KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM

Sayfa 1 / 40 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM F. ÜNAL TOKTAŞ ELEK.Y.MÜH ÇSGB Eski İş Güvenliği Müfettişi ve Grup Başkanı A SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI unaltoktas.com

Sayfa 2 / 40 Yakın zamana kadar kullanılan Kişisel Korunma Araçları tabiri, 12.02.2004 tarih ve 25370 sayılı resmi gazetede yayınlanan Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik in dördüncü maddesi gereğince Kişisel Koruyucu Donanım tabirine dönüşmüştür, Bu sebeple bu makalede bu tabir kullanılacaktır. 1) İLGİLİ MEVZUAT : 1-1) İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası Madde : 4 ve 30 : Bu yasa 30.06.2012 tarih ve 28339 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanunun amacı, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir. 1-2) Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik : Son şekliyle, 02.07.2013 tarih ve 28695 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmeliğin amacı, işyerlerinde risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı koruma ya da iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda kullanılacak kişisel koruyucu donanımların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir. Bu yönetmelik yukarıda (1-1) maddesinde belirtilen yasanın (30) maddesi gereğince çıkartılmıştır. 1-3) Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği : Bu yönetmeliğin amacı, insan sağlığı ve güvenliğinin korunması amacıyla kullanılan kişisel koruyucu donanımın imalatı, ithalatı, piyasa arzı, hizmete sunum ve denetimi ile üçüncü kişilerin can ve mal güvenliğinin tehlikelere karşı korunmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Yani bu yönetmelik daha ziyade bunları iyi bir kalitede ve Avrupa standartlarına uygun bir şekilde imal edilip piyasaya arz edilmesine yöneliktir. Bu yönetmelik ise, 1-4) Kişisel Koruyucu Donanımlar Teknik Komitesinin Oluşumu ve Görevlerine Dair Tebliğ : Bu tebliğ 15.08.2013 tarih ve 28736 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Tebliğin amacı, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerinin uygulanması konusunda teknik komite oluşturulması ve bu komitenin çalışma usul ve esaslarını belirlemektir. Bu tebliğ yukarıda (1-3) maddesinde belirtilen yönetmelik gereğince yayınlanmıştır. 2) GENEL PRENSİPLER : 2-1) Genel kural : Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korunmayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılır. Kişisel koruyucu donanım, iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılır. İşveren, toplu korunma

Sayfa 3 / 40 tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verir. ( Yukarıda (2-2) maddesinde belirtilen yönetmelik madde: 5) 2-2) Genel hükümler : 2-2-1) Kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tasarlanır ve üretilir. 2-2-2) Kendisi ek risk oluşturmadan ilgili riski önlemeye uygun olmalıdır. 2-2-3) İşyerinde var olan koşullara uygun olmalıdır. 2-2-4) Kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olmalıdır. 2-2-5) Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam olarak uymalıdır. 2-2-6) Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren ürünlerde uygun şekilde CE işareti ve Türkçe kullanım kılavuzu bulunmalıdır. 2-2-7) Birden fazla riskin bulunduğu ve çalışanın bu risklere karşı aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımı kullanmasını gerektiren durumlarda, bir arada kullanılmaya uygun olan ve bir arada kullanıldığında söz konusu risklere karşı koruyuculuğu etkilenmeyen kişisel koruyucu donanımlar seçilmelidir. 2-2-8) Kişisel koruyucu donanımların kullanım şartları ve özellikle kullanılma süreleri; riskin derecesi, maruziyet sıklığı, her bir çalışanın iş yaptığı yerin özellikleri ve kişisel koruyucu donanımın performansı dikkate alınarak belirlenmelidir. 2-2-9) Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hallerde birden fazla kişi tarafından kullanılmasını gerektiren durumlarda, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her türlü önlem alınmalıdır. 2-2-10) İşyerinde, her bir kişisel koruyucu donanım için, yeterli bilgi bulunmalı ve bu bilgilere kolayca ulaşılabilmelidir. 2-2-11) Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilmeli, imalatçı tarafından sağlanacak kullanım kılavuzuna uygun olarak bakım, onarım ve periyodik kontrolleri yapılır, ihtiyaç duyulan parçaları değiştirilmeli, hijyenik şartlarda muhafaza edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır. 2-2-12) İşveren, kişisel koruyucu donanımları hangi risklere karşı kullanacağı konusunda çalışanı bilgilendirmelidir. 2-2-13) İşveren, kişisel koruyucu donanımların kullanımı konusunda uygulamalı olarak eğitim verilmesini sağlamalıdır.

Sayfa 4 / 40 2-2-14) Kişisel koruyucu donanımlar, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına uygun olarak kullanılır. 2-2-15) Kişisel koruyucu donanımlar çalışanların kolayca erişebilecekleri yerlerde ve yeterli miktarlarda bulundurulur. 2-2-16) KKD iş mevzuatına göre işveren tarafından temin edilip çalışanlara verilmek zorundadır. Çalışanlar ise bunları zimmetle almak, işyerinde işlerini yaparken kullanmak zorundadırlar. İşveren bu donanımı vermemiş ve çalışan kaza geçirmiş ise, emniyetsiz bir durum vardır, haliyle sorumluluğu işverene ait olacaktır. Eğer çalışana bunlar imza karşılığı verilmiş ve çalışan kullanmaması sebebiyle iş kazası veya meslek hastalığı geçirmiş ise, bu durum emniyetsiz bir harekettir ve sorumluluğu çalışana ait olacaktır. 2-2-17) KKD işçilere verilmeden önce, işçiler KKD konusunda bir eğitime tabi tutulmalıdır. Bu eğitime katılanların ad, soyadı ve imzaları bir katılım belgesine alınmalıdır. 2-2-18) KKD işçilere mutlaka imza karşılığı verilmelidir. Zimmet belgeleri hiçbir şüpheye yol açmayacak bir şekilde düzenlenmelidir. Aşağıda örnek KKD zimmet belgeleri bulunmaktadır. Birinci belge, çalışan kişiye özel bir zimmet belgesidir. Senelik bazda tutulmalıdır. İkincisi ise, işçilere toplu olarak verilen iş elbisesi ve iş ayakkabısı.gibi malzemeleri ilişkin bir zimmet belgesidir. Bu belgeler doldurulmalı bir nüshası işçinin özlük dosyasında, öteki nüshası ise KKD dosyasında saklanmalıdır. Bu belgelerde çalışanlar ad, soyadlarını kendi el yazıları ile yazmalı ve imzalanması gereken yerleri imzalamalıdır. Her bir işçi için, her yıl bir KKD zimmet belgesi düzenlenmesi ve malzemeler verildikçe bu belgenin işlenmesi tavsiye edilir. KKD KİŞİSEL ZİMMET BELGESİ nin örneği EK:1 dedir. Bazen iş elbisesi veya ayakkabısı gibi toptan verilen KKD ise, toplu bir zimmet belgesi ile de işçilere verilebilir. KKD TOPLU ZİMMET BELGESİ nin örneği, EK:2 dedir. 2-2-19) KKD kullanılması bir eğitim ve kültür konusudur. Bunları kullanmayanlar eğitimsiz veya kültürsüzdür diye bir sav ileri sürmüyorum. Ancak, bunları kullanarak, insanın kendi sağlığını ve güvenliğini koruma bilincine erişmesi gerektiğine inanıyorum. 2-2-20) İnsanoğlu sıkıntılı bir yaratıktır. İnsan vücudu üzerine konan, takılan veya giyilen her şey insana belli bir sıkıntı verir. Ancak bunların kullanmakla, kullanmamak arasındaki fark iyice hesaplanmalıdır. Ancak insanoğlu, zamanla her şeye alışır. Zaman her şeyin ilacıdır. Gerek psikolojik problemlere ve gerekse KKD kullanmak gibi bir disipline zamanla alışacaktır. Örneğin hayatında ilk defa numaralı bir gözlük kullanmaya başlayan kişi, ilk anlar bocalar. Bu gözlük burnunu, kulaklarını incitir, iz bırakır. Belli bir ağırlığı vardır. Camları sık sık kirlenir. Silmek gerekir. Usulüne uygun silinmezse veya iyi muhafaza edilmezse camları çizilir. Kışın soğuk yerden sıcak yere girilince camları buğulanır. Ancak zamanla alışır ve ilk başlarda rahatsızlık veren bu gözlüksüz çalışamayacağını anlar ve ona adapte olur.

Sayfa 5 / 40 2-2-21) Çalışanlar, kendilerine verilen KKD larını iyi bir şekilde muhafaza etmek, temizlik ve bakımlarını yapmakla yükümlüdür. Örneğin gözlükler camları üzerine konmamalı, kirli eller veya bezlerle silinmemeli, solunum maskeleri kirli ortamda bulundurulmamalı kullanılmazlarken naylon torbalar veya kendi kutuları içinde bulundurulmalıdır. 2-2-22) Çalışanlar kendilerine verilen KKD larının orijinal özelliklerini bozmamakla yükümlüdür. Zaman zaman orijinal özelliklerinin bozulduğu görülmektedir. Bu duruma müsamaha edilmemeli ve böyle davrananlar tespit edildiğinde iş hukukuna uygun olarak cezai işlem yapılmalıdır. Bu ihlallerin başında, baretlere delik açmak, baret üzerine isim plakete vidalamak, taşlama gözlüklerinin yan koruyucu kapaklarını kırmak veya yerlerinden çıkarmak, emniyet ayakkabılarının koruyucu çelik muhafazasını çıkartarak emniyet ayakkabısını normal bir ayakkabıya dönüştürmek..gibi ihlaller gelir. 2-2-23) Çalışanlar, işyerinin çeşitli yerlerine asılmış bulunan, kişisel koruyucu donanımın kullanılmasına ilişkin ikaz levhalarındaki uyarılara uymak zorundadırlar. 2-2-24) KKD nın normal kullanma ve yenileri ile değiştirilme süreleri, işveren tarafından aşağıdaki gibi tespit edilebilir. İş elbiseleri hariç, eskiyen KKD getirilmeden yenisi verilmemelidir. 2-2-24-1) Baret : İnşaat işyeri geçici bir işyeri olduğu için, baret bir defa verilmelidir. Eğer işçinin kastı olmayan bir sebeple hasarlanmış ise yenisi verilebilir. 2-2-24-2) Gözlük: İyi korunmuş olması koşulu ile camları görmeyi engelleyecek derecede bozulduğu zaman yenisi ile değiştirilmelidir. 2-2-24-3) Eldiven: İyi korunmuş olması koşulu ile, parmakları ve gövdesi yırtıldığı zaman yenisi ile değiştirilmelidir. 2-2-24-4) İş Elbisesi: Bir yılda kışlık ve yazlık olmak üzere senede iki defa verilmelidir. 2-2-24-5) Vücut tipi Emniyet Kemeri: Kullanması gerekenlere, kayış ve tokaları eskiyinceye kadar verilir. 2-2-24-6) Toz Maskesi: Filtre elemanı ayrı olmayan maskelerde, filtre görevi gören gövdenin tozla tıkanması halinde yenisi verilmelidir. Filtre elemanı kartuşlu olan toz maskesinde ise kartuşun görev yapmaması veya kullanma süresinin geçmesi halinde bu filtre kartuşu değiştirilmelidir. 2-2-24-7) Buhar, Duman ve Gaz Maskesi: Gövdesi değiştirilmemek üzere filtre kartuşunun üzerindeki kullanma süresi dolunca bu filtre kartuşu değiştirilmelidir. 2-2-24-8) Oksijen Gözlüğü: İyi korunmuş olması koşulu ile camları görmeyi engelleyecek derecede bozulduğu zaman yenisi ile değiştirilmelidir.

Sayfa 6 / 40 2-2-24-9) Kaynakçı Maskesi: İyi korunmuş olması koşulu ile camları görmeyi engelleyecek derecede bozulduğu ve gövdesi eskidiği zaman yenisi ile değiştirilmelidir. 2-2-24-10) Emniyet Ayakkabısı: Orijinal özellikleri bozulmamak koşulu ile senede bir defa verilmelidir. 2-2-24-11) Kulak Koruyucuları: Kulak valfleri esnekliklerini kaybedinceye kadar, başlıklı kulaklıklar ise kulaklık çemberi ile kulaklık yastıkları görev yapmayıncaya kadar kullanılmalıdır. 2-2-25) İşçiler işten ayrılırken, zimmetlerinde bulunan ve kullanma süreleri dolmamış olan KKD nı işverene iade etmek zorundadır. Sadece kişisel korunmaya ait olan kulak tıkacı, kartuşsuz solunum maskeleri ve ayakkabı bu kuralın dışındadır. Aksi takdirde İşveren isterse, kullanma sürelerini de göz önüne alarak, yani kullanma sürelerine ait mal bedeli de düşülerek malzemenin bedelini işçiden talep edebilir. 2-2-26) İşyerinde çalışırken, kendi kasıt ve ihmalkarlıkları sebebiyle, belli bir süre kullanılması gereken malzemeyi kaybeden veya hasarlayan işçiler için de, yeni malzeme verilirken yukarıda belirtilen madde hükümleri uygulanabilir. 2-2-27) KKD nın bakım ve temizliği, bunları kullanan işçiler tarafından yapılmalıdır. Bunlar sürekli bakımlı ve temiz olarak bulundurulmalıdır. 2-2-28) Bir zımpara taşı tezgahının yanında asılı duran gözlük gibi, ortak olarak kullanılan bir KKD nın bakımı ve temizliğinden, bunu kullananlar müştereken sorumlu olmalıdır. 2-3) KİŞİSEL KORUNMA ARAÇLARI İLE İLGİLİ TSE STANDARTLARI KKD yürürlükteki mevzuat ve standartlara uygun olmalıdır. Bunlar yasak savmak maksadıyla gelişi güzel alınmamalıdır. Yakın zamana kadar Türkiye de her türlü KKD a ait standartlar bulunmamaktaydı. Ancak Avrupa Birliği uyum mevzuatı çerçevesinde bunlar aşağıdaki gibi hazırlanmıştır: A) DÜŞMEYE KARŞI KİŞİSEL KORUNMA ARAÇLARI: A-1) TS EN 353 : Emniyet kemeri halatı, frenleme sistemi, A-2) TS EN 355 : Düşmeyi Önleyici (frenleyici) şok absorberleri ve emniyet halatları, A-3) TS EN 358 : Bel için pozisyonlama kemeri ve emniyet halatı,

Sayfa 7 / 40 A-4) TS EN 360 : Yüksekten ani düşmeyi önleyici, sarmalı ve irtertia tipi makaralar, aparatlar ve örgü kolonlu halatlar, A-5) TS EN 361 : Paraşüt tipi emniyet kemeri, A-6) TS EN 362 : Emniyet kancası A-7) TS EN 363: Yüksekten düşmeye karşı personel koruyucu teçhizat-tam Vücut Kuşağı (Full Body Harness) (Paraşüt Tipi) B)KULAK KORUYUCULARI: B-1) TS EN 458: İşitme Koruyucuları-Seçimi, kullanımı, korunması ve bakımı için tavsiyeler, B-2) TS EN 352-1 : İşitme Koruyucuları-Emniyet kuralları ve deneyler-kısım 1:Kulak Koruyucuları, B-3) TS EN 352-2 :İşitme Koruyucuları-Emniyet özellikleri ve deney-kısım 2:Kulak Tıkaçları, B-4) TS EN 352-3:Barete takılabilen Kulaklık B-5) TS pr EN 352-4 :İşitme Koruyucuları-Emniyet kuralları ve deneyler Kısım 4:Seviyeye bağlı kulak tıkaçları, C) SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI: C-1) TS 8861 : Gaz Maskesi, C-2) TS EN 132 : Koruyucu Solunum Cihazları-Tarifler, C-3) TS EN 133 : Koruyucu Solunum Cihazları-Sınıflandırma, C-4) TS EN 136 : Tam Yüz Maskeleri, C-5) TS EN 137 : Solunum Tüp ve Sırtlıkları, C-6) TS EN 139 : Temiz hava beslemeli maskeler, C-7) TS EN 140 : Yarım Yüz Maskeleri, C-8) TS EN 141: Gaz ve buhar filtreleri, C-9) TS EN 143 : Koruyucu Solunum Cihazları-Toz Filtreleri-Özellikler, Deneyler ve işaretleme, C-10) TS EN 145 : Solunumla ilgili koruyucu cihazlar kendi kendine yeterli kapalı devreli solunum cihazı-sıkıştırılmış oksijen tip-özellikler, deney ve işaretleme,

Sayfa 8 / 40 C-11) TS EN 146 : Kendinden hava beslemeli başlık maskeler, C-12) TS EN 149: Bakım gerektirmeyen toz maskeleri, C-13) TS EN 403: Kaçış Maskeleri, C-14) TS EN 405 : Solunumla ilgili koruyucu cihazlar-gazlara veya gazlara ve partiküllere karşı koruyucu valfli ve filtreli yarım maskeler-özellikler, deneyler ve işaretleme, C-15) TS 8185,EN 141 :Koruyucu solunum cihazları-gaz Filtreleri ve kombine filtreler, Deneyler ve işaretleme, D) GÖZ KORUYUCULARI: D-1) TS EN 166: Genel Özellikler, D-2) TS EN 167: Optik test Metotları, D-3) TS EN 168: Farklı optik test metotları, D-4) TS EN 169: Kaynak filtreleri, D-5) TS EN 170: Ultraviole filtreler, D-6) TS EN 171: İnfrared Filtreler, D-7) TS EN 175: Kaynak siperleri ve Başlıkları, D-8) TS EN 207 208: Laser Filtreleri, D-9) TS EN 379: Elektronik kaynak başlıkları, D-10) TS pr EN 17501 : Kişisel Koruma, Kaynak ve benzeri işlemler esnasında göz ve yüzü korumak için donanım, E) EL KORUYUCULARI: E-1) TS EN 374: Kimyasal madde ve mikroorganizma eldivenleri, E-2) TS EN 388: Antistatik mekanik risk eldivenleri, E-3) TS EN 407: Sıcak iş ve ısı eldivenleri, E-4) TS EN 420: Genel amaçlı eldivenler, E-5) TS EN 421: İyonize ışınlara ve radyasyona karşı eldivenler, E-6) TS EN 511: Soğuk iş Eldivenleri, E-7) Yangın mücadele eldivenleri,

Sayfa 9 / 40 E-8) TS EN 899 : Alçak gerilim için yalıtkan lastik eldivenler, E-9) TS 6973 : Eldivenler-Genel Özellikler, E-10) TS 7305 EN 388 : Koruyucu Eldivenler-Mekanik risklere karşı, E-11) TS 7306 : Koruyucu Eldivenler-Kaynakçılar için, F) VÜCUT KORUYUCULARI; F-1) TS EN 340 : Koruyucu Giyecekler-Genel Özellikler, F-2) TS EN 343 : Yağmurluk, F-3) TS EN 373 : Giyecekler-Ergimiş metal parçalarına karşı malzemelerin direncinin değerlendirilmesi, F-4) TS EN 465 : Kimyasal koruyucu elbise, F-5) TS EN 4610-531: Isı ve alevden koruyucu donanımlar, F-6) TS EN 470-1 : Koruyucu Giyecekler-Kaynak ve kaynakla ilgili işlemlerde kullanılan bölüm 1:Genel Özellikler, F-7) TS EN 471 : Reflektif (fosforlu) işaretli elbiseler F-8) TS EN 510 : Koruyucu Giyecekler-Hareketli parçalara dolanma riskinin olduğu yerlerde kullanılan koruyucu giyeceklere ait özellikler, F-9) TS 3344 : Isı ve ateşe karşı koruyucu giysiler kullanan ve kullandıranlar için genel kurallar, F-10) TS 9936 : İtfaiye Teşkilatı Teçhizatı-Koruyucu Elbise, G) AYAK KORUYUCULARI: G-1) TS EN 344: Emniyet Koruyucu ve İş Ayakkabıları-Profesyonel amaçlı-özellikler ve deney metotları, G-2) TS EN 345-346-347 : Emniyet Ayakkabıları-Profesyonel amaçlı-özellikler, G-3) TS 2371 : Çizmeler-Lastikten astarlı-sanayide kullanılan, G-4) TS EN 347 : İş Ayakkabıları-Profesyonel amaçlı-özellikler, G-5) TS 7235 : Çizmeler-Polivinil Klorür (PVC) den-astarlı veya astarsız-sanayide genel amaçlı olarak kullanılan, H) BAŞ KORUYUCULARI:

Sayfa 10 / 40 H-1) TS 2429 EN 397 : Endüstriyel Emniyet Şapkaları (Baretler), 3) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN ÖZELLİKLERİ, KULLANMA YERLERİ VE ŞEKİLLERİ :. 3-1) BARET : 3-1-1) Tanımı: Polietilen, polyamid veya polyesterden yapılmış, içinde ayarlanabilen bir kafa bandı bulunan, başı çarpmalara ve parça düşmelerine karşı koruyan sert bir başlıktır. Eskiden Alüminyum baretler vardı. İletken olması ve de yumuşak bir malzeme olup kolay şekil değiştirmesi ve esnememesi sebebiyle artık pek kullanılmamaktadır. Polyester baretler ise öteki baretlere göre daha ağır olduğu için pek tercih edilmemektedir. Baretler daha önce hiç kullanılmamış orijinal ham maddeler ile yapılmalı, eski hurda plastikler kullanılarak baret imal edilmemelidir. 3-1-2) İş güvenliğinin temel prensibi baret giymekten geçer. Yani baret iş güvenliğinin bir temel simgesidir. Baret başlıca iki amaçla giyilmelidir: Birincisi ya insanın başı üzerine, baş hizası yukarısından bir yerden herhangi bir şey düşebilir. İkincisi ise, çalışan çalıştığı yerde, kendisi başına herhangi bir yere çarpabilir. Bu iki riskin olduğu her yerde ve koşulda baret giyilmelidir. Yapı işlerinde bu her iki riskin de olduğu aşikardır. 3-1-3) Baret giyilmemesi görüşünde olanların acayip görüşleri ve bu görüşlere karşı verilmesi gereken cevaplar aşağıda belirtilmiştir: Soru /Tez : Efendim başıma yüz kiloluk bir şey düşerse baret ne işe yararki? Cevap: Başın üzerine küçük bir cıvata bile çok yüksekten düşse, kafatasını kırar veya çatlatır. Baretin yukarıdan düşebilecek bir çok malzemeye karşı koruyucu etkisi vardır veya oluşabilecek kötü etkileri hafifletir. Ayrıca yandan gelebilecek darbelerde de başı belli bir ölçüde koruyacaktır. Soru /Tez : Baret başımı ağrıtıyor. O nedenle giyemiyorum. Cevap : Başın ağrıyacağına, başın kırılsa ve başın daha fazla ağrısa, daha mı iyi olur? Bu işyeri, baret giyilmesi mecburi olan bir işyeridir. Baret giymemekte direnirsen, iş sözleşmen bildirimsiz ve tazminatsız feshedilebilir. Aşağıda sol taraftaki fotoğrafta, işçinin başında iken, bir parça düşmesi sebebiyle kırılan bir baret görülmektedir. Bu baret bütün darbeyi söndürmüş ve kişi bu olayı ucuz atlatmıştır. Soru / Tez : Baret başımdan düşüyor, ben sürekli olarak yere eğilip kalkıyorum.

Sayfa 11 / 40 Cevap : Eğer baretini kafa çapına göre iyi ayarlamazsan ve laf olsun diye bir tas gibi kafana geçirirsen veya iyi kalitede baret kullanılmazsa baret tabi ki düşer. Soru/Tez : Baret başımı terletiyor ve de saçlarımın dökülmesine sebep oluyor. Cevap : Baretin başı terletmemesi için baretin iç yüzeyi tam olarak kafaya uymaz. Baretin kafa bandı ile dış gövdesi arasında hava akımını sağlayacak çepeçevre bir boşluk vardır. Bu boşluk yeterli havalandırmayı sağlar. Tabii ki baretsiz baş daha havadardır. Ancak her türlü riske açıktır. Soru /Tez : Baretlere üstten delik açmak gerekiyor. Böylece baret daha da havadar oluyor. Cevap: Baretin orijinal özellikleri hiçbir şekilde bozulmamalıdır. Üzerlerine havalandırma delikleri açılmamalı ve perçinli veya vidalı isim plakası monte edilmemelidir. Aksi takdirde baretin sağlamlığı bozulur. Buna örnek bir kişi, son moda bareti (!) ile aşağıdaki fotoğraflarda, yorumsuz olarak verilmektedir. Baret standardı hazırlayanlara saygı ile sunulur (!) Böyle davranan bir çalışanı, işveren işin güvenliğini tehlikeye düşürdüğü için bildirimsiz ve tazminatsız işten çıkarabilir.

Sayfa 12 / 40 3-1-4) Baretin Temel Özellikleri : Aşağıda bir baretin kesiti görülmektedir. Bir barette aşağıdaki şekilde belirtilen temel özellikler bulunmalıdır. 3-2) EMNİYET KEMERİ : 3-2-1) Tanımı : Keten dokumalı veya kösele kuşak takviyeli veya sentetik dokumalı, tokalı, uzatma halatlı ve özel tip emniyet mandalı olan kancalı, işçileri düşmelere karşı koruyan bir kemerdir. Kasıklardan ve omuzlardan geçirilerek takılan paraşüt tipli olanlar da vardır. Bel tipi emniyet kemerleri kullanılması, bele aşırı darbe getireceği için, paraşüt tipi emniyet kemerleri kullanılmalıdır. Zaten bel tipi emniyet kemerlerinin kullanılması, yeni mevzuat doğrultusunda yasaklanmıştır. Ayrıca vücuda gelecek darbeyi söndürmek üzere, darbe söndürücü bir aparatın da uzatma halatı üzerinde olmasında büyük bir yarar vardır. Bu darbe söndürücü, uygun özellikteki bir kayışın birbiri üzerine katlanarak özel bir dikiş ile dikilmesi sonucu elde edilir. Bir darbe anında bu dikişlerin tamamı derhal değil ve fakat kademeli olarak ve yavaşça açılarak vücuda gelebilecek darbeyi söndürür. 3-2-2) Kullanılma Koşulları : Çalıştıkları yerin aşağısında 3 metre (Amerikan standardında 2 metredir) ve daha fazla bir boşluğun bulunduğu yüksek yerlerde, asma iskeleler veya sepetlerde, dış cephe iskelelerinde, vinç yürüme yollarında, çatıda, yüksek kodlarda yapılan her türlü yapım, bakım ve onarım işlerinde ve de ayrıca kuyu ve galeri gibi benzeri derinliklerde kullanılması gereklidir. Emniyet kemerinin çeşitli kullanma yerleri ve şekilleri, bu kitabın düşmelere karşı alınması gereken tedbirler bölümünde açık bir şekilde izah edilmiştir. 3-2-3) Kemerlerin kancaları tercihen, bel hizasından daha yukarıda olan sağlam bir yere takılmalıdır. Zira düşme halinde halatın boşluğu çok fazla olursa, bele daha kuvvetli darbe gelecektir.

Sayfa 13 / 40 3-2-4) Kemerler bele, boşluk olmayacak bir şekilde takılmalıdır. 3-2-5) Her kullanmadan önce iyice kontrol edilmeli, gövdesi, tokası ve bağlantı yerlerinde bir arıza varsa kesinlikle kullanılmamalıdır. 3-2-6) Kemer takmak istemeyenlerin ileri sürdüğü en önemli karşı görüş şudur : Ben hareket halindeyim, nasıl kemer takabilirim? şeklindedir. İşveren,emniyet kemeri takması gerekenlere sadece bu kemeri vermekle yükümlü değildir. Ayrıca kemerin takılabileceği düzenekleri yapmak ve kullandırtmakla yükümlüdür. Yani sadece emniyet kemerinin verilmesi yeterli değildir. Eğer, düşme riski olan tehlikeli bir yerde kemerin takılması için düzenekler ( örneğin yatay ve düşey can halatları, halat kilitleri veya kavrama aparatları bulundurulması, her iki aksta kemer takılabilmesi için çelik halatlar çekilmesi.gibi) yoksa ve işçi düşerse sorumluluk işverene ait olacaktır. Bu düzeneklerin olması halinde, işçi belinde emniyet kemeri ile rahatlıkla işini yapabilecek ve ayrıca kendisini de düşmeye karşı güvenceye alacaktır. 4) TAŞLAMA GÖZLÜĞÜ : 4-1) Tanımı : Göze yabancı cisim kaçmasını önlemek üzere kullanılan,sert veya yumuşak plastik çerçeveli, delikli veya deliksiz üst ve yan koruyucuları olan bir gözlüktür. Mevcut numaralı gözlükler üzerine takılan özel tipleri (goggle) de mevcuttur. 4-2) Kullanılma Koşulları : Her türlü sabit veya seyyar makine ve tezgahlar ile yapılan kesme, taşlama, zımba, perçin, kalafat, raspa, delme, çapak kırma, basınçlı hava ile parça temizleme,talaşlı imalat ve benzeri işlerde, göze metal çapağı, kıvılcım, ahşap veya plastik parçası ve toz gibi cisimlerin girmemesi için kullanılması gereklidir. 4-3) Gözlükler kesinlikle camları üzerine konmamalıdır. Aksi takdirde camları çabuk zedelenir ve çizilir. Tercihan bu gözlükler plastik torba veya kaplar içinde muhafaza edilmelidir.

Sayfa 14 / 40 4-4) Taşlama sırasında etrafa çeşitli tane büyüklüğünde metal çapak yayılır. Gözü sadece ön taraftan korumak yetmez. Eğer gözlüğün yan tarafı açıksa veya yan koruyucuları var ve fakat tam olarak gözlerin yan taraflarına oturmuyorsa, yan taraftan bir başka yüzeye çarparak gelen çapaklar göze girebilir. Bu bakımdan ya gözlüklerin yan koruyucuları olmalı, ya da gözlüklerin camları yan tarafa doğru kıvrık olup, gözleri yana taraftan da iyice kapatmalıdır. Ayrıca eğer gözlüğün, üst tarafında da boşluk varsa, buradan da çapak girebilir. Bu durumda gözlüğün üst koruyucusunun da bulunması gereklidir. Koruma gözlüklerinin yan veya üst koruyucuları yerlerinden hiçbir şekilde çıkartılmamalıdır. Ancak artık son model koruma gözlüklerinin dizaynı o şekilde yapılmaktadır ki, üst ve yan tarafları yüze tam olarak oturmakta ve üst ve yan koruyuculara ihtiyaç duyulmamaktadır. 4-5) Gözlüklerin camlarının çizilmemesi için üzerinde toz ve kir varken silinmemeli, kirli eller veya bezler ile silinmemelidir. Su altında yıkanmalı ve bilahare silinmelidir. 4-6) Ortamda zararlı gaz, duman ve kimyasal madde buharları varsa, koruma gözlüklerinin her tarafının kapalı olması gerekir. Bu tip gözlüklere genelde GOGGLE denir. Ancak bu durumda, gözlük içinde ısı farklılığı sebebiyle buhar oluşabilir. Yan veya üst koruyucular delikli ise bu ısı dengelenmesi sağlanır. Ancak bu durumda ortamda bulunan zararlı hava gözlük içine girebilir. Eğer bu havanın gözlük içine girmesi istenmiyorsa, iç ve dış ısıyı çok iyi dengeleyebilen ısı transfer plakaları, gözlüğün üst tarafında her iki tarafa konabilir. Bu tip modern goggle lar yurt dışında mevcuttur. 5) YÜZ SİPERİ : TANIMI : Sadece gözleri değil ve fakat bütün yüzü de ön ve yan taraflardan koruyan şeffaf veya zararlı ışınlar olması halinde renkli kırılmaz mikası bulunan, başa ayarlı bir başlık

Sayfa 15 / 40 kısmı ile başa takılan, ön tarafı mafsallı olup indirilip kaldırılabilen bir yüz koruyucusudur. Baret giyilmesi şart olan yerlerde barete de monte edilebilen tipleri vardır. 5-1) Kullanılma Koşulları : Sadece gözlere değil ve fakat yüze de zarar verebilecek ağır kesme,taşlama ve kumlama işlerinde kullanılmalıdır. Gözler ve yüz cildi için zararlı olan ışınların bulunduğu yerlerde, örneğin tavlama ve alev çıkartan işlerde renkli olan yüz siperleri kullanılmalıdır. 5-2) Bunların da muhafazası ve bakımı yukarıda taşlama gözlüğüne ait maddede belirtilen kurallar doğrultusunda yapılmalıdır. 5-3) Aşağıda barete monteli çeşitli tipte yüz siperleri görülmektedir. Sol tarafta kumlama ve metal parça çarpma gibi ağır çalışma koşullarında kullanılması gereken, metalik dokumalı,sağ tarafta ise normal şeffaf yüz siperleri görülmektedir. 6) OKSİJEN GÖZLÜĞÜ: TANIMI : Oksijen kesme ve oksi-propan veya oksi-asetilen kaynak işlerinde çalışan işçilerin kullanmaları gereken, üst ve yan koruyucuları olan açık mavi veya yeşil renkte camı bulunan bir gözlüktür. Bizim kaynakçılarımız genelde babayiğit insanlardır (!). Onlar oksijen alevinden korkmaz ve çekinmezler, ancak bilmeleri gereken bir husus vardır. Uzun süre maruziyette gözlerde katarak hastalığı oluşabilir. Bu durum ise meslek hastalığı demektir. 6-1) Kullanma Koşulları: Yukarıda belirtilen işlemler sırasında, gözler için zararlı olan kızılötesi ve morötesi ışınlar çıkar. Bu ışınlar ilk anda sanki gözlere zarar vermeyecek gibi görülebilir ki, çok kaynakçı bu işlerde kesinlikle oksijen gözlüğü kullanmaz. Ancak uzun vadede bu ışınlar gözlerde kalıcı bozukluklara neden olabilir. Bu nedenle bu gözlükler kaynakçılara verilmeli ve kullanmaları sağlanmalıdır. Beyaz camlı bir gözlük bile, güneş ışığındaki bazı zararlı ışık bileşenleri tam engellemese bile etkilerini azaltır.

Sayfa 16 / 40 6-2) Bu gözlükler tek kademeli hafif koyulukta mavi veya yeşil renkte camları olan gözlükler olabileceği gibi, kesme ve kaynak işlerinden sonra yapılması gereken çapak kırma veya taşlama işlerinde, gözlük değiştirilmesine gerek kalmadan, çift kademeli, yani önde mafsallı renkli ve arkasında sabit düz camlı gözlük şeklinde de olabilir. Bu tip gözlükler böylece çift maksat için kullanıldığı için daha pratiktir. 6-3) Bunların da muhafazası ve bakımı yukarıda taşlama gözlüğü bahsinde belirtilen kurallar doğrultusunda yapılmalıdır. 7) KİMYEVİ MADDELER GÖZLÜĞÜ: TANIMI : İşyerlerinde zaman zaman asidik veya bazik maddelerle yapılan çalışmalarda, bu maddelerin göze kaçmaması için kullanılması gereken, bu maddelere dayanıklı malzemeden yapılmış ve en direkt havalandırmalı bir gözlüktür. 8) KAYNAKÇI MASKESİ VEYA BAŞLIĞI: TANIMI : Elektrik kaynak işlerinde, ortama yayılan yüksek ısı ve zararlı ışınlara karşı, bütün yüzü koruyan ışık geçirmez bir maske veya başlıktır. Elektrik ark kaynağında, oksijen kaynağına göre hem daha şiddetli ışık ve ışınlar ile yüksek derecede ısı yayılır. Bu nedenle yapılan elektrik ark kaynağının türüne göre, yeterli koyulukta camları olan maskeler kullanılır. Elektrik ark kaynağında çok sıcak akkor halinde partiküller de yayıldığı için, pahalı olan esas kaynak camının, önüne konan normal bir cam ile korunması gereklidir. Bu nedenle, bu maskelerde çift cam uygulaması vardır. 8-1) Elle tutulan veya başa veya barete monte edilebilen türleri vardır. Başa veya barete monteli tipleri tercih edilmelidir. Çünkü başa monte edilen tipte, bir elde elektrod pensesi olduğu için, öteki el serbest kalmakta, bu durum kaynakçının daha stabil ve rahat durmasını sağlamaktadır. 8-2) Bunlar da, oksijen gözlüğünde olduğu gibi taşlama camı ihtiva eden çift kademeli olabilir. Böyle olanlar tercih edilmelidir.

Sayfa 17 / 40 9) KAYNAK İŞLERİNDE KULLANILMASI GEREKEN GÖZLÜK VE MASKELERİN, CAM KOYULUK DERECELERİ : Her türlü kaynak işlerinde, gözlerin korunması için kullanılması gereken gözlük ve maskelerin cam koyuluk derecelerinin kaynağın türüne, çalışılan iş parçasına, kullanılan kaynak elektrotunun özelliğine ve kaynak amperajına göre uygun bir derecede olması gereklidir. Bu makaleye ekli olan EK : 5 deki tablolarda sırasıyla elektrik ark kaynağı, gaz kaynağı ve kesim işleri ile bunların haricinde kalan öteki kaynak işlerinde kullanılması gereken camların koyuluk dereceleri açık bir şekilde verilmiştir. Bu tablolarda belirtilen koyuluk derecelerinde gözlük veya maske camları kullanılmalıdır. 10) KULAK KORUYUCULARI: TANIMI : Çalışanın bulunduğu ortamdaki 80 desibelin üzerindeki gürültüleri aşağıya indiren dış kulak yoluna sokulan veya kulağı dıştan komple kapatan bir koruyucudur. Bu koruyucuların gürültü zayıflatma miktarları 25-30 db arasındadır. Yani bunlar takıldığı zaman, takan kişi tam sağır bir hale gelmez. Bu nedenle de ben bunları taktığım zaman makinenin çalışma sesini veya arkadaşımın sesini duyamıyorum şeklinde ileri sürülen mazeretlerin de anlamı yoktur. 10-1) Gürültü seviyesi maksimum 80 desibeldir. Bu seviyenin üzerinde gürültü bulunan yerlerde, aşağıda belirtilen kulak koruyucuları kullanılmalıdır. 10-2) Kulak Tıkacı : Özel olarak sentetik elyaftan yapılmış olan silindirik ve esnek bir kulak tıkacıdır. Pamuk, vazelinli pamuk veya 10-3) Kulak Valfi :Yumuşak plastik malzemeden yapılmış, koniksel bir şekli olan, sokularak kulak dış yoluna tam olarak intibak ettirilen bir malzemedir. 10-4) Başlıklı Kulaklık : Her iki kulağı dıştan komple kapatan, iki kulak arasında, bir baş veya ense bandı olan bir kulaklıktır. 10-5) Bu koruyucular, gürültülü ortama girmeden önce takılmalı ve gürültülü ortamdan çıkıldıktan sonra da kulaklardan çıkartılmalıdır. 10-6) Kulak tıkacı hariç öteki kulak koruyucularının hijyenik temizliği, sabunlu ılık su ile yapılmalıdır. 10-7) Kullanılmadıklarında plastik torba veya kağıt kutulara konmalıdır. 10-8) İlk defa bu koruyucuları kullanacak olan işçiler birinci gün öğleden önce yarım saat öğleden sonra bir saat, ikinci gün öğleden önce ve sonra birer saat, üçüncü gün öğleden önce ve sonra ikişer saat, dördüncü gün öğleden önce ve sonra üçer saat ve nihayet beşinci günden itibaren de bütün çalışma süresince kullanmalıdır. Böylece işçinin bu koruyuculara uyum sağlaması temin edilmiş olur. 10-9) Eğer hem baret ve hem de kulak koruyucusu kullanılması gerekiyorsa, barete monteli kulaklık kullanılması gereklidir. Aşağıdaki şekilde sağ tarafta, böyle bir kulaklık görülmektedir.

Sayfa 18 / 40 11) ELDİVENLER: TANIMI : Çalışanların ellerini, fiziksel ve kimyasal etkilere karşı koruyan çeşitli tipteki eldivenlerdir. Eldivenler kullanıldıkları yere ve işe göre aşağıdaki gibi sınıflara ayrılabilir. 11-1) Normal İş Eldiveni: Bez, deri, güderi veya bez üzeri özel madde ile kaplı olan bir eldivendir. 11-2) Yalıtkan Eldiven: Alçak ve yüksek gerilimli tesislerde, gerilim değerine göre yalıtılmış 1olan,elektrik akımını geçirmeyen bir eldivendir. Elektrikçiler tarafından kullanılmak zorundadır. Alçak gerilim eldivenleri 1000 Volta,yüksek gerilim eldivenleri ise 35 k Volta kadar dayanıklıdır. Alçak gerilim eldiveni olarak bulaşık eldiveni kesinlikle kullanılmaz. 11-3) Kaynakçı Eldiveni: Uzun bilekli, deri veya güderiden yapılmış olan bir eldivendir. Her türlü kaynak işlerinde, ellerin yanmaması ve kıvılcımların bilekten içeriye girmemesi için kullanılmalıdır. 11-4) Isıya Dayanıklı Eldiven: Sıcak maddelerle ile yapılan çalışmalarda, dökümhanelerde ocak çalışmalarında, demir çelik fabrikalarında, sıcak ve erimiş maddelerin taşınması ve kalıplara dökülmesi işlerinde, ellerin yanmaması için kullanılması gereken bir eldivendir. 11-5) Kimyasal Maddelere Dayanıklı Eldiven: Asidik, bazik maddeler ve solventlerle yapılan çalışmalarda, ellerin bu maddelerden tahriş olmaması için kullanılması gereken kauçuk, neopren veya baypren malzemeden yapılmış olan bir eldivendir.

Sayfa 19 / 40 12) EMNİYET AYAKKABISI: 12-1) Ağır ve yuvarlanabilen malzemenin kaldırılıp taşındığı işlerde çalışan işçilerin, bu malzemelerin düşmesi neticesinde, ayak parmaklarının zedelenmemesi için kullanılmaları gereken, burnu çelik koruyuculu veya üzeri çelik muhafazalı bir ayakkabıdır. 12-2) İnşaat şantiyelerinde ayağa her zaman için çivi batma riski bulunduğu için, yukarıda belirtilen emniyet ayakkabısının S-3 standardında olması da gereklidir. Bu ayakkabıların tabanında çivi batmasını önleyen esnek metal bir koruyucu tabaka mevcuttur. 12-3) Bu ayakkabıların orijinal özellikleri hiçbir şekilde bozulmamalı ve burunlarındaki metal burunluk yerinden çıkartılmamalıdır. Aksine davrananlar tespit edilirse işyeri disiplin iç yönetmeliğine göre cezalandırılmalıdır. 13) İŞ ELBİSESİ : Yapı işlerinde,yapılan işin türüne uygun iş elbisesi giyilmelidir. Bu elbise ceket pantolon şeklinde olabileceği gibi tulum şeklinde de olabilir. 14) YANSITICI YELEK : Özellikle yapı işlerinde olmak üzere ağır sanayi işyerlerinde, binek aracı, kamyon, traktör, mobil vinç ve iş makineleri gibi çeşitli hareketli araçlar olduğu, malzemeler de sürekli taşındığı, zaman zaman şantiyelerde karanlık yerler olduğu da düşünülerek işçilere

Sayfa 20 / 40 üzerlerinde yansıtıcılı şeritler bulunan ve hemen göze çarpan renklerde yelekler verilmesinde yarar vardır. Bu yelekler şantiyede çalışan değişik ekiplere göre çeşitli renklerde olursa, kişilerin hangi ekip veya taşeronda olduğu da kolaylıkla anlaşılabilir. 15) MASKELER : Maskeler toz ve gaz maskesi olmak üzere, genelde ikiye ayrılır. Toz maskeleri genelde mekanik filtreli maskelerdir. Yani tozun girişine konan fiziksel bir engeli olan maskelerdir. Bu engelden hava geçer ama, toz partikülleri geçemez. Gaz, duman ve buhar maskeleri ise, kimyasal filtre elemanlı maskelerdir. Bunlar çok ince maddeler olduğu için, toz maskesinde kullanılan fiziksel filtrelerden kolaylıkla geçebilirler. Bu maddeler ancak kimyasal filtre elemanlı maskelerle tutulabilir. Yani, zararlı bu maddeler, filtre elemanları içinde bulunan kimyasal maddelerle reaksiyona girerek tutulabilirler Aşağıda solunum maskeleri filtre elemanı seçim kartı vardır. Kullanılan ve maruz kalınan kimyasal maddelere göre filtre veya filtre kombinasyonu seçilmelidir.

Sayfa 21 / 40

Sayfa 22 / 40 15-1) TOZ MASKESİ : İşyerlerinde çalışanlar, zaman zaman toza maruz kalırlar. Bu tozlar silisyum dioksit ( yani toprak ve kum tozu), çimento tozu, alçı tozu, toz halindeki çeşitli yapı kimyasallarıdır. Ayrıca yıkma, kırma ve delme işlemlerinde de ortama çok miktarda toz yayılır. İnşaat alanının ve yolların temizlenmesinde de toza maruz kalınır. Bu nedenle, bu tip işlerde mutlaka uygun standartta toz maskesi kullanılmalıdır. Bu maskelerde nefes verme ventili bulunması gereklidir. 15-2) GAZ,DUMAN VE BUHAR MASKESİ: Yapı işlerinde çeşitli kimyasal maddeler kullanılmaktadır. Bunların başında boyalar, boya çözücüleri, pas gidericileri, sıvı temizlik maddeleri, epoksi ve poliüretan katkılı zemin kaplama maddeleri gelir. Bunlar ise genelde zararlı gaz ve buhar çıkaran maddelerdir. Bu bakımdan bu maddelerle yapılan çalışmalarda,ortamdaki buharı tutabilecek özellikte kimyasal filtre elemanı bulunan gaz solunum maskeleri kullanılmalıdır. 16) KUMLAMA BAŞLIĞI : Sanayi işyerlerinde, genelde çelik konstrüksiyonun, montajından önce iyice kumlanması ve sonrada astarlanarak boyanması gerekmektedir. Bu kumlama işleri ise iki türlü yapılabilmektedir. Ya silisli kumlar kullanılmakta ya da metalik kumlar kullanılmaktadır. Her iki halde de bunların tozlarına maruz kalınması bahis konusudur. Normal fabrikalarda özel kapalı sistem kumlama kabinleri mevcuttur. Bu sistemde çalışanlar toza maruz kalmamaktadır. Ancak, yapı işlerinde ve de tank ve silo gibi büyük cisimlerin kapalı hücrelerde kumlanması imkansızdır. Bu bakımdan aşağıdaki şekilde görülen kumlama başlıklarının mutlaka kullanılması gereklidir.

Sayfa 23 / 40 17) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILMASI VE RİSK DEĞERLENDİRME TABLOSU DÜZENLENMESİ : Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik in 7 ve 8 maddeleri gereğince, işverenler işyerlerinde hangi yerlerde hangi kişisel koruyucu donanımın kullanılması gerektiğini anlamak için, bu konuda bir risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Gerek bu makalede ve gerekse bu yönetmeliğin eklerindeki ( Ek:3 Kişisel Koruyucu Donanım Listesi ve EK:4 Kişisel Koruyucu Donanım Kullanılmasının Gerekli Olabileceği İşler ve Sektörler) bilgiler ışığında, bu makaleye EK:5 deki Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımına İlişkin Risk Belirleme Tablosu düzenlemelidir. EK:6 da bu formun bir Demir Çelik İşletmesi Haddehanesi ve Çelikhanesi için doldurulmuş bir şekli görülmektedir. Diğer sektörler için de benzer bir şekilde doldurulmalıdır. 18) KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN KULLANILMASI HAKKINDA YARGITAY KARARLARI : Aşağıdaki Yargıtay Kararlarından da açık bir şekilde görüldüğü gibi, işverenin kişisel koruyucu donanımı çalışanlara zimmetle vermesi yeterli değildir. Onları. bu malzemeleri kullanıp kullanmadıkları için sürekli olarak kontrol etmek, kullanmayanları sözlü veya yazılı olarak uyarmak, işyeri disiplin iç yönetmelik hükümlerine göre kullanmayanları cezalandırmak ve kullanmamakta ısrar edenleri ise, en sonunda işten çıkartmakla yükümlüdür. Eğer bu aşamaları sırasıyla yapmıyor ve sessiz kalıyor ise, bu malzemelerin kullanılmaması sebebiyle olacak iş kazası ve meslek hastalıklarında doğacak her türlü hukuki ve cezai sorumluluktan kendisini bir türlü kurtaramayacaktır. Yargıtay 9 Hukuk Dairesi Esas No: 2009/37034, Karar No: 2011/47935, Özeti : Emniyet kemeri takmamak iş güvenliği kurallarına uymamak sayılır ve çalışanın haklı nedenle tazminatsız iş akdi feshedilebilir. 18-2) Yargıtay 12 Ceza Dairesi, Esas No: 2012 / 27685, Karar No: 2013 / 15647 Özeti : İş kazasında ölen işçiye KKD verildiğine dair tutanak olmasına rağmen,işçinin bu malzemeyi kullanmasını sağlamayan şantiye şefi bu olayın oluşumundan sorumludur.

Sayfa 24 / 40 18-3) Yargıtay 9 hukuk Dairesi : Esas No: 2006 / 19157, Karar No: 2006 / 27128, Tarih: 16.10.2006 Özeti : İşçi son yıl içinde üç ayrı defa, gürültülü yerde çalışmasına rağmen kulak koruyucusunu kullanmamış olup, işverenin almış olduğu önlemlere uymayarak, kendi sağlığını tehlikeye attığı için işten çıkarılması uygundur. 18-4) Yargıtay 10 Hukuk Dairesi, Esas No : 1980 / 5899, Karar No : 1980 /12427, Karar Tarihi : 24.11. 1980 Özeti : İşverenin İş Yasası nın 73 maddesinde öngörülen önlemleri almış sayılabilmesi için, işçisine gerekli araçları sağlamış olması yeterli değildir. Bu araçların işçi tarafından kullanılıp kullanılmadığını denetleme görevi de önlem alma yükümlülüğü içindedir. Özellikle dava konusu olan olayda, gözlüğün işçiye verilmesi yeterli olmayıp, işçinin bu gözlüğü taktıktan sonra işini yapmaya başlamasını sağlamak gerekir. EKLER : EK:1 KİŞİYE ÖZEL KKD ZİMMET BELGESİ, EK:2 TOPLU DAĞITIMA AİT KKD ZİMMET BELGESİ, EK:3 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM LİSTESİ, EK:4 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANILMASININ GEREKLİ OLABİLECEĞİ İŞLER VE SEKTÖRLER EK:5 KAYNAK VE KESME İŞLERİNDE KULLANILMASI GEREKEN KORUYUCU CAMLARIN KOYULUK DERECELERİ, EK:6 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANIMINA İLİŞKİN RİSK BELİRLEME TABLOSU ÖRNEĞİ EK:7 DEMİR-ÇELİK İŞYERİNE AİT KKD RİSK BELİRLEME TABLOSU

Sayfa 25 / 40 KİŞİYE ÖZEL KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM ZİMMET BELGESİ EK:1 Aşağıdaki tabloda belirtilen Kişisel Koruyucu Donanımlarını, karşılarında belirtilen tarihlerde aldım. Bu malzemenin özellikleri, kullanma yerleri ve şekilleri ile ilgili eğitimi gördüm. İşyerinde çalışırken, iş kazası ve meslek hastalığı olmaması için bu malzemeleri kullanacağımı, orijinal özelliklerini bozmayacağımı, bakım ve temizliğini yapacağımı, eskimiş veya kullanma süreleri bitmiş olan donanımı yenileri ile değiştirmek üzere ambara müracaat edeceğimi, kullanmamam sebebiyle meydana gelebilecek iş kazası ve meslek hastalığında sorumluluğun şahsıma ait olacağını beyan ve taahhüt ederim. BEYAN VE TAAHHÜDÜ YAPAN İŞÇİNİN ADI VE SOYADI : İMZASI : SIRA NO 1 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMIN ADI ADET VEYA SÜREYE İLİŞKİN ADET VERİLME TARİHİ TESLİM EDENİN ADI,SOYADI VE İMZASI ALANIN İMZASI 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Sayfa 26 / 40 TOPLU DAĞITIMA İLİŞKİN KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM ZİMMET BELGESİ EK:2 AŞAĞIDA BELİRTİLEN KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMI ALDIK. BUNLARI İŞYERİNDE VE İŞ BAŞINDA KULLANACAĞIMIZI, HASARLANMAMASI İÇİN İYİ BİR ŞEKİLDE MUHAFAZA EDECEĞİMİZİ, VERİLEN SÜRE İÇİNDE KULLANACAĞIMIZI, BUNLARIN ORİJİNAL ÖZELLİKLERİNİ HİÇ BİR ŞEKİLDE BOZMAYACAĞIMIZI VE DEĞİŞTİRMEYECEĞİMİZİ, KULLANMAMAMIZ SEBEBİYLE ORTAYA ÇIKABİLECEK İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARINDA SORUMLULUĞUN BİZLERE AİT OLACAĞINI BEYAN VE TAAHHÜT EDERİZ. VERİLEN KİŞİSEL KORUNMA ARAÇLARI : 1)... 2)... 3)... İŞÇİLERİN LİSTESİ : ADI VE SOYADI İMZASI TESLİM TARİHİ 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18)

Sayfa 27 / 40 1. BAŞ KORUYUCULARI EK-3 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM LİSTESİ 1.1. Endüstride (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlar) kullanılan koruyucu baretler 1.2. Saçlı derinin korunması (kepler, boneler, siperlikli veya siperliksiz saç fileleri) 1.3. Koruyucu başlık (kumaştan veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici başlıkları ve benzeri) 2. KULAK KORUYUCULARI 2.1. Kulak tıkaçları ve benzeri cihazlar 2.2. Tam akustik baretler 2.3. Endüstriyel baretlere uyan kulaklıklar 2.4. Düşük frekanslı kapalı devre haberleşme alıcısı olan kulak koruyucuları 2.5. İç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları 3. GÖZ VE YÜZ KORUYUCULARI 3.1.Gözlükler 3.2.Kapalı gözlük (dalgıç tipi gözlük) 3.3. X-ışını gözlüğü, lazer ışını gözlüğü, ultra-viyole, kızılötesi, görünür radyasyon gözlükleri 3.4.Yüz siperleri 3.5.Ark kaynağı maskeleri ve baretleri (elle tutulan maskeler, koruyucu baretlere takılabilen maskeler veya baş bantlı maskeler) 4. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI 4.1. Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler 4.2.Hava beslemeli solunum cihazları 4.3.Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları 4.4.Dalgıç donanımı 4.5.Dalgıç elbisesi

Sayfa 28 / 40 5. EL VE KOL KORUYUCULARI 5.1.Özel koruyucu eldivenler: 5.1.1 Makinelerden (delinme, kesilme, titreşim ve benzeri) 5.1.2. Kimyasallardan 5.1.3. Elektrikten 5.1.4. Sıcak ve soğuktan 5.2.Tek parmaklı eldivenler 5.3.Parmak kılıfları 5.4 Kolluklar 5.5.Ağır işler için bilek koruyucuları (bileklik) 5.6. Parmaksız eldivenler 5.7. Koruyucu eldivenler 6. AYAK VE BACAK KORUYUCULARI 6.1.Normal ayakkabılar, botlar, çizmeler, uzun botlar, güvenlik bot ve çizmeleri 6.2.Bağları ve kancaları çabuk açılabilen ayakkabılar 6.3.Parmak koruyuculu ayakkabılar 6.4.Tabanı ısıya dayanıklı ayakkabı ve ayakkabı kılıfları 6.5.Isıya dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve tozluklar 6.6.Termal ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları 6.7.Titreşime dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları 6.8. Antistatik ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları 6.9. İzolasyonlu ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları 6.10. Zincirli testere operatörleri için koruyucu bot ve çizmeler 6.11.Tahta tabanlı ayakkabılar 6.12.Takıp çıkarılabilen ayak üst kısmı koruyucuları 6.13.Dizlikler

Sayfa 29 / 40 6.14.Tozluklar 6.15.Takılıp çıkarılabilen iç tabanlıklar (ısıya dayanıklı, delinmeye dayanıklı, ter geçirmez) 6.16.Takılıp çıkarılabilen çiviler (buz, kar ve kaygan yüzeylere karşı 7. CİLT KORUYUCULARI 7.1.Koruyucu kremler / merhemler 8. GÖVDE VE KARIN BÖLGESİ KORUYUCULARI 8.1.Makinelerden korunmak için kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler (delinme, kesilme, ergimiş metal sıçramalarına karşı) 8.2.Kimyasallara karşı kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler 8.3.Isıtmalı yelekler 8.4.Cankurtaran yelekleri 8.5. X ışınına karşı koruyucu önlükler 8.6.Vücut kuşakları / kemerleri 9. VÜCUT KORUYUCULARI 9.1.Düşmelere karşı kullanılan donanım: 9.1.1. Düşmeyi önleyici ekipman (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte) 9.1.2. Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipmanı (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte) 9.1.3.Vücudu boşlukta tutabilen donanım (paraşüt tipi emniyet kemeri) 9.2.Koruyucu giysiler: 9.2.1.Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum) 9.2.2.Makinelerden korunma sağlayan giysi (delinme, kesilme ve benzeri) 9.2.3. Kimyasallardan korunma sağlayan giysi 9.2.4. Kızılötesi radyasyon ve ergimiş metal sıçramalarına karşı korunma sağlayan giysi 9.2.5. Isıya dayanıklı giysi 9.2.6. Termal giysi 9.2.7. Radyoaktif kirlilikten koruyan giysi

Sayfa 30 / 40 9.2.8. Toz geçirmez giysi 9.2.9.Gaz geçirmez giysi 9.2.10. Floresan maddeli, yansıtıcılı giysi ve aksesuarları (kol bantları, eldiven ve benzeri) 9.2.11. Koruyucu örtüler

Sayfa 31 / 40 EK-4 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANILMASININ GEREKLİ OLABİLECEĞİ İŞLER VE SEKTÖRLER 1. BAŞ KORUYUCULARI 1.1. Koruyucu baretler 1.1.1. İnşaat işleri, özellikle iskeleler ve yüksekte çalışma platformlarının üstünde, altında veya yakınında yapılan işler, kalıp yapımı ve sökümü, montaj ve kurma işleri, iskelede çalışma ve yıkım işleri 1.1.2.Çelik köprüler, çelik yapılar, direkler, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, ısı ve enerji santrallerinde yapılan çalışmalar 1.1.3. Tüneller, maden ocağı girişleri, kuyular ve hendeklerde yapılan çalışmalar 1.1.4. Toprak ve kaya işleri 1.1.5.Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan dekupaj işleri 1.1.6. Cıvatalama işleri 1.1.7. Patlatma işleri 1.1.8.Asansörler, kaldırma araçları, vinç ve konveyörler civarında yapılan işler 1.1.9.Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle sıcak demir işleme, döküm işleri 1.1.10.Endüstriyel fırınlar, konteynırlar, makinalar, silolar, bunkerler ve boru hatlarında yapılan işler 1.1.11. Gemi yapım işleri 1.1.12. Demiryolu manevra işleri 1.1.13. Mezbahalarda yapılan işler 2. AYAK KORUYUCULARI 2.1. Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları 2.1.1. Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları 2.1.2. İskelelerde yapılan çalışmalar 2.1.3. Karkas yapıların yıkım işleri

Sayfa 32 / 40 2.1.4. Kalıp yapma ve sökme işlerini de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan çalışmalar 2.1.5. Şantiye alanı ve depolardaki işler 2.1.6. Çatı işleri 2.2.Delinmez taban gerektirmeyen emniyet ayakkabıları 2.2.1. Çelik köprüler, çelik bina inşaatı, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, vinçler, ısı ve enerji santrallerinde yapılan işler 2.2.2. Fırın yapımı, ısıtma ve havalandırma tesisatının kurulması ve metal montaj işleri 2.2.3. Tadilat ve bakım işleri 2.2.4. Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle demire şekil verme, sıcak presleme işleri ve metal çekme fabrikalarında yapılan işler 2.2.5. Taş ocaklarında ve açık ocaklarda yapılan işler, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj işleri 2.2.6.Taş yontma ve taş işleme işleri 2.2.7. Düz cam ve cam eşya üretimi ve işlenmesi 2.2.8. Seramik endüstrisinde kalıp işleri 2.2.9. Seramik endüstrisinde fırınların kaplanması 2.2.10. Seramik eşya ve inşaat malzemesi kalıp işleri 2.2.11. Taşıma ve depolama işleri 2.2.12. Konserve yiyeceklerin paketlemesi ve dondurulmuş etle yapılan işler 2.2.13. Gemi yapım işleri 2.2.14. Demiryolu manevra işleri 2.3. Kaymayı önleyici ve delinmeye dayanıklı ayakkabılar 2.3.1. Çatı işleri 2.3.2. Kaygan zeminde çalışma gerektiren ve delinme riski içeren işler 2.4. Yalıtkan tabanlı koruyucu ayakkabılar 2.4.1. Çok sıcak veya soğuk malzemelerle yapılan çalışmalar

Sayfa 33 / 40 2.5. Kolayca çıkarılabilen emniyet ayakkabıları 2.5.1. Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler 3. YÜZ VE GÖZ KORUYUCULARI 3.1. Koruyucu gözlükler, yüz siperlikleri veya elle tutulan yüz koruyucuları 3.1.1 Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri 3.1.2. Sızdırmazlık sağlamak için yapılan işler (kalafatlama) ve keski ile yontma, biçimlendirme işleri 3.1.3. Taş yontma ve şekillendirme işleri 3.1.4. Civatalama işleri 3.1.5. Talaş çıkaran makinelerde yapılan talaş toplama işleri 3.1.6. Presle sıcak demir işleme 3.1.7. Artıkların parçalanması ve uzaklaştırılması işleri 3.1.8. Aşındırıcı maddelerin püskürtülerek kullanıldığı işler 3.1.9. Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik maddeleriyle yapılan işler 3.1.10. Sıvı spreylerle çalışma 3.1.11. Ergimiş maddelerle veya onların yakınında çalışma 3.1.12. Radyant ısı ile çalışma 3.1.13. Lazerle çalışma 3.1.14. Biyolojik ajanlarla çalışılan işler 4. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI 4.1. Respiratörler/ Solunum cihazları 4.1.1. Yetersiz oksijen veya zararlı bir gazın bulunabileceği konteynırlar, kapalı alanlar veya gaz yakan endüstriyel fırınlarda yapılan çalışmalar 4.1.2. Yüksek fırınlara yükleme yapılan alanlardaki çalışmalar 4.1.3. Yüksek fırınların gaz boruları ve gaz konvertörleri civarındaki çalışmalar 4.1.4. Ağır metal dumanlarının bulunabileceği yüksek fırın kapakları civarındaki çalışmalar

Sayfa 34 / 40 4.1.5. Toz bulunması muhtemel, fırın içi döşeme işlerinde ve kepçelerle yapılan çalışmalar 4.1.6. Toz oluşumunu önlemenin yetersiz olduğu sprey boyama işleri 4.1.7. Kuyularda, kanalizasyon ve kanalizasyonla bağlantılı diğer yer altı sahalarında yapılan çalışmalar 4.1.8. Sağlık ve güvenlik riski meydana getirebilecek düzeyde toz oluşan işler 4.1.9. Soğutucu gaz kaçağı tehlikesinin olduğu soğutma tesislerinde yapılan çalışmalar 4.1.10 Biyolojik ajanların olduğu işler 5. İŞİTME DUYUSUNUN KORUNMASI 5.1. Kulak koruyucuları 5.1.1. Metal şekillendirme presleriyle çalışma 5.1.2. Pnömatik matkaplarla çalışma 5.1.3. Havalimanlarının yer işletmelerinde çalışanların yaptığı işler 5.1.4. Kazık çakma işleri 5.1.5. Ağaç ve tekstil işleri 6. EL, KOL VE VÜCUT KORUNMASI 6.1. Koruyucu giysi 6.1.1. Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik ürünleriyle yapılan işler 6.1.2. Sıcak malzemeler ile veya onların civarında yapılan ve ısı etkisinin hissedildiği yerlerdeki çalışmalar 6.1.3. Düz cam ürünleriyle çalışma 6.1.4. Kumlama işleri 6.1.5. Derin dondurucu odalarda çalışma 6.2. Ateşe dayanıklı koruyucu giysi 6.2.1. Kapalı alanlarda kaynak işleri 6.3. Delinmeye dayanıklı önlükler 6.3.1. Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri 6.3.2. El bıçaklarıyla yapılan ve bıçağın vücuda doğru çekilmesini gerektiren işler

Sayfa 35 / 40 6.4. Deri Önlükler 6.4.1. Kaynak işleri 6.4.2. Demir dövme işleri 6.4.3. Döküm işleri 6.5. Ön kolun (kolun bilekle dirsek arasında kalan bölümü) korunması 6.5.1. Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri 6.6. Eldivenler 6.6.1. Kaynak işleri 6.6.2. Eldivenlerin yakalanma tehlikesinin bulunduğu makineler dışında, keskin kenarlı cisimlerin elle tutulması 6.6.3. Asit ve baz çözeltileriyle yapılan çalışmalar 6.6.4. Aşırı sıcak ve soğuk temas gerektiren işler 6.6.5. Biyolojik ajanların olduğu işler 6.7. Metal örgülü eldivenler 6.7.1. Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri 6.7.2. Kesim ve kullanım amaçlarına göre parçalama için el bıçağı kullanılarak yapılan sürekli kesim işleri 6.7.3. Kesim makinelerinin bıçaklarının değiştirilmesi 7. İKLİME DAYANIKLI GİYSİ 7.1. Açıkta, soğuk ve yağmurlu havada çalışma 8. YANSITICI GİYSİ 8.1. Çalışanların açıkça görülmesi gereken yerlerde yapılan çalışmalar 9. EMNİYET KEMERİ 9.1. İskelelerde çalışma 9.2. Prefabrik parçaların montajı 9.3. Direk ya da sütunlarda çalışma 9.4. Çatı İşleri

Sayfa 36 / 40 10. GÜVENLİK HALATLARI 10.1. Kule/yüksek vinç kabinlerinde çalışma 10.2. Ambarlarda kullanılan istifleme ve boşaltım ekipmanlarının yüksek kabinlerinde çalışma 10.3. Sondaj kulelerinin yüksek bölümlerinde çalışma 10.4. Kuyu ve kanalizasyonlarda yapılan çalışma 11. DERİNİN KORUNMASI 11.1. Malzeme kaplama işleri 11.2. Tabaklama (dericilik) işleri

Sayfa 37 / 40 EK : 5 KAYNAK VE KESME İŞLERİNDE KULLANILMASI GEREKEN KORUYUCU CAMLARIN KOYULUK DERECELERİ TABLO 1 : ELEKTRİK ARK KAYNAĞINDA KULLANILACAK CAMLARIN, ELEKTROD KESİDİNE VE KAYNAK AMPERAJINA GÖRE KOYULUK DERECELERİ TABLO 2 : GAZ KAYNAK VE OKSİJEN KESİM İŞLERİNDE KULLANILACAK CAMLARIN, PLAKA KALINLIKLARINA GÖRE KOYULUK DERECELERİ

TABLO 3 : KULLANILAN ÖTEKİ KAYNAK VE KESME İŞLEMLERİNE AİT KULLANILACAK CAMLARIN KOYULUK DERECELERİ Sayfa 38 / 40

VÜCUDUN KISIMLARI DİĞER ALT BEDEN ÜST BEDEN BAŞ Yüksekten Düşmeler Darbeler Kesikler Çarpmalar Ezikler Batmalar Kesikler Sıyrıklar Titreşim Kaymalar Düşmeler Sıcaklık Alev Soğuk ELEKTRİK İyonize Olmayan İyonize GÜRÜLTÜ Tozlar Lifler Duman Buhar Sıvıya Batma Sıçrama Püskürme GAZLAR BUHARLAR Zararlı Bakteriler Zararlı Virüsler Mantarlar (Mikotik fungi) Mikrobiyolojik olmayan Antijenler EK - 6 Sayfa 39 / 40 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANIMINA İLİŞKİN RİSK BELİRLEME TABLOSU ÖRNEĞİ R İ S K L E R F İ Z İ K S E L K İ M Y A S A L B İ Y O L O J İ K MEKANİK TERMAL RADYASYON AEROSOLLAR SIVILAR Kafatası Kulak Göz Solunum Yolu Yüz Baş (Tamamı) El Kol (Kısımları) Ayak Bacak (Kısımları) Deri Gövde / Karın Parenteral Yollar Tüm Vücut

Sayfa 40 / 40