Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Kurumsallaşmanın Getireceği Faydalar Hüseyin Gürer Serbest Muhasebeci Mali MüĢavir Deloitte Türkiye Yönetici Ortağı
MUHASEBE VE BAĞIMSIZ DENETĠM MESLEĞĠNDE KURUMSALLAġMANIN FAYDALARI Dünyadaki baģarılı uygulamaları değerlendirdiğimizde, avukatlık ve muhasebe gibi mesleklerde on binlerce çalıģanı olan, ömürleri yüz yılı geçmiģ ve bir çok ülkede faaliyet gösteren köklü firmaların olduğunu görmekteyiz. Aslında baģlangıçta bir veya iki meslektaģın bir araya gelip oluģturduğu ortaklıkların zamanla dünya çapında dumansız fabrikalara dönüģtüğü bir gerçektir. Bu durumun arkasında yatan en büyük olgu, bu tür mesleklerde kiģilerin tek baģına olmak yerine kurumsal bir ortamda bir grup olarak hareket etmelerinin getirdiği önemli faydalardan yararlanmalarıdır. Kurumsal yönetim ilkeleri esas alınarak hazırlanan Yeni Türk Ticaret Kanunu (Yeni TTK) ülkemiz ticari hayatı için önemli bir değiģim sürecini baģlatacak, yenilikçi niteliği ile, yönetim ve denetim adına olumlu ciddi sonuçları olacaktır. Muhasebecilik mesleğinde bağımsız denetim alanının kapsamını oldukça geniģleten Yeni TTK ile bağımsız denetim alanında faaliyet göstermeyi seçen muhasebecilerin bir araya gelip kurumsal iģletmeler oluģturmaları, hem kamuoyu çıkarı hem de meslektaģlarımız açısından oldukça önem taģımaktadır. Muhasebe ve bağımsız denetim mesleğinde kurumsallaģmanın getirdiği sayısız faydalardan en önemlilerine aģağıdaki Ģekilde değinebiliriz. Farklı disiplinlerin bir araya gelebilmesi ve hizmet alanının genişlemesi Mesleki hizmet firmalarında uzmanlaģma alanı giderek çok önemli olmaktadır. Aynı branģta bile sektörel uzmanlaģma giderek önem kazanmaktadır. Durum böyle iken, tek baģına veya bir kaç kiģi ile mesleki hizmet firmasının bütün alanlarda uzmanlaģması mümkün olamamaktadır: Halbuki kurumsal yapıya kavuģmuģ mesleki hizmet firmaları, kurumsal yapıları sayesinde gerek aynı branģta farklı sektör veya konularda uzmanlaģmıģ kiģileri, gerekse farklı branģlardaki uzmanları bir araya getirmeye müsait bir ortam yaratmaktadır. Bu durum mesleki hizmet firmasının müģteri ihtiyaçlarını karģılamada bir birini tamamlayan uzmanlık birikimi elde etmesine ve firmanın mevcut müģterilerin gereksinimlerini karģılamasına ve yeni müģteri edinimi sağlamasına yol açmaktadır. Öteyandan farklı disiplinlerden gelen uzmanların bir araya gelmeleri, yeni ürünler geliģtirilmesine yatkın bir ortam sağlamaktadır. Sonuçta firma kazançları artmakta ve tüm ortaklar bundan fayda elde etmektedirler. Ayrıca ekonomide olabilecek dalgalanmaların etkisiyle zaman zaman bir branģın daha düģük performans göstermesi, diğer branģın göstermiģ olduğu performans ile karģılanabilmekte, böylelikle toplam firma karlığının istikrarı sağlanabilmektedir.
Mesleki standartların karşılanması Yeni TTK bağımsız denetim faaliyetinin Uluslararası Denetim Standartları (UDS) ye göre gerçekleģtirilmesini talep etmektedir. Dolayısıyla bağımsız denetim faaliyetini gerçekleģtirecek kuruluģların Uluslararası Muhasebeciler Birliği (IFAC) tarafından yayımlanan etik kurallara ve kalite kontrol standartlarına uyum sağlamaları gerekmektedir. Bu standartlarda, bağımsız denetim kuruluģu tarafından yapılan denetimlerin kalitesinin yeterli olmasını sağlamak üzere bir iç kalite güvence sisteminin mevcut olması gerekmektedir. Uluslararası kalite standartlarının gereksinimlerinin karģılanabilmesi için, ortakların yaptıkları denetimleri sınayacak ve kalite güvence sisteminden sorumlu olarak görev yapacak ayrı kadrolara sahip olunması gerekmektedir. Özetle bağımsız denetim kuruluģu içinde ortakların birbirlerinin yaptıkları denetimlerin kalitesini güvence altına almaları gerekmektedir. Halbuki tek baģına veya azsayıda kiģiden oluģan kuruluģlarda bu ortamın oluģturulabilmesi güçleģmektedir. KurumsallaĢmıĢ mesleki hizmet firmalarında ortakların birbirlerine danıģmaları günlük iģleyiģin bir parçasıdır. Böylelikle ortak, tek baģına hareket etmek yerine, firma içerisindeki ilgili uzmanla ve gerektiğinde riskten sorumlu ortakla konuyu değerlendirmekte ve en sağlıklı ve doğru kararın alınmasına çalıģılmaktadır. KurumsallaĢmıĢ firmalarda, firma içerisinde yapılacak konsultasyonun hem danıģan hem de danıģılan kiģi açısından dokümantasyonun yapılabilmesi ve arģivlenebilmesi için yazılı olması gerekmektedir. Yeni TTK ile birlikte bağımsız denetim faaliyetinin yerine getirilmesini düzenleyecek ve gözetecek bir üst kurulun kurulacak olması ve bu kuruluģun meslek mensuplarının yaptıkları çalıģmaları denetleyecek olması, bağımsız denetim kuruluģunun faaliyetinin devamını sağlıklı bir Ģekilde sürdürebilmesi için kurumsallaģmaya verilmesi gereken önemi arttırmaktadır. Risk ve bağımsızlık IFAC tarafından yayımlanan ve Yeni TTK tarafından da benimsenen uluslararası etik kuralların en önemlilerinden birisi, bağımsız denetim faaliyetinde bağımsız denetim kuruluģunun müģterilerinden bağımsız kalmasıdır. Belirli bir büyüklüğe eriģememekten dolayı, müģteri sayısının azlığı sonucu, belli müģterilere dayanmak zorunda kalan veya kurumsallaģamamıģ kuruluģların, iģletme yönetimlerinin baskısı altında kalıp, bu önemli görevlerini yerine getirmekte yetersiz kalma ihtimali artmaktadır. Bağımsız denetim kuruluģu büyüdükçe ve aynı zamanda kurumsallaģtıkça bu risk azalmaktadır. Ayrıca etik kurallar açısından, bağımsız denetim kuruluģunun kendi içerisinde, bağımsızlık ilkesine göre hareket edildiğininden emin olunmasını sağlayacak kadrolar oluģturması gerekmektedir. Bu kadronun sağlıklı ve iģlevsel olarak oluģturulabilmesi de ancak belli bir büyüklüğe ve kurumsallığa eriģmiģ kuruluģlarda mümkün olabilmektedir. Bu kadro aynı zamanda müģteri portföyünü potansiyel risk açısından değerlendirmeli ve firmanın karģılaģmıģ olduğu mevcut riskleri, ilgili ortağın salt kendi insiyatifine bırakmadan çözümüne yardımcı olmalıdır. Genellikle ortaklar arasından bu görevi yerine getirebilecek tecrübe ve bilgi sahibi bir kiģi, risk ve bağımsızlık lideri olarak atanmalıdır.
Yönetişim Yukarıda detaylı olarak açıklanan mesleki standart ve etik kuralların gerektirdiği kurumsallaģma dıģında, sadece birden fazla ortağı olması dıģında bir özelliği olmayan mesleki hizmet firması ile, kurumsallaģmıģ bir mesleki hizmet firması arasındaki en büyük farklardan biri, kurumsallaģmıģ mesleki hizmet firmalarının önceden belirlenmiģ ve ortaklar arasında mutabık kalınmıģ, yazılı prosedürlere göre yönetilmeleridir. Keyfiliyi önleyen prosedürler olması ortaklar arasındaki iliģkilerdeki belirsizliği azaltmakta ve ortakların birbirine olan güvenini artırmaktadır. KurumsallaĢmıĢ mesleki hizmet firmalarında ortaklığın yönetici pozisyondaki ortaklarının belirlenmesi, görev süreleri, görevden ayrılmaları, sorumlulukları ve yetkileri, ortakların önceden mutabık kaldıkları prosedürlere göre belirlenir. Böylelikle çok ortaklılık, çok baģlılık anlamına gelmez ve mesleki hizmet firmasını gereksiz riske sokacak davranıģlar önlenmiģ olur. Ayrıca kurumsallaģmıģ mesleki hizmet firmalarında, karların ortaklar arasındaki dağılımı, sermaye oranından bağımsız olarak, tecrübe, ortaklığa olan katkı, kaliteye ve bağımsızlık kurallarına verilen önem gibi, yine önceden mutabık kalınan kar dağıtım modeline göre yapılır. Ortakların kazancında performans önemli bir kriterken, ortaklığa yapılan katkının belirlenmesinde salt finansal baģarıdan ziyade ortaklık içinde alınan diğer görevlerde dikkate alınır. KurumsallaĢmıĢ mesleki hizmet firmalarının kar dağıtım modelleri sayesinde, ortakların zaman zaman gösterebilecekleri ve ileride düzelecek olan performans düģüklüklerinin kazançlarını etkilemesinin önüne geçilir, böylelikle ortaklar arasındaki dayanıģma sağlamlaģtırılır. Eğitim ve insan kaynağı Bağımsız denetçilerin kendilerinden beklenenleri yerine getirebilmeleri için gerekli mesleki donanım ve titizliği sağlayabilecekleri bir ortamın yaratılması da gerekmektedir. KurumsallaĢma sayesinde belirli bir büyüklüğe eriģmiģ kuruluģlar iģletme içinde, eğitimin süreklilik kazanmasını sağlayacak gerekli kadro ve finans gücüne eriģmektedirler. Mesleki hizmet kuruluģlarında eğitimin sürekliği, hem kuruluģun büyümesine katkıda bulunacak yeni uzman kadroların yetiģmesini sağlayacak hem de kuruluģun müģterilerinin ve kamuoyunun nezdinde saygınlığının artmasına sebep olacaktır. Öte yandan mesleki hizmet kuruluģlarının en önemli kaynağı sahip oldukları mesleki personeldir. KurumsallaĢmıĢ mesleki hizmet kuruluģlarında, mesleki personelin iģe alınması, eğitimi, performans ölçümü ve geliģiminden sorumlu bir kurumsal insan kaynakları bölümünün oluģturulması gerekmektedir. Bu da ancak kurumsal bir yapıda mümkün olabilecektir.
Çalışan memnuniyeti BaĢarılı mesleki hizmet firmalarının ortaklarının neredeyse tümü, iģ yaģamlarına baģlangıç seviyesi olan asistanlık mertebesinde baģlamıģ ve göstermiģ oldukları performans sayesinde firmanın hissedar ortağı olmuģlardır. Dünyanın çok az mesleği maaģlı çalıģan olarak iģe girilen bir firmanın, kazançlarına ortak bir hissedarı olunmasına izin vermektedir. KurumsallaĢmıĢ mesleki hizmet firmalarında, ortaklar belli bir yaģa erdiklerinde emekli olarak firmadan ayrılmakta ve sürekli olarak yeni ortaklara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durum, çalıģanların gerekli performansı gösterdiklerinde kariyerlerinde ulaģabilecekleri pozisyonu net olarak görebilmelerine ve motive bir biçimde çalıģmalarına yol açmaktadır. Böylelikle mesleki hizmet firmaları müģteri hizmetinde ihtiyaç duydukları azimli, çalıģkan ve motive mesleki personel sahibi olmakta ve gerek firmanın büyümesinde gerekli yakıt olarak, gerekse firmanın büyümesinin devamlılığını sağlayacak Ģekilde usta çırak iliģkisi içinde gelecekteki ortaklarını yetiģtirmektedir. Teknik altyapı Mesleki hizmet kuruluģlarında müģteriler ve müģterilere sunulan hizmetler gerek yönetsel, gerekse kalite kontrol ve bağımsızlık kuralları gereği sistemsel bir Ģekilde takip edilmelidir. Yapılan hizmetin içeriği, bağımsızlığı zedeleyip zedelemediği, hizmetin kimler tarafından verildiği, harcanan saatler, yapılan masraflar ve düzenleyici kuruluģlara yapılacak bildirimler takip edilmeli ve bunu sağlamak için bir yönetim bilgi sistemi oluģturulması gerekmektedir. Büyümenin kontrollü olmasını sağlayacak bu sistemin kurulması, gerekli kadronun oluģturulması ve oluģan maliyetin karģılanması ancak kurumsal bir kimlik kazanmıģ kuruluģlarda mümkün olmaktadır. Bilinirlik ve güven Muhasebe ve bağımsız denetim mesleğinde güven ve bilinirlik gerek hizmet alan müģteriler, gerekse bu hizmetten faydalanan diğer kiģi veya kuruluģlar (yatırımcı, finansal kuruluģlar vb.) açısından son derece önemlidir. Bağımsız denetim mesleğinde kurumsallaģma sonucu ilgili kuruluģun bilinirliğinin ve göstermekte olduğu hizmete olan güvenin artması, vermekte olduğu mesleki hizmetlere olan talebin de artmasına sebep olacaktır. KurumsallaĢmıĢ mesleki hizmet firmaları bu sayede, bilinirliği yüksek bir marka haline gelebilirler ve sadece yerel bilinirlik dıģında uluslararası bilinirlikte kazanabilirler. Bilinirliği artan mesleki hizmet firmalarının, mesleki üst kuruluģlarda ve diğer kamuoyu faaliyetlerinde temsil edilme fırsatları da aynı oranda artmaktadır.
Kazançların artması Mesleki hizmet kuruluģlarında çalıģan personelin belli bir süre sonunda, kuruluģun ortağı haline gelerek, normal bir personele göre iģine çok daha bağlı bir Ģekilde çalıģarak ve kuruluģun yeni müģteriler kazanması için sürekli gayret göstererek kuruluģun büyümesini sağlayacaktır. Bu durumda mevcut tüm ortakların kazancının artmasına sebep olacaktır. Mesleki hizmet firmalarında ortaklar kendi Ģahsi bilgi ve zamanlarını ortaya koyarak çalıģtıklarından dolayı, tek baģlarına ortaya koyabilecekleri performans sınırlıdır. Halbuki kuruluģlarını kurumsal bir kimliğe kavuģturarak büyümelerini ve dolayısıyla kazançlarınıda katlayarak attırabileceklerdir. Sonuç Mesleğimizde önemli değiģikliklerin gerçekleģmekte olduğu bu süreçte, birlikten güç doğar ilkesi ile meslektaģlarımızın bir araya gelerek, yukarıda değinmeye çalıģılan kurumsal yapının getirdiği faydalardan yararlanarak kurumsallaģmıģ mesleki hizmet firmaları oluģturmaları gerek kendileri, gerekse toplumumuz için son derece yararlı olacağı kanaatini taģımaktayız.