşık üçte ikisinin desteğini almıştır. Yeni Zelanda 2004 yılında sigarasızlık yasasını geçirdikten sonra toplumun %69 u, insanların sigarasız bir ortamda çalışma hakkının olduğunu ifade etmiştir. Kaliforniya da restoran ve barlar dahil olmak üzere sigarasız işyerleri yasası 1998 yılmda yürürlüğe girdiğinde toplumun %75 inin onayını almıştır. Sigarasız ortamlar oluşturulması sigarayı bırakmak isteyenler bakımından da yarar sağlar. İşyerlerinin sigarasız olması sigara içme sıklığında %4 lük azalmaya yol açar. Endüstrileşmiş bazı ülkelerde sigarasız işyeri politikası uygulamasından sonra çalışanlar arasında toplam sigara kullanımında %29 luk azalma meydana gelmiştir. Toplu yerlerde sigarasızlık politikasının uygulanması sonucunda aileler de kendi evlerini sigarasız hale getirmektedirler ve bu durum evdeki çocukları ve diğer kişileri pasif sigara dumanı etkileniminin tehlikelerinden korumaktadır. Kapsamlı sigarasızlık yasasının yürürlüğe girmesinden sonra sigara içenler de evlerinde gönüllü olarak sigara içmemeye başlamışlardır. Kapalı yerlerde sigara içilmesi için yerler ayrılması sigarasız ortamlar yasasını ciddi şekilde zayıflatır, hatta tamamen işlevsiz hale getirebilir. Tütün endüstrisi de sigarasız ortamlar uygulamasının etkisini çok iyi bilmektedir ve bu uygulamayı zayıflatmak için istisnalar yaratmaya çalışmaktadır. Phillip Morris firmasının 1992 yılmdaki bir iç yazışma raporunda şöyle denilmektedir: işyerlerinde tam sigarasızlık kuralının uygulanması endüstrinin iş hacmini ciddi şekilde etkiler. İşyerlerinde sigara içilmesine izin verilen yerler ayrılması gibi daha ılımlı kısıtlamalar yapılması sigara bırakma üzerinde az etki yapar ve toplam sigara tüketimini çok etkilemez. 8

www.havanikoru.org.tr 5. 4207 SAYILI TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARININ ÖNLENMESİ VE KONTROLÜ HAKKINDA KANUN 9

HAVANI KORU 4207 SAYILI TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARININ ÖNLENMESİ VE KONTROLÜ HAKKINDA KANUN Bu Kanunun uygulanması ve gerekli tedbirlerin alınması ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmeyen memurlar ve diğer kamu görevlilerine ceza hukuku sorumlulukları saklı kalmak kaydıyla, tabi oldukları mevzuatta yer alan disiplin hükümleri uygulanır. 5.1 TÜTÜN ÜRÜNLERİ TÜKETİMİNİN YASAK OLDUĞU YERLER: 16 Mayıs 2008 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan Başbakanlık Genelgesi nde kapalı alan; sabit veya seyyar bir tavanı veya çatısı (Çadır, güneşlik vb. dahil) olan, kapıları, pencereleri ve giriş yolları dışında tüm yan yüzeyleri geçici veya kalıcı olarak tamamen kapatılmış alanlar ile aynı şekilde tavanı çatısı olup yan yüzeylerinin yarısından fazlası kapalı bulunan yerler olarak tanımlanmaktadır. 19 Mayıs 2008 tarihi itibarı ile; 1. Tüm kamu hizmet binalarının tüm kapalı alanlarında, 2. Koridorları ve merdivenleri dahil olmak üzere; a) Her türlü eğitim (özel eğitim ve öğretim kurumları ve yaygm eğitim dahil olmak üzere okul öncesi, ilk ve orta öğrenim kurumları; dershane, kurs ve benzeri tüm kurum ve kuruluşlar ile kültür ve sosyal hizmet binalarının kapalı ve açık alanlarında, sayılan yerlerin sınırları içerisinde bulunan tesis, bahçe ve benzeri yerler açık alanda bulunsa dahi kapsam dhilindedir), b) Sağlık (hastane, sağlık merkezi, laboratuar, muayenehane, eczane ve benzeri yerlerin kapalı alanları), e) Üretim (fabrika, imalathane, tamirhane, servis ve benzeri tüm birimlerin kapalı alanları), d) Ticaret (şirket, depo, antrepo, mağaza, dükkan, market, büro, iş hanı, alışveriş merkezleri ve içinde yer alan bölümler, apartmanların ortak alanları, fuarlar fuar içindeki stantlar ve benzeri tüm birimlerin kapalı alanları), e) Sosyal (dernek, vakıf gibi sivil toplum kuruluşları, toplantı salonları, düğün, nişan, kermes amaçlı tüm benzeri sosyal faaliyetlerin yapıldığı yerlerin kapalı alanları) f) Kültürel (sinema, tiyatro, konser, sergi, konferans, kütüphane ve benzeri kültürel amaçlı kullanıma açık yerlerin tüm kapalı alanları), g) Spor (spor salonları, spor kulüpleri ve spor yapılan spor ile bağlantılı tüm binaların kapalı alanları), h) Eğlence (intemet salonları, bowling salonları, ganyan, iddia gibi oyunlar oynanan bayiler) ve benzeri amaçlı özel hukuk kişilerine ait olan ve birden çok kişinin girebileceği (ikamete mahsus konutlar hariç) binaların kapalı alanlarında, 3. Taksi hizmeti verenler dahil olmak üzere karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu toplu taşıma araçlarında, 4. Spor, kültür, sanat vs. faaliyetlerinin yapıldığı açık alanlarda ve bunların seyir yerlerinde, 10

www.havanikoru.org.tr 5. Otelcilik hizmeti verilen işletmelerde tütün ürünleri tüketen müşterilerin konaklamasına tahsis edilmiş odalar dışında kalan tüm alanlarında tütün ürünleri tüketimi yasaktır. 6. Kapalı alanlarında tütün ürünleri tüketilmesi mümkün olmayan ticaret merkezi, iş hanı, sinema, tiyatro, havaalanı, otogar, spor ve eğlence tesisi, alışveriş merkezi ve benzeri yerlerin içinde olup tütün ürünlerinin tüketilmesine müsaade edilmeyen alanlardan tecrit edilmemiş ve hava geçişi engellenmemiş şekilde faaliyet gösteren lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti veren işletmelerde tütün ürünleri tüketilmeyecektir. 19 Temmuz 2009 tarihi itibarı ile; 7. Özel hukuk kişilerine ait olan lokantalar ile kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti verilen işletmelerde tütün ve tütün ürünleri tüketimi yasaktır. Lokanta, kahvehane, kafeterya, birahane gibi eğlence hizmeti verilen işletmeler bir kamu kuruluşuna ait ise; dernek, kulüp lokali, sosyal tesis olarak kullanılıyorsa; sağlık, eğitim, kültür kurum / kuruluşları içinde bulunuyorsa ve havalimanı, istasyon, liman, iskele, otogar, toplu taşıma araçlarının mola yerleri gibi alanların içinde yer alıyorlar ise yine 19 Mayıs 2008 tarihinden itibaren uygulama kapsamındadır. Tüm bu yerlerde tütün ürünlerinin tüketimine mahsus alanlar oluşturulamaz. Kişiye verilecek ceza; Bu alanlarda tütün ve tütün mamulleri kullanılması durumunda Kabahatler Kanununun 39. maddesi gereği; a) Kamu hizmet binalarında ve kamuya ait toplu taşıma araçlarında ilgili idari birim amirinin yetkili kıldığı kamu görevlileri, b) Özel toplu taşıma araçlarında ilk başvurulan kolluk birimi yetkilileri, c) Özel hukuk kişilerine ait binalarda en yakın kolluk birimi yetkilileri tarafından idari para cezası (2009 yılı için) 69 TL uygulanır. İşletmeye verilecek ceza; Yasakların uygulanması ve tedbirlerin alınması ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmeyen işletme sorumluları, işletme izni veren kurum tarafindan yazılı olarak uyarılır. Uyarıya rağmen verilen sürede yükümlülüklerini yerine getirmeyenler, belediye sınırları içinde belediye encümeni, belediye sınırları dışında mahalli mülki amir tarafından (2009 yılı için) 560 TL den 5600 TL ye kadar idari para cezası ile cezalandırılır. 11

HAVANI KORU 5.2 TÜTÜN ÜRÜNLERİ KULLANIMINA YÖNELİK İSTİSNAİ DURUMLAR Yaşlı bakım evlerinde, ruh ve sinir hastalarının yatarak tedavi gördüğü birimlerde ve ceza infaz kurumlarında, şehirlerarası veya uluslararası güzergahlarda yolcu taşıyan denizyolu araçlarının güvertelerinde toplam alanın %1O unu geçmeyecek şekilde tütün ürünleri tüketilmesine mahsus alanlar oluşturulabilecektir. Açık havada yapılan her türlü spor, kültür, sanat ve eğlence faaliyetlerinin yapıldığı yerler ile bunların seyir yerlerinde tütün ürünleri kullanılamaz. Ancak bu tesislerde, tütün ürünlerinin tüketilmesine mahsus alanlar oluşturulabilir. Otelcilik hizmeti verilen işletmelerin tütün ürünleri tüketen müşterilerin konaklamasına tahsis edilmiş odaların mümkün olduğunca aynı kat, koridor gibi müstakil ve tecrit edilebilir ayrı bölümlerde yer alması sağlanacaktır. Tütün kullanımına tahsis edilen bu alanlar, koku ve duman geçişini önleyecek şekilde tecrit edilmiş ve standartlara uygun havalandırma tertibatı ile donatılmış, tavanı, kapı ve pencereleri dışında dört tarafi sert zemin veya duvarla kaplı olacaktır. Alanların kapıları, yangm talimatları da dahil olmak üzere, mevcut diğer düzenlemelere uygun, mekanik kapanan kapılar şeklinde olacaktır. Alanların duvarlarıııda tütün ürünleri kullanımının zararlarını anlatan sağlık uyarıları görülebilir yerlere asılmış olacak ve kapılarında tütün ürünlerinin tüketimine mahsus alan olduğunu belirtir uyarı yazıları buluııacaktır. Denizyolu araçlarının güvertelerindeki alanlar ise, diğer yolcuların etkilenmesini önleyecek şekilde tecrit edilecek ve girişlerine gerekli uyarı yazıları asılacaktır. Bu alanların 18 yaşın altındaki kişiler tarafından kullanılmasına izin verilmeyecektir. Yasa, özel konutları kapsamaz. Ancak bir apartmanın merdivenleri veya asansörü gibi, herhangi bir mekanın kapalı veya büyük ölçüde kapalı bölümleri, başka mekanlar ile ortak kullanılıyorsa ve kamuya açıksa yasağa tabi olacaktır. Bu istisnalar dışında kamuya açık hiçbir yerde tütün ürünleri tüketimine mahsus alan oluşturulamayacaktır. Bu alanlarda yasakların uygulanması ve tedbirlerin alınması ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmeyen işletme sorumluları, işletme izni veren kurum tarafından yazılı olarak uyarılır. Uyarı yazısı işletme sorumlusuna tebliğ edilir. Uyarıya rağmen verilen sürede yükümlülüklerini yerine getirmeyenler, belediye sınırları içinde belediye encümeni, belediye sınırları dışında mahalli mülki amir tarafından (2009 yılı için) 560 TL den 5600 TL ye kadar idari para cezası ile cezalandırılır. 12

www.havanikoru.org.tr 5.3 YASAL UYARILARIN ASILMASI Tütün ürünleri tüketiminin yasaklandığı yerlerde, yasal düzenleme ve buna uymamanın cezai sonuçlarını belirten uyarılar herkes tarafından görülebilir yerlere asılması gerekir. Tütün ürünlerinin tüketilmesine tahsis edilen alanlarda tütün ürünleri kullanımının tehlikelerini anlatan sağlık uyarılarının herkes tarafından görülebilir yerlere asılması ile ilgili düzenlemelerin yapılması gerekir. Tütün ürünlerinin satışının serbest olduğu yerlerde TAPDK tarafından belirlenen usullere uygun olarak yazılmış, Yasal Uyarı: 18 yaşını doldurmayanlara sigara ve diğer tütün ürünleri satılamaz; satanlar hakkında yasal işlem yapılır. ibaresi rahatlıkla görülebilen ve okunabilen yerlere asılmalıdır. Bu yasağa aykırı hareket eden ve gerekli uyarı yazılarını uygun şekilde asmayanlar mahalli mülki amir tarafından (2009 yılı için) 1120 TL idari para cezası ile cezalandırılır. 5.4 TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ÇEVREYE ZARAR VERMESİNİ ÖNLEMEK Tütün ürünleriyle ilgili izmarit, paket, ağızlık, kağıt ve benzeri atıkları çevreye atmak yasaktır. Tütün ürünleriyle ilgili izmarit, paket, ağızlık, kağıt ve benzeri atıkları çevreye atanlara Kabahatler Kanununun 41. maddesi gereği belediye zabıta görevlilerince 25 TL (2009 yılı için) para cezası ile cezalandırılır. 5.5 REKLAM - PROMOSYON FAALİYETLERİ Tütün ürünlerinin ve üretici fırmaların isim, marka veya alametlerini kullanarak reklam ve tanıtımını yapmak, bu ürünlerin kullanılmasını özendiren veya teşvik eden kampanyalar düzenlemek, etkinliklere tütün ürünleri üreten ve pazarlamasını yapan firmalara ait isim, amblem veya ürünlerinin marka ya da işaretlerini kullanarak destek olmak yasaktır. Tütün sektöründe faaliyet gösteren firmalara ait araçlarda bu ürünlerin markalarının tanınınasını sağlayacak bir uygulama yapılamaz. Üretilen ve pazarlaması yapılan tütün ürünleri bayilere veya tüketicilere, teşvik, hediye, eşantiyon, promosyon, bedelsiz veya yardım olarak dağıtılamaz. Tütün ürünlerinin isim, logo veya amblemlerini kullanarak bildirim yapan, basınyayın organlarına ilan verilemez. Bu yasaklar kapsamındaki faaliyetlerde bulunanlar (2009 yılı için) 56.000 TL den 280.000 TL ye kadar TAPDK nın kararı doğrultusunda cezalandırılır. Sayılan bu yasaklara ilişkin herhangi bir faaliyet tespitinde olaya ait deliller ile birlikte Bakanlığımızın ivedilikle bilgilendirilmesi gerekir. 13

HAVANI KORU Tütün firmalarının isimleri, amblemleri veya ürünlerin marka veya işaretleri ya da bunları çağrıştıracak davetleri, kıyafet, takı ve aksesuar olarak taşmamaz. Bunları taşıyanlara Kabahatler Kaıııınııııun 39. maddesi gereği; d) Kamu hizmet binalarında ve kamuya ait toplu taşıma araçlarında ilgili idari birim amirinin yetkili kıldığı kamu görevlileri, e) Özel toplu taşıma araçlarında ilk başvurulan kolluk birimi yetkilileri, f) Özel hukuk kişilerine ait binalarda en yakın kolluk birimi yetkilileri tarafindan idari para cezası (2009 yılı için) 69 TL uygulanır. Tütün ürünlerine benzeyecek veya markasını çağrıştıracak şekilde sakız, şeker, çerez, oyuncak, kıyafet, takı, aksesuar ve benzeri ürünler üretilemez, dağıtılamaz ve satılamaz. Bu yasaklar kapsamındaki faaliyetlerde bulunanlar belediye sınırları içinde belediye encümeni, belediye sınırları dışında mahalli mülki amir tarafından (2009 yılı için) 22.400 TL den 112.000 TL ye kadar idari para cezası ile cezalandırılır 5.6 YAYIN KURULUŞLARI İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ile ulusal, bölgesel ve yerel yayın yapan özel televizyon kuruluşları ve radyolar, ayda en az 90 dakika tütün ürünleri ve sağlığa zararlı diğer alışkanlıkların zararları konusunda uyarıcı, eğitici mahiyette yayınlar yapacaktır. Bu yayınlar, asgari 30 dakikası 17:00 22:00 saatleri arasında olmak üzere 08:00 22:00 saatleri arasında olacak ve yayınların kopyaları her ay düzenli olarak Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna teslim edilecektir. Buna uygun davranmayan yayın kuruluşları RTÜK tarafından (2009 yılı için): Yerel yayın yapan televizyon kuruluşları 1120 TL den 5600 TL ye kadar, radyo kuruluşları 112 TL den 560 TL ye kadar, Bölgesel yayın yapan televizyon kuruluşları 5600 TL den 11.200 TL ye kadar, radyo kuruluşları 560 TL den 1200 TL ye kadar, Ulusal yayın yapan televizyon kuruluşları 56.000 TL den 280.000 TL ye kadar, radyo kuruluşları 5600 TL den 28.000 TL ye kadar idari para cezası ile cezalandırılır. Televizyonda yayınlanan programlarda, filmlerde, dizilerde, müzik kliplerinde, reklam ve tanıtım filmlerinde tütün ürünleri kullanılamaz, görüntülerine yer verilemez. Buna uygun davranmayan yayın kuruluşları RTÜK tarafından (2009 yılı için) Yerel yayın yapan kuruluşlar 1120 TL den 5600 TL ye kadar, Bölgesel yayın yapan kuruluşlar 5600 TL den 11.200 TL ye kadar, Ulusal yayın yapan kuruluşlar 56.000 TL den 112.000 TL ye kadar, idari para cezası ile cezalandırılır. 14

www.havanikoru.org.tr 5.7 TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN SATIŞI İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER Sağlık, eğitim ve öğretim, kültür ve spor hizmeti verilen yerlerde tütün ürünleri satışı yapılamaz. Bu yerlerde tütün ürünleri satışı yapanlara belediye sınırları içinde belediye encümeni, belediye sınırları dışında genel kolluk tarafından(2009 yılı için) 1120 TL idari para cezası verilir. Tütün ürünleri, 18 yaşını doldurmamış kişilere satılamaz ve tüketimlerine sunulamaz. Bu yasağa aykırı hareket edenler Türk Ceza Kanununun Sağlık için tehlikeli madde temini başlıklı 194 üncü maddesi hükmüne göre 6 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Tütün ürünü işletmelerinde, pazarlanmasında ve satışında 18 yaşını doldurmamış kişiler istihdam edilemez. Bu yasağa aykırı hareket edenler mahalli mülki amir tarafından her bir kişi için (2009 yılı için) 1120 TL idari para cezası verilir. Türkiye de üretilen veya ithal edilen tütün ürünleri paketlerinin üzerine, en geniş iki yüzünden, bir yüzüne toplam alanın yüzde kırkından, diğer yüzüne yüzde otuzundan az olmamak üzere özel çerçeve içinde tütün ürünlerinin zararlarını belirten Türkçe yazılı uyarılar veya mesajlar konulur, aynı şekilde, birden fazla paketi bir arada bulunduran tütün ürünleri kutuları üzerine bu uyarının yazılması zorunludur. Uyarı mesajları taşımayan ürünler ithal edilemez ve satışa sunulamaz. Tütün ürünlerinin paketlerinde ve etiketlerinde, bu ürünlerin özellikleri, sağlığa etkileri, tehlikeleri veya emisyonları ile ilgili yanlış ve eksik bilgi vermek, aldatıcı tanımlama, marka, renk, figür veya işaret kullanmak yasaktır. Bu yasağa aykırı hareket edenler TAPDK tarafından bu yükümlülüklere aykırı olarak piyasaya sürülen malların piyasa değeri kadar idari para cezası ile cezalandırılır. Ancak, verilecek idari para cezasının miktarı (2009 yılı için) 280.000 TL den az olamaz. Tütün ürünleri, yetkili satıcı olan yerlerin dışında; TAPDK düzenlemelerine aykırı olacak şekilde otomatik makinelerle, televizyon ve internet gibi elektronik ortamlarda satılamaz ve satış amacıyla kargo yoluyla taşınamaz. Bu tarz bir ihlal tespitinde ekipler sadece durum tespit tutanağı düzenleyecek ve TAPDK veya Sağlık Bakanlığına bildirecektir. Bu yasağa aykırı hareket edenler TAPDK tarafindan 4733 sayılı Kanunun 8. maddesi (k) bendi uyarınca (2009 yılı için) 22.400 TL den 112.000 TL ye kadar idari para cezası ile cezalandırılacaktır. 15

HAVANI KORU Tütün ürünleri paket açılarak adet şeklinde veya daha küçük paketlere bölünerek satılamaz. Bu yasağa aykırı hareket edenler TAPDK tarafından 4733 sayılı Kanunun 8. maddesi (j) bendi uyarınca (2009 yılı için) 1.120 TL den 11.200 TL ye kadar idari para cezası ile cezalandırılacaktır. Tütün ürünleri, 18 yaşını doldurmamış kişilerin doğrudan ulaşacağı ve işletme dışından görülecek şekilde satışa arz edilemez. Bununla ilgili düzenlemeler TAPDK tarafindan yapılacaktır. Bu tarz bir ihlal tespitinde ekipler sadece durum tespit tutanağı düzenleyecek ve TAPDK veya Sağlık Bakanlığına bildirecektir. Bu yasağa aykırı hareket edenler TAPDK tarafından 4733 sayılı Kanunun 8. maddesi (1) bendi uyarınca (2009 yılı için) 33.600 TL idari para cezası ile cezalandırılacaktır. 16

www.havanikoru.org.tr 6. DENETİM EKİPLERİNİN OLUŞTURULMASI, DENETİM SÜRECİ, CEZA UYGULAMALARI HAVAMIZI KORUYORUZ 17

HAVANI KORU 6.1 İL TÜTÜN KONTROL KURULLARININ OLUŞTURULMASI Ulusal Tütün Kontrol Programının uygulanması ve planda yer alan görevlerin yerine getirilmesinin koordinasyonu ve takibi ile tütün ve tütün ürünlerinin zararları ile mücadele ve kontrol faaliyetlerini yürütmek üzere 2007 / 38 sayılı Sağlık Bakanlığı Genelgesi doğrultusunda illerde; İl Hıfzısıhha Meclisi kararı ile İl Tütün Kontrol Kurulu oluşturulur. İlde bulunan tüm kamu kurum ve kuruluşları, üniversite ve sivil toplum örgütlerinin bu kurula dahil edilmesiyle mümkün olduğunca geniş bir kesimin bu mücadeleye katılımı sağlanır. Sigara ve diğer tütün mamulleri ile ilde yapılan ve yapılacak olan mücadele bu kurul koordinasyonunda yürütülür. Kurulun en az ayda bir toplanarak çalışmaları gözden geçirmesi, varsa aksaklıklara yönelik tedbirler alması sağlanır. Kurula vali ya da vali yardımcısının başkanlık yapması, ilde tütünle mücadeleden sorumlu il sağlık müdür yardımcısının kurulda görev alması sağlanır. Kurulun sekretarya işlemleri il sağlık müdürlüğünce yapılır. Kurul tütün ve tütün ürünleri kullanımının yasak olduğu alanlarda gerekli denetimleri yapmak üzere ekipler oluşturulmasını ve bu ekiplerin 4207 sayılı Kanun ve uygulamaları hakkında periyodik aralıklarla gerekli ve detaylı hizmet içi eğitimleri almasını sağlar. Kurul 4207 sayılı Kanun gereği 18 yaşından küçüklere sigara satışı ile okul önleri ve çevresinde sigara satılmaması konusunda gerekli tedbirlerin alınmasını sağlar. Sigaranın insan sağlığına zararlı etkileri, dumansız çalışma ortamlarının oluşturulmasının gereği ve önemi gibi konularda toplum bilincini artıracak panel, konferans vb. faaliyetlerin düzenlenmesini sağlar. İşletme sahipleri ya da temsilcileri ile düzenli toplantı / ziyaretler gerçekleştirerek yasa ve uygulama usulleri hakkında bilgilendiilmelerini sağlar. Kurul cezai işlem uygulamaya yetkili olmayıp, yasanın uygulanması esnasında gerekli cezai işlemlerin yetkili birimlerce yerinde ve zamanında uygulanmasını sağlar. Kurul faaliyetleri ile ilgili çalışma raporlarının üçer aylık periyotlarla, denetimlerle ilgili veriler ise aylık periyotlarla Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ne gönderilmesi gerekmektedir. Kurul çalışmaları, aylık ya da üçer aylık raporlar gibi konularda Sağlık Bakanlığı ile iletişimi, kurulda görevli İl Sağlık Müdürlüğü temsilcisi sağlar. 18

www.havanikoru.org.tr 6.2 DENETİM EKİPLERİNİN OLUŞTURULMASI - İl genelinin değerlendirilebilmesi için yeterli olacak ekip sayısı İl Tütün Kontrol Kurulu tarafindan belirlenir. - Ekipler asgari 2 kişi olacaktır. - Ekipler Kanun hükümlerinin uygulanması ile ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarından (Sağlık Müdürlüğü, Emniyet Müdürlüğü, Milli Eğitim Müdürlüğü, Belediyeler vs.) yetkilendirilecek personelden oluşturulacaktır. - Ekipler içerisinde kolluk kuvvetleri (zabıta, polis, jandarma) temsilcisinin bulunmasına gayret gösterilecektir. - Oluşturulan ekiplere İl Sağlık Müdürlüğü tarafindan 4207 sayılı Kanun hükümlerinin uygulamaları hakkında detaylı hizmet içi eğitimi verilir. - Ekiplerin Valilik oluru ile resmi olarak görevlendirmeleri yapılır. - Ekiplere denetimler esnasında kullanmak üzere kimlik düzenlenir. - Denetim ekipleri, öncelikle kapalı alanlarda tütün ürünleri tüketilmeyecek ve vatandaşlarımızın yoğun bir şekilde giriş çıkış yaptıkları alışveriş merkezi, ticaret merkezi, iş hanı, sinema, tiyatro, havaalanı, otogar, spor ve eğlence tesisi vb. yerlerin yanı sıra kuaför ve berber gibi tütün ürünleri tüketiminin yoğun olduğu işletmelerde inceleme yapacaklardır. - Denetim ekiplerinde görevli personelin giyim kuşamı mevzuata uygun olmalıdır. - Denetim ekipleri ziyaret ettiği mekanda öncelikle ziyaret sebepleri ve 4207 sayılı yasa, işletmelerin yasa gereği yerine getirmesi gerekli yükümlülükler hakkında kısa bir bilgilendirme yapmalı, ziyaret esnasında olumlu, eğitici, yapıcı bir tavır içinde olmalıdır. - Denetimler belirli bir düzen içerisinde ve sürekli yapılacaktır. - Denetimlerde uyarıda bulunulan ve gerekli düzenlemeleri yapması istenen kurum ve kuruluşlar, verilen süre sonunda mutlaka tekrar ziyaret edilecektir. - Tütün ve tütün ürünleri kullanımına 19 Temmuz 2009 tarihine kadar izin verilen ve bu tarihten itibaren yasaklanacak olan alanların ziyaretlerinde geçiş dönemi ve sonrasına ilişkin yeterli ve detaylı bilgilendirme yapılmalıdır. - Denetimlerde ekipleri 2008 / 66 sayılı Genelge ekinde yer alan 4207 sayılı Kanun uygulamaları izleme formu ve 4207 Sayılı Kanun Uygulamaları Tespit Formundan yeterli sayıda bulundurmalıdırlar. Yapılan her denetim aksaklık olup olmadığına bakılmaksızm mutlaka kaydedilmelidir. - Denetim ekibinde cezai işlem uygulamakla yetkili kolluk kuvveti temsilcilerinin; - Yetkilendirilmiş iseler- beraberlerinde ceza makbuzlarını bulundurmaları gerekir. 19

HAVANI KORU 6.3 KAMU KURUM VE KURULUŞLARINDA DENETİM - Denetim ekipleri sağlık kuruluşları da dahil olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşlarını ziyaret edecek, yetkilileri ve çalışanları bilgilendirici eğitim verecek, Kanunun uygulanmasına yönelik ihlâller ve aksaklıklar yönünden inceleme ve değerlendirme yapacaklardır. - Tütün ürünleri tüketilip tüketilmediği yönündeki incelemeler düzenli ve sürekli yürütülecektir. - Denetimlerde kurumda tütün ürünleri tüketenlere verilecek idari yaptırım kararlarını uygulamak üzere idari birim amiri tarafindan yetkili isim belirlenip belirlenmediğine bakılacak. - Mevzuata uygun yasal uyarı yazılarının herkes tarafından görülebilen yerlerde asılı olup olmadığı incelenecektir. - Bu uyarı yazılarında yasa ihlali durumunda idari birim amiri tarafından cezai işlem uygulamakla yetkili kılınan kişi / kişilere ait iletişim bilgilerinin de yer alıp almadığına bakılacaktır. - Sigara içme odalarının kapatılıp kapatılmadığı kontrol edilecektir. - Odalarda, sigara, tütün dumanı, küllük, çakmak vs. gibi sigara kullanıldığı izlenimi veren belirtilere bakılacaktır. Bu nesnelerin varlığı ceza işlemini gerektirmese de kaldırılmasının daha uygun olacağı hatırlatılacak, bu nesneler üzerinde tütün ürünlerini anımsatan amblem, marka vs. varlığında gerekli ceza işleminin uygulanması sağlanacaktır. - Tütün firmalarnın isimleri, amblemleri veya ürünlerinin marka veya işaretleri ya da bunları çağrıştıracak alametlerinin kıyafet, takı ve aksesuar olarak taşıyan bulunup bulunmadığı kontrol edilecek. - Tütün ürünleriyle ilgili izmarit, paket, ağızlık, kağıt ve benzeri atıklarının çevreye atılıp atılmadığı kontrol edilecek. - Sağlık, eğitim ve öğretim, kültür ve spor hizmeti verilen yerlerde tütün ürünleri satışı yapılıp yapılmadığı kontrol edilecek. - Tespit edilen aksaklıklar varsa 4207 Sayılı Kanun Uygulamaları Tespit Formu 3 nüsha halinde doldurulacak, 1. nüsha ilgili kamu kurumu yetkilisinde, 2. nüsha düzenleme tarihini takiben 3 işgünü içerisinde cezai yaptırım uygulamaya yetkili kuruma gönderilecek, son nüsha İl Tütün Kontrol Kurulu sekretaryası tarafından muhafaza edilecektir. - Kurumda yetkilendirilmiş personel tarafından idari para cezası uygulanıp uygulanmadığı araştırılacak. - Kurum yetkilisine Dumansız Hava Sahası posterlerinin kurum içerisinde asılması önerilecek. (Zorunluluk yok) - Yaşlı bakımevleri, cezaevi, ruh ve sinir hastalıkları hastaneleri, açık havada yapılan her türlü spor kültür, sanat ve eğlence faaliyetlerinin yapıldığı yerlerde tütün ürünleri kullanımına izin verilen alanlar ayrıca denetlenecek. 20

www.havanikoru.org.tr 6.4 ÖZEL HUKUK KİŞİLERİNE AİT İŞLETMELERDE DENETİM - Denetim ekipleri yasa gereği tütün ve tütün ürünleri kullanımının yasak olduğu tüm özel hukuk kişilerine ait mekanları ziyaret edecek, yetkilileri ve çalışanları bilgilendirici eğitim verecek, Kanunun uygulanmasına yönelik ihlaller ve aksaklıklar yönünden inceleme ve değerlendirme yapacaklardır. - Tütün ürünleri tüketilip tüketilmediği yönündeki incelemeler düzenli ve sürekli yürütülecektir. - Mevzuata uygun yasal uyarı yazılarının herkes tarafindan görülebilen yerlerde asılı olup olmadığı incelenecek. - Bu uyarı yazılarında yasa ihlali durumunda vatandaşın başvurabileceği idari para cezası işlemini uygulamakla yetkili en yakın kolluk birimine (mahalline göre zabıta, polis ya da jandarma) ait iletişim bilgilerinin de yer alıp almadığına bakılacak. - Sigara içme odalarının kapatılıp kapatılmadığı kontrol edilecek. - Mekanda küllük vs. sigara kullanıldığı izlenimi veren aksesuarların kaldırılıp kaldırılmadığına bakılacak. - Tütün firmalarının isimleri, amblemleri veya ürünlerin marka veya işaretleri ya da bunları çağrıştıracak alametleri kıyafet, takı ve aksesuar olarak taşıyan kişilerin bulunup bulunmadığı kontrol edilecek. - Tütün ürünleriyle ilgili izmarit, paket, ağızlık, kağıt ve benzeri atıkların çevreye atılıp atılmadığı kontrol edilecek. - Sağlık, eğitim ve öğretim, kültür ve spor hizmeti verilen yerlerde tütün ürünleri satışı yapılıp yapılmadığı kontrol edilecek. - Tespit edilen aksaklıklar varsa 4207 Sayılı Kanun Uygulamaları Tespit Formu 3 nüsha halinde doldurulacak, 1. nüsha ilgili işletme yetkilisine, 2. nüsha düzenleme tarihini takiben 3 işgünü içerisinde cezai yaptırım uygulamaya yetkili kuruma gönderilecek, son nüsha İl Tütün Kontrol Kurulu sekretaryası tarafindan muhafaza edilecektir. - İşletme yetkilisine Dumansız Hava Sahası posterlerinin işletme içerisinde asılması önerilecek. (Zorunluluk yok) - Yasaya uyulmaması durumunda işletme yetkilisine nereye başvurabileceği ve ne tarz önlemler alabileceği konusunda bilgilendirme yapılmalıdır. - Otelcilik hizmeti verilen işletmelerin tütün ürünleri tüketen müşterilerin konaklamasına tahsis edilmiş odaların dışında tütün ürünleri kullanılıp kullanılmadığı, gerekli uyarı yazılarının asılıp asılmadığı kontrol edilecek. - Alışveriş merkezi, lokanta, kahvehane, bar gibi eğlence tesislerinde uygun şartları taşıyarak tütün ve tütün ürünleri tüketimine 19 Temmuz 2009 tarihine kadar müsaade edilen alanlarda, bu tarihten itibaren hiçbir şekilde tütün ve tütün ürünleri tüketimine izin verilmeyeceği işletme sahiplerine hatırlatılacak ve gerekli önlemleri şimdiden almaları istenecektir. - İşletme yetkilisine Dumansız Hava Sahası posterlerinin kurum içerisinde asılması önerilecek. (Yasal zorunluluk yok) 21

HAVANI KORU 6.5 TÜTÜN ÜRÜNLERİ KULLANIMINA TAHSİS EDİLEN ALANLARDA DENETİM Tütün ve tütün ürünleri tüketimine tahsis edilen odalarda sigara ve diğer tütün ürünleri kullanımına izin verilebilmesi için aşağıdaki koşullarını yerine getirilmesini sağlamak o mekanı kontrol eden veya yöneten kişinin yasal sorumluluğundadır. Tütün ve tütün ürünleri kullanımına izin verilen alanlarda aranan özellikler: - O binadan sorumlu olan kişinin yazılı izni ile tahsis edilmiş olması gerekir. Bu yazılı iznin saklanması ve istenilirse binayı teftişe gelen görevlilere gösterilmesi gerekir. - Bu alanların 18 yaşın altındaki kişiler tarafından kullanılmasına izin verilmeyecektir. - Sigara ve diğer tütün ürünlerinin kullanımına izin verilen bir oda olduğu açıkça belirtilmelidir. - O odanın başka amaçlar için, örneğin televizyon odası veya kütüphane olarak kullanılmaması gerekir. - Alanların duvarlarında tütün ürünleri kullanımının zararlarını anlatan sağlık uyarıları görülebilir yerlere asılmış olacak ve kapılarında tütün ürünlerinin tüketimine mahsus alan olduğunu belirtir uyarı yazıları bulunacaktır. - Tavanı olması ve kapılar ve pencereleri dışında, dört tarafi da yerden tavana kadar sağlam duvarlarla çevrili olması gerekir. - Bu alanlar, koku ve duman geçişini önleyecek şekilde tecrit edilmiş ve standartlara uygun havalandırma tertibatı ile donatılmış, tavanı, kapı ve pencereleri dışında dört tarafi sert zemin veya duvarla kaplı olacaktır. - Binanın başka bir bölümüne veya diğer sigarasız mekanlara hava üfleyen havalandırma sistemleri olmamalıdır. - Alanların kapıları, yangın talimatları da dahil olmak üzere, mevcut diğer düzenlemelere uygun, mekanik kapanan kapılar şeklinde olacaktır. - Yukarıdaki koşulların tümü yerine getiilmezse, oda sigara odası olarak kullanılamaz ve her zaman yasak kapsamında kalması gerekir. Yasak kapsamına giren bütün bölümlerde sigara ve diğer tütün ürünlerinin kullanımına mani olmak o mekanın amiri veya sorumlusuna düşer. - Denetim ekiplerince yapılan denetimlerde tespit edilen aksaklıklar varsa 4207 Sayılı Kanun Uygulamaları Tespit Formu 3 nüsha halinde doldurulacak, 1. nüsha ilgili kamu kurumu yetkilisinde, 2. nüsha düzenleme tarihini takiben 3 işgünü içerisinde cezai yaptırım uygulamaya yetkili kuruma gönderilecek, son nüsha İl Tütün Kontrol Kurulu sekretaryası tarafindan muhafaza edilecektir. Tütün ve tütün ürünleri kullanımına izin verilen spor tesisi ve açık alandaki kültürel tesislerde aranan özellikler: - Bu tip açık alanlarda en fazla %50 sigara içilebilir alan tahsisi yapılabilir. - Bu tip tahsis yapmak yasal bir zorunluluk olmayıp, işletme veya tesisin kendi yetki ve takdiğine bırakılmıştır. - Bu tip alanların sigara içilmesine tahsis edilen ve edilmeyen kısımlarının girişinden itibaren bilgilendirici uyarı ve işaretlendirme tesis tarafından yapılır. - Bu tip tahsisli alanlardan diğer alanların etkilenmemesini sağlayacak şekilde düzenleme yapılmasına özen gösterilir. - Sigara içilmesine tahsis edilen açık alanlarda ortama uygun, örneğin sigara ve spor, sigara ve kültür konusunda uyarınca işaret ve tabelalar asılır. 22