Acil Yardım ve Afet Yönetimi Lisans Öğrencileri ve Mezunlarına Yönelik Yazı Dizisi- 4: 112 Acil Sağlık Hizmetlerinde Motosiklet Ambulans ve Kullanımı I. Giriş Tüm dünyada artan trafik sorunu ülkemizde de kara ambulanslarının vakaya ulaşım sürelerini olumsuz etkilemektedir. Bu soruna çözüm arayışlarının sonucunda bir alternatif olarak motosiklet ambulanslar öne çıkmaktadır. Çünkü motosiklet ambulanslar kara ambulanslarına göre vakaya ulaşım hızı bakımından daha hızlı ve daha çeviktirler. Kara ambulanslarının ulaşamadığı dar noktalara daha kolay ulaşabilirler. Çeşitli marka, model ve özellikteki motosikletlerin; özel donanım ve malzemeler ile donatılarak acil sağlık hizmeti verebilir hale gelmesidir. Türkiye de motosiklet ambulans 2008 yılında Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde alınarak birçok ile dağıtımı yapılmış ve faaliyete geçirilmesi planlanmıştır. Bazı illerde etkin kullanılmasına rağmen birçok ilde birkaç yıl boyunca maalesef kapalı garajlarda çalışmadan bekletilmiştir. Bunun nedenleri arasında ülkemizdeki alt yapının (teknik ve yasal) buna hazır olmaması, bu konuda eğitimli personel bulunmaması, idarecilerin bu hizmeti gereksiz görmesi, motosiklet ambulanslarının çalışma şeklini ve görev alanlarını belirleyen bir mevzuatın olmaması sayılabilir. Ancak gün geçtikçe motosiklet ambulansların değeri ve önemi anlaşılmıştır. Eğitimli personel sayısı artmış, idarecilerin tutumu nispeten değişmiş ve motosiklet ambulanslar günümüzde daha çok ilde etkin bir şekilde kullanılır hale gelmiştir. Öyle ki kullanılmayan motosikletler; etkin kullanılan başka illerde değerlendirilmek üzere gönderilmiştir. Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü Doç. Dr. Osman Arıkan Nacar ın açıklamasına göre; şu an ülkemizde toplam 66 motosiklet ambulans bulunmakta ve bunlar Ankara'da 12, İzmir'de 7, İstanbul'da 5, Antalya'da 3, Muğla, Konya, Adana, Hatay, Malatya'da 2'şer olmak üzere 30 ilde faaliyet göstermektedir. 1 (Bu sayılarda farklılıklar olabilir.). 1 http://www.aa.com.tr/tr/saglik/410894--ilk-mudahale-icin-66-motosiklet-gorev-basinda
II. Kullanım Alanları Trafiğin yoğun olduğu çevre ve kara yolları, kara ambulans ulaşımının zor olduğu bölgeler, büyük trafik kazaları ve olağan dışı durumlarda olay yeri yönetimi ve triaj uygulaması protokollerinde acil sağlık ekibi olarak kullanılmaktadır. Bunlara ilaveten yabancı veya Türk devlet adamlarının yer aldığı etkinliklerde ve protokole refakat etmek amaçlarıyla da görevlendirilmektedir. 2 Genellikle; - Park bahçe ve mesire alanlarında, - Okul bahçelerinde, - Koşu ve spor alanlarında ve spor müsabakalarında, - Sahil ve marinalar, (Antalya da Konya altı sahiline Türkiye nin sahildeki ilk motosiklet ambulans istasyonu Eylül 2014 te açılmıştır) 3 gibi kara ambulanslarının daha güçlükle ulaşabilecekleri bölgelerde son derece etkin görev alabilmektedir. III. Tıbbi Donanımı Motosiklet ambulanslar tıbbi olarak oldukça donanımlı araçlardır. Sedyeler hariç bir ambulansta bulunan tüm tıbbi ekipman ve malzemeler bulunmaktadır. Bu malzemeler 3 ayrı (sağ yan, sol yan, arka) çantada bulunmaktadır (Resim 1. ve2.). Çantaların içinde yer alan malzemeler şunlardır; - Otomatik eksternal defibrilatör. - Kalem EKG - Laringoskop seti - Endotrakel tüpler - Balon valf maske seti - Airwaylar - Oksijen tüpü(portatif) - Oksijen maskeleri- kanüller 2 http://www.iha.com.tr/video-bilecik-112-motosiklet-ambulanslarla-artik-daha-hizli-40635/ (video içeriği) 3 http://www.buyukantalya.com/haber/konyaalti-sahiline-motosiklet-ambulans/86246
- Triaj kartları - Tansiyon aleti Steteskop - Pulse oksimetre - Glukometre - IV sıvılar - IV girişim malzemeleri - Acil ilaçlar - Cervical Coller - Termometre - Soğutucu sprey - Sargı bezleri - Soğuk kompres - Elastik bandaj - Elastik file - Dezenfektan - Flaster - Travma makası - Eldiven ve maske 4 dir. 4 http://www.asm.gov.tr/haberdetay/7188.rdx (video sunum içeriği)
Resim 1: Motosiklet Ambulans Tıbbi Donanımı Resim 2: Motosiklet Ambulans Tıbbi Donanımı
Motosiklet ambulanslar hızlı, çevik ve yüksek manevra kabiliyetleri nedeniyle altın dakika denen ilk 3-5 dk içinde vakaya ulaşabilirler. Acil vakalarda zaman hayatta kalma adına önemli faktörlerin başında gelmektedir. Kara ambulanslarının giremediği alanlara girebilirler. Yapılan istatistikî çalışımlar vakaya ulaşım sürelerinin kara ambulansların ulaşım sürelerine göre yarı yarıya daha kısa olduğunu göstermiştir. Motosiklet ambulanslar özellikle açık alan vakalarında görevlendirilmektedirler. Ev, iş yeri gibi kapalı ve çok katlı alan vakalarında görevlendirilmemelidirler. Çünkü Motosiklet Ambulansların çantaları genellikle motosiklete monte edilmiş ve taşınamaz durumdadır. Motosiklet ambulansta çalışan sağlık personelleri diğer acil sağlık personeline göre daha riskli çalışma ortamına sahiptir. Çünkü en küçük bir dokunuşta denge kaybı nedeniyle kazalar meydana gelmektedir. Ayrıca tıbbi personel her türlü iklim koşullarına doğrudan maruz kalmaktadır. Sedyesi olmadığı için hastaya sadece olay yerinde tıbbi müdahale yaparak ambulansın gelmesini beklemek zorundadır. IV. Personelin Eğitimi Ülkemizde şu anda; A2 ehliyetine sahip Doktor, Paramedik, Acil Tıp Teknisyeni bazı illerde sürücü şoför olup arkasında sağlık personeli seklinde görev yapan personeller kullanmaktadır. Bunlardan bir kısmı 2013 ve 2014 yıllarında yapılan Motosiklet Ambulans Sürüş Teknikleri Eğitimi sertifikası veya katılım belgesi almış personeller olup; bir kısmı ise henüz bu eğitimi almamıştır. Hedeflenen ise; eğitimlerin düzenli hale getirilerek motosiklette çalışan veya çalışacak olan tüm sağlık personellerinin bu eğitimi almasını sağlamaktır. Şimdiye kadar bu eğitim Sağlık Bakanlığı ile Emniyet Genel Müdürlüğü nün ortak çalışması ile verilmiştir. Bu eğitimi veren kişiler polislerin özel bir birimi olan YUNUS dediğimiz motosikletli polislerin eğitmenleridir. İlk kez 2013 yılında Ankara da ve ikincisi 2014 yılında Antalya da yapılmıştır (Resim 3. ve 4.). 5 Her yıl yapılması planlanmaktadır. 5 http://www.kemergozcu.com/gallery.php?id=71&page=8#topgallery
Resim 3: Motosiklet Ambulans Sürüş Teknikleri Eğitimi, Kemer- Antalya, 03.06.2014 Resim 4: Motosiklet Ambulans Sürüş Teknikleri Eğitimi, Kemer- Antalya, 03.06.2014 Bu eğitimde dışa bağımlılığı azaltmak için Sağlık Bakanlığının Motosiklet Ambulans Sürüş Teknikleri Eğitimi Eğiticisi yetiştirme çalışmaları devam etmektedir.
İstenen sonuç alınması halinde Sağlık bakanlığı bu eğitimi kendi bünyesi içinde verebilir hale gelecektir. 6 Motosiklet ambulanslarının çalışma esaslarını gösteren herhangi bir mevzuat bulunmadığı için her ilde farklılık göstermektedir. Bununla birlikte bu personellerin aylık mesai saatlerini dolduracak şekilde çalıştıkları görülmektedir. Ankara dan örnek verecek olursak; yaz dönemlerinde çalışma saatleri sabah 08:00 aksam 20:00 olarak belirlenmekle beraber İl Ambulans Başhekimlikleri tarafından bu saatler değiştirilebilmektedir. Kış döneminde ise ekipler ya istasyonlara destek vermekte ya da 4 4 paletli kar ambulanslarıyla yine aynı saatlerde görev yapmaktadır (Bazı illere göre farklılık gösterebilir.). 6 http://parsef.com/motorize-ambulans-paramedik-ahmed-f-sevimli/