CtP Computer to Plate = Bilgisayardan Kalıba CTP (computer to plate - direct to plate), basitçe, dijital pozlandırma demektir. Bilgisayarınızdaki baskıya hazır hale getirilmiş CTP dosyalarının, lazer yoluyla, direkt olarak alüminyum veya polyester kalıba aktarılması anlamına gelir. Film kullanmadan, direk olarak bilgisayardan kalıba pozlandırma işlemini yapan sisteme verilen addır. Matbaa makineleri teknolojisinin hızlı gelişiminin göstergelerinden biri olan CtP nin piyasadaki kullanımı 1995 yılından bu yana gelişim göstererek devam etmektedir. CtP nin diğer tüm teknolojik gelişmeler gibi beraberinde getirdiği avantajlarla, matbaa piyasasında hızla ve önemli bir yer edindiğini gözlemlemektedir. Şekil 1. CtP sistemi Resim 1. Ctp Sistemi CTP SİZ BASKI AKIŞ DİYAGRAMI 1. MÜŞTERİ GÖRÜŞMESİ 2. FİYAT ANALİZİ 3. FİYAT OK! 4. GRAFİK TASARIM VERİLERİ 5. GRAFİK TASARIM 6. MÜŞTERİ OK! 7. FİLM ÇIKIŞ 8. MONTAJ 9. KALIP HAZIRLAMA 10. PROVA BASKI 11. MÜŞTERİ OK! 12. BASKI 13. LAK - SELOFAN 1
CTP Lİ BASKI AKIŞ DİYAGRAMI 1. MÜŞTERİ GÖRÜŞMESİ 2. FİYAT ANALİZİ 3. FİYAT OK! 4. GRAFİK TASARIM VERİLERİ 5. GRAFİK TASARIM 6. MÜŞTERİ OK! FİLM ÇIKIŞ (YOK) MONTAJ (YOK) 7. KALIP HAZIRLAMA 8. PROVA BASKI 9. MÜŞTERİ OK! 10. BASKI 11. LAK - SELOFAN CTP NİN İŞ AKIŞINA SAĞLADIĞI AVANTAJLAR 1. Bilgisayardan direkt olarak kalıba pozlandırma yaptığı için iş akış süresini kısaltmakta, 2. Baskı kalitesini arttırmakta, 3. Film, montaj gibi işlem basamaklarını ortadan kaldırmakta, 4. Personel tasarrufu yaptırmakta ve 5. Böylece hem bu bölümlerden kaynaklanabilecek hatalar önlenmekte, 6. Hem de para ve zamandan tasarruf sağlanmaktadır. 7. Tasarımdaki değişikler esneklik sağlar. CTP NİN BASKIYA SAĞLADIĞI AVANTAJLAR 1. Film üzerinde nokta yoğunluğunun (density) yetersiz olma ihtimali ve filmdeki noktanın kalıba kayıpsız alınması problemlerini çözer. 2. Belirgin nokta yapısı nedeniyle 30 senelik matbaa makinelerinde bile muhteşem baskılar yapılabilir. Diğer yandan noktanın yüksek ve keskin yapısı, mürekkebin fazla gidilmesi durumunda bile baskıyı boğmaz, bilakis renkleri daha da canlandırıp, parlak hale getirir. 3. Kalıba pozlamadaki otomasyonun getirdiği tutarlılık ile yakalanan kalite, sürekli olarak devam eder. Özellikle müşterilerin ambalajlarındaki renk problemin çözümü açısından önemlidir. 4. Daha hızlı ve güvenli iş akışıdır. Pozlanan film ve kalıpta yaşanan nokta kazancı (dot gain) sorunlarına kesin çözümdür. 5. Geleneksel sistemde kalıba çekilmesi çok zor olan ancak birçok avantaj sağlayan tram cinsleri pozlanabilir. 6. Daha iyi register ve mürekkep dengesinden ötürü, baskı sırasında daha az başlangıç bozuğu 7. Daha keskin ve temiz bir nokta kalitesi 8. Baskı kontrol striptleri, forma katlama yerleri montaj yazılımları ile doğru yerlere konur, CTP ile kalıp okuma otomatik olarak yapılacağından direkt baskı makinesine mürekkep yoğunluğu için bilgi transferi yapılarak (CIP3 ya da CIP4 PPF dosyaları) kısa sürede baskı yapılması sağlanabilecektir. 9. CtP de kullanılan dijital prova sistemleri daha az adımda daha hızlı ve daha değişken prova verebilme özeliklerine sahiptir. (Mesela film provada baskıda kullanılacak mürekkebin çeşidini 2
dikkate almak mümkün değildi. Bununla beraber dijital provada bu seçenek kalibrasyonlarla mümkündür) Şekil 2. Kalıp Pozlandırma Sistemleri Şekil 3. CtP Cihazının Şeması CTP ÇEŞİTLERİ Genel olarak CTP sistemleri görülebilir ışık (violet veya green) - veya termal lazer kullanan sistemler olmak üzere iki gruba ayrılır. Bu sistemlerde kullanılan kalıplar farklı özelliklere sahiptir. Bunların dışında kimyasalsız ve konvansiyonel kalıpla çalışan CTP sistemleri de bulunmaktadır. Termal lazer kullanan sistemlerin en büyük avantajı kalıpların gün ışığından etkilenmemesidir. Genel olarak ticari matbaalar termal sistemleri tercih etmektedirler. CTP ler a. Dizaynlarına göre, b. Kalıplarına göre ve c. Pozlandırıcı lazerlerine göre farklılık göstermektedir. 3
a. Dizaynlarına Göre CTP ler Pozlandırıcılar olarak 3 tip CTP cihazı vardır: 1. Dış Tambur Sistemi (Extrenal Drum) 2. İç Tambur Sistemleri (Internal Drum) 3. Düz Yataklı Sistem (Flat-Bed) 1. DIŞ TAMBUR SİSTEMİ Kalıp tıpkı ofset baskı makinesindeki gibi bir tamburun üzerine sabitlenir. Pozlandırma kafası (laser head) bir veya birkaç lazer ışınını kalıp üzerine odaklar. Kalıp bir eksen etrafında dönerken pozlandırıcı kafa eksen boyunca tek yöne doğru ilerler. Avantajı; Yapısı ve optik sistemi dolayısıyla birkaç lazer ışınını kalıp üzerine eş zamanlı olarak odaklayabilmektedir. Bu sayede ciddi bir zaman tasarrufu sağlanır. Dezavantajı; Işın yoğunluğunun homojen olmama riski vardır. Şekil 4. Dış Tambur CtP Cihazı Şekil 5. Dış Tambur CtP Cihazı 4
2. İÇ TAMBUR SİSTEMİ Baskı kalıbı bir silindir içine yerleştirilerek pozlandırılır. İç tamburun ekseni üzerinde dönerek ilerleyen bir ayna vardır. Lazer ışını tamburun ekseni doğrultusunda yayılır. Fakat spinner motoru yardımı ile dönen ayna tarafından yansıtılarak kalıbın pozlanması sağlanır. Avantajı; Tüm noktalar için homojen ışın dağılımı-termal kalıplara düşük enerji sarfiyatı. Dezavantajı; Uzun süre pozlandırma Şekil 6. İç Tambur CtP Cihazı Şekil 7. İç Tambur CtP Cihazı 3. DÜZ YATAKLI SİSTEM Baskı kalıbı pozlandırma esnasında bir düzlem üzerinde sabit durmaktadır. Pozlandırma teknolojisinin bu an uygun ve basit modelinde lazer ışını dönmekte olan çokgen bir ayna arcılığıyla kalıbı satır satır tarar ve bu arada pozlanma gerçekleşir. Dezavantajları; Karmaşık optik düzeneğine rağmen kenarlarındaki nokta şeklinin, ortadaki noktalardan farklı olması nedeniyle ışın bazı noktalarda deformasyona neden olur. Küçük ebatlı ve kaliteden ödün verilebilecek işlerde kullanılabilen bir sistemdir. Bu problemin giderilmesi konusunda çalışmalar devam etmektedir. Avantajları; Bu yöntemin en önemli avantajı kalıbı düz olarak kolayca makineye yerleştirilebilmesidir. Bu tip cihazlar çok büyük oranda 50x70 cm formatında gazeteler tarafından kullanılmaktadır. Bu 5
cihazların gazeteler için en büyük avantajı kalıbın kolayca düz olarak yerleştirilebilmesi ve pozlandırmanın hızlı olmasıdır. Ayrıca bu sisteme online olarak register (punch) ve kırma aparatlarının da takılabilmesi kalıp hazırlama işinin tamamen otomatize olmasını sağlar. Şekil 8. Düz Yataklı CtP Cihazı b. Kalıplarına Göre CTP ler Kalıplarına göre 5 tip CTP sistemi vardır: 1. Foto Polimer Kalıplar 2. Gümüş Halojenür Kalıplar 3. Termal Kalıplar 4. Banyosuz Termal Kalıplar 5. Konvansiyonel Kalıplar (CTcP) 1. FOTO POLİMER KALIPLAR (VIOLET) Bu tip kalıplarda elektrokimyasal ve anodize grenlenmiş alüminyum taşıyıcı plakalar üzerinde foto polimer tabaka ve en üstte de koruyucu tabaka bulunur. Pozlandırma işlemi tamamlandıktan sonra polimerizasyonu hızlandırmak için kalıp yaklaşık 100-120 C ye kadar ısıtılır. Banyo makinesinde koruyucu tabaka yıkanıp kaldırıldıktan sonara alkalin bir banyoda banyo edilerek iş olmayan yerler kalıp üzerinden atılır. Sonra kalıp su bazlı bir solüsyon ile fırçalanır, zamklanır ve kurutulur. Eğer gerekirse baskı sayısını arttırmak için fırınlanabilir. 2. GÜMÜŞ HALOJENÜR KALIPLAR (VIOLET) Emülsiyonları gümüş halojenür olduğu için 5 miliwatt gibi düşük güçlü lazerler (Violet) ile pozlandırılabilirler. Gümüş - halojenür jelatin tabakanın içinde asılı halde bulunur. Kalıp üzerinde banyo işleminde atılacak iş olmayan yerler lazer ile pozlandırılır. Banyo işleminde iş olan yerler kalıp yüzeyine tutunur, sonra kalıp sıcak su ile yıkanır, böylece iş olan yerlerdeki jelatin de atılmış olur. Bu tür kalıplar orta ve yüksek tirajlı işler için uygundurlar. 6
3. TERMAL KALIPLAR Bu yöntemde lazer iş olan yerleri pozlandırır ve bu sayede polimer ile kalıp zemini arasında bir bağ oluşur. Daha sonra kalıp soğutulur ve alkalin (potasyum hidroksit) banyosuna gönderilir. Bu banyo poz görmeyen bölgeleri kalıp üzerinden çözülmesini sağlar, daha sonra fırçayla son kalıntılar da temizlenir. Bu işlemlerden sonra kalıp durulanır, zamklanır, fırınlanır, yıkanır ve ikince kez tekrar zamklanır. Imaj ışık yerine IR ısıl işlemle oluşur Güçlü lazer ışığı verir (20 den 80 Watt a kadar) Termal malzeme belli bir sıcaklık değerine hassastır (genellikle birkaç yüz ºC) 4. BANYOSUZ TERMAL KALIPLAR Birkaç termal ayırma işlemi vardır. Temel amaç iş olan yerleri veya iş olmayan yerleri kalıp üzerinden lazerin sağladığı ısı yolu ile ayırmaktır. Pozlandırma sonucunda kalıp üzerinden ayrılacak malzeme yıkanarak veya baskı makinesinde basılan ile birkaç tabaka ürüne aktarılarak temizlenir. 5. KONVANSİYONEL KALIPLAR (CTcP) Konvansiyonel (ozasol diye bilinen) kalıplar pozlandırılmaktadır. En büyük avantajı CTcP makinelerinin maliyetinin yüksek olmasına rağmen kalıp ve banyo maliyetlerinin düşük olmasıdır. Resim 2. Konvansiyonel Kalıp Pozlandırıcısı (CTcP) TERMAL VE VİOLET KALIPLARIN KARŞILAŞTIRILMASI Termal CtP Kalıpları Kalıp tam anlamıyla disiplinli bir şekilde kontrol edilir. Termal kalıpların çalışma mantığı bilgisayar sisteminde olduğu gibi 1 ve 0 dan oluşur. İş olan yerler 1, iş olmayan yerle ise 0 dır. Bu yüzden CTP nin kalibrasyonu bozulduğunda kalıp hiç poz görmemiş gibi çıkar ve yanlış iş basılmasını önler. Kalıp banyosu maliyeti oldukça azdır. Kalıp baskı adedi özellikle kalıp fırınlama sistemiyle milyonları aşabilir. Kalıp rezülasyonu fazla olduğu için kristal tramlamaya uygundur. İşleyiş mantığı nedeniyle fazla poz iş yoğunluğunu artırarak nokta kazancı sağlamaz. Bu nedenle termal kalıba bilgisayardan gönderilen veriler birebir kalıba pozlanır. 7
Ar-Ge çalışmaları nedeniyle fiyatı Violet CTP ye göre daha pahalıdır. Garanti kapsamı dışında oluşabilecek arızaların maliyeti yüksektir. Pozlama sistemi daha yavaştır. Violet CtP Kalıpları Film çıkış mantığı ile makineler oluşturduğu için Ar-Ge çalışmaları için fazla para harcanmamıştır, bu da makine fiyatının düşük olması ve baskı öncesinde önemi büyük olan yazılımlara ağırlık verilmesini sağlamıştır. Violet sitemi Termal sisteme göre daha hızlıdır. Violet lazer sistemi, Termal pozlama sisteminden daha ucuz bir sistemdir. Kalıp ışığa çok hassas oluğundan ortam için ayrıca bir ışık sistemi kurulması gerekmektedir. Kalıpların paketlerinin açılması ve pozlama makinesi takılması sarı ışık altında yapılmalıdır. Kalıp banyo makinesi ve banyo kimyasalları Termal kalıbın banyosundan çok daha pahalıdır. Bu da birim maliyetini artırmaktadır. Kalıp rezülasyonu Termal kalıba göre daha düşüktür. Kalıp oluşumu sırasında yanlış kalibrasyon nedeniyle oluşan nokta kaybı ve nokta kazancı iş basılmadan fark edilmemektedir. Violet kalıp daha düşük tirajlara ulaşabilmektedir. Şekil 9. Violet ve Termal CtP Sistemlerinde İş Akışları c. Lazerlere Göre CTP ler Lazerlere göre 4 tip CTP cihazı vardır: 1. GAZ LAZER 2. KATI KRİSTAL LAZER 3. LAZER DIOD 4. UV IŞIK İLE CTP Şekil 10. CtP cihazlarında Kullanılan Lazer Işıklarının Değerleri 8
KULLANILAN LAZER TÜRLERİNE GÖRE CTP CTP sistemlerinde pozlandırma için çeşitli özelliklere sahip lazerler kullanılmaktadır. Kullanılan lazerlerin özellikleri, kalıpların özelliklerine göre değişmektedir. Bir lazeri tanımlamak için lazerin gücünü ve ışığın rengini belirlemek gerekir. Lazerin gücü watt veya miliwatt birimi ile tanımlanır. Lazerin rengi dalga boyu birimi olan nano metre (nm) ile ifade edilir. Lazerler yapı olarak üç tipte bulunurlar: Gaz lazer, katı kristal lazer ve lazer diotlar. 1. GAZ LAZER Matbaacılıkta genellikle helyum neon ve argon iyon lazerler kullanılır. 2. KATI KRİSTAL LAZER Bu tip lazerlerin yapısı küçük olduğundan dolayı büyük yapılı gaz lazerlere göre son zamanlarda daha fazla tercih edilmektedir. En çok tercih edilen tip ise Neodymium dir. Bu tüp lazerlerin yaydığı ışık kızıl ötesinden mor ötesine kadar (532 nm) ulaşabilir. 3. LAZER DIOD Lazer diotlar gaz ve katı kristal lazerlere göre daha ekonomiktirler ve ömürleri daha uzundur. Kırmızı ışık yayan lazer diotlar 630 ve 670 nm dalga boyunda ışık yayarlar. Termal lazer diotlar termal kalıpların pozlandırılmasında kullanıldıkları için diğer lazer diotlara göre daha fazla güç harcarlar. 4. UV IŞIK İLE CTP Bilgisayardan kalıba (CTP) sistemlerinde Konvensiyonel UV ışık ile pozlandırılabilen ofset baskı kalıpları ile de çalışmak mümkündür. Bu sistemde çok güçlü UV ışık kaynağı bir LCD panelin arksında durmaktadır. Pozlandırılacak görüntü bu LCD panel üzerine bilgisayar tarafından oluşturulur ve bir projeksiyon makinesi mantığı ile LCD panel üzerindeki görüntü kalıp üzerine pozlandırılır. Pozlandırma işlemi bir seferde gerçekleşmez. Seçilen rezülasyona göre kenar uzunluğu 0,3 ten 2,5 cm ye kadar olan kareler halinde kademe kademe her seferinde pozlandırılacak görüntünün bir bölümü kalıp üzerine aktarılarak pozlandırma tamamlanır. Şekil 11. UV Işık ile Bilgisayardan Kalıba Teknolojisi 9