HİZMET ÖNCESİ ÖĞRETMEN EĞİTİMİ PROGRAMLARINDAKİ ARAŞTIRMALARA YÖNELİK DERSLERİN İNCELENMESİ Salih ÇEPNİ, Mehmet KÜÇÜK, Murat GÖKDERE KTÜ, Fatih Eğitim Fakültesi, İlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, Trabzon ÖZET: Bu çalışma, gelişmiş ülkelerdeki bazı öğretmen eğitimi programları ile ülkemizdeki öğretmen eğitimi programlarındaki araştırmalara dayalı derslerin içerik, uygulanma, değerlendirme, adayların araştırma sürecine katılım durumları ve onlara sağladığı katkılar açısından karşılaştırmak amacıyla planlanmıştır. Üç aşamada yürütülen çalışmanın ilk kısmında, ülkemizdeki öğretmen eğitimi programlarının son döneminde okutulan Alan Çalışması dersinin uygulanması tanıtılmıştır. İkinci aşamada CSUSM da uygulanan hizmet öncesi öğretmen eğitimi programlarından biri (Ortaöğretim Tek Branşa Öğretmen Yetiştirme Programı) doküman incelemesi yöntemiyle incelenmiştir. İki program arasında, özellikle de öğretmen adaylarının araştırma sürecinin etkinliklerine katılımlarının teşvik edilmesi açısından önemli farklılıkların olduğu iki durumun karşılaştırılmasından tespit edilmiştir. Bunu takiben, ülkemizdeki öğretmen eğitimi programlarında bulunan Alan Çalışması dersinin uygulamasının geliştirilmesine yönelik bazı önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Fen Bilgisi Öğretmen Eğitimi Programı, Aksiyon Araştırması, Araştırma Dersleri. 1. GİRİŞ Öğretim farklı bir çok etkinliği içeren karmaşık ve belirsiz bir süreçtir ve öğretmenin sınıfta neyi, ne ölçüde ve nasıl öğreteceği ancak uygulama sürecinde ortaya çıkmaktadır (Kosnik & Beck, 2001). Bundan dolayı öğretim uygulamaları boyunca ortaya çıkabilecek özel durumlarda sahip oldukları bilgi, beceri ve anlayışlara göre hareket eden öğretmenlerin herhangi bir sınıf ortamında nasıl bir sorunla karşılaşabileceğini önceden kesin olarak belirlemek mümkün değildir. Bu bağlamda öğretmenlerin uygulamaları sürecinde aldıkları kararların geçerli olabilmesi için, karşılaştıkları sorunlarla ilgili düşüncelerini meslektaşlarına açıklamaları, eğitim durumlarını sorgulamaları ve bu yolla mevcut anlayışlarını derinleştirmeleri, eğitimin amaçları doğrultusunda kendi uygulamalarını sistematik olarak incelemeleri ve değerlendirmeleri için sınıflarında araştırmacı rolünü üstlenmeleri gerekmektedir (Altrichter, Somekh & Bridge, 1993). Bu durum öğretmenlerin öğretimlerine rehberlik ederek, sınıflarında yeni yöntemler uygulamalarında ve bu esnada karşılaştıkları problemlerin üstesinden gelmelerinde etkili olmaktadır. Bu araştırmacı yaklaşımda kendi uygulamalarını eleştirel bir bakış açısıyla gözden geçiren öğretmenler sahip oldukları tüm bilgi ve deneyimlerini aktif olarak kullanmak suretiyle öğretim ve öğrenme ile ilgili teoriler üretirler. Eğitimde yenilik için bir araç olan ve eleştiriye dayalı bu yöntem, yansıtıcı öğretmenlerin kendi sınıf ve okul uygulamaları hakkında küçük çaplı araştırmalar yürütmelerini teşvik etmektedir. Öğretmenlerin kendi çalışmaları hakkında meslektaşlarıyla ve ilgili kişilerle işbirliği yapmaları mesleki gelişimlerinin büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Bu süreçte en önemli araç, öğretmenlerin yansıtıcı/sistematik uygulama yapan bireyler olarak hareket ettikleri katılımcı/ortak incelemedir. Katılımcı inceleme, katılımcı öğrenmeyle aynı anlamda olup, uygun imkan ve desteğin sağlanması durumunda öğretmenler tarafından yürütülen aksiyon araştırmaları olarak bilinmektedir. Öğretmenlerin mesleki bilgi, beceri ve deneyimleri sınıfa girdikleri ilk günden itibaren başlayıp öğretmenlik yaşantıları boyunca artarak devam etmektedir. Bu süreçte özellikle mesleğin ilk yıllarında öğretmenlerin sınıflarında aksiyon araştırmaları yürütmeleri ve mevcut eğitim araştırmalarını kullanmaları mesleki bilgi, beceri ve deneyimlerinin daha fazla artmasına katkı sağlamaktadır. Bu nedenle hizmet öncesi dönemde öğretmen adaylarına araştırmacı kimliğini kazandırabilecek bazı dersler öğretmen eğitimi programlarına konulmalı ve bu yolla adaylar araştırmacı öğretmenler olarak yetiştirilmelidir (Çepni & Küçük, 2002). Auger ve Wideman (2000) öğretmenlerin özellikle mesleğin ilk yıllarında aksiyon araştırmalarını kullanmaları için bazı pratik uygulama adımları önermiştir. Öğretmen eğitimi programlarının önemli bir parçası haline gelen aksiyon araştırması uzun süreden beri hizmet içindeki öğretmenlerin mesleki gelişimlerinin sağlanması ve araştırma yöntemini anlamaları için etkili bir yöntem olarak da kullanılmaktadır (Nind, 1997; Stuart & Kunje, 1998; Christenson et al., 2002). Öğretmen eğitimi programları, adaylara uygun araştırma eğitiminin verildiği ve bu yolla adayların kendi öğretim uygulamalarını incelemeleri ve geliştirmeleri için araştırmalar yürütebilecekleri bilgi, beceri ve deneyimlerin kazandırıldığı ideal durumlar olmalıdır. Ülkemizde ve dünyada uygulanan öğretmen eğitimi programlarında araştırmaya dayalı bazı dersler yardımıyla
öğretmen adaylarına araştırmacı bir kimliğin kazandırılması, onların araştırmalara karşı tutumlarının geliştirilmesi, mevcut araştırmaların aktif birer tüketicileri olmaları ve kendi sınıflarında küçük çaplı araştırmaları yürütebilecek seviyeye getirilmeleri gibi davranışların kazandırılması programların en önemli hedeflerini oluşturmaktadır. Buna rağmen, hizmet-öncesi dönemde uygulanan öğretmen eğitimi programlarının adaylarına aksiyon araştırmalarına karşı tutumlarını olumlu ölçüde geliştirecek şekilde bilgi, beceri ve davranışları kazandıramadıkları sürekli olarak vurgulanmaktadır (Auger & Wideman, 2000; Çepni & Küçük, 2002). Bu nedenle ülkemizde ve diğer ülkelerde öğretmen eğitimi programlarında bulunan aksiyon araştırmasına dayalı derslerin uygulanmasının karşılaştırılması gerekmektedir. 2. AMAÇ Bu çalışma, KTÜ de ve CSUSM da uygulanan öğretmen eğitimi programlarındaki aksiyon araştırmasına dayalı dersleri karşılaştırmak amacıyla planlanmıştır. 3. METODOLOJİ Bu çalışmada ilk olarak ülkemizdeki öğretmen eğitimi programlarındaki seçmeli ve araştırmaya dayalı bir ders olan Alan Çalışması dersinin KTÜ, Fatih Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümünde ne şekilde uygulandığı tanıtılmıştır. İkinci olarak, Amerika daki Kaliforniya Devlet Üniversitesi San Marcos ta (CSUSM) uygulanmakta olan araştırmaya dayalı öğretmen eğitimi programlarından biri (Secondary Single Subject Credential Program) doküman incelemesi yöntemiyle incelenmiştir. Bunu takiben KTÜ ve CSUSM da uygulanan araştırmaya dayalı programlar, içerik, uygulama, değerlendirme ve öğretmen adaylarına sağladığı katkı boyutlarından karşılaştırılmıştır. Bu çalışmanın üçüncü ve son bölümünde ise, tespit edilen farklılıkların ışığında ülkemizdeki öğretmen eğitimi programlarında uygulanmakta olan ilgili araştırma dersinin işlenişinin geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur. 4. BULGULAR: 4.1. KTÜ deki Uygulama Ülkemizdeki hizmet öncesi öğretmen eğitimi programlarında aksiyon araştırmaları önemli bir rol oynamaya başlamıştır. Öğretmen adaylarının eğitim araştırmalarına karşı sahip oldukları tutumların olumlu yönde geliştirmek ve onlara araştırma yürütebilme bilgi ve becerisi kazandırmak amacıyla öğretmen eğitimi programlarında Alan Çalışması olarak bilinen ve aksiyon araştırmasıyla kısmen bütünleşen seçmeli bir ders uygulanmaktadır. Programlarının son döneminde uygulanan bu dersle öğretmen adaylarına mevcut araştırmalardan faydalanma ve bu yolla araştırma yapabilme bilgi ve becerisi kazandırılması hedeflenmektedir. Uygulanan derste, adaylara kendi alanıyla ilgili bir projeyi yürütebilme sürecinde gerekli olan teorik bilgiler verilmekte ve bu süreçte seçilen proje çalışmaları incelettirilmektedir. Bu yolla araştırma projesinin nasıl yürütüldüğüyle ilgili teorik bilgileri kazanan öğretmen adayları, kendi başlarına veya grup çalışması ile kazandıkları teorik bilgileri karşılaştıkları veya araştırdıkları fen eğitimiyle ilgili bir problemin çözümünde kullanarak deneyim kazanmaktadırlar. Her bir aday fen eğitimiyle ilgili daha önce araştırılmamış ve araştırılabilir nitellikteki konulardan birini seçerek uygun araştırma yöntemlerini kullanıp, çalışmalarını tamamlamaktadırlar. Bu dersin sonunda öğretmen adaylarının kazanması hedeflenen davranışlar Akdeniz, Çepni ve Ayvacı (1998) tarafından aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir: Araştırılabilecek bir proje konusu seçerek sınırlarını tanımlayabilme, Seçmiş olduğu araştırma konusunu araştırma projesi önerisi şeklinde yazılı olarak hazırlayabilme, Araştırma projesi önerisinde açıklanan yöntemlerle veri toplama, düzenleme ve analiz etme aşamalarını uygun bir şekilde gerçekleştirebilme, Planladığı araştırma projesini rapor haline getirebilme ve sözlü savunmasını yapma becerileri kazanma, Proje çalışmalarına karşı pozitif motivasyon geliştirme. Bu dersin uygulanma aşamaları ise aşağıda açıklanmıştır (Akdeniz ve diğ., 1998): Öğretmen adayları gruplara ayrılarak her bir gruba danışmanlık yapacak öğretim elemanları belirlenir.
Öğretmen adayları çalışmayı bireysel olarak mı yoksa grupla mı yapacaklarına karar verdikten sonra, araştırma projelerinin konusunu seçerler. Seçtikleri konuları, Alan Çalışması dersinde kazandıkları bilgiler ışığında, bir araştırma önerisi taslağı şeklinde hazırlarlar. Bu taslak danışmanla birlikte düzeltildikten sonra projeye son şekli verilir. Adaylar araştırmanın problemi, amacı ve metodolojisi aşamalarından oluşan taslağı sınıfta arkadaşlarına sözlü olarak sunarlar. Proje üzerinde son eleştiriler alındıktan sonra adaylar verilerini toplamaya başlarlar. Proje çalışması boyunca adaylara danışmanlar tarafından gerekli destek sağlanır. Çalışmalar tamamlandıktan sonra araştırma projesi rapor halinde hazırlanır ve danışmana sunulur. Sunulan araştırma projesi raporu danışman ve ilgili bazı öğretim elemanları tarafından incelendikten ve eleştirildikten sonra düzeltmeleri için adaylara geri verilir. Son olarak, adaylar araştırma projelerini fen bilimleri eğitimi alanında lisansüstü eğitim yapan akademisyenlerden oluşan bir jüri önünde sunarlar. Projelerinin değerlendirilmesi, yazılı rapor ve sözlü performans dikkate alınarak yapılır. 2001-2002 akademik döneminde KTÜ deki fen bilgisi öğretmen adayları tarafından hazırlanan projelerin konuları incelenecek olursa; bunların öğretmen adaylarının kendi öğretim uygulamalarıyla ilgili olmadıkları ve çoğunlukla eğitim araştırmacıları tarafından yürütülebilecek konulardan oluştukları anlaşılmaktadır. Fakat aksiyon araştırması öğretmenlerin sınıfta ne öğreteceği, nasıl öğreteceği ve kendi sınıf-okul şartları içinde eğitimin hedeflerine daha üst seviyede nasıl ulaşılabilecekleriyle ilgili önemli sorular sorup, bunlara cevap aradıkları ve kendi uygulamalarını sistematik olarak inceledikleri bir süreç olarak açıklanmaktadır (Carr & Kemmis, 1986). Bu bağlamda proje konularının çoğunun tam anlamıyla aksiyon/öğretmen araştırması kapsamında sınıflandırılamayacağına inanılmaktadır. 4. 2. CSUSM daki Uygulama Bu kısımda aksiyon araştırmasını içeren ve Amerika daki Kaliforniya Devlet Üniversitesi San Marcos ta uygulanmakta olan iki öğretmen eğitimi programı temel özellikleriyle incelenmiştir (Joseph, Diaz-Greenberg, Boldwin & Thousand, 1998). CSUSM da uygulanan iki farklı öğretmen eğitimi programı, teorik bir araştırma dersi ve bunu takiben alan deneyimiyle aksiyon araştırmasını birleştirmektedir. Üniversitede 21. yüzyılın öğretmenlerini yetiştirmek amacıyla, taslak şekilde Ortaöğretim Tek Branşa Öğretmen Yetiştirme Programı (Secondary Single Subject Credential Program) (SSSCP) uygulanmaktadır. Program öğretmen adaylarının yansıtıcı ve eleştirici düşünmelerini, sınıflarında ve okullarında pratik etkinliklere katılmalarını teşvik etmektedir. Bu kapsamda uygulanan dersin amacı, öğretmen adaylarını kendi sınıflarında araştırma yapabilecekleri şekilde yetiştirmektir. Bu amaca ulaşılabilmesi için ihtiyaç duyulan dersteki (21. Yüzyılın Liseleri) temel konu öğretmenlerin araştırmacı ve problem çözücü olduklarıdır. Bu konu programdaki diğer iki dersle bütünleşmiştir. Bunlar; Liselerde Öğrenme ve Öğretme ile Çift Dille Eğitim Yöntem ve Teorileri dersleridir. CSUSM da uygulanan programda, öğretmen adaylarının yansıtıcı öğretmen olarak yetiştirilmesinde yansıtıcı uygulama kavramı kullanılmıştır. Yansıtıcı düşünme becerisi aksiyon araştırmasının temelini oluşturmaktadır. Bu beceri, adaylara programlar kapsamında uygulanan ilgili üç ders yardımıyla kazandırılmaktadır. Burada amaç, öğretmen adaylarına araştırmaya, değerlendirmeye, uygulamaya ve bilgiye ihtiyaç duyma yeteneği kazandırmak ve mesleki yaşamları boyunca alanlarıyla ilgili araştırmaları aktif bir şekilde kullanmalarını sağlamaktır. SSSCP deki Aksiyon Araştırmasının Uygulanma Modeli Ortaöğretim Tek Branşa Öğretmen Eğitimi Programı (Joseph et al., 1998) kapsamında uygulanan modelin amacı, ders çalışması ve alan deneyimi ile teori-uygulanma arasında denge sağlamaktır. Öğretmen araştırması kavramı ve teori ile uygulamanın birleştirilmesi fikri programda bulunan üç ders yardımıyla adaylara kazandırılmaktadır. Bu derslerde ortaöğretim öğretmen adayının aksiyon araştırması planlayıp uygulayabilmesi için ihtiyaç duyduğu bir dizi alan eğitimini alarak deneyim kazanması amaçlanmaktadır. Bu modelde, öğretmen adaylarının aksiyon araştırmasının mantığını anlamaları için konuyla ilgili önemli teori ve fikirleri tanımlayan bir dizi okuma parçasını
analiz ederek, onlar üzerinde tartışmaları sağlanır. Bunun yanında adaylar, araştırma projelerini yürütmek için çok sayıda aksiyon araştırması modelini gözden geçirip, programdan daha önce mezun olan öğretmen adayları tarafından hazırlanan örnek alınabilecek türdeki aksiyon araştırması projelerini incelerler. İlk etkinlik olarak öğretmen adayları ilgili araştırma derslerinde öğrendikleri araştırma kavramlarını okul kültürünü anlamakla ilgi hazırladıkları çalışma kapsamında uygularlar. Öğretmen adaylarının oluşturduğu çalışma grupları kendi bölgelerindeki okul kültürünü anlamaları amacıyla hazırladıkları ödev kapsamında birbirleriyle ve danışmanlarıyla ortaklaşa bir etnografik çalışma yürütürler. Bu çalışmada araştırma süreci hakkında konuşarak; araştırılacak veri, veri toplama ve analiz etme yöntemleri, sonuçlar ve önerilerle ilgili ortak kararlar alırlar. Her bir öğrenci grubu çalışmasının yazılı raporunu hazırlama ve sözlü sunumunu yapma gibi etkinliklerle deneyimlerini diğer grup üyeleriyle paylaşır. Bu yöntem öğretmen adaylarının farklı okul kültürlerini anlamalarında, kendi alanlarıyla ilgili araştırma konularını belirleme ve araştırmalarını oluşturmaya başlamalarında katkı sağlamaktadır. Programın başladığı ilk dönemde ders çalışmasıyla eş zamanlı olarak, öğretmen adayları uygulama yaptıkları okullardaki öğretim uygulamalarıyla ilgili gözlem ve yansıtmalarda bulunurlar. Bu süreçte üniversite öğretim elemanları ve bölge koordinatörleri adaylara yardımcı olur. Yansıtıcı uygulama kapsamında adaylar uygulamaları boyunca kendileri veya kendi alanlarıyla ilgili ortaya çıkan özel sorunları kayıt etmek için araştırma günlükleri tutarlar. Bu araştırma günlükleri adayların daha sonraki aksiyon araştırma projeleri için araştırma konusu belirlemelerinde önemli bir kaynaktır. Bunu takiben adaylar, günlüklerindeki bir veya iki önemli olayı seçip, bu olayın neden gerçekleştiğini ve benzer bir durumda ne şekilde davranacakları ile ilgili etkinlikleri ayrıntılı olarak hazırlarlar. Öğretmen adayları meslektaşlarıyla tartışmak ve fikir alışverişinde bulunmak için sürekli olarak onlarla iletişim halinde bulunurlar. Daha sonra ise tercihlerine göre bireysel olarak veya grup çalışması yaparak ve daha önce hazırlanan proje önerilerini de kullanarak kendi aksiyon araştırması proje önerilerini hazırlayıp sunarlar. Bu önerilerin geliştirilmesi boyunca uygulama öğretmenlerinin aktif katılımı ve işbirliği gereklidir. Bu durum, öğretmen adayının aksiyon araştırması projesine aktif katılımını sağlamak ve okuldaki protokol sorunlarını çözmek olmak üzere araştırma sürecinin iki önemli boyutunda etkilidir. Bunu takiben izin alınan araştırma protokolü çerçevesinde öğretmen adayı proje konularıyla ilgili olarak her iki dönem veya bir dönem boyunca okuldaki veri toplama etkinliklerine başlar ve daha sonraki yazılı raporunda araştırmasının bulgularını, analizlerini ve sonuçlarını özetler. Uygulama öğretmenleri ve bölge danışmanları bu aşamada da aktif destek sağlarlar. Hazırlanan bu projelerin değerlendirilmesi; aksiyon araştırması proje önerilerin, araştırma raporunun yazılı raporunun ve sözlü sunumunun değerlendirilmesi olmak üzere üç aşamada yapılmaktadır (Joseph et al., 1998). KTÜ ve CSUSM da Uygulanan Programların Karşılaştırılması: Özellikler Hedef İçerik Uygulama Etkinlik Değerlendirme Program KTÜ - adayların fen eğitimiyle ilgili araştırma projesi hazırlamasını sağlamak - alan çalışması dersi kapsamında adaylara araştırma projesi planlama ve uygulama becerisi kazandırılmakta - araştırma problemi uygulamanın dışında öğretmen adayı ve danışman tarafından belirlenmekte ve araştırma projesi danışmanın kontrolünde tamamlanmakta - adayın fen eğitimiyle ilgili bir araştırma projesi tamamlama - projenin yazılı raporu ve sözlü sunumu olmak üzere iki aşamada CSUSM - adayların yansıtıcı ve eleştirici düşünmesini ve kendi sınıflarında araştırma yapmalarını sağlamak - araştırmacı öğretmen kavramı ve teori ile uygulamanın birleştirilmesi fikri programda bulunan üç ders yardımıyla adaylara kazandırılmakta - araştırma problemi uygulamanın içinde öğretmen adayı tarafından belirlenmekte ve uygulama öğretmeninin kontrolünde tamamlanmakta - ders çalışması ve alan deneyimi ile teoriuygulama arasında denge kurulmakta - adayın okul kültürüyle ilgili bir etnografik alan araştırması tamamlaması - adayın kendi öğretim uygulamalarıyla ilgi bir aksiyon araştırması projesi tamamlaması - aksiyon araştırması proje önerisi, yazılı raporun ve onun sunumunun değerlendirilmesi olmak üzere üç aşamada
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER KTÜ deki öğretmen eğitimi programlarında bulunan araştırma dersinin (Alan Çalışması) uygulanmasında; adaylarda eğitim araştırmalarına karşı pozitif tutum geliştirme, adayların kendi uygulamalarıyla ilgili aksiyon araştırması yürütebilecek deneyimleri kazanmalarını sağlama, bu süreçte mevcut araştırmaları aktif bir şekilde kullanmalarını teşvik etme boyutlarında bazı farklılıkların olduğu ortaya çıkmıştır. İlk olarak KTÜ de öğretmen adayı proje konusunu fakültedeki danışman veya uygulama okullarındaki öğretmenlerle fikir alış-verişinde bulunarak belirlemektedir. Fakat bu şekilde belirlenen problem, adayın gerçek eğitim problemi olmaktan ziyade okullardaki öğretmenlerin veya danışmanın ilgi duyduğu problem olma özelliğindedir. CSUSM da uygulanan öğretmen eğitimi programlarında ise öğretmen adayları programların son döneminde kesintisiz olarak devam ettikleri okul uygulamaları kapsamında araştırma konularını kendileri belirlemektedirler (Joseph et al., 1998). Zaten aksiyon araştırmasında öğretmen veya öğretmen adayının kendi araştırma problemini kendisinin belirlemesi ve bunu çözmesinin kendi mesleki gelişimi için önemli olduğuna inanması, adayın araştırma sürecinde daha ilgili ve aktif olmasını teşvik etmektedir (Kosnik & Beck, 2000). Ülkemizdeki öğretmen eğitimi programının son döneminde adayların okullarda gerçekleştirdiği öğretmenlik uygulamalarının kesintisiz uygulanması, adayların kendi öğretim uygulamalarını sistematik olarak incelemelerini, bu doğrultuda veri toplamalarını ve analiz etmelerini, ilgili araştırma literatürünü anlamaya çalışmalarını ve kazandıkları bilgi ve deneyimlerini arkadaşlarına ve meslektaşlarına sunmalarını sağlayabilir. Bu yolla sınıfta ders anlatmaya başlayacak adayın bu süreçte karşılaştığı problemleri kayıt etmek için araştırma defteri tutması ve araştırmasının konusunu bunların arasından seçmesi önerilmektedir. Bunu takiben araştırma konusunu belirleyen aday, okuldaki uygulama öğretmeni ve diğer öğretmenlerle, fakültedeki danışmanı ve arkadaşlarıyla tartışarak problem durumunu irdeleyip, bu süreçte araştırmasının verilerini toplayabilir. Bunu takiben verilerini toplayıp analiz eden adayın problem durumunun çözümüne yönelik bazı aksiyon stratejileri üretip bunları sınıfında uygulayarak, mevcut uygulamanın etkisini değerlendirmesinin etkili olabileceğine inanılmaktadır (Altrichter et al., 1993). Sürecin son kısmında ise, öğretmen adayları araştırma projeleri boyunca kendi meslekleri, öğrencileri, sınıf ve okul süreci hakkında ne öğrendiklerini ve projelerinin mesleki gelişimlerine ne şekilde katkı sağladıkları ile ilgili araştırma raporlarını hazırlayıp, bunları arkadaşlarına ve uygulama yaptıkları okullardaki öğretmenlere mini seminerlerde sözlü olarak sunabilirler. 6. KAYNAKLAR Akdeniz, A. R., Çepni, S. ve Ayvacı, H. Ş. (1998). Fizik Eğitimi Projelerinin Değerlendirilmesi, III Ulusal Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu Kitapçığı, Milli Eğitim Basımevi, s. 98-102, Ankara. Carr, W. & Kemmis, S. (1986). Becoming Critical: Education, Knowledge and Action Research, London: Folmer Press. Christenson, M., Slutsky, R., Bendau, S., Covert, J., Dyer, J., Risko, G & Johnston, M. (2002). The Rocky Road of Teachers Becoming Action Researcher, Teaching and Teacher Education, 18, 3, 259-272. Çepni, S. & Küçük, M. (2002). Science Teachers Learning in a Collaborative Action Research Group. First International Conference on Education: Changing Times, Changing Needs, Faculty of Education Eastern Mediterranean University Gazimagusa, TRNC, May 8 10. New York and London, second edition, 1991, Edited by Lieberman, A. & Miller, L.). Joseph, K., Diaz-Greenberg, R., Boldwin, M. & Thousand, S. (Now/Dec 1998). A Collaborative Action Research Model for Teacher Preparation Programs, Journal of Teacher Education, 49,5, 381 (1). Kosnik, C. & Beck, C. (2000). The Action Research Process as a Means of Helping Student Teachers Understand and Fulfill the Complex Role of the Teacher, Educational Action Research, 8, 1, 119-136. Nind, M. (1997). The Potential Role of Teacher-Researchers in In-Service Education: an Oxford shire Projects, British Journal of In-Service Education, 23, 2, 231-240. Stuart, J. & Kunje, D. (1998). Action Research in Developing African Education Systems: is the glass half full or half empty?, Educational Action Research, 6, 3, 377-393. Wendy Auger, W. & Wideman, R., (Fall 2000). Using Action Research To Open The Door To Life-Long Professional Learning, Education, 121,1.