İLETİŞİM İHTİSAS KOMİTESİ

İLETİŞİM İHTİSAS KOMİTESİ Prof. Dr. Mehmet ÖZ UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yönetim Kurulu Üyesi, Dünya Belleği ve İletişim İhtisas Komiteleri Başkanı

Komite Başkanı: Prof. Dr. Mehmet ÖZ Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Komite Başkan Vekili: Prof. Dr. Deniz BAYRAKDAR Komite Başkan Vekili Kadir Has Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı

Komite Üyeleri Prof. Dr. Haluk GÜRGEN Bahçeşehir Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Haluk ŞAHİN Bilgi Üniversitesi İletişim Fakültesi Prof. Dr. Hamza ÇAKIR Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Hasan ERBAY Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Basın Müşaviri Dr. Hilmi BENGİ Anadolu Ajansı Önceki Genel Müdürü İbrahim ŞAHİN Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Genel Müdürü Levent SOYSAL Kadir Has Üniversitesi Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü Mehmet KARTAL Başbakanlık Basın ve Halkla İlişkiler Müşaviri Nurullah ÖZTÜRK RTÜK İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanı Yavuz BAYDAR Sabah Gazetesi Yusuf KAPLAN İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı Sinema Direktörü

İLETİŞİM İHTİSAS KOMİTESİ İletişim İhtisas Komitesi 18 Mayıs 2010 tarihinde Prof. Dr. Nabi AVCI nın başkanlığında yeniden oluşturuldu. Prof. Dr. Nabi AVCI nın Eskişehir den milletvekili seçilmesinin ardından UNESCO Türkiye Millî Komisyonu ve İletişim Komitesi Başkanlıklarından ayrılması üzerine komiteye bir süre dönemin Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk AKALIN başkanlık etti. AKALIN ın Türk Dil Kurumu Başkanlığından ve UNESCO Türkiye Millî Komisyonu ndan ayrılmasından sonra Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Prof. Dr. Mehmet ÖZ, İletişim İhtisas Komitesi Başkanı oldu.

KOMİTENİN ÇALIŞMALARI Ayda bir toplanan komite, bugüne kadarki çalışmalarında iletişim konusunda meydana gelen gelişmeleri değerlendirdi. Komite, iletişim alanında çeşitli kuruluşlar tarafından gerçekleştirilen etkinliklere Millî Komisyonun desteği konusunda önerilerde bulundu. Başkan Vekili Prof Dr. Deniz BAYRAKDAR, 22-23 Mart 2012 de Paris te yapılan İletişimin Geliştirilmesi İçin Uluslararası Program Hükümetler Arası Konseyi toplantısında komitemizi temsil etti. UNESCO Türkiye Millî Komisyonu na sunulmak üzere Türkiye de İletişim alanında meydana gelen gelişmeler konusunda bir rapor hazırlamak üzere Prof. Dr. Deniz BAYRAKDAR başkanlığında, Dr. Hilmi BENGİ, Prof. Dr. Haluk GÜRGEN ve Prof. Dr. Haluk ŞAHİN in katılımıyla bir alt komisyon oluşturuldu. Diğer üyelerimiz de hazırlanan rapora katkı sağladılar. Sizlere bu rapordan bir özet sunacağız.

GİRİŞ Yirminci Yüzyıl ın ikinci yarısında ve özellikle 1970-1990 yılları arasında uluslararası iletişim alanında ülkeler arası dengesizlik vardı. İletişim dünyası alanlar ve satanlar olarak ikiye ayrılmıştı. Kültür emperyalizmi ya da medya emperyalizmi olgusu gündeme geldi. Dengesizliği gidermek için UNESCO şemsiyesi altında uluslararası konferanslar, raporlar düzenlendi. Türkiye bu dönemin başlarında tipik bir alıcı ülke görünümündeydi. İletişim alt yapısı yetersizdi. Medya, gelişmişlik açısından hemen her kategoride UNESCO ölçütlerinin altındaydı. Televizyon ülkeye geç girdi (1968). Dünya haberlerinde batılı basın ajanslarına bağımlılık fazlaydı. Sermaye ve teknoloji yetersiz, iç pazar küçüktü. Know how eksikliği vardı. Dışa bağımlılıktan kurtulmak zor görünüyordu.

2012 DE İLETİŞİM Televizyondaki gelişmelere paralel olarak sinema sektöründe de ciddi bir gelişme var. Yazılı basın en ileri teknolojiyi kullanmasına rağmen, internetin baskısı altında kaldı, tirajlar azaldı. İnternet gazeteciliği ve sosyal medya hayatımıza girdi. Gazeteler yeni medya ile rekabet edebilmek için internet teknolojisinden geniş ölçüde yararlanıyor. İnternet ortamında telekomünikasyon ve enformasyon (medya) iç içe giriyor. Yakınsama dediğimiz bu olgu sayesinde gazete ile radyo ve televizyon, yazı ile ses ve görüntü, fotoğraf ile video internet ortamında buluşuyor. BÖLGESEL FAKTÖRLER Son yıllarda Ortadoğu da yaşanan gelişmelerin Türkiye yi bölgesinde bir aktör ülke haline getirmesi, dünya medyasının ülkemize yönelik ilgisini artırdı. Türkiye de görev yapan yabancı basın mensuplarının sayısı artıyor. Başka TRT ve AA olmak üzere, Türk Medyasının da Ortadoğu ağırlıklı olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerinde daha fazla muhabir istihdam ederek olayları yerinden izlemeye başlaması da dikkat çekici.

GAZETECİLER Ülkemizde görev yapan yerli ve yabancı gazetecilerin kayıtları Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü nde tutuluyor. Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü tarihli göre (10 Ocak 2012 ) ülkemizde görev yapan gazetecilerin 13.464 tü basın kartı sahibi. Bunların 4.307 si sürekli basın kartı, 195 i basın şeref kartı ve 186 sı serbest basın kartı taşıyor. Ülkemizde 42 ülkeden 267 yabancı gazeteci görev yapıyor. SÜRELİ YAYINLAR Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2011 yılı itibariyle ülkemizde - 187 si yaygın, - 92 si bölgesel ve - 2.501 i yerel olmak üzere toplam 2.780 gazete yayımlanıyor. Dergilerle birlikte süreli yayınların toplamı 6.459 u buluyor. Ülkemizde yayın yapan 3.679 derginin - 2.098 i yaygın, - 265 i bölgesel, - 1.316 sı yerel ölçekli.

RADYOLAR Ülkemizde karasal, sayısal, uydu, kablo ve IPTV ortamından yayın yapacak kuruluşlara lisans ve yayın izni Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından veriliyor. Karasal yayın lisansına sahip 1059 özel radyo bulunuyor. Bunun 35 i ulusal, 98 i bölgesel, 926 sı yerel ölçekli. Uydudan yayın yapan özel radyoların sayısı da 53. Kamu yayıncılığı yapan TRT nin de 2 si uluslararası, 7 si ulusal ve 6 sı bölgesel ölçekli olmak üzere 15 radyo kanalı bulunuyor. Lisans alan 1058 radyonun yüzde 87 si yerel, yüzde 9 u bölgesel, yüzde 4 ü ise ulusal yayın lisanslı. 74 radyo uydudan (11 i sadece uydudan) yayın yapıyor. TELEVİZYONLAR RTÜK ten frekans alan özel televizyonların sayısı 247. Bunların 220 si yayın yapıyor. Özel televizyonlardan yüzde 10 un ulusal, yüzde 6 sının bölgesel ve yüzde 84 ünün yerel lisansı bulunuyor. Bu televizyon kanallarından 224 ü uydudan (120 si sadece uydudan) 120 si kablodan yayın yapıyor. 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 250 200 150 100 50 0 38 Frekans Alan Radyolar 98 922 33 81 Yayında Olanlar 835 Ulusal Bölgesel Yerel 25 Frekans alanlar 15 207 22 Yayında olanlan 14 184 Ulusal Bölgesel Yerel

KAMU YAYINCISI: TRT TRT, kamu yayıncılığı yapmak üzere 01 Mayıs 1964 te, özel yasayla özerk tüzel bir kişiliğine sahip olarak kuruldu. Televizyon yayınları 31 Ocak 1968 de başladı. TRT KANALLARI TRT, son yıllardaki atılımlarıyla televizyon kanalı sayısını 15 e çıkardı. TRT 6 da Kürtçe, TRT Et-Türkiye de Arapça, TRT Avaz da Türk lehçeleri ve Balkan dillerinde yayın yapılıyor. Avrupa Haber Kanalı Euronews TRT işbirliğiyle 2010 yılında Türkçe yayına başladı. DİJİTAL PLATFORM Ülkemizde 2 dijital platform yayında: Digitürk (Abone sayısı * 2.491.125) D-Smart (Abone sayısı 1.499.144) Ayrıca TÜRKSAT sayısal ortamda kablo hizmeti veriyor. TELEDÜNYA adıyla bu hizmet geliştiriliyor. (Abone sayısı 518.139) TTNET de internet tabanlı televizyon yayını (IPTV) başlattı. Tivibu adı altında sunulan hizmetin 51.485 abonesi var. *BTK 2012 Yılı 1. Çeyrek Üç Aylık Pazar Verileri Raporu

TELEVİZYON YAYINCILIĞI 1970 yılında kısmi zamanlı siyah beyaz yayına başlayan tek kanallı Türk televizyonculuğu 1990 lı yıllarda özel televizyonların fiili bir durumla devreye girmesi ve ardından hukuki altyapının hazırlanması ile önce sayıca, sonra nitelik olarak sürekli gelişen bir seyir izledi. Başlangıçta Amerikan yapımı dizilerin ağırlıklı olduğu, bir dönem Brezilya dizinlerinin işgal ettiği kanallarımızda son yıllarda dizi patlaması yaşanıyor.

TELEVİZYON DİZİLERİ Televizyon dizileri televizyonlarımızda en çok izlenen programlar olurken yurt dışında da büyük ilgi görüyor. Dizilerin izlenme alanı Ortadoğu dan başlayarak, Orta Asya ya, Balkanlar a, Macaristan, Slovakya, Çek Cumhuriyeti gibi Orta Avrupa ülkelerine, bazı Afrika ülkelerine, Rusya ya, Afganistan a hatta Japonya ya kadar uzanıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2005-2011 yılları arasında yerli yapım 35.675 saatlik televizyon dizisi 76 ülkeye satıldı. Bu satışlardan 60 milyon doların üzerinde döviz girdisi sağlandı. 2012 yılında yurt dışına satılan dizilerin sayısı 100 ü aştı. Türk dizileri Eurodata TV Worldwide ın her yıl yayınlanan Dünyada Televizyonun Bir Yılı raporunun 2012 yılı değerlendirmelerinde Türk dizileri önemli yer tutuyor. Televizyon İzleme Alışkanlığı Türkiye de halkın televizyon izleme alışkanlığı oldukça yüksek. Televizyon yayınları 18 milyon haneye ulaşıyor. TUIK e göre Türkiye de tüketicilerin kültüre ayırdıkları toplam zamanın yüzde 87 sini televizyon izleme oluşturuyor. Ülkemizde ortalama günlük televizyon izleme süresi 3 saat.

SİNEMA Televizyon dizi sektöründekine paralel bir gelişmeyi sinemacılık alanında da görüyoruz. Son on yıl içinde Türkiye sinemacılık sektörü, uluslararası festivallerde alınan ödüllerle, seyirci sayısındaki artışla bir rönesans yaşadı. 90 ların sonunda sinemaya giren Nuri Bilge Ceylan, Fatih Akın, Zeki Demirkubuz, Yeşim Ustaoğlu, Reha Erdem ve Derviş Zaim, Selim Kaplanoğlu kaliteli yapımlarıyla öne çıktılar, filmlerinin galasını uluslararası festivaller de yaparak seslerini duyurdular ve ödüller aldılar. 2012 YILINDA TÜRK SİNEMASI 2012 yılının ilk çeyreğinde toplam 14 ü şerli yapım olmak üzere 66 film gösterime girdi. Toplam seyirci sayısı geçen yılın ilk çeyrek dönemine göre yüzde14 lük bir artış göstererek 17.902.040 kişiye ulaştı. İlk çeyrekte yerli filmleri 12.268.272 kişi izlerken yerli film izlenme oranı yüzde 68,5 e ulaştı. Artan seyirci sayısına paralel olarak birinci dönem hasılatı geçen yıla göre yüzde 13 lük bir artış göstererek 165.575.724 TL ye ulaştı.

İNTERNET MEDYASI 20. yüzyılın son çeyreğinde meydana gelen teknolojik gelişmeler medyanın dönüşümü olgusunu beraberinde getirdi. Bu dönemde yazılı ve görsel medyanın ardından kitle iletişim araçlarının son halkası olarak ortaya çıkan internet, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de hızla yayıldı. İnternet üzerinden haber yayını yapan sitelerin ortaya çıkmasıyla yeni medya, internet medyası, internet gazeteciliği gibi yeni kavramlar ortaya çıktı. İnternet medyası anlık haberlerle sürekli güncellenerek yeni bir rekabet ortamı oluşturdu. Böylece haber aylık, haftalık, günlük değil anlık tüketilen bir ürün haline geldi. Günümüzde en çabuk bayatlayan ürün haber oldu. KAĞIT MEDYA ÖLÜYOR MU? Gazetelerin egemen olduğu iletişim dünyasında haberin ömrü bir gündü. Ancak günümüz dünyasında haber internet ortamına düştüğü anda tazeliğini yitiriyor. Kâğıt medya haberin anlık olarak tüketildiği günümüzde ihtiyacı karşılayamıyor. Bir gün önce internet medyası tarafından tüketilmiş olan haberlerin, bir gün sonra basılı kâğıtlar olarak okuyucunun önüne konulması okuyucuyu gazeteden soğutmaya başladı. Gazeteler internet sitelerine ağırlık vererek yeni ortama ayak uydurmaya çalıştı. Uzunca bir süre internet versiyonlarında sadece kağıt nüshada yer alan haberlere yer veren gazeteler, internet sayfalarını sürekli güncellemeye, gelişmeleri anında yansıtmaya başladılar. Anlık gelişmelerle güncellenen gazetelerin internet sayfalarında fotoğraflara ek olarak videolar da konulmaya başlandı. Gazeteler, özel haberlerle, yorumlarla, kağıt üzerindeki fotoğrafların akıllı telefonlar yardımıyla video görüntüsü şeklinde izlenmesini sağlayacak teknik gibi yenilikleri devreye sokarak kağıt medyanın ömrünü uzatmaya çalışıyor.

SOSYAL MEDYA Son yıllarda iletişim dünyasının en tartışılan konularının başında sosyal medya geliyor. Amacı bilgi alışverişi yapmak, çalıştıkları sektörlerden veya ilgilendikleri alanlardan, aynı fikri paylaştıkları insanlarla tanışmak olan kullanıcılar, kurulan sosyal ağ siteleri ile internet üzerinde toplanmaya başladı. Bu sitelerde oluşan ilişkiler gelişerek, sosyal medyayı ortaya çıkardı. Günümüzde sosyal medya, içinde şirket yöneticilerinden danışmanlara, internet liderlerinden reklamcılara, blog yazarlarından gazetecilere kadar geniş bir kitlenin fikir alışverişi yaptığı bir ortam halini aldı. Türkiye sosyal medya alanında da oldukça canlı. Dünyaca ünlü Pricewaterhouse Coopers denetim ve danışmanlık şirketinin (PwC), Türkiye ve dünyada internet kullanımı üzerine yaptığı araştırmaya göre, sosyal medya geçirilen sürelerde Türkiye ortalama ayda 10,2 saatle 4. sırada yer alırken, İsrail 11,1 saatle birinci oldu. Socialbakers.com adlı internet sitesinin 2012 yılı Ocak ayı verilerine göre Türkiye, 31 milyon 247 bin 120 Facebook kullanıcısıyla dünya genelinde 6. sırada yer alırken Avrupa ülkeleri içerisinde ise ilk sırada. Kişilerin yanısıra kurum, kuruluş, şirketler ve basın yayın organları da sosyal medyadan yararlanıyor.

TELİF SORUNU İnternet teknolojisinin kopyalama ve çoğaltmayı kolay hale getirmesi telif sorunlarını da beraberinde getirdi. Gazeteler, kendi ürettikleri haberlerin, fotoğrafların, köşe yazarlarının yorumlarının internet medyasınca kopyalanmasını engellemeye çalışıyor. İnternet medyası, en çok haber ajanslarının ürünleri açısından sorun oldu. Haberlerinin ücretsiz çoğaltılmasına karşı önce abonelik sistemini geliştiren ajanslar, ürünlerinin anında kamuoyuna mal olmasının abone kayıplarına yol açması karşısında internet sitelerine haberlerinin tamamını vermekten vazgeçiyor. İNTERNET YASASI İnternet medyası için en önemli ihtiyaç, yasal altyapı. İnternet medyasındaki başıbozukluğu gidermek, özellikle telif sorununu çözmek, internet gazeteciliğine hukuki zemin sağlamak için çalışmalar başlatıldı. Özel radyo ve televizyonlar nasıl yasal altyapı olmadan kurulup, anayasa değişikliği arkadan geldiyse ve ihtiyaçtan RTÜK yasası ortaya çıktıysa internette de benzer bir durum söz konusu. Yeni yasayla haber portalları basın yasası içine alınacak, resmi ilan gelirinden yararlanacak, çalışanlar kanun önünde tanınacak, gazeteci olarak kabul edilecek, basın kartı alabilecek ve basın sigortasına kavuşacak. İnternet medyası ve çalışanları yasanın çıkmasını bekliyor.

İLETİŞİM EĞİTİMİ İletişim alanına önemli bir konu da iletişim eğitimi. Fakülte ve yüksek okullarda gazetecilik, radyo-televizyon, sinema, iletişim tasarımı, görsel tasarım, halkla ilişkiler, reklamcılık, tanıtım, sayısal medya, yeni medya, marka iletişimi, medya iletişim sistemleri, fotoğrafçılık, kameramanlık, görsel işitsel teknikler, medya yapımcılığı, basım ve yayın teknolojileri, radyo ve televizyon programcılığı, radyo-televizyon teknolojileri, sahne ve gösteri sanatları teknolojisi gibi iletişimin değişik alanlarında eğitim veriliyor. 103 ü devlet, 65 i vakıf üniversitesi, 20 si farklı statüde ülkemizde 188 yüksek öğretim kurumu bulunuyor. Bu üniversitelerde, sayısı 70 i aşan İletişim Fakültelerinin yanı sıra, Güzel Sanatlar Fakülteleri, Sanat ve Tasarım Fakülteleri, Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakülteleri,Fen-Edebiyat Fakülteleri, Sanat ve Sosyal Bilimler Fakülteleri, 2 yıllık eğitim veren meslek yüksekokulları bünyesinde olmak üzere toplam 232 yüksek öğretim kurumunda iletişim eğitimi veriliyor.

SONUÇ Sonuç olarak ülkemizde iletişim sektörünün oldukça gelişmiş, üretken, ekonomik altyapısı güçlü, canlı ve hareketli bir sektör olduğunu söyleyebiliriz. Dünyadaki gelişmelere paralel olarak elektronik iletişim teknolojisindeki gelişmeler Türk medyasını da etkiliyor. Ancak internet gazeteciliğinin ve sosyal medyanın yaygınlaşması olgusuna karşılık şimdilik konvansiyonel medyanın etkisini kaybettiğini söylemek zor. Gazete tirajlarına yansıyan bir olumsuzluktan söz edilse de yazılı medya, elektronik iletişim teknolojilerini kullanarak bu sorunu aşmaya çalışıyor. Basın çok farklı düzeylerde sorunlarını hala taşımakta. Öncelikle mesleki açıdan daralan bir istihdam söz konusu. Internet, basın için bir yandan yeni imkanlar yaratırken bir yandan da haber kanallarının farklı biçimde yatay bir hal almasına, medya içeriklerinin değişmesine ve basın takibi ve alışkanlıklarının dönüşmesine yol açtı. okuma İnternet, basının bir dönüşüm geçirmesi zorunluluğunu ortaya çıkardı. Türkiye de iletişim konusunda önceliği taşıyan araç televizyon. Türk sineması 90 ların ortasından itibaren özellikle festival filmleri, ortak yapımlar ve yönetmen sinemaları açısından dünya sinemasında kendine bir yer açtı ve gündeme oturdu. Seyircisini kaybeden sinemalar, değişen izleme alışkanlıkları ile özellikle gişe filmlerinin hasılatlarının ve izlenme sıralarının Hollywood sinemasının önüne geçmesine yol açtı. İletişim ve eğlence endüstrisinin, bilgi ve haberciliğin çok içiçe yapılanmaları, medya içerikleri oluşturma ve format geliştirmenin önemini artırmakta.

UNESCO Vizyonu ve Biyoetik Barış kültürü Sürdürülebilir kalkınmanın insani ve çevresel boyutları doğrultusunda bilimin ve teknolojinin kullanılması UNESCO nun 21.yüzyılda humanizma kavramı ile biyoetik ilkelerin harmonizasyonu

İletişim İhtisas Komitesi adına teşekkür eder, saygılar sunarız.