Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Texniki Universiteti Fakültə: Qrup: İxtisas: Kompyuter təhlükəsizliyi M 682a5 Kompyuter mühəndisliyi LABORATORİYA İŞİ 3 Fənn: Mövzu: Açıq sistemlərdə mühafizənin təşkili Антивирус Касперского 6.0 ilə işə başlamaq Tələbə: Dadaşova Firuzə İlqar
Антивирус Касперского 6.0 ilə işə başlamaq Bu laboratoriya işi Антивирус Касперского 6.0 ilə işləmək üçün ilk vərdişləri əldə etmək imkanı verir. Bu işin yerinə yetirilmə prosesində interfeysin bütün 4 pəncərələrinin xarici görünüşü öyrəniləcək, virusun olması üçün ( daimi mühafizə və virusların axtarışı) yoxlanmanın əsas məsələlərinin mexanizmi barəsəsində və yeniləşmələr haqqında biliklər əldə olunacaqdır. Ssenari: Əvvəlki lobaratoriya işinin gedişində Антивирус Касперского 6.0 nın quraşdırılması və ilkin sazlanması yerinə yetirilmişdir. Lakin təkcə Мастер установки və Мастер настройки dan alınmış məlumatları rəhbər tutaraq, onun müvəffəqiyyətli olması barəsində nəticə çıxarmaq olmaz. Bunun üçün sistemdə gedən bütün dəyişiklikləri izləmək və əmin olmaq lazımdır ki, proqram öz funksiyalarını yerinə yetirir. Bu lobaratoriya işi sistemində baş verən dəyişikliyi öyrənməyə məhz istifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqəyə cavabdeh olan Антивирус Касперского nın interfeysinə həsr edilmişdir. Антивирус Касперского nın həyata keçirdiyi mühafizənin testləndirmək növbəti laboratoriya işində yerinə yetiriləcək. Əlavə olaraq, Окна настроек (Sazlanmalar pəncərəsi) misalında Антивирус Касперского nın strukturu öyrəniləcəkdir. Hazırlıq mərhələsi Laboratoriya işini yerinə yetirməmişdən əvvəl əmin olun ki, Sizin kompyuter: Qida mənbəyinə qoşuludur Microsoft Windows XP və ya Microsoft Windows 2000 Professional əməliyyat sistemi kompyuterə qoşulmuşdur İnzibatçı hüququna malik olan uçot yazısı altında sistemə giriş yerinə yetirilmişdir Tapşırıq 1. İnterfeysin örənilməsi Əvvəllərdə dediyimiz kimi, rahat qrafiki interfeys antivirusunun korporativdən ərqləndirən əsas əlamətdir. O, intuitiv başa düşməli və istifadə üçün sadə olmalıdır. Bu tapşırıqda Антивирус Касперского 6.0 nın interfeysi öyrənilir. Faktiki olaraq, o, dörd pəncərədən ibarətdir: 1. Главное окно (Baş pəncərə). Onun vasitəsilə məsələləri və antivirus komponentlərini idarə etmək mümkündür. Orda həmçinin qalan pəncərələrə də istinadlar olur. 2. Окно настроек (Sazlamalar pəncərəsi). Məsələlər və komponentlərin sazlanması üçün təyin edilmişdir. 3. Окно статистики и отчетов ( Statistik və hesabatlar pəncərəsi). Burada antiviriusun işləməsi barəsində nəticələri əldə etmək olur. 4. Окно справочной системы (Arayış sistemi pəncərələri). Əavə olaraq, Антивирус Касперского sətr diskdə yerləşən obyektlərin kontekst menyusuna daxil edilir, öz qrupunu Пуск sistem menyusuna əlavə edir və iş vaxtı əməliyyat sisteminin sistem panelində antivirus ikonası əmələ gəlir. Tapşırığın yerinə yetirilmə gedişində Антивирус Касперского 6.0 ın interfeysinin bütün 4 pəncərələrini növbə ilə çağırmaq və onların xarici görünüşü ilə tanış olmaq lazım olacaqdır. 1. Антивирус Касперского 6.0 ın qoraşdırma prosesini müvəffəqiyyətlə bitirdikdən sonra Пуск/ Программы sistem menyusunda yeni Антивирус Касперского 6.0 qrupu əmələ gələcəkdir. Orada hər biri müəyyən məna daşıyan 5
yarlıq olacaq, məsələn, Антивирус Касперского 6.0 yarlığı Антивирус Касперского 6.0 interfeysinin baş pəncərəsini açır. Пуск/ Программы/ Антивирус Касперского 6.0 nın menyusunu açın və onun tərkibi ilə tanış olun. 2. Hal hazırda Антивирус Касперского nın yüklənməsi və işləməsi haqqında informasiyanı sağ aşağı küncdə yerləşən sistem panelindəki ikonka xəbər verəcək. Antivirus tərəfindən yerinə yetirilən məsələdən asılı olaraq, orada əmələ gələn şəkil də dəyişə bilər. Laboratoriya işinin yerinə yetirilməsi gedişində müxtəlif məsələlərin həllində bu ikonkanın görünüşünə fikir vermək lazımdır. Əlavə olaraq onun vasitəsilə antivirusun əsas funksiyalarına cəld daxil olmaq da mümkün olur: mausun sol düyməsini 2 dəfə sıxmaqla, interfeysin baş pəncərəsi çağırıla bilər, mausun sağ düyməsini sıxmaqla isə açılan kontekst menyuda interfeysin lazimi pəncərəsinə o dəqiqə keçməyə imkan yaranır. Антивирус Касперского ikonkasının kontekst menyusunu açın və burada olan istinadlar siyahısı ilə tanış olun. 3. İkonka üzərində mausun düyməsini 2 dəfə sıxmaqla Антивирус Касперского - nın interfeysinin baş pəncərəsini açın.
4. Pəncərənin yuxarı sağ hissəsində iki istinad yerləşmişdir: Настройка və Справка. Birinci istinad antivirusun sazlanması, ikincisi isə arayış sisteminin çıxışa verilməsi üçün istifadə olunur. Справка istinadını sıxın. 5. Açılan pəncərədə Антивирус Касперского istifadəçisi üçün təlimatdan ibarərdir. Hər hansı bir problem yarandıqda ilk növbədə həmişə ona müraciət etmək lazımdır. Pəncərənin sol pəncərəsində yerləşmiş arayış sisteminin tərkibi ilə tanış olun və onu bağlayaraq antivirusun baş pəncərəsinə qayıdın. 6. Baş pəncərədə Справка istinadından sol tərəfdə yerləşən Настройка istinadını sıxın 7. Açılan Настройка pəncərəsi antivirus işinin parametrlərini sazlamaq üçün təyin edilmişdir. Закрыть (Bağlama) düyməsini sıxın və interfeysin baş pəncərəsinə qayıdın.
8. Altından xətt çəkilmiş Защита (Mühafizə) elementini tapın ( pəncərənin sol tərəfində) və onun üzərində mausun sağ düyməsini sıxmaqla kontekst menyusnu ekrana çıxarın. 9. Kontekst menyusu 2 zonaya bölünmüşdür: yuxarı zonada Настройка istinadları (yuxarıda baxdığımız Настройка pəncərəsini açır) və Отчет yerləşir. Aşağıda isə komponentlərin idarə düymələri yerləşir ki, onlara növbəti tapşırıqda baxılacaq. Qeyd etmək lazımdır ki, Антивирус Касперского 6.0 ın interfeysi çoxlu yollarla bir pəncərədən digər pəncərəyə keçməyə imkan verir. Məsələn, Настройка, Главное окно pəncərəsinin yuxarı hissəsindəki Настройка istinadının vasitəsilə, həmçinin də bu bənddə göstərdiyimiz kontekst menyu vasitəsilə yerinə yetirmək olar. Bu pəncərələrin tərkibi ona hansı yolla, istinad və ya düymə vasitəsilə daxil olunmasından asılı deyildir. Axırıncı, dördüncü pəncərəyə keçmək üçün Отчет istinadını seçin.
10. Bu pəncərənin xarici görünüşü ilə tanış olun və Закрыть (Bağlama) düyməsini sıxın. 11. Diqqət verin ki, interfeysin baş pəncərəsindəki informasiya hissəsinin bozumtul çərçivələr qruplara bölünmüş bütün istinadlara malikdir. Beləliklə, baş pəncərədə müəyyən antivirus kompanenti haqqında yalnız kiçicik bir hesabat verilmişdir, onun üzərində mausun düyməsini sıxdıqda isə tam informasiya ekrana çıxacaqdır. Buna əmin olmaq üçün mausun sol düyməsinin Cтатистики qrupu üzərində sıxın. 12.Nəticədə 10-cu bənddəki həmin pəncərə açılacaqdır. Buna əmin olun və Закрыть düyməsini sıxmaqla statistika pəncərəsini bağlayın. 13. İnterfeysin baş pəncərəsinə qayıdın və onu bağlayın. Tapşırıq 2. Struktur və sazlamalar.
Bu tapşırıqda Окно настроек (Sazlamalar pəncərəsi) və onun misalında Антивирус Касперского 6.0 nın strukturu öyrəniləcək. İşçi stansiyası üçün tətbiq olunan istənilən antivirus kimi, fərdi Антивирус Касперского 6.0 aşağıdakıları təmin edir: Real vaxt rejmində yoxlamaq və ya daimi mühafizə. Антивирус Касперского 6.0 terminlərində bu bir Защита (Mühafizə) sözü adlanır. Mühafizə isə öz növbəsində fayl sisteminin, uçotun mühafizəsi, baxılan Web səhifələrin yoxlanılması və aktiv mühafizə kimi 4 qrupa bölünür. Bu elementlər mühafizə komponentləri adlanırlar, onları ayrı ayrılıqda sazlamaq və idarə etmək mümkündür. Антивирус Касперского terminlərində tələbə görə yoxlanılarsa Поиск вирусов (Virusların axtarışı) tipli məsələ deməkdir. Antivirus bazasının yeniləşdirilməsi, statistikaya baxış keçirmə və hesabatlar vasitələri bunların hamısı Сервис termini ilə birləşirlər. Tapşırıqda Настройка pəncərəsinə keçmək tələb olunur və orada yerləşdirilmiş sazlama ağacı köməkliyi ilə antivirusun strukturunu öyrənmək olar. 1. Antivirus interfeysinin baş pəncərəsini açın. 2. Настройка istinadının düyməsini sıxmaqla, sazlamalar pəncərəsinə keçin. 3. Açılan Настройка pəncərəsi şaquli istiqamətdə 2 hissəyə bölünmüşdür. Solda sazlamalar ağacı durur ki, onun vasitəsilə lazımi kompanenti və ya parametrlər qrupunu seçmək olar. Sağ tərəfdə isə sol tərəfdə seçilmiş bəndə aid olan bütün sazlamalar ekrana çıxırlar. Ağacın strukturundan göründüyü kimi, tapşırığın əvvəlində təsvir olana uyğun olaraq, Антивирус Касперского nın bütün sazlamaları 3 böyük qrupa bölünürlər: Защита (Mühafizə), Поиск вирусов (Virusların axtarışı) və Сервис. İndi onları daha ətraflı nəzərdən keçirək. Защита real vaxt rejmində mühafizəyə cavabdeh olur və tərkibi 4 hissədən ibarətdir: o Файловый Антивирус (Fayl antivirusu). Bu əsas kompanent olub, bilavasitə onlara müraciət zamanı fayılların antivirus yoxlamasına cavabdeh olur. Onun sazlama qrupunda əsas yoxlama tapşırığını vermək, yoxlamadan müəyyən elementləri çıxarmaq, məsələn, formata görə və ya yoxlanılan faylların maksimum ölçüsünü daxil etmək. o Почтовый Антивирус (Poçt antivirusu). Əgər kompyuterdə elektron poçtu ilə işləmək üçün proqramlar quraşdırılmışdırsa, daxil və xaric olan məktubları yoxlamaq üçün o, cavabdeh olacaqdır. Onun Fayl Antivirus undan fərqi ondan ibarət olacaqdır
ki, hər poçt məlumatları diskə yazılmamışdan qabaq, o, poçtu gözydə yoxlayır. Bu kompyuterin ümumi antivirus mühafizəsinin etibarlılığını yüksəldir. o Веб Антивирус (Web antivirus). Brauzer tərəfindən yüklənən Web səhifələri yoxlamanı həyata keçirir, təhlükəli və şübhəli skriptləri, həmçinin digər aktiv əlavələri göydə aşkar edir və qabağını alır. Onun iştirakını antivirusu quraşdırdıqdan sonra Internet Explorer in panelindəki düyməsinin köməyilə bilmək olar. o Проактивная Защита (Proaktiv mühafizə). Vacib obyektlərin, cari vəziyyətlərini əvvəlcədən alınmış verilənləri müqayisə etmək və orada baş vermiş bütün dəyişiklikləri təhlil etməklə bütövlüyünü izləyir. Məsələn, o, reestrə olan bütün müraciətləri, təhlükəli makrosların yerinə yetirilmə cəhdini izləyərək bilir, şübhəli proseslərin işə salınmasına nəzarət edir. Pəncərənin sol tərəfində yerləşən aöacın uyğun bəndlərini növbə ilə keçərək, mühafizənin ümumi sazlamaları və fayl, poşt, Web səhifələr və proaktiv mühafizə ilə tanış olun. 4. Поиск вирусов (Virusların axtarışı) qrupuna keçin. Bu tələblərə, yəni istifadəçinin tələblərinə görə yoxlamanın sazlanmasıdır. Hər hansı bir obyekti və ya obyektlər qrupunu yoxlamaq lazım olduqda ondan istifadə olunur. Məsələn, mobil daşıyıcılardan faylları köçürməmişdən əvvəl, həmişə tövsiyə olunur ki, onlarda virusun olması yoxlanılsın. Və ya kompyuterdə ümumi daxil olmalı qovluqdan istifadə etdikdə əlavə növbədən kənar yoxlama tələb oluna bilər. Beləliklə, tələbə görə yoxlamanı işə salmaq üçün iki amili nəzərə almaq lazımdır: nə yoxlamalı və hansı sazlamalarla onu etmək olar. Антивирус Касперского aşağıdakı iki yol ilə yoxlama aparılacaq obyektləri seçməyə imkan verir: o Antivirus sərt diskdə yerləşdirilən hər bir faylın kontekst menyusuna daxil olur (Провертиь на вирусы (Virus yoxlamalı)). Bu halda yalnız ayrılmış obyekt və ya subyektlər yoxlanılır. Bu zaman ümumi sazlamalardan, yəni Поиск вирусов (Virusların axtarışı) bəndini basmaqla, ekrana çıxarılanlardan istifadə edilir.
o Əvvəlcədən qovluğu və ya qovluqlar qrupunu və ya obyektləri təyin etmək olar və ayrıca bir məsələ formalaşdırmaq olar. Bu zaman onun üçün özünün sazlamalarını vermək olar. Susmaqla Антивирус Касперского bu cür sistem məsələləri yaradır ki, onun üçün əvvəlcədən yoxlanılan obyektlərin müəyyən toplusunu təyin edir: Проверку критических областей (Kritik oblastların yoxlanılması), Мой Компьютера (Mənim kompyuterim) və Объектов автозапуска (Avtoyükləmə obyektləri). Qeyd etmək lazımdır ki, sazlamalar pəncərələrində yalnız bu məsələlərin işləmə parametrləri tərin edilir. Obyektlərin siyahısı interfeysin baş pəncərəsində formalaşır ki, onun haqqında gələcək bölmələrdə söhbət aparılacaq. Beləliklə, Поиск вирусов qrupunun sazlaması müxtəlif obyektlərin konyekst menyusundan işə salınan məsələlərin sazlanmalarına uyğun gəlir. Bu halda o, yoxlanılan obyektlərin verilmiş toplusunun tələbləri əsasında digər məsələlərin yoxlanılmasına uyğun olan üç altqrupa malik olur: - Критических областей (Kritik oblastlar) - Мой Компьютера (Mənim kompyuterim) - Объектов автозапуска (Avtoyükləmə obyektləri) Tələbə görə yoxlama istifadəçi məsələləri tədricən formalaşdıqca onlar analoji surətdə Поиск вирусов qrupun sazlama ağacına əlavə ediləcəkdir. Növbə ilə Критических областей, Мой Компьютера və Объектов автозапуска bəndlərini ayıraraq, tələbə görə yoxlanılma üçün sistem məsələlərinin parametrlərini sazlamaqdan ötrü lazım olan göstərişlərlə tanış olun.
5. Сервис sazlama qrupuna keçin. Orada antivirusun bütün komponentlərinin sazlanması yığılmışdır. Сервис bəndini ayırdıqda, kompyuterin antivirus həyatındakı hadisələr barəsində istifadəçiyə xəbərdarlıq sazlamaları bəndi açılır (virusun aşkar edilməsi haqqında məlumat vermək olarmı? Lisenziya vaxtının bitməsinin yaxınlaşması haqqında, yeniləşdirmə problemləri barəsində və s.); burada parolla mühafizəni sazlamaq olar və əlavənin xarici idarəsi üçün icazə vermək və ya ona qadağan etmək olar. Сервис qrupuna həmçinin aşağıdakı altqruplar daxildir: o Обновление (Yeniləşmə) bu vasitə antivirus bazasının yenilənməsinin sazlanmasıdır: yeniləşdirmə cədvəli, hansı bazaları yükləmək lazımdır. o Файлы данных (Verilənlər faylları) burada hesabatların saxlanılması və digər statistikanın parametrləri sazlandırılır. Zəhərlənmənin nəticələrini öyrənmək üçün və ya antivirus fəaliyyətinin təhlili üçün nə vaxt, harda və nə aşkar etmişdir, müalicə olunmuş, cəmisi nə qədər yoxlanmışdır məsələləri üçün onlar lazım olurlar. Həmçinin burada Резервное хранилище (Ehtiyat anbarı) və Карантин (Karantin) in parametrləri də sazlandırılırlar ki, onlar haqqında növbəti tapşırıqda söhbət gedəcək. o Настройка сети (Şəbəbkələrin sazlanması). Poçt və Web antivirusları üçün ümumi olan şəbəkə birləşmələrinin izlənmə parametrləri burada yığılmışdır: hansı portları nəzarətdə saxlamaq lazımdır? Mühafizə olunmuş birləşmə cəhdi aşkar olunduqda nə etmək lazımdır? Qeyd etmək lazımdır ki, əgər sertifikatla mühafizə olunan birləşməyə sizə məlum olan proqram tərəfindən təşəbbüs göstərilərsə, onu yoxlamadan buraxmaq olar, çünki antivirusun işə müdaxilə etməsi birləşmənin bir çox hallarda bu əlaqənin kəsilməsinə səbəb ola bilər. o Вид (Görünüş). Sazlamaların bu qrupunda proqramın xarici görünüşünün parametrləri təryin olunurlar: rəng qamması sistem panelində animasiya işarəsindən istifadə edib etməmək və İnternetdə tapıla bilən istifadəçi qrafiki örtüyün yükləmə mümkünlüyü mövcuddur. Sazlama ağacındakı uyğun bəndləri növbə ilə ayıraq, Сервис və onun altqrupunun mümkün olan sazlamalarını öyrənin. 6. Отмена (Ləğv etmək) düyməsini sıxın və Антивирус Касперского nın baş pəncərəsinə qayıdın. 7. Антивирус Касперского nın interfeysini bağlayın.