FEN ÖĞRETİMİNDE LABORATUVAR YAKLAŞIMLARI. Burak Kağan Temiz

Transkript

1 FEN ÖĞRETİMİNDE LABORATUVAR YAKLAŞIMLARI

2 1800 lerden günümüze Bilgi Bilginin Elde Ediliş Yöntemleri Demonstrasyon Bireysel Yapılan Deneyler Öğretmen Merkezli Öğrenci Merkezli Doğrulama (ispat) Keşfetme (Buluş)

3 Laboratuar kullanımının amaçları Soyut ve kompleks konuların öğrencilere kazandırılmasında somut materyallerle deneyimler sağlamak. Problem çözme becerilerini kazandırmak. Fen bilimlerine karşı olumlu tutumlar geliştirmek. Yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmek, Bilimsel düşünceyi ve bilimsel metotları kullanmayı teşvik etmek, Bilimsel süreç becerilerini geliştirmek. Bilim adamlarının rolünü anlamalarına yardımcı olmak ve onların yaptıklarını taklit etmelerini sağlamak, Bilimsel teori ve modellerin doğruluklarının deneylere bağlı olduğunu kavramalarına yardımcı olmak. Anderson (1976); Shulman ve Tamir(1973); Çepni: Ayas: Johnson: Turgut, (1997)

4 Bu amaçlar, aynı zamanda fen öğretiminin temel amaçlarındandır ve sadece kara tahta nın kullanıldığı ve düz anlatım yönteminin benimsendiği bir yaklaşımla gerçekleştirilemeyecek kadar karmaşık ve zahmetli süreçleri içerir.

5 Laboratuvar Deneyleri Kapalı Uçlu Deneyler Hipotez Test Etme Deneyleri Açık Uçlu Deneyler

6 Kapalı Uçlu Deneyler Laboratuvar Deneyleri Hipotez Test Etme Deneyleri Doğrulama Yaklaşımı Açık Uçlu Deneyler Buluş Esasına Dayalı Yaklaşım Tümevarım Yaklaşımı BİLİMSEL SÜREÇ BECERİLERİ VE TEKNİK BECERİLER

7 Kapalı Uçlu Deneyler Verilen bilgilerin doğruluğunun araştırılması şeklinde düzenlenmiş deneylerdir. Bu tür deneyler bilimdeki gerçeklerin yeniden ispatlanmasına yöneliktir. Bu deneylerin nasıl yapılacağı, laboratuvar kılavuz kitapları veya öğretmen tarafından adım adım belirtilerek açıklanır. Yapılacak deneylerle hangi sonuca ulaşılacağı ayrıntılarıyla belirtilir.

8 Doğrulama (ispat) veya tümdengelim yaklaşımı: Bu yaklaşımda kavram, prensip ve yasalar veya konu sınıfta değişik eğitim öğretim yöntem ve tekniklerle verilir. Daha sonra laboratuar ortamında verilmek istenen konu somut materyallerle ispatlanır. Bu yaklaşım ülkemiz şartlarında fen bilimleri öğretiminde en çok kullanılan bir yaklaşımdır (Ayas, Çepni ve Akdeniz, 1994). Deney türlerinden kapalı uçlu deneye karşılık gelmektedir. Öğrenciye neyi bulacağı ve nasıl bulacağı, hangi ara basamakta ne yapacağı verilir ve laboratuarda buna aynen uyması istenir. Ayrıca, öğrencinin ne bulması gerektiği de kılavuzda verilmiştir. Bu teknik yaratıcılık yeteneğini geliştirmez. Özellikle yetenekli öğrenciler için sıkıcı olabilir.

9 Açık Uçlu Deneyler Öğrenciler, Önceden bilemedikleri birtakım bilgileri bilim adamı gibi çalışarak, bulup ortaya koymaya çalışırlar. Kapalı uçlu deneyler gibi deneyin sonucu, önceden belirgin değildir. Deneyin nasıl yapılacağını ve işlem sırasını kılavuz kitaplardaki açıklamaları okuyarak veya oradaki resimleri inceleyerek öğrenirler.

10 Tümevarım yaklaşımı Bu yaklaşım açık uçlu deney türüne karşılık gelir. Öğrenciye deney sonucunda ne çıkacağı belirtilmez. Doğrulama yaklaşımının aksine tümevarım yaklaşımında öğrenciler önce laboratuvar ortamında birinci elden deneyim sağlayarak prensip ya da yasayı kendisi bulmaya çalışır. Deneyde gerekli olan araç ve gereçler öğretmen tarafından belirlenir. Deneyin yapılması, verilerin kaydedilmesi ve verilerin analiz edilerek yorumlanması öğrenciye bırakılır.

11 Hipotez Sınama Deneyleri: Öğrenciler, kendi kurduğu veya kurulmuş olarak verilen hipotezin doğru olup olmadığını kontrol etmek için, Deneyler tasarlar, Bu deneyler için gerekli araç ve gereçleri sağlar, Düzenekleri kurar, deneyleri yapar. Gerekli gözlemleri ve ölçmeleri yaparak kaydeder; verileri işler; bulguları ortaya koyar ve yorumlar. Deneylerin sonucuna göre hipotezin doğru veya yanlış olduğuna karar verirler.

12 Araştırma (Buluş) esasına dayalı yaklaşım Bu yaklaşım hipotez test etme türü deneylere karşılık gelir. Bu tür deneyler, öğrencilerin bireysel çalışmalarını gerektirir. Bu yaklaşım, Öğrencilerin bilimsel süreç becerilerini etkili geliştirir. Ayrıca teknik becerilerin gelişimine de katkıda bulunur. Bu yaklaşım, Bruner in buluş yoluyla öğrenme teorisini temel almaktadır.

13 Kapalı Uçlu Deneyler Laboratuvar Deneyleri Hipotez Test Etme Deneyleri Doğrulama Yaklaşımı Açık Uçlu Deneyler Buluş Esasına Dayalı Yaklaşım Tümevarım Yaklaşımı BİLİMSEL SÜREÇ BECERİLERİ VE TEKNİK BECERİLER

14 Bilimsel süreç becerileri GÖZLEM, SINIFLAMA, ÖLÇME, SAYI VE UZAY İLİŞKİLERİ KURMA, ÖNCEDEN KESTİRME, VERİLERİ KAYDETME, VERİLERİ KULLANMA VE MODEL OLUŞTURMA, VERİLERİ YORUMLAMA, SONUÇ ÇIKARMA, DEĞİŞKENLERİ BELİRLEME, DEĞİŞKENLERİ DEĞİŞTİRME VE KONTROL ETME, HİPOTEZ KURMA DENEY YAPMA

15 Teknik beceriler yaklaşımı Laboratuvar faaliyetlerini başarılı bir şeklide yürütebilmek için bazı teknik becerilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bunlar genelde el ve gözün uyum içerisinde kullanılabilme yeteneğinin kazanılması ile ilgili becerilerdir. Genel olarak laboratuvar çalışmalarında öğrenciler ihtiyaç duydukları aletlerin çoğunu kolaylıkla kullanabilmelerine rağmen bazı aletlerin kullanılması özel yetenek ve teknikler ister.

16 Öğretilmesi gereken konunun gerektirdikleri, Öğrenci grubunun özellikleri, Araç-gereç imkanları doğrultusunda Yapılacak deneyin özelliklerine göre çeşitli yaklaşımlar kullanılabilir.

17 Kaynaklar Ayas,, A., Çepni, S. ve Akdeniz,, A. R. (1994). Fen Bilimleri Eğitiminde Laboratuvarın Yeri ve Önemi-I, Çağdaş Eğitim,, 204, Ayas,, A., Çepni, S. ve Akdeniz,, A. R. (1994). Fen Bilimleri Eğitiminde Laboratuvarın Yeri ve Önemi-II II, Çağdaş Eğitim,, 205, 7-11 Ayas,, A., Çepni, S. ve Akdeniz,, A. R. (1995). Fen Bilimleri Eğitiminde Laboratuvarın Yeri ve Önemi-III III, Çağdaş Eğitim,, 206, Çepni, S., Ayas,, A., Johnson, D.,ve Turgut,, M. F. (1997). Fizik Öğretimi.. Ankara: Milli Eğitimi Geliştirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi Deneme Basımı,, Gabel, D. L. (1993). Introductory Science Skills. (2. Basım). Prospect Heights, IL: Waveland Press, Inc. Lunetta,, V. N., Hofstein, A., & Giddings,, G. (1981). Evaluating science laboratuvary skills. The Science Teacher,, 48, Lunetta,, V. N., & Tamir,, P. (1979). Matching lab activities with teaching goals. Science Teacher,, 46, Ostlund,, Karen L. (1995). Science Process Skills: Assessing Hands on Student Performance. Addison Wesley. Rezba,, Richard J., Fiel,, Ronald L.& Funk, H. James (1994) Learning and Assessing Science Process Skills. Kendall Hunt Pub.