T.C. ÇİFTLİKKÖY KAYMAKAMLIĞI İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü BİZİM TOPRAĞIMIZ (Çiftlikköy Topraklarının Besin Elementi Veri Tabanının Hazırlanması ve Toprak Bilincinin Geliştirilmesi) PROJESİ Proje Ekibi Osman Halis ÖZEN (Ziraat Mühendisi Proje Koordinatörü) Abdullah GÖZÜTOK (Ziraat Mühendisi) - Sibel ŞENEL (Ziraat Mühendisi) Pınar MENGÜVERDİ (Ziraat Mühendisi ) - Seden SOYER (Ziraat Mühendisi Orhan ÖZKURT (Veteriner Hekim) - Ercan EROĞLU (Veteriner Hekim) Gönül SAĞCAN (Tekniker - Mali İşler Sorumlusu) Cüneyt Mert (Sanat Yönetmeni) Matbaa (Strateji) F. S. M. Mh. Mücevher Sk. No: 7 Sarıyer İstanbul T 0212 323 30 07 BİZİM TOPRAĞIMIZ (Çiftlikköy Topraklarının Besin Elementi Veri Tabanının Hazırlanması ve Toprak Bilincinin Geliştirilmesi) Projesi kapsamında hazırlanan bu kitapçık, ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara ücretsiz olarak dağıtılmak üzere Doğu Marmara Kalkınma Ajansının (MARKA)2015 yılı Doğrudan Faaliyet Desteği ile hazırlanmıştır. 3
Her Türk çiftçi ailesinin geçineceği ve çalışacağı toprağa sahip olması mutlaka gereklidir. Vatanın sağlam temeli ve bayındır hale getirilmesi bu esastadır. 4
ÖNSÖZ Ülkemizin en küçük toprak alanına sahip ilimizde yer alan Çiftlikköy, Yalova ilinin en önemli tarım potansiyeline sahip ilçesidir. Kısıtlı olan tarım alanlarımızın korunması, başta topraklar olmak üzere, tüm doğal kaynakların daha verimli kullanılması ile mümkündür. Tarımsal faaliyetlerin günümüz şartlarında doğal kaynaklara kalıcı zararlar vermeyecek şekilde sürdürülebilmesi için, öncelikle toprağı yeterince tanımak ve doğru teknik bilgiye dayanarak yapılması önem arz etmektedir. 20. yüzyılın başından itibaren modern tarıma geçilmesi ve sanayileşmenin hızlanması ile birlikte hızla artan dünya nüfusunun oluşturduğu etkiyle doğal kaynaklar, ekosistemler büyük ölçüde tahrip edilmiş, kirletilmiş ve bunların sonucunda toprak kirliliği de bir çevre sorunu olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır. Bu sorunlara çözüm olarak ortaya konulan bu projede, İlçemiz topraklarının bitki besin elementi yapısının tüm yönleri ile ortaya çıkarılması, teknik personelin daha doğru ve bilimsel anlamda hizmet sunmasına olanak sağlayacak, aynı zamanda üreticilerimizin her zaman başvuracağı bir kaynak olacaktır. Projeye desteklerini esirgemeyen Sayın Valimiz Selim CEBİROĞLU başta olmak üzere Doğu Marmara Kalkınma Ajansı yönetim kurulu ve yönetimine, projenin hazırlanmasında ve uygulanmasında emeği geçen İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürümüz ve teknik personeline teşekkürlerimi sunarım. Cengiz KARABULUT Kaymakam 5
SUNUŞ İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğümüzce hazırlanan BİZİM TOPRAĞIMIZ Çiftlikköy Topraklarının Besin Elementi Veri Tabanının Hazırlanması ve Toprak Bilincinin Geliştirilmesi projesi Doğu Marmara Kalkınma Ajansı tarafından desteklenerek, 05.05.2015 tarihinde uygulamaya başlanmış ve 3 ay içerisinde tamamlanmıştır. Projenin öngörülen mali bütçesi 45.728 TL dir. *** İlçemizdeki tarım potansiyeli olan toprakların tamamını kapsayacak olan projenin uygulanmasıyla, ilçemiz topraklarının toprak yapısı ve besin elementi veri tabanı oluşturulmuştur. Bu sayede çiftçilerimiz hangi toprağa ne ekeceği konusundaki üretim planlanmasını daha doğru yapılabilecek, gereksiz gübrelemeler önlenerek toprağın kirletilmesi ve verimsizleşmesi engellenerek, çiftçilerimizin daha az maliyetli üretim yapabilmesinin önü açılmış olacaktır. Aynı zamanda teknik personellerimizin üreticilerimize daha sağlıklı danışmanlık hizmeti verebilmesi imkanı sağlanmıştır. *** Proje uygulamasında öncelikle arazi çalışmalarıyla toprak yapısının benzerlik gösterdiği bölgeler tespit edilmiş, ikinci aşamada bu bölgelerden çeşitli derinliklerden alınan 300 e yakın toprak örneğinin makro ve mikro besin elementler yönünden analizleri yapılmıştır. Yapılan analiz sonuç- 6
larına göre birçok farklı faktöre göre haritalar renklendirmelerle hazırlanmıştır. *** Yapılan çalışmaların özeti ve toprak haritaları bu kitapçıkta detayları ile yer almaktadır. Bu kitapçık ilgili kişi ve kuruluşlara dağıtılacak ve sürekli bir başvuru kaynağı niteliği taşıyacaktır. Ayrıca www. ciftlikkoytoprakharitasi.com.tr web sayfası hazırlanmış olup bu kitapçıkta yer alan tüm bilgiler bu sayfada bulunmaktadır. Bu sayede bilgilere her yerden ve her zaman ulaşmak mümkün olacaktır. Projemizin uygulamasında desteklerini esirgemeyen İlçe Kaymakamımız Cengiz KARABULUT a teşekkürlerimizi arz ediyoruz. Ayrıca projeyi destekleyen Doğu Marmara Kalkınma Ajansına, Proje ortağımız Çiftlikköy Ziraat Odası Başkanlığına, projenin hazırlanması ve uygulanmasında görev alan tüm teknik personelimize teşekkürlerimi sunarım. Şefik ARICA İlçe Müdürü 7
1. BÖLÜM PROJE BİLGİLERİ 8
1. PROJE TANIMLAMA 1.1 Proje Özeti 1.1.1 Genel Amaçlar Giderek artan dünya nüfusu, başta topraklar olmak üzere, yenilenemez olan doğal kaynakların daha verimli kullanılma zorunluluğunu beraberinde getirmiştir. Arazi kullanım kararları başlangıçta arazi sahiplerinin kısa vadeli gereksinimleri doğrultusunda alınırken, günümüzün daha kalabalık ve karmaşık dünyasında, arazi kullanım kararlarının doğal kaynaklara kalıcı zararlar vermeyecek şekilde alınabilmesi için arazi kullanım planlarının yapılması ve uygulamaya konulmasını gerektirmektedir. *** 20. yüzyılın başından itibaren modern tarıma geçilmesi ve sanayileşmenin hızlanması ile birlikte hızla artan dünya nüfusunun oluşturduğu etkiyle doğal kaynaklar, ekosistemler büyük ölçüde tahrip edilmiş, kirletilmiş ve bunların sonucunda toprak kirliliği de bir çevre sorunu olarak karsımıza çıkmaya başlamıştır. Oysa ki her türlü arazi kullanım planlamasında birincil amaç tarım topraklarının gelecek nesiller için korunarak sürdürülebilir kullanımını sağlamaktır. *** Projemiz ile toprakların insanların geleceği açısından büyük önem taşıdığını, toprak kirliliğinin özellikle insan ve çevre sağlığı açsından son derece önemli bir çevre sorunu olduğunu göstermekle birlikte; arazi kullanım planlamaları, toprakların özellik, dağılım ve potansiyellerinin belirleneceği temel bir çalışma olacaktır. Bu nedenle İlçemizin toprak haritasının çıkartılması ile sürdürülebilir ve güvenilir gıda üretimi temel hedeftir. *** Çalışmamız ile toprağın üretim ve çevresel faktörlere olan etkisinin iyi anlaşılması ve toplum tarafından öneminin kavraması ve gelecek nesillere yaşanabilir bir çevrenin bırakılması en önemli hedeftir. 1.1.2 Özel Amaçlar İlçemizde yürütülen tarımsal faaliyetlerden istenilen sonucun alınabilmesi için en önemli şartlardan birisi toprağın cinsine göre seçimler yapmaktır. Bu sebeple bölgemize uygun bitki ve çeşit seçimi, toprağın fiziksel özelliklerine uygun tarımsal mekanizasyon ve en önemlisi etkin gübrelemenin yapılabilmesiyle planlı, doğru bir yetiştiricilik sağlanacaktır. 9
Sürdürülebilir olan bu proje ve bilgiler doğrultusunda çiftçilerimize rehber olabilmeyi amaçlamaktayız. Projemiz aynı zamanda tarımsal arazilerin çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak planlı kullanımını sağlayacak usul ve esasları çiftçilerimize ve gençlerimize benimsetmekle beraber, toprak kaynaklarının envanterinin çıkarılması, korunması, geliştirilmesi ve sürdürülebilir kullanımını sağlayacaktır. *** Bilinçsiz gübrelemenin ve özellikle aşırı kimyasal gübre kullanımının sebep olduğu fitotoksik etkiler insan sağlığı ve çevre faktörlerine yapmış olduğu tahribatlara dikkat çekerek, toplumsal bilinç kazandırılacaktır. *** Bölgemizde tarıma destek sağlayan kamu kuruluşları, ziraat odaları ve sivil toplum kuruluşlarının personel ve araç gereç imkanları nispeten gelişmiş olmasına rağmen personelin teknik bilgi eksikliği vardır. Projemiz bu eksikliğin giderilmesine önemli bir katkı sağlayacak, geleceğe yönelik tarımsal faaliyetlerin sürdürülmesinde pozitif etki yapacaktır. *** Toprak kaynaklarının daha iyi yönetilme ihtiyacının ortaya çıkması toprak etüt ve haritalamanın önemini artırmıştır. Ancak bu konuda bölgesel ve yerel bazda ayrıntılı toprak haritalama ve toprak özellikleri ile ilgili teknik çalışmalar bulunmamaktadır. Bölgemize ait ayrıntılı bir toprak haritalama çalışması kamu kurumları, üniversite veya özel kuruluşlar tarafından şimdiye kadar yapılmamış olup, bu proje ile bölgemizdeki toprakların toprak haritalarının teknik olarak ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkarılması bir ilk olacaktır. 1.1.3 Beklenen Sonuçlar -Pratik ve uygulamalı amaçlara faydalı olacak şekilde topraklar incelenip, analiz yaptırılıp, sınıflandırılacaktır. -Analiz sonuçları doğrultusunda toprakların en iyi kullanım biçimleri saptanarak, toprak davranışları önceden belirlenmiş olup, çiftçimize yetiştirilecek bitkiden daha kaliteli ve iyi bir ürün alabilmesi için ihtiyaç duyulan gübreleme konusunda bilgilendirme yapılacaktır. *** -Toprakların verimlilik kapasiteleri belirlenerek çiftçilerimizin daha ekonomik girdi kullanımı ile optimum seviyede ürün elde etmesi sağlanacaktır. 10
Sağlıklı ve güvenilir tarımsal ürünlerin üretimi sağlanmıştır. Yeni kurulacak tarımsal yatırımlar için doğru karar alabilme sürecine katkı sağlanmıştır. Teknik personelin toprak kullanımı konusunda eğitimi gerçekleştirilerek eğitim ve yayım Faaliyetlerinde ki etkinliği geliştirilecektir. Tüm arazi ve analiz sonuçları elde edildikten sonra kılavuz kitap hazırlanıp ve bastırılmış ve ilgili kurum ve kişilere dağıtılmıştır. Çiftlikköy toprak haritası web sayfası oluşturularak, teknik personelin ve tüm paydaşların mobil ortamlarda toprak verilerine ulaşmaları sağlanmıştır. Proje amaç ve sonuçlarının, toprak, çevre ve insan ilişkisinin anlatıldığı, toprak bilincinin artırılmasına yönelik eğitim semineri düzenlenerek toplum bilinci kazandırılmıştır. 1.1.4 Temel Faaliyetler 1. Planlama ve hazırlık 2. Teknik danışmanlık hizmetleri ve personel eğitimi 3. Arazi etüt çalışması 4. Toprak örneklerinin alınması 5. Analiz ve yorumlama çalışmaları 6. Web sayfası tasarımı ve uygulaması 7. Kılavuz kitap hazırlığı, basımı ve dağıtımı 8. Eğitim semineri 9. Raporlama 11
2.1.1 Hedef Grupların/ Yararlanıcıların Durumu En önemli hedef grubu oluşturan çiftçilerin faaliyetlerine bakıldığında ilçemizde 2500 adet irili ufaklı tarım işletmesi sayabileceğimiz küçük aile işletmelerinin özellikle meyvecilikte elma, şeftali, kivi, sebzecilik alanında örtüaltı hıyar, kıvırcık marul yetiştiriciliği ve çiçekçilik ve süs bitkileri üretimi önemli ekonomik bir tarımsal faaliyet yaptıklarını görmekteyiz. *** İlçemizin toplam tarım alanı yaklaşık 72.000 dekardır. Bu alanın yaklaşık 50.000 dekarlık kısmında önemli miktarda tarımsal faaliyet bulunmaktadır. *** Proje sonucu ilçemiz topraklarının kapasite ve verimlilik verileri yeni kurulacak bahçelere ve üretim yapılacak olan tüm tarım arazilerine ışık tutacaktır. Çiftçimiz ve tarımsal yatırımda bulunacaklar toprağı iyi tanıyıp ona uygun bir plan çerçevesinde hareket edecektir. Bu da çiftçilerimizin daha ekonomik girdi kullanımı ile optimum seviyede ürün elde etmesini sağlayacak ve gelişigüzel bir yetiştiriciliğin önüne geçilip daha planlı bir yetiştiricilik ve kaliteli ürün elde edilecektir. 2.1.2 Hedef Grupların ve/veya Varsa Ortakların Teknik ve Yönetim Kapasiteleri Projede yer alan ortak kuruluşlar bölgemizdeki tarım sektörünün gelişimi ve sürekliliği anlamında etkin ve yetkili kuruluşlardan oluşmaktadır. Kamu kurumlarımız gıda, tarım ve hayvancılık alanındaki tüm kamusal hizmetleri yürütmekte, bu konularla ilgili sektörün gelişimi ve sürdürülebilirliği için her türlü eğitim, destek, proje, denetim, organizasyon faaliyetleri konusunda etkin ve yetkili kurumlardır. *** Projemizle birlikte kamu kurumlarının personeli görev alanları ile ilgili bilgi ve tecrübeleri geliştirilecek, daha etkin ve nitelikli hizmet üretebilmesine imkan sağlayacaktır. 12
2.1.3 Somut Çıktılar Proje uygulama faaliyetleri sonucunda, genel toprak bilgilerinin, tüm analiz sonuçlarının ve analiz sonuçlarına uygun gübre ve yetiştiricilik önerilerinin yer alacağı bölgemize ait kapsamlı bir kitapçık hazırlanacaktır. Kitapçık içerisinde: 1. Projenin genel tanıtımı ve yapılan çalışmaların süreçleri, 2. Toprak örneği alınan noktaların seçimi ve toprak örneği alımı, 3. Analiz sonuçları, 4. Analiz sonuçlarının yorumlanması, 5. Tarımsal faaliyetler için toprak kullanım önerileri, 6. Toprak konusunda genel bilgiler, 7. Proje uygulaması sırasındaki fotoğrafların bulunduğu 17x24 cm ebatında, en az 50 en fazla 100 sayfalık 1. hamur kağıt baskılı kitapçık hazırlanacaktır. Hazırlanan kitapçık 500 adet bastırılarak dağıtılacaktır. 13
Projenin bir başka ve en önemli çıktılarından birisi de web sayfasıdır. www.ciftlikkoytoprakharitasi.com adresli web sayfası olarak kurulacak internet sitesi ile proje ile ilgili çalışmaların yanı sıra, bölgesel haritalar üzerinde ve alınan örneklere ait yerlerin işaretlenmesi ile o bölgeye tıklandığında toprak analiz sonuçlarına ulaşılabilirliği sağlanacaktır. *** Bu sayfa ile mobil ortamlarda dahi bölgesel toprak bilgileri teknik personelce kullanılabilecektir. Çiftçilerimiz ve hedef gruptakilerin bilgilere her an uzaktan ulaşılabilme sürekliliği sağlanacaktır. *** Yapılacak eğitim çalışmaları ise raporlanarak ilgili kuruluş ve kurumlara sunulacaktır. 2.1.4. Çarpan Etkileri Bölgemizde geliş en sanayinin tarıma olan baskısı nedeniyle tarım alanları her geçen gün azalmakta, tarımsal faaliyetler sonlanmakta ve bölge halkı kendi isi yerine sanayi sektöründe isçi olarak çalışmaya zorlanmaktadır. Buna rağmen bölgedeki diğer kentlere göre İstanbul gibi büyük pazara yakınlığı ve kaliteli üretimi nedeniyle Çiftlikköy İlçesi önemli bir avantajı halen korumaktadır. Toprakların verimli kullanılması tarımsal ekonomiye daha fazla katkı sağlayacaktır. 14
Projenin bir başka etkisi de bölgemizdeki üretim alanlarında daha verimli bir üretim yapılması ile birlikte iş alanlarının daralmasını engelleyerek işsizliğin artmasına engel olacaktır. Bu da doğal olarak daha çok istihdam daha çok kazanç demektir. *** Özellikle tarım sektöründe çalışan kadın istihdamına katkı sağlayacağından ayrıca sosyal bir proje anlamı da kazanacaktır. Üretimin artması bölge ekonomisine katkı sağlayacak, üretimden nihai tüketiciye kadar geçen süreçte gelir sağlayan üreticilere, nakliye firmalarına ve ürünü satan son satıcılara kadar tüm aktörleri olumlu etkileyecektir. *** Toprakların doğru kullanılması ve gereksiz ve aşırı gübrelemenin önüne geçilmesi ile tarımsal maliyetlerde azalma çiftçi ekonomisine katkı ve aynı zamanda büyük kısmı ithal edilen gübre miktarında azalma ile milli ekonomimize dolaylı da olsa katkı sağlayacaktır. *** Proje süresince yapılacak olan yayım çalışmaları ile proje tüm çiftçilere duyurulacaktır. Toplumumuz yaşanabilir bir çevrenin, doğa ve su kaynaklarının bozulmasını engelleyecek, beslenme ve yasama için en önemli kaynağımızdan birisi lan toprağın insanlığa katkısını kavrayacaklardır. Özellikle teknik personellerin toprak konusunda eğitimleri ile eğitim ve yayım faaliyetlerindeki etkinlikleri artacağından çiftçilere teknik danışmanlık anlamında daha yüksek ve etkin bir katkı sağlanacaktır. 2.1.5 Sürdürülebilirlik Proje ile verimlilikte artış ve üretim giderlerinde azalma görülecektir. İlçe topraklarının verimlilik kapasitelerinin belirlenmesi çiftçilerimizin daha ekonomik girdi kullanımı ile optimum seviyede ürün elde etmesini sağlayacağı gibi, tarımsal strateji açsından tarımın gelecekteki risklerini tolere etmeye, kapasitesini artırmaya, bölgesel kalkınmaya destek vermeye yönelik sonuçlar içerecektir. 15
Bu çalışmada beklenen sonuçların alınması ile çiftçinin üretim yapma isteği artacak, bölgesel ekonomiye katkısı kaçınılmaz olacaktır. *** Proje uygulayıcısı kurumlar açısından bölge ekonomisine yönelik risk ve tehditlere karsı alması gereken önlemleri ve çalışmaları etkin, deneyimli ve sürdürülebilir açıdan yürütmesine imkan sağlayacaktır. Yapılacak eğitim ve uygulama çalışmaları ile teknik personelin bilgi ve deneyimleri geliştirilerek bundan sonraki süreçlerde hedef gruplar için daha faydalı olunacak ve tarımsal faaliyete katılımları mümkün olacaktır. *** Projenin politik boyutunda sağlıklı üretilen ürünlerin özellikle ihracat noktalarından geri dönmesinin engellenmesi ülke tarım ürünleri ihracatında prestij kazandıracağından çok önem taşımaktadır. Ayrıca insan sağlığını korumaya yönelik ülke politikalarının dolaylı olarak desteklenmesine de katkıda bulunacaktır. nün internet sitesinde yayınlanacaktır. Proje kabul edilmesinden bitimine kadar her aşamasının yerel ve ulusal basında yer alması için çalışmalar yapılacaktır. *** Projemiz Çiftlikköy İlçesi nde ilk olacağı için basın tarafından ilgi görmesi ve haber değeri taşıması nedeniyle proje sürekli olarak ilçenin ve bölgenin gündeminde yer alacaktır. Basın bültenleri hazırlanarak bu ilgiye sürekli cevap verilecektir. Eğitim ve yayım çalışmalarında kullanılmak üzere afiş ve broşürler hazırlanacaktır. 3.2.5 Görünürlük Faaliyetleri Çalışmaların her aşaması, proje onay sürecinden itibaren, tüm faaliyetlerin aşamaları ilgili basın bültenleri oluşturularak başvuru sahibi ve ortak kuruluşların web sitesinde, yerel basın kuruluşlarında kamuoyuna duyurulması sağlanacaktır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın aylık bültenlerinde ve il Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 16
Proje süresince tüm eğitimler için broşürler hazırlanacak eğitimlere ilginin ve katılımın olması sağlanacaktır. Uygulama faaliyetleri sırasında tüm köylerde bilgilendirme ve eğitim çalışmaları yapılacaktır. Arazi çalışmalarında kullanılacak aracın üzerinde proje ve destekleyici kuruluş olarak Doğu Marmara Kalkınma Ajansının logosu bulunacaktır. Proje sonucunda hazırlanacak kitapçık tüm köylerde çiftçilere ve köy muhtarlıklarına, Yalova İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ve İlçe Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerine, İlçe Ziraat Odasına, Yalova Valiliği ve Çiftlikköy Kaymakamlığına, Belediye Başkanlığına ve Yalova İl Ticaret ve Sanayi Odasına gönderilecektir. 17
2. BÖLÜM PROJE UYGULAMALARI 18
Planlama ve Hazırlık Çalışmaları Proje birimleri ile yapılan toplantılarla proje sürecinde yapılacak adımlar ve iş planlaması yapılmıştır. İs planlaması şu aşamalardan oluşmaktadır.. 1. Büro Çalışması İş planının yapılması Köy haritalarının temin edilmesi örnek alınacak yerlerin belirlenmesinde uygulanacak kriterlerin seçilmesi. 2. Araç Gereç Temini Araç Temini : Arazi etüt çalışmaları ve toprak örneği alınması sırasında kullanılacak arazi şartlarına uygun bir araç kiralanmıştır. Ekipman temini : Toprak numunesi alımında gerekli olan numune torbası, etiket, alet ekipmanlar temin edilmiştir. Ayrıca arazide toprak numunesinin alındığı yerlerin harita koordinatlarını belirlemek üzere GPS cihazı İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından temin edilerek çalışmalarda aktif olarak kullanılmıştır. 19
Teknik Danışmanlık Hizmetleri ve Personel Eğitimi Proje ile ilgili yapılacak çalışmalarda uygulanacak teknik yöntemler, analiz sonuçları, uygulamalar ve toprağa uygun tavsiyeler konusunda, gerek üniversitelerden gerekse uzman kişilerden teknik danışmanlık hizmeti alınması planlanmıştır. *** Planlanan İzmir, Aydın, Antalya illerine planlanan teknik inceleme gezileri, proje kabul ve sözleşme süresinin uzaması nedeniyle yapılamamış olup, bunun yerine Bursa Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü toprak laboratuvarı ve Kocaeli Gübretaş Toprak laboratuvarına yapılan inceleme gezileri yapılmıştır. *** İncelemelerde toprak örneklerinde dikkat edilecek hususlar ve analizlerin teknik detayları konusunda bilgi alışverişinde bulunulmuştur. Bursa Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Toprak Laboratuvarı ziyaretleri Kocaeli Yarımca Gübretaş Toprak Laboratuvarı ziyareti 20
Arazi Etüt Çalışması Bölgenin toprak haritasını çıkarmak için alınacak örnek sayısının belirlenebilmesi için arazi etütleri yapılmıştır. Örnek lokasyonların tespit edilmesi için gerekli paydaşlarla bilgi alışverişi yapılarak, arazi ve harita üzerinde inceleme ve değerlendirmeler yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda öncelikle bölge çiftçileri proje konusunda bilgilendirilmiş, köylerdeki üretim deseni, toprağın fiziksel görünümü, köyde çiftçilikle uğrasan kişilerin tecrübeleri, köy muhtarı ve azalarının bilgileri de dikkate alınarak arazi üzerinde detaylı araştırmalar yapılmıştır.. Teknik elemanlarca ve köy halkıyla birlikte yapılan bu araştırmalar sonucunda toprak örneği sayısı ve alınacak noktalar GPS cihazı ile koordinatları tespit edilerek kayıt altına alınmıştır. Gacık Köyü Arazi Etüt Çalışması 21
İlyasköy Köyü Arazi Hirata Çalışması Dereköy Arazi Harita Çalışması 22
Araziden Toprak Örneklerinin Alınması Toprak numunesinin alınması iklim şartlarına bağlıdır. Sıcaklık ve rutubet şartlarının uygun olduğu, yıl boyunca herhangi bir zamanda numune alınabilir. Numune alınırken toprak, numune alanın ayağına bulaşacak kadar ıslak olmamasına dikkat edilmiştir. *** Toprak örneği almadan önce, örnek alınacak yerin renk, meyil, yükseklik, toprak tipi, drenaj durumu, topografyası, jeolojik yapısı, verimliliği, arazinin baskısı, toprak tekstürü dokusu, taşlılık ve ana materyalinin türü, yetiştirilen bitkinin gelişme durumu gibi toprak ve arazi özellikleri önceden belirlenmiştir. Alanı temsil etmesi açısından toprak örnek sayılarının yeterince olmasına dikkat edilmiştir. *** Toprak örnekleri özel toprak burgusu ve bel küreği ile alınmıştır. Alınan numuneler özel olarak üretilmiş bez torbalara konarak üzerlerine etiketleri bağlanmıştır. Analiz sonuçları ve haritalanması Alınan toprak örneklerine ait fiziksel ve kimyasal analizler Ülkemizin gelişmiş toprak laboratuvarlarından olan Gübretaş Kocaeli Yarımca ve İzmir Aliağa tesislerindeki labratuvarlarında analiz ettirilmiştir. Kimyasal analizler makro elementlerle birlikte bazı mikro elementleri kapsamaktadır. *** Bu kapsamda aşağıdaki toprak özellikleri ortaya çıkarılmıştır. -ph, -Isba (Suya doygunluk), -EC (Tuz), -% CaCO3 (Kireç), -Organik Madde, -Toplam Azot (N), -Fosfor (P), -Potasyum (K), -Magnezyum (Mg), -Kalsiyum (Ca), -Demir (Fe), -Çinko (Zn), -Mangan (Mn) ve -Bakır (Cu). 23
Gacık Köyü Toprak Örneği Alımı Laledere Köyü Toprak Örneği Alımı 24
Dereköy Toprak Örneği Alımı Laledere Köyü Toprak Örneği Alımı 25
Burhaniye Köyü Toprak Örneği Alımı Çukurköy Köy Toprak Örneği Alımı 26
Kılıç Köyü Toprak Örneği Alımı Kabaklı Köyü Toprak Örneği Alımı 27
Denizçalı Köyü Toprak Örneği Alımı Sultaniye Mahallesi Toprak Örneği Alımı 28
500 Evler Mahallesi Toprak Örneği Alımı Taşköprü Beldesi Toprak Örneği Alımı 29
Çiftlikköy Gazetesi Çiftlikköy Kaymakamlığı Web Sayfası Çiftlikköy İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Web Sayfası Delmece Yayla Şenlikleri Tanıtım Standı Çiftlikköy Ziraat Odası İlçe Müdürlüğü 30
Taşköprü Belediyesi Taşköprü Çukurköy İlyasköy Dereköy Denizçalı 31
3. BÖLÜM ANALİZ HARİTALARI 32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
Çiftlikköy Topraklarının Bünyesi Toprağın bünyesi toprağın verimlilik düzeyini belirleyen önemli fiziksel özelliklerindendir. Topraklarda bulunan kum, kil, tın gibi parçacıkların oranı toprağın bünyesini oluşturur. Toprak bünye sınıfının belirlenmesinde çapı 2 mm den küçük toprak parçacıkları dikkate alınır. *** Bünye açısından topraklar; kumlu, tınlı, killi tınlı, killi ve ağır killi olarak bilinmekte veya hafif, orta ve ağır bünyeli olarak da sınıflandırılmaktadır. Ayrıca kaba bünyeli ve ince bünyeli olarak da sınıflandırılmaktadır Hafif veya kaba bünyeli olarak da tanımlanabilen kumlu topraklar iyi drene olan, havalanması iyi, ancak su ve bitki besin maddesi tutabilme kapasitesi düşük olan topraklardır. Bu toprakların ahır gübresi veya diğer organik gübrelerin uygulanması sonucu fiziksel ve kimyasal özelliklerinin iyileştirilmesi gerekmektedir. *** Ağır veya ince bünyeli olarak da tanımlanan killi topraklarda tavın yakalanması ve dolayısı ile işlenmeleri sorun oluşturmaktadır. Çok ağır bünyeli toprakların havalanma ve drenajları iyi değildir. Bu nedenle ağır bünyeli topraklar da ahır gübresi gibi organik gübrelerle gübrelenip toprağa gevşek bir yapı kazandırması sağlanmalıdır. Ayrıca ağır bünyeli topraklarda uzun yıllar süren tarımsal faaliyetlerle aynı derinlikte toprak işlenmesi sonucunda sert bir pulluk tabakası oluştuğundan dip kazan aleti ile patlatma yapılarak toprak havalanması ve bitki köklerinin toprağın alt tabakalarına inmesi sağlanmalıdır. *** Toprak bünyesi gübreleme yönünden büyük önem taşır. Kumlu veya hafif bünyeli topraklar gübrenin içerdiği bitki besin maddeleri ile toprak çözeltisindeki bitki besin maddelerini ve suyu iyi tutamazlar. Toprakta tutulamayan bu besin maddeleri su ile yıkanıp kaybolur ve gübreleme etkinliği düşer. Bu nedenle kumlu topraklarda gübreleme, düşük miktarlarda ve sık aralıklarla yapılmalıdır. Diğer yandan killi veya ağır bünyeli topraklar suyu ve bitki besin maddelerini daha iyi tutar veya depo ederler. *** Su ve besin maddelerini tutma özelliklerinden dolayı killi topraklar kumlu topraklara kıyasla daha verimli olup sulama ve gübreleme masrafları da kumlu topraklara kıyasla daha düşüktür. Kumlu topraklarda su tutma kapasitesini artırma görevi yapan organik madde, killi topraklarda kil zerrelerini birbirlerine bağlayıp furda yapı oluşumunu sağlamakta, bunun sonucu boşluk hacmi arttığı için havalanma da artmaktadır. *** Çiftlikköy topraklarının bünyelerinin, dağılımı çizelge 1 de verilmiştir. Çizelgeye göre ilçemiz topraklarının büyük çoğunluğu kil oranı fazla ağır bünyeli topraklardır. Kumlu topraklar ise bulunmamaktadır. 48
Çizelge 1. Çiftlikköy ilçesi topraklarının bünyelerine göre dağılımı Sınır Değerler (%) Açıklama Adet % < 30 Kum 0 0,0 30-50 Tın 15 5,0 50-70 Killi Tın 84 28,0 70-110 Kil 117 39,0 > 110 Ağır Kil 84 28,0 Grafik1: Çiftlikköy ilçesi topraklarının bünye dağılımı BÜNYE % 39,00 28,00 28,00,00 5,00 Kum Tın Killi Tın Kil Ağır Kil Çiftlikköy Topraklarının Reaksiyonu (ph) Toprağın asitlik ve bazlık özelliğini ifade eden bir kavram olan toprak reaksiyonu ile toprak verimliliği arasında çok önemli bir ilişki vardır. Toprak reaksiyonu ph birimi ile ölçülmektedir. Toprak ph değerleri genelde 3-10 arasında değişir Topraklar temelde asit, nötr veya alkali reaksiyonludurlar. Toprak reaksiyonu bitki gelişmesini ve bitki besin maddelerinin alınabilirliliğini önemli ölçüde etkileyen bir toprak özelliğidir. Ayrıca toprağın katyon değişim kapasitesini, organik maddenin hüminleşme derecesini ve mikroorganizma faaliyetlerini de etkiler. Toprak ph sının bitki gelişimi üzerine olan en yaygın etkisi beslenme ile ilgilidir Tarım topraklarında bitki besin maddelerinin yarayışlılıkları ve toprak canlılarının faaliyetleri için en ideal ph değeri 6 7 arasındadır. Bu değerlerin altında ve üstünde tarım yapılabilir ama 49
ideal değerlerden uzaklaştıkça bazı olumsuzluklar ile karşılaşılır. Bu nedenle toprak ph sına bakarak toprakta noksanlığı olan besin elementlerini tahmin etmek mümkün olabilir. ph sı 8,0 8,5 arasında değişen topraklar genellikle tuzlu olan topraklardır. Tuzlu toprakların kimyasal ve fiziksel özelliklerinin iyi olmaması yanında gelişen fizyolojik kuraklığa bağlı olarak su eksikliği problemi de vardır. Tuzun oluşturduğu ozmotik basınçtan dolayı bitkiler toprak suyundan yeteri kadar yararlanamazlar. Kuvvetli alkali topraklarda toprak ph sını düşürmek için kükürt, jips gibi ıslah edici materyaller kullanılmaktadır. Sodyum ve sodyum tuzları içeriği zengin olan toprakların ıslahında kükürt kullanılmaktadır. Yine kükürt de ekimden birkaç ay önce toprağa atılarak karıştırılmalıdır. Kükürt uygulaması da 4 5 yılda bir yapılmalıdır. Ayrıca asit karakterli topraklara alkali gübreler, alkali karakterli topraklara ise asit karakterli gübreler uygulanmalıdır. Çiftlikköy topraklarının ph larına göre, dağılımı çizelge 2 de verilmiştir. Oransal olarak en fazla alanı hafif alkali topraklar (% 67.3) kapsamaktadır. Kuvvetli asit ve kuvvetli alkali topraklara ise rastlanmamaktadır. Çizelge 2. Çiftlikköy ilçesi topraklarının ph larına göre dağılımı Sınır Değerler Açıklama Adet % < 4.5 Kuvvetli Asit 0 0,0 4.5-5.5 Orta Asit 3 1,0 5.5-6.5 Hafif Asit 12 4,0 6.5-7.5 Nötr 83 27,7 7.5-8.5 Hafif Alkali 202 67,3 > 8.5 Kuvvetli Alkali 0 0,0 ph % 67,333 27,667,00 1,00 Kuvvetli Asit Orta Asit 4,00 Hafif Asit Nötr Hafif Alkali,00 Kuvvetli Alkali Grafik 2: Çiftlikköy ilçesi topraklarının ph dağılımı 50
Çiftlikköy Topraklarının Organik Madde Durumu Topraklarda az miktarlarda bulunan organik madde toprak verimliliğini arttırmanın yanı sıra toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri üzerine de önemli ölçüde etki yapar. Toprak organik maddesi bitkisel ve hayvansal atıklardan oluşmaktadır. Ancak asıl kaynak bitkisel dokulardan oluşan bitki artıklarıdır. Toprağa karışan organik atıklar topraktaki mikroorganizmaların hücumuna uğrayarak hızla ayrışmaya başlar. Toprak organik maddesinin parçalanıp ayrışma işlemini gören toprak mikroorganizmalarının da çalışabilmesi için toprak nemi, sıcaklığı, ph sı, tuz içeriği vb. özelliklerinin ideal olması gereklidir. Toprakta tarıma uygun dengenin oluşmasında en önemli rolü organik madde oynamaktadır. Organik madde toprağa iyi bir yapı (strüktür) kazandırarak toprağın havalanma, ısınma ve su tutma gibi fiziksel özelliklerini iyileştirdiği gibi besin maddelerinin çözünürlüğünü artırmak yolu ile toprağın kimyasal özelliklerini de olumlu etkilemektedir. Çiftlikköy topraklarının organik madde durumuna göre dağılımı çizelge 3 te verilmiştir. Çizelgeden de anlaşılacağı üzere ilçemiz topraklarının organik madde kapsamları değişmekle bereber büyük bir kısmı az ve orta düzeydedir. Çizelge 3. Çiftlikköy ilçesi topraklarının Organik madde dağılımı Sınır Değerler (%) Açıklama Adet % < 1 Çok Az 17 5,7 1-2 Az 130 43,3 2-3 Orta 105 35,0 3-4 İyi 43 14,3 > 4 Çok İyi 5 1,7 43,333 ORGANİK MADDE % 35,00 14,333 5,667 1,667 Çok Az Az Orta İyi Çok İyi Grafik 3: Çiftlikköy ilçesi topraklarının organik madde dağılımı 51
Çiftlikköy Topraklarının Tuzluluk Durumu Bitki besin maddelerinin azlığı kadar fazlalığı da bitkilere zararlı olmakta ve belli bir düzeyden fazla olması halinde bitkiler çimlenememekte, kurumakta ve ölmektedirler. Bunun en belirgin örneği toprağın toplam eriyebilir tuz miktarının fazla olduğu durumlarda görülür. Bitki hücrelerinin yarı geçirgen zarları, bitki besin maddelerini alırken sınırlı bir ozmatik basınca sahiptir. Dış ortamdaki tuz yoğunluğunun bunun üzerinde olması halinde, toprak çözeltisinden bitkiye doğru olan besin maddeleri akımı tersine döner, bitkiden toprağa doğru yönelir. Bunun sonucu olarak bitkiler ölür. Kök bölgesindeki tuz yoğunluğunun artması sonucu, bitkinin kök bölgesindeki mevcut sudan yararlanabilme kapasiteleri çok azalır. Ortamda su olmasına rağmen bitkiler susuzluktan ölür. Sulama tekniklerinin tam ve doğru olarak uygulanması, ölçülü sulama yapılması, drenaja gereken önemin verilmesi, uygun tarım tekniklerinin ve bitki çeşitlerinin kullanılması halinde tuzluluk ve alkalilik sorununun oluşturduğu olumsuzluklar en aza indirilebilir. Çiftlikköy topraklarının toplam tuzluluk miktarına göre dağılımı çizelge 4 te verilmiştir. Çizelgeden de anlaşılacağı üzere ilçemiz topraklarının tuz oranı genel anlamda düşüktür. Çizelge 4. Çiftlikköy ilçesi topraklarının toplam tuz kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler (%) Açıklama Adet % < 0.15 Tuzsuz 299 99,7 0.15-0.35 Hafif Tuzlu 1 0,3 0.35-0.65 Orta Tuzlu 0 0,0 > 0.65 Çok Tuzlu 0 0,0 99,667 TUZ %,333,00,00 Tuzsuz Hafif Tuzlu Orta Tuzlu Çok Tuzlu Grafik 4: Çiftlikköy ilçesi topraklarının toplam tuz kapsamlarına göre dağılımı 52
Çiftlikköy Topraklarının Kireç Durumu Kireç, kil, kum ve humus toprağın katı kısmını oluşturan dört ana unsurdur. Bu temel unsurlardan olan kireç, humus ve killerin kümeleşmesini yani birbirlerine bağlanmasını sağlar Toprakta kireç bulunmaması halinde toprak kolloidleri olan kil ve humus akıcı bir hal alır, toprak parçacıklarının etrafını sararak, hava ve su için geçirimsiz bir ortam oluşturur. Bu ortamda toprağın tava gelmesi gecikir ve işlenmesi güçleşir. Diğer yandan ise kirecin gereksinimden fazla olması istenilen bir toprak özelliği değildir. Kirecin fazla olması başta fosfor, demir, çinko olmak üzere diğer bitki besin maddelerinin bitki tarafından alınmasını engeller. Çiftlikköy topraklarının kireç miktarına göre dağılımı çizelge 5 de verilmiştir. Çizelgeden de anlaşılacağı üzere ilçemiz topraklarının büyük bir kısmı orta kireçlidir. Çizelge 5. Çiftlikköy ilçesi topraklarının kireç kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler (%) Açıklama Adet % < 1 Az Kireçli 14 4,7 1-5 Kireçli 100 33,3 5-15 Orta Kireçli 155 51,7 15-25 Fazla Kireçli 30 10,0 > 25 Çok Fazla Kireçli 1 0,3 Grafik 5 Çiftlikköy ilçesi topraklarının kireç kapsamlarına göre dağılımı KİREÇ % 51,667 33,333 4,667 Az Kireçli Kireçli Orta Kireçli 10,00 Fazla Kireçli,333 Çok Fazla Kireçli 53
Çiftlikköy Topraklarının Toplam Azot Durumu Azot bitkisel üretimde eksikliği en çok hissedilen bitki besin maddesidir. Bu nedenle baklagil bitkilerin haricinde azot önemli bir girdidir. Atmosferde bitkilerin yararlanamayacağı formda oldukça yüksek düzeylerde azot bulunmasına rağmen, topraklarda bitkilerin yararlanabileceği formdaki azotun miktarı oldukça düşüktür. Doğada oldukça hareketli olan azot, toprak ile atmosfer arasında canlı organizmalar, endüstriyel faaliyetler, bazı atmosferik olaylar vasıtasıyla sürekli bir dolanım halindedir. *** Bitkiler azotu genellikle amonyum ( NH4+) ve nitrat ( NO3- ) halinde olmak üzere iki şekilde, suda erimiş iyonlar olarak alırlar. Bitkilerin bünyesindeki NO3- ın konsantrasyonu genellikle NH4+ konsantrasyonundan yüksektir. Bitkilerin bu azot formu arasındaki tercihleri, bitki çeşidi, yaşı ve bazı çevre faktörlerine bağlı olarak değişir. Tahıllar, mısır, şeker pancarı ve çeltik her iki azot formunu da kullanır. Bununla birlikte özellikle domates, patates gibi sebzelerin ve tütünün tercihi nitrat yönündedir. Bitkilerin kullanabileceği formlardaki bu azot topraktaki total azotun %2 si kadardır. Amonyum halinde olanlar nitrat azotuna kıyasla toprakta daha iyi tutunurlar ve yağışlarla toprak derinliklerin yıkanmaları daha az olur. *** Amonyak azotunun toprakta daha iyi tutunmasına karşılık, toprak yüzeyinde bırakıldığında özellikle kireçli topraklarda ve sıcakta, gaz haline geçerek kaybolma tehlikesi vardır. Bu nedenle gerek amonyak ve gerekse nitrat halindeki azottan bitkilerin en iyi şekilde yararlanmasını temin edecek tedbirleri almak, iyi bir çiftlik için, gerekli olmaktadır. *** Çiftlikköy topraklarının toplam azot miktarına göre dağılımı çizelge 6 da verilmiştir. Çizelgeden de anlaşılacağı üzere ilçemiz topraklarının azot kapsamı çok azdan çok fazlaya kadar değişmektedir. Çizelge 6. Çiftlikköy ilçesi topraklarının toplam AZOT (N) kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler (%) Açıklama Adet % < 0.07 Çok Fakir 59 19,7 0.07-0.09 Fakir 57 19,0 0.09-0.11 Orta 62 20,7 0.11-0.13 İyi 44 14,7 > 0.13 Çok iyi 78 26,0 54
Grafik 6: Çiftlikköy ilçesi topraklarının toplam azot kapsamlarına göre dağılımı AZOT % 26,00 19,667 19,00 20,667 14,667 Çok Fakir Fakir Orta İyi Çok iyi Çiftlikköy Topraklarının Fosfor Durumu Bitkiler fosforu primer ortofosfat (H2PO4- ) ve sekonder ortofosfat (HPO42-) iyonları şeklinde alırlar. Toprakta fosforun büyük bir kısmı bitkilerin yararlanamayacağı formda bulunur. Özellikle kireçli ve ph sı yüksek topraklarla, fazla derecede asit topraklarda bitkilerin fosfordan faydalanması zordur. Çözünebilir ve bitki tarafından alınabilir formdaki fosforun çeşitli reaksiyonlar ile çözünmez veya güç çözünebilir bileşikler oluşturarak bitkilerin alamayacağı formlara dönüştürme olayına fosfor fiksasyonu denilmektedir. Fosfor fiksasyonu özellikle gübreler ile toprağa verilen suda çözünür fosfor tuzlarının, çözünmez bileşikler haline dönüşmesine neden olur. Ve sonuçta bitkilerin fosfordan yararlanmasını engeller. Çiftlikköy topraklarının yarayışlı fosfor kapsamları (p2o5 kg/da) çizelge 7 de verilmiştir. Bu çizelgeye göre ilçemiz topraklarının fosfor kapsamı çok azdan çok fazlaya kadar değişmektedir. Çizelge 7. Çiftlikköy topraklarının yarayışlı FOSFOR (P) kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler (kg/da) Açıklama Adet % < 3 Çok Az 100 33,3 3-6 Az 58 19,3 6-9 Orta 35 11,7 9-12 Yüksek 22 7,3 > 12 Çok Yüksek 85 28,3 55
Grafik 7: Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı fosfor kapsamlarına göre dağılımı 33,333 P2O5 % 28,333 19,333 11,667 7,333 Çok Az Az Orta Yüksek Çok Yüksek Çiftlikköy Topraklarının Potasyum Durumu Bitkiler tarafından en çok alınan elementler arasında azottan sonra ikinci sırada yer alan potasyum toprakta da en fazla bulunan bitki besin maddeleri arasında yer alır ve yer kabuğunun yaklaşık % 2,5 ini oluşturur. Toprakta bulunan potasyumun büyük bir kısmı primer mineraller ile sekonder kil minerallerine bağlıdır, bu nedenle ince bünyeli, yani kilce zengin topraklar aynı zamanda potasyum bakımından da zengindir. Toprağın yetersiz havalanması bitkilerde K+ alımının önemli düzeyde azalmasına neden olur. Bitkiler potasyumu temelde K+ iyonu şeklinde toprak çözeltisinden alır. Toprak çözeltisinde bulunması istenen potasyum miktarı bitki çeşidine ürünün miktarına bağlı olarak değişir. *** Çiftlikköy topraklarının yarayışlı potasyum kapsamları (K2O kg/da) çizelge 8 de verilmiştir. Çizelge 8 e göre ilçemiz topraklarının potasyum kapsamı fazladır. Çizelge 8. Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı POTASYUM (K) kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler (kg/da) Açıklama Adet % < 20 Az 6 2,0 20-30 Orta 10 3,3 30-40 Yeter 19 6,3 > 40 Fazla 265 88,3 56
Grafik 8: Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı potasyum kapsamlarına göre dağılımı K2O % 88,333 2,00 3,333 6,333 Az Orta Yeter Fazla Çiftlikköy Topraklarının Kalsiyum Durumu Toprak çözeltisinden kalsiyum iyonlarının alınıp yukarı taşınması kök uçları vasıtasıyla olmaktadır. Bu nedenle yeni köklerin oluşumunu engelleyen düşük sıcaklık, yetersiz havalanma, toprakta su yetersizliği, NH4-N beslenmesi ve yüksek tuz konsantrasyonu gibi faktörler kalsiyum alımını engelleyerek noksanlığa neden olabilir. *** Meyve oluşumu devresinde topraktan kalsiyum iyonları alınarak ksilem yolu ile meyveye ulaşmadığı takdirde meyvelerde kalsiyum noksanlığı zararları görülebilmektedir. Bu nedenle bitkilerin meyvelerinde görülen kalsiyum noksanlığı zararını önlemek için en uygun yöntem kalsiyum içeren çözeltilerin yaprağa değil doğrudan meyveye püskürtülmesidir. Ancak bu işlem, döllenmeden sonra meyvelerin büyüme döneminde yapılmalı ve birkaç kez tekrarlanmalıdır. Noksanlık zararları meyvede görüldükten sonra bunun tedavisi mümkün değildir. *** Ca bitkilerde kök uzamasına ve hücre bölünmesine etki yapar. Yeterli düzeyde kalsiyumun bulunmaması durumunda çiçeklenme azalır ve meyveler zamanından önce olgunlaşır. Ca bitki dokularını donma-çözülme stresine karşı korur. 57
Acı benek belirtilerinin ortaya çıkmasında bitkinin yetersiz kalsiyum almasına sebep olan faktörlerin yanında, K/Ca, K+Mg/Ca veya N/Ca oranının yüksek olmasının etkisi de büyüktür. K+Mg/Ca oranının 20 25, N/Ca oranının 10 14 den yüksek olması durumunda acı benek belirtilerinin ortaya çıkması kuvvetle muhtemeldir. Çiftlikköy topraklarının yarayışlı Kalsiyum kapsamları ( mg/kg ) çizelge 9 da verilmiştir. Çizelge 9 a göre ilçemiz topraklarının kalsiyum kapsamı fazla düzeydedir. Çizelge 9. Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı kalsiyum kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler Açıklama Adet % <380 Çok Az 0 0,0 380-1150 Az 3 1,0 1150-3500 Yeterli 26 8,7 3500-10000 Fazla 271 90,3 >10000 Çok Fazla 0 0,0 Grafik 9: Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı kalsiyum kapsamlarına göre dağılımı Ca % 90,333,00 1,00 8,667,00 Çok Az Az Yeterli Fazla Çok Fazla 58
Çiftlikköy Topraklarının Magnezyum Durumu Magnezyum klorofilin bileşiminde bulunur. Bitkilerde yeterli magnezyumun bulunmaması halinde hemen klorofil miktarı düşer fotosentez geriler. Bunun doğal sonucu, bitkide gelişme geriliği ve ürün kaybıdır. Magnezyum ayrıca fosforun bitkiler tarafından alınmasını hızlandırır. Magnezyum tohumlarda bol miktarda bulunur. Bundan dolayı yağ teşekkülü için çok önemlidir. Bitkide Mg2+ un hareketli olması nedeniyle noksanlık belirtileri kloroz şeklinde öncelikle gelişmesini tamamlamış yaşlı yapraklarda görülür. Çiçek teşekkülü önemli ölçüde azalır. Magnezyum noksanlığında yaprak sapları incelir ve yaprak ucu ve kenarı yukarı doğru kıvrılır. Magnezyum eksikliğinde yaprak damarları yeşil bir renk alır, primer ve sekonder (birincil ve ikincil damarlar) yeşil renklerini korurlar. Üçüncü ve daha ince damarlarla, damarları arası bölgeler sarımsı bir renk alır. Yaprak bu haliyle benekli bir görüntüye sahip olur. Eksikliğin ileri aşamalarında renk koyulaşırken son aşamalarda ise yapraklar dökülür. Mg noksanlığında bitki yapraklarında ışığa karşı aşırı duyarlılık oluşmakta ve ışık şiddetine bağlı olarak kloroz ve nekroz belirtileri ortaya çıkar. Toprak sıkışması, su altında kalma, kuraklık ve aşırı ışıklanma da Mg noksanlığının oluşmasında etkendir. Çiftlikköy topraklarının yarayışlı magnezyum kapsamları ( mg/kg ) çizelge 10 da verilmiştir. Çizelge 10 a göre ilçemiz topraklarının magnezyum kapsamı fazla düzeydedir. Çizelge 10. Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı magnezyum kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler Açıklama Adet % <50 Çok Az 1 0,3 50-160 Az 25 8,3 160-480 Yeterli 104 34,7 480-1500 Fazla 167 55,7 >1500 Çok Fazla 3 1,0 Mg % 55,667 34,667 8,333,333 1,00 Çok Az Az Yeterli Fazla Çok Fazla Grafik 10: Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı magnezyum kapsamlarına göre dağılımı 59
Çiftlikköy Topraklarının Demir Durumu Kurak ve yarı kurak bölgelerde oluşan topraklarda yetiştirilen bitkilerde noksanlığı en çok görülen mikro besin maddesi demirdir. Bunu nedeni toprakta fazla kireç olması ve ph nın yüksek olmasıdır. Kireçli topraklarda ( % 20 den fazla ) ph yüksek olduğundan demir bileşikleri çözünemez ve dolayısıyla da bitkilerce alınamaz. Ancak tek neden bu değildir. Topraktaki kirecin çözünmesiyle ortaya çıkan bikarbonat iyonları bitki kök bölgesinde fazla bulunması nedeniyle bitki bünyesinde demirin hareketliliğini azaltarak noksanlığın görülmesine neden olmaktadır. Toprağa fazla miktarlarda fosforlu gübrenin verilmesi sonucu toprakta yeterince yarayışlı demir bulunsa bile bitkiler demir noksanlığı semptomlarını gösterir. Aynı şekilde ortamda Mn, Cu, Zn ve ağır metallerin fazla miktarda bulunması bitkilerin demir alımlarını olumsuz yönde etkilemekte ve bitkiler demir noksanlığı göstermektedirler. Çiftlikköy topraklarının yarayışlı demir kapsamları ( mg/kg ) çizelge 11 de verilmiştir. Çizelge 11 e göre ilçemiz topraklarının demir kapsamı yeterli görülmekle birlikte demirin toprak içerisinde fiske edilmesi sebebiyle, bitkilerin demir alımı yetersiz olmakta ve demir gübrelemesi yapılmaktadır. Çizelge 11. Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı Demir kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler Açıklama Adet % < 0.2 Az 0 0,0 0.2-4.5 Orta 7 2,3 > 4.5 Yeterli 293 97,7 Grafik 11: Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı demir kapsamlarına göre dağılımı Fe % 97,667,00 2,333 Az Orta Yeterli 60
Çiftlikköy Topraklarının Çinko Durumu Çinko, bitkilerde çiçeklenme ve tane oluşumu üzerine olumlu ve önemli etki yapar. Topraklarda çinko miktarı çoğu kez düşük düzeydedir. Özellikle yüksek ph a sahip ve kireç miktarı yüksek olan topraklarda çinko oldukça düşük miktarlarda bulunur ve bunun neticesinde de bu gibi topraklarda yetişen bitkilerde çinko noksanlığı görülür. Fazla miktarlarda fosforlu gübrelemenin de çinko noksanlığı oluşturduğu bilinmektedir. Yüksek fosfat konsantrasyonu bitkide metabolik bozukluk oluşturarak çinko noksanlığına sebep olmaktadır. Toprağa fazla miktarda organik gübre uygulanmasının ardından bitkilerde çinko noksanlığı görülür. Bunun nedeni organik maddenin çinkoyu bağlayarak bitki köklerince alınmasını güçleştirmesidir. Toprağın ıslaklık nedeniyle veya ağır bünyeli olması nedeniyle yetersiz havalanması, düşük sıcaklık, su yetersizliği gibi faktörler de çinkonun hareket kabiliyetini olumsuz etkileyerek, çinko noksanlığı oluştururlar. Çiftlikköy topraklarının yarayışlı çinko kapsamları (mg/kg ) çizelge 12 de verilmiştir. Çizelge 12 e göre ilçemiz topraklarının çinko kapsamı değişmekle beraber genellikle yeterli düzeydedir. Çizelge 12. Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı Çinko kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler Açıklama Adet % < 0.2 Çok Az 1 0,3 0.2-0.7 Az 59 19,7 0.7-2.4 Yeterli 180 60,0 2.4-8 Fazla 57 19,0 > 8 Çok Fazla 3 1,0 Grafik 12: Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı çinko kapsamlarına göre dağılımı Zn 60,00 % 19,667 19,00,333 1,00 Çok Az Az Yeterli Fazla Çok Fazla 61
Çiftlikköy Topraklarının Mangan Durumu Mangan noksanlığı çoğu kez kireçli, PH ı yüksek topraklar üzerinde yetiştirilen bitkilerde görülür. Toprak çözeltilerinde Mn+2 miktarı mevsime bağlı olarak değişir. Asit koşullarda toprak çözeltisinde mangan miktarı önemli ölçüde artar. Türkiye topraklarının büyük bir bölümünde ve özellikle de kireçli ve alkalin toprakların yaygın olduğu yörelerde bitkiye yarayışlı mangan miktarı yetersiz seviyededir. Asit tepkimeli toprakların gereğinden fazla kireçlenmesi ve ph nın değiştirilmesi bitkilerde mangan alımını olumsuz şekilde etkiler. Mangan noksanlığına duyarlı bitkiler bu durumdan öncelikle etkilenir. (yulaf, turp, soğan, sorgum, patates, marul, fasulye) Çiftlikköy topraklarının yarayışlı mangan kapsamları (mg/kg ) çizelge 13 de verilmiştir. Çizelge 13 e göre ilçemiz topraklarının mangan kapsamı büyük çoğunlukla az düzeydedir. Çizelge 13. Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı mangan kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler Açıklama Adet % < 4 Çok Az 30 10,0 4-14 Az 217 72,3 14-50 Yeterli 52 17,3 50-170 Fazla 1 0,3 > 170 Çok Fazla 0 0,0 Grafik 13: Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı mangan kapsamlarına göre dağılımı 72,333 Mn % 10,00 17,333,333,00 Çok Az Az Yeterli Fazla Çok Fazla 62
Çiftlikköy Topraklarının Bakır Durumu Bitkilerin bakır ihtiyacı oldukça düşük düzeydedir. Bu yüzden bitkilerde bakır noksanlığı pratikte fazla rastlanan bir durum değildir. Organik madde miktarı çok yüksek olan topraklarda bakır noksanlığı görülebilmektedir. Bunun nedeni organik maddenin bakırı çok kuvvetli bağlamasıdır. Pratikte bakır noksanlığının sık görülmeyişinin nedeni, bitkilerin düşük olan ihtiyacını karşılayacak kadar toprakta bakır bulunması, bitkilere verilen birçok zirai mücadele ilacının önemli miktarda bakır içermesi, kullanılan gübrelerin safsızlık olarak bir miktar bakır içermeleri ve hayvan gübrelerinin bakır içermesidir. Çiftlikköy topraklarının yarayışlı bakır kapsamları (mg/kg ) çizelge 14 de verilmiştir. Çizelge 14 e göre ilçemiz topraklarının bakır kapsamı yeterli düzeydedir. Çizelge 14. Çiftlikköy topraklarının yarayışlı bakır kapsamlarına göre dağılımı Sınır Değerler Açıklama Adet % < 0.2 Yetersiz 1 0,3 > 0.2 Yeterli 299 99,7 Grafik 14: Çiftlikköy ilçesi topraklarının yarayışlı bakır kapsamlarına göre dağılımı Cu % 99,667,333 Yetersiz Yeterli 63
4. BÖLÜM KULLANILACAK GÜBRE MİKTARI HESAPLANMASI 64
Gübrelemenin Amacı,Toprakta eksikliği tespit edilen bitki besin maddelerini toprağa ilave etmek suretiyle, mümkün olduğu kadar yüksek bir bitkisel üretim ve kaliteli ürün elde etmektir. Yüksek verim ve kalite için bitki besin elementinin tam olarak saptanmasıgereklidir. Önce Toprak Analizi: Üretimi yapılacakbitkiye verilecek gübre miktarını bilmek için öncelikle yetiştirileceği toprağınanalizlerinin yapılması gereklidir. Usulüne Uygun Toprak Örneği Alma: Toprak analizlerinin doğru ve güvenilir olması için üretim yapılacak tarla veya bahçeden toprak örnekleri usulüne uygun olarak alınmalıdır. Usulüne uygun toprak örneği alma konusunda bilgi için http:// www.tgae.gov.tr/www/tr/icerik.asp?i- D=750web adresikullanılabilir. Verilmesi Gereken Gübre Miktarı: Alınan toprak örnekleri herhangi bir toprak analiz laboratuvarında analiz ettirildikten sonra, tarlanın bulunduğu bölge ve ekilecek bitkiye göreilgili Gübre Tavsiye Çizelgesindenyararlanılarak uygulanacak gübre miktarları belirlenir. Bu çizelgeler araştırma Enstitüleri tarafından bölgelere göre tarla koşullarında yürütülmüş olan araştırma sonuçlarından hazırlanmış olup aşağıdaki sayfalarda verilmiştir. Gübrelemede Kullanılacak Gübre Çeşidi: Analiz edilentoprağınsonuçlarına göre ne kadar gübre verilmesi gerektiği aşağıda listeler halinde verilmiş çizelgelerden bulunabilir. Çizelgelerde gübreleme için gerekli olanazot (N),fosfor (P2O5) ve potasyum (K20)miktarları saf madde olarak verilmişlerdir. Bunların kullanılması gereken gübre cinsinden eşdeğerinin bulunması için, söz konusu gübrenin bünyesindeki bitki besin maddesinin miktarınagöre aşağıda açıklandığı şekilde hesaplanarak verilmesi gereklidir. TOPRAK ANALİZ RAPORLARINDA SAF MADDE OLARAK TAVSİYE EDİLEN AZOT, FOSFOR VE POTASYUM MİKTARLARINI, KULLANILACAK GÜBRE ÇEŞİDİNE GÖRE ÇEVİRMEK İÇİN AŞAĞIDAKİ KATSAYILAR KULLANILIR. AZOTLU GÜBRE HESABI: Toprak analiz raporunda analiz sonuçları saf madde azot olarak verilmiş isehangi gübrenin ne kadar uygulanacağı, kullanılacak gübreye göre hesaplanmalıdır. Aşağıda kullanılacak azotlu gübre çeşidine göre çevirme katsayıları ve örnek olarak nasıl hesaplanacağı verilmiştir. Amonyum Sülfat (AS, %21 Azot) gübresine çevirmek için 5,0ile çarpılır. Kalsiyum Amonyum Nitrat ( CAN, % 26 Azot)gübresine çevirmek için 4,0ile çarpılır. Amonyum Nitrat (AN, %33 Azot)gübresine çevirmek için 3,0ile çarpılır. Üre (%46 Azot)gübresine çevirmek için 2,2ile çarpılır. Diamonyum Fosfat (DAP, % 18 Azot- % 46 Fosfor)gübresine çevirmek için 5,5ile çarpılır. 65
Potasyum Nitrat ( KNO3, %44 Azot- %13 Fosfor)gübresine çevirmek için 7,7ile çarpılır. Örnek Azotlu Gübre Hesabı: Eğer azotlu gübre olarak Amonyum Nitrat (%33) kullanılacak ise; kullanılacak Azotlu Gübre miktarı Analiz ile bulunan Organik Madde Değeri x 3,0 Raporda verilmesi gerekli azot miktarı saf madde olarak 9 kg ise; Kullanılacak Amonyum Nitratlı Gübre miktarı= 9 x 3,0 = 27 kgamonyum Nitrat (%33 lük) / 1 dekar (1dönüm) araziyeverilmelidir. Fosforlu Gübre Hesabı: Toprak analiz raporunda analiz sonuçları saf madde fosfor olarak verilmiş isehangi gübrenin ne kadar uygulanacağı, Kullanılacak gübreye göre hesaplanmalıdır. Aşağıda kullanılacak fosforlu gübre çeşidine göre çevirme katsayıları verilmiştir Triple Süper Fosfat (%42) gübresine çevirmek için 2,3ile çarpılır. Diamonyum fosfat (DAP) ( % 18- %46) gübresine çevirmek için 2.2ile çarpılır. Örnek Fosforlu Gübre Hesabı: Toprak analiz raporunda fosfor analiz sonuçları saf madde olarak verilmiş ise hangi gübrenin ne kadar uygulanacağı, Kullanılacak gübreye göre hesaplanmalıdır. Eğer fosforlu gübre olarak TSP (TripleSüperfosfat ) kullanılacak ise;kullanılacak TSP 66