TÜBİTAK KAMAG (1007) Projeleri Deneyimler Ülkü Yetiş 107G126 nolu KAMAG Projesi Yöneticisi ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü uyetis@metu.edu.tr
İçerik 1. KAMAG Projeleri Kamu Kurumları Araştırma Projelerini Destekleme Programı (1007 Programı) Hangi Kamu Kuruluşları? Hangi Araştırmalar? Önerilerin Değerlendirilmesi Doğru Proje Ekibi Proje Önerisi Yazımı 2. BİR ÖRNEK; 107G126 Öneri Hazırlanması Süreci Panel Süreci Gerçekleşmeler
Kamu Kurumları Araştırma Projelerini Destekleme Programı Kamu kurumlarının Ar-Ge ile giderilebilecek gereksinimlerinin karşılanmasına veya sorunlarının çözümüne ilişkin projeleri desteklemeye yönelik
Kamu Kurumları Araştırma Projelerini Destekleme Programı Kamu kuruluşları; üniversiteler, özel kuruluşlar veya kamu Ar-Ge birimlerinin birlikte hazırladıkları projeler
Hangi Kamu Kuruluşları? Bakanlıklar, müstakil müsteșarlıklar, müstakil genel müdürlükler, bașkanlıklar, il ve büyük șehir belediyeleri, valilikler Valilikler ve belediyeler, sadece kendi illerine özgü sorunlara veya gereksinimlere yönelik projelere müșteri olabilirler
Hangi Araştırmalar? "Kamu kuruluşlarımızın Ar-Ge ye dayalı ihtiyaçlarının karşılayan ve toplumsal düzeyde Ar-Ge talebi oluşturmaya yönelik, ihtiyaçlara bağlı araştırma programları oluşturan
Kamu Araştırma Programları Bayındırlık ve İskan Kamu Araştırma Programı Türkiye Hukuk Kamu Araştırma Programı Türkiye Kamu Sağlık Araştırma Programı Türkiye Ulusal Deprem Araştırmaları Programı Türkiye Ulusal Enerji ve Tabii Kaynaklar Araştırma Programı Ulusal Aile ve Sosyal Araştırmalar Kamu Araştırma Programı Ulusal Emniyet ve İç Güvenlik Kamu Araştırma Programı Türkiye Kamu Çevre ve Orman Araştırma Programı Türkiye Kamu Tarım Araştırma Programı Türkiye Vakıflar Kamu Araştırma Programı Ulusal Çalışma ve Sosyal Politikalar Kamu Araştırma Programı Ulusal Ulaştırma Kamu Araştırma Programı Ulusal Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Kamu Araştırma Programı Ulusal Kültür ve Turizm Kamu Araştırma Programı Ulusal Eğitim Kamu Araştırma Programı www.tubitak.gov.tr Araștırma Bilgi Günleri
Örnek: Türkiye Kamu Çevre ve Ormancılık Araştırma Programı İçerik; Araştırma Alanları ve Alt Alanlar Yürütülmesi Öngörülen Proje Konuları
TÜRKİYE KAMU ÇEVRE VE ORMANCILIK ARAŞTIRMA PROGRAMI (2006) Dökümanından Örnekler; Proje konusu : Tehlikeli atıkların sektör bazında karakterizasyonu ve kirlilik profilinin belirlenmesi Türkiye de tehlikeli atıklarla ilgili sektör bazında yapılmıs atık karakterizasyonu, atık faktörü ve kirlilik profili ile ilgili verilerde çok büyük sıkıntı ile karsılanmaktadır. Proje bu alandaki veri ve bilgi birikimi eksikliğini tamamlayıcı, gerçek verilerle kıyaslanabilir bir yaklasım getirilmesini mümkün kılacaktır. Bu sayede tehlikeli atıklarla ilgili sektörel bazlı atık faktörleri ve toplam atık miktarları daha gerçekçi bir sekilde ortaya konacaktır. Proje konusu : Tehlikeli atıkların bertarafı için uygun teknolojilerin araștırılması Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği uyarınca belirtilen bertaraf teknolojileri açısından ülkemiz dısa bağımlıdır. Mevcut olan tesislerle tehlikeli atıkların ancak belli bir kısmı (yaklasık 35 bin ton kadar) yasal yolları ile yakılarak bertaraf edilmekte, çok az bir kısmı da kısıtlı imkanlar dahilinde düzenli depolama yolu ile islem görmektedir. Bu açıdan ülkemizde teknik ve teknolojik açıdan açık bulunmaktadır. Tehlikeli atıkların islenmesi ve bertarafı için kontrol edilebilir ve güvenli, risk olusturmayan teknoloji ve uygulamaların arastırılması; ulusal altyapı imkanları ile uygulanabilirliği kanıtlanmıs teknolojilerin gelistirilmesi ve kullanımı hedeflenmektedir. www.tubitak.gov.tr Araștırma Bilgi Günleri
Önerilerin Değerlendirilmesi 2 Aşamalı 1. Aşama Değerlendirme 1007 programı amaç ve mevzuatına uygunluk Proje konusu ile müșteri kurum misyonunun uyumu Projede elde edilecek çıktıların müșteri kurum tarafından kullanılma ve ülke genelinde yaygınlaștırma durumu (Proje sonuçları uygulama planı, PSUP uygunluğu)
2. Aşama Değerlendirme Ar-Ge Niteliği Frascati Klavuzu (Araştırma ve Deneysel Geliştirme Taramaları İçin Önerilen Standart Uygulama, http://www.tubitak.gov.tr) Oslo Kılavuzu (Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlanması için İlkeler, http://www.tubitak.gov.tr) Yaygın Etki Yapılabilirlik Projelerin bütçe değerlendirmesi puanlamaya dahil edilmemekte, ancak bütçe gerekçelerinin uygunluğu açısından değerlendirilmesi beklenmektedir. Araștırma Bilgi Günleri
Ar-Ge Niteliği ÇOK İYİ Uluslararası düzeyde yeni bir teknoloji/yöntem/ sistem/ürün/süreç/teknik geliștirilmesine yöneliktir. Proje konusunun mevcut bilim ve teknolojideki yeri açıkça ortaya konulmuș ve gerekli literatürle proje konusunun benzerlerine göre farklılığı/avantajı/ üstünlüğü tam olarak ifade edilmiștir. Korunmaya esas fikri ve sınai mülkiyet hakları ile sonuçlanma potansiyeli yüksek olan bir çalıșmadır. Ar-Ge sistematiği/metodolojisi (yöntemler dizisi) iyi olușturulmuștur (kuramsal, analitik, deneysel, pilot uygulama vb.) www.tubitak.gov.tr Araștırma Bilgi Günleri
Yaygın Etki Bu ölçüt, Proje Sonuçları Uygulama Planı dikkate alınarak değerlendirilmeli ve PSUP un Kamu Kurumları Araștırma ve Geliștirme Projeleri Destekleme Programına uygunluğu irdelenmelidir ÇOK İYİ Proje Sonuçları Uygulama Planında belirtilen, proje çıktılarının/sonuçlarının uygulamaya aktarım mekanizmaları ve takvimi, Müșteri kurum tarafından kullanılacak nitelikte ve gerçekçi hazırlanmıștır. Proje, Müșteri Kurum ve paydașlarının önemli bir ihtiyacını karșılamaya yöneliktir. Ulusal bazda, tedariğinde güçlük çekilen ürün/teknoloji/sistem/yöntem geliștirilmesine yöneliktir. Proje, uluslararası alanda Türkiye nin öncü rol oynamasına yardımcı olabilecek niteliktedir. Proje çıktılarından yararlanması öngörülen hedef kitle geniștir. Yeni firma/istihdam yaratma potansiyeli vardır. Ülkenin bilimsel ve teknolojik araștırma gücüne, bilim insanı/ar-ge personeli yetiștirilmesine katkı sağlayacaktır. İthalatı azaltan/ihracat potansiyeline sahip bir projedir. Ülkenin/Müșteri Kurumun bir ihtiyacının karșılanması konusunda süreklilik arz edecektir. Yeni projelerin üretilmesine temel olușturabilme, etkileme özelliğine sahiptir (domino etkisi). Proje çıktıları, farklı uygulama alanlarında kullanılabilme özelliğine sahiptir. www.tubitak.gov.tr Araștırma Bilgi Günleri
Yapılabilirlik A- Proje Ekibi Yönünden ÇOK İYİ Proje ekibinin tamamı, nitelik ve nicelik yönünden yeterlidir. Proje ekibinin proje konusu ile ilgili ulusal ve/veya uluslararası Ar-Ge projesi deneyimi vardır. Proje yöneticisinin/ yürütücüsünün/ekibinin proje konusu ile ilgili, son yıllarda uluslararası indekslere kayıtlı dergilerde yayını/patentleri vardır. www.tubitak.gov.tr Araștırma Bilgi Günleri
Yapılabilirlik B- Kuruluș Altyapı/Ekipman Yönünden ÇOK İYİ Proje Yürütücüsü kuruluș/lar, projeyi yapmak için gerekli altyapı, ekipman (laboratuar, elektronik ortam vb.) ve mevzuata sahiptir. Projede yeni kaynakların kullanılmasından ziyade mevcut kaynakların kullanılması sağlanmıștır. Proje Yürütücüsü kuruluș/ların proje konusunda Ar-Ge deneyimi vardır. Proje Yürütücüsü Kuruluș/lar daha önce bu alanda benzer bir çalıșma yapmıș ve bașarıyla sonuçlandırmıștır. Proje Yürütücüsü kuruluș/ların ulusal/uluslararası ișbirliği deneyimi vardır. www.tubitak.gov.tr Araștırma Bilgi Günleri
Yapılabilirlik C- Proje Yönetimi Yönünden ÇOK İYİ Müșteri Kurum ihtiyaçları doğrultusunda amaç ve hedefler açık ve anlașılır șekilde belirlenmiștir. Projede bilgi akıșı ve karar alma süreçlerini gösteren kapsamlı bir yönetim planı yapılmıștır. Projeyi olumsuz etkileyebilecek riskler öngörülmüș, tanımlanmıș ve bunlara ilișkin B Planı hazırlanmıștır. Proje süresi kapsamına ve iș paketlerine göre gerçekçi ayarlanmıș, kaynaklar (insan kaynakları, malzeme vb.) belirlenmiș ve tahsis edilmiștir. Ön fizibilite etüdü vardır/önerilen bütçe ve gerekçeler açık, gerçekçi ve uyumludur. Projenin ara çıktıları ve/veya bașarı kriterleri uygun ve yeterli olarak tanımlanmıștır. Proje yöneticisi, proje yönetimi eğitimi sertifikasına sahiptir. Projede kalite gereklilikleri karșılanmıștır. www.tubitak.gov.tr Araștırma Bilgi Günleri
Doğru Proje Ekibi Hangi kurumlar/kişiler katkı verebilir? Kimler hangi katkıları verebilir? Doğru yürütücüler?
Proje Önerisi Yazımı; Önemli Hususlar Ar-Ge Niteliği Yöntem,Yönetim Süreci Organizasyonu Yaygın Etki (PSUP)
Ar-Ge Niteliği; Beklentiler Araştırma ve Deneysel Geliştirme Projeleri Deneysel Geliştirme Teknoloji Projeleri, Teknolojik Açıdan Yeni veya İyileştirilmiş Ürün, Teknolojik Süreç Yeniliği Yapma özellikleri Frascati ve Oslo Kılavuzları www.tubitak.gov.tr Araștırma Bilgi Günleri
Ar-Ge Niteliği; Beklentiler Proje çıktılarının; Müșteri kuruma, paydașlara, ulusal ekonomiye, ulusal teknolojik gelișmeye ve bilimsel birikime katkısı, Uç kullanıcılara ne tür etkilerinin olacağı, Yeni bir Ar-Ge projesi bașlatma olasılığı, Farklı teknoloji alanlarında yeni uygulamalara veya araștırmalara yol açması olasılığı vb.
Yöntem, Yönetim Süreci Pert Chart, Gantt Chart İş Paketlerinin Tanımı Çıktılar Yürütücü Kurumlar Arası İş Bölümü
Yaygın Etki - Proje Sonuçları Uygulama Planı (PSUP)? Müşteri kurum tarafından proje sonunda elde edilmesi öngörülen çıktıların kullanım programını gösteren ve sözleşme eki niteliğinde uygulama taahhüdü Proje sonucunda elde edilen çıktıların nerede, ne şekilde kullanılacağını ve elde edilen bilgilerin ilgili alana sağlayacağı faydaları belirten bir döküman www.tubitak.gov.tr Araștırma Bilgi Günleri
Özetle; Kritik Başarı Öğeleri Öncelik, Kamu Araştırma Programı ile Uyum Ar-Ge Niteliği Proje Sonuçları Uygulama Planı İş Paketlerinin Yeterince Açık Tanımlanmış Olması Riskler ve B-Planı Ekip (Satın Alınması Talep Edilen Cihazların Proje ile Uyumluluğu)
İçerik 1. KAMAG Projeleri Kamu Kurumları Araştırma Projelerini Destekleme Programı (1007 Programı) Hangi Kamu Kuruluşları? Hangi Araştırmalar? Önerilerin Değerlendirilmesi Doğru Proje Ekibi Proje Önerisi Yazımı 2. BİR ÖRNEK; 107G126 Öneri Hazırlanması Süreci Panel Süreci Gerçekleşmeler
107G126 TÜRKİYE DE AVRUPA BİRLİĞİ MEVZUATI İLE UYUMLU TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİ Başlangıç: Mayıs 2009 Süre: 40 ay
Hazırlık Süreci Çevre ve Orman Bakanlığı Atık Dairesi ile devam etmekte olan ortak çalışmalar Çevre ve Orman Bakanlığı nın gereksinimleri konusunda farkındalık Proje Fikri
Proje Ekibi Oluşturulması Proje çalışmalarında söz konusu coğrafi dağılım; bu dağılıma uygun kuruluşlar Proje çalışmalarının gerektirdiği yetkinlik, birikim; bu birikimin bulunduğu kurumlar Büyük bir ekip; uyumlu çalışabilme
Türkiye de Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı ile Uyumlu Tehlikeli Atık Yönetimi Proje Yürütme Grubu Proje Yürütücüleri ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü İTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü Marmara Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü TÜBİTAK MAM GYTE, Çevre Mühendisliği Bölümü Clemson University Dr. Ülkü Yetiş (Proje Yöneticisi) Dr. İsmail Toröz Dr. S. Zehra Can Dr. Özgür Doğan Dr. Salim Öncel Dr. Tanju Karanfil (Danışman)
Proje Yürütme Grubu ODTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü İTÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü Marmara Üniversitesi Personel Araștırmacı Sayısı Bursiyer Sayısı Teknik Personel 5 6 2 3 3-3 4 - TÜBİTAK MAM 16 - - GYTE, Çevre Mühendisliği Bölümü 6 3 TOPLAM 33 16 2 Bir Yazılım Firmasından ve Clemson University den Hizmet Alımı Araștırma Bilgi Günleri
ODTÜ Grubu Araştırmacılar Dr. Ülkü Yetiş Dr. Celal F. Gökçay Dr. Kahraman Ünlü Dr. Filiz B. Dilek Dr. Emre Alp Dr. Tanju Karanfil (Danışman) Bursiyerler vd Araştırmacılar Dr. Özge Yılmaz Çisem Yiğit Gülnur Maden Nur Dişa Volkan Çağın Filiz Demircioğlu Arzu Kayabınar, Abdullah Öğütverici, Nihan Moralı Araștırma Bilgi Günleri
PANEL SÜRECİ; PANEL SUNUMU NDAN
İki gazete haberi... Araștırma Bilgi Günleri
Tuzla daki variller bir işçiyi zehirledi. Tuzla da bulunan zehirli varillerin toprak altından çıkartılması sırasında kepçe operatörü sızan gazdan zehirlenerek hastaneye kaldırıldı. Gaz sızıntısı nedeniyle çalışmalara ara verildi. Zehirli varillerden para alan arazi sahibi ise aranıyor. Kaynak: www.ntvmsnbc.com.tr; 18 Nisan 2006 Salı 33 Araștırma Bilgi Günleri
En Tehlikeli Zehir Gidiyor... Derince sahilinde, Koruma Tarım fabrikası yanındaki Merkim isimli firmaya ait arazide 22 yıldan beri gelişigüzel halde duran ve canlı sağlığı için en tehlikeli zehirlerden biri olarak kabul edilen BHC isimli maddenin imha için Almanya ya gönderilmesi çalışmalarına dün başlandı Uğursuz Misafiri Uğurluyoruz Merkim firması alanındaki tonlarca zehirli maddenin sevk için ambalajlanması nedeniyle düzenlenen törene Çevre ve Orman Bakanı Osman Pepe de katıldı. Pepe, Uğursuz misafiri nihayet uğurluyoruz dedi. Zehirli BHC nin yakılmak üzere Almanya ya gönderilmesi için yaklaşık 2 milyon Euro harcanacak Özgür Kocaeli Gazetesi, 13 Mayıs 2007 Pazar, Saat 11:04 (http://www.kocaeli.web.tr/haber/2200) Araștırma Bilgi Günleri
NEREDE, NE KADAR TEHLİKELİ ATIK ÜRETİYORUZ??? Maalesef; tam olarak bilemiyoruz; sadece YAKLAȘIK rakamlarımız var...
İmalat Sanayiinde Üretilen, Geri Kazanılan ve Bertaraf Edilen Tehlikeli Atık Miktarları, ton/yıl Araștırma Bilgi Günleri Bertaraf edilen Yıl Toplam imalat sanayi tehlikeli atığı Geri kazanılan, yeniden kullanılan, hibe edilen Bertaraf edilen Belediye çöplüğüne gönderilen Yakılan Diğer 2000 1307853 485044 822806 66406 22638 733762 2004 1192520 318955 873565 18188 183590 671787 2000-2004 Ortalaması 1250187 402000 848186 42297 103114 702775 % 100 32 68 5 12 83 1,250,000 ton/yıl Kaynak: TÜİK İmalat Sanayi Atık Envanteri 19 kg/kiși-yıl
İmalat Sanayiinde Üretilen Tehlikeli Atık AB de benzer ekonomilerde; 40-60 kg/kişi-yıl Kabul: 40 kg/kişi-yıl; Toplam Üretim: 2,6 Mton/yıl 37 Araștırma Bilgi Günleri
Nerede Bertaraf Ediyoruz, Nasıl Bertaraf Ediyoruz? Maalesef, bunu da tam olarak bilemiyoruz; tesislerimiz yetersiz 38 Araștırma Bilgi Günleri
39 Mevcut ve Planlanan Tesisler 105.000 ton/yıl 7.750 ton/yıl Yakma D. Depolama 35.000 ton/yıl 160.000 ton/yıl 6.084 ton/yıl 20.000 ton/yıl 240.000 ton/yıl 200.000 ton/yıl 100.000 ton/yıl 17.500 ton/yıl 11.000 ton/yıl Mevcut Kapasite <150,000 ton/yıl
Nerede, Hangi Büyüklükte Yakma Tesisi, Depolama Tesisi, Transfer İstasyonu? AB Mevzuatı Gereksinimi Araștırma Bilgi Günleri
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Tehlikeli Atık Direktifi, 91/689/EEC) AMAÇ Tehlikeli atıkların, üretiminden nihai bertarafına kadar; a) insan sağlığına ve çevreye zarar verecek șekilde alıcı ortama verilmesinin önlenmesi, b) üretiminin ve tașınmasının kontrolünün sağlanması, c) ithalinin yasaklanmasına ve ihracatının kontrolü, d) yönetiminde gerekli teknik ve idari standartların sağlanması, e) üretiminin kaynağında en aza indirilmesi, f) üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda, üretildiği yere en yakın mesafede bertaraf edilmesi, g) yeterli bertaraf tesisi kurulması ve bu tesislerin çevresel bakımdan sağlıklı bir șekilde kontrolü, h) çevreyle uyumlu yönetiminin sağlanması.
AB Mevzuatının Gerektirdiği TA Yönetim Sistemi için; Atıkların coğrafi dağılımları ve nitelikleri Yakma ve/veya düzenli depolama tesislerinin nerelerde kurulacağı Atıkların diğer bölgelerden bu tesislere nakledileceği Hesaplanmıș olan tehlikeli atık miktarları için arıtım ve nihai bertaraf tesis kapasiteleri Söz konusu maliyetler bazında sistem tasarımı Araștırma Bilgi Günleri 42
Projenin Amaçları Tehlikeli atık envanterinin çıkarılması Coğrafi ve sektörel dağılımının belirlenmesi ÇOB tarafından sürekli kullanılabilecek bir tehlikeli atık bilgi sistemi geliştirilmesi Tehlikeli atık üretimi açısından öncelikli sektörler için tehlikeli atık üretim faktörlerinin belirlenmesi Öncelikli sektörlerde, atık önleme ve azaltma çalışmalarının yapılması AB uyumlu tehlikeli atık yönetim sistemi oluşturulması Araștırma Bilgi Günleri 43
PROJE İŞ DAĞILIM AĞACI Tehlikeli Atıkların Yönetimi Projesi 1 Bilgi Yönetimi Sistemi Oluşturulması 2 Tehlikeli Atık Üretiminin Belirlenmesi 3 Mevcut Tehlikeli Atık Bertaraf Yöntemlerinin İrdelenmesi 4 Tehlikeli Atık Azaltma ve Önleme 5 En Uygun Tehlikeli Atık Yönetim Sisteminin Belirlenmesi Araștırma Bilgi Günleri 44
PROJE NİN AR-GE BOYUTU Seçilecek sektörlerde atık önleme ve atık azaltma hedefleri doğrultusunda yapılacak proses geliștirme araștırmaları, yeni süreçler geliștirme ya da kurulmuș süreçleri iyileștirme. Seçilmiș sektörlerde yürütülecek çalıșmalar neticesinde, ülkemiz için henüz belirlenmemiș olan atık yük faktörlerinin belirlenmesi. Bilgi yönetim sistemi geliștirilmesi. Ülkemizde, tehlikeli atıklara ilișkin verilerin biraraya getirildiği, güncellenebilir, internet erișimli bir veri tabanı bulunmamaktadır. İlk kez böyle bir sistem geliștirilecektir.
DAHA ETKİN BİR TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİ BİLGİ SİSTEMİ Atık üreticileri ÇOB ATIK YÖNETİM SİSTEMİ Atık üreticileri ÇOB Belediyeler Proje çıktıları ve söz konusu olacak yaygın etki Tehlikeli Atık Bertaraf Yöntemleri EL KİTABI Atık üreticileri ÇOB Belediyeler ATIK ÜRETİM FAKTÖRLERİ Atık üreticileri ÇOB Belediyeler Araștırma Bilgi Günleri 46
Çalışma Yöntemi Yönetici kurumun lokomotifliği Bakanlık ınher aşamada proje çalışmalarınd varlığı 3 ayda bir proje grupları buluşması, koordinasyon toplantıları Proje izleyicilerinin ziyaretlerinde tüm proje gruplarının buluşması
Gerçekleşmeler Bilgi Sistemi, büyük ölçüde hedeflenen düzeyde geliştirilmiş olup, halen Bakanlık tarafından kullanılmaktadır Atık üretiminin dinamik olarak bilinmesine yönelik veriler büyük oranda üretilmiştir Bu verilerle Bakanlık, yıllık beyanları sorgulayabilir bir duruma gelmiştir
Geliştirilmekte Olan Bilgi Sistemi Araștırma Bilgi Günleri
Gerçekleşmeler İskenderun Demir Çelik tesisi 2 büyük döküm tesisi 1 büyük metal kaplama tesisinde çalışmalar yürütülmekte, bu sektörler için Türkiye koşullarında atık üretimi ve yönetimi çalışılmaktadır
Gerçekleşmeler Linear Programlama Yöntemi ile gerek maliyetlerin (ilk yatırım ve işletme) gerekse çevresel etkinin en az olduğu toplama, arıtma ve bertaraf tesisi ağı tasarlanma çalışmaları büyük oranda tamamlanmıştır Bulgular, Çimento Fırınlarında tehlikeli atık yakma pratiğinin gerek maliyet gerekse çevresel açıdan olumlu olduğunu göstermiştir Entegre tesis için öncelikli lokasyonlar belirlenmiştir
Lisansüstü Tezler (ODTÜ Grubu) Bir doktora, bir y.lisans tezi tamamlandı Bir doktora tezi, üç y.lisans tezi devam ediyor
Teşekkürler Araștırma Bilgi Günleri