Okul Öncesi Krefl Çocuklar nda Efüzyonlu Otitis Media *

TKBBV 2 Düzelti sonras kabul tarihi / Accepted after revision: Ocak / January 29, 1 Türk Otolarengoloji Turkish Archives of Otolaryngology Arflivi Okul Öncesi Krefl Çocuklar nda Efüzyonlu Otitis Media * A. Hidayeti, E. nci, N. Korkut, M. Ada, A. Kaytaz,. Devrano lu Otitis Media with Effusion in Pre-school Children Incidence of otitis media with effusion and negative pressure in the middle ear, their epidemiology and etiological factors were investigated in ears of 1 children in a kindergarten. The ages of 51 girls and 49 boys were between 3-6. The incidences of otitis media with effusion and negative pressure in the middle ear are higher in the kindergarten group with reference to the 2-6 age group of the normal population. The children carry etiologic and epidemiological risk factors originating from themselves, their families, their environment and day care facilities. Otitis media with effusion and negative pressure in the middle ear prevalence are high in these children. In preventive medicine these children must be followed with screening and routine examinations. In our study we detected otitis media with effusion in 19.5% and negative pressure in 7% of children who did not have any otologic complaints. According to our findings we concluded that the prevalence of otitis media with effusion and negative pressure had a tendency to decrease with age and increase with a history of passive smoking, family history of allergy and otitis media. Also in this study we did not find a significant difference in the prevalence of otitis media with effusion and negative pressure among the breast fed children who were grouped according to the duration of feeding. Key Words: Otitis media with effusion, negative pressure prevalence, kindergarten. Özet Bu çal flmada, yafllar 3-6 aras nda de iflen 51 i k z, 49 u erkek olmak üzere 1 krefl çocu unun kula nda efüzyonlu otitis media ve orta kulakta negatif bas nç prevalans tayini ve epidemiyolojik, etyolojik faktörler araflt r lm flt r. Efüzyonlu otitis media ve orta kulakta negatif bas nç prevalans n n özellikle 2-6 yafl grubu çocuklarda yüksek oldu u bilinmektedir. Çocuklar kendilerinden, ailelerinden, çevrelerinden ve günlük bak mevlerinden kaynaklanan etyolojik ve epidemiyolojik risk faktörleri tafl maktad rlar. Efüzyonlu otitis media ve orta kulakta negatif bas nç prevalans bu çocuklarda yüksektir. Koruyucu hekimlikte bu hastal klar n rutin tarama ve muayenelerle takip edilmesi gerekir. Çal flmam zda çocuklar n hiçbir otolojik flikayetleri yokken %19.5 oran nda efüzyonlu otitis media ve %7 oran nda negatif bas nç prevalans saptanm flt r. Yafl artt kça efüzyonlu otitis media ve negatif bas nç prevalans s kl n n azald, pasif sigara içiminin efüzyonlu otitis media ve negatif bas nç prevalans n artt rd, otitis media hikayesi olan ailelerin çocuklar nda prevalans n di er çocuklara göre daha fazla oldu u, allerji hikayesi olan ailelerin çocuklar nda yine daha s k görüldü ü ortaya ç km flt r. Çal flmam zda de iflik süre anne sütü ile beslenen gruplar aras nda efüzyonlu otitis media ve negatif bas nç prevalans bak m ndan belirgin bir fark saptanmam flt r. Anahtar Sözcükler: Efüzyonlu otitis media, negatif bas nç prevalans, anaokulu. Turk Arch Otolaryngol, 2; (1): 53-57 Türk Otolarengoloji Arflivi, 2; (1): 53-57 Dr. Ali Hidayeti, Dr. Ender nci, Dr. Naz m Korkut, Dr. Mehmet Ada, Dr. As m Kaytaz, Dr. rfan Devrano lu stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi Kulak Burun Bo az ve Bafl Boyun Cerrahisi Anabilim Dal * Bu çal flma 23-27 Eylül 1997 de, Antalya da düzenlenen 24. Ulusal Türk Otorinolaringoloji ve Bafl Boyun Cerrahisi Kongresi nde poster olarak sunulmufltur. Girifl Efüzyonlu otitis media (EOM) lokal ve genel enfeksiyon bulgular olmadan sa lam kulak zar arkas nda s v toplanmas ile karakterize bir otitis media 53

Hidayeti A ve ark. (OM) tipidir. Çocukluk döneminin en çok görülen kulak problemi olup, iflitme kay plar n n en s k nedenidir. Yaflam n ilk befl y l nda EOM insidans oldukça yüksektir. Birçok etyolojik faktörü olan bu hastal n oluflumunda çeflitli epidemiyolojik, ailesel ve çevresel faktörler de rol al r. 1 Bu çal flmada de iflik epidemiyolojik, ailesel ve çevresel faktörler çocuk yuvas nda bulunan 1 çocuk üzerinde incelenmifltir. Gereç ve Yöntem Bu çal flma Haziran 1995 de stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi Çocuk Yuvas nda bulunan yafllar 3-6 aras nda de iflen erkek ve k z toplam 1 çocu un kula üzerinde yap lm flt r. Epidemiyolojik bilgiler, yafl, cinsiyet, do um tart s, bebeklikte anne sütü ile beslenme süresi, ailede allerji hikayesi, çocuklar n sigara duman na maruz kal p kalmad, ailede otitis media hikayesi, sosyoekonomik durum, çocu un kreflte bulunma süresi gibi birçok faktör incelemeye al narak rutin KBB muayenesi yap ld. Otoskopik muayenede 98 çocukta kulak zarlar intakt olarak bulundu. 2 çocukta çift tarafl ventilasyon tüpü tespit edildi. 98 çocukta 196 kulak timpanometrik incelemeye tabi tutuldu. Ventilasyon tüpü olan 2 çocuk da di er çocuklarla birlikte çal flmaya dahil edildi. Otolojikli muayene otoskop veya mikroskopla yap ld ktan sonra timpanometrik ölçüm klini imizin Odyoloji Ünitesi nde mevcut Danplex Tymp. 82 cihaz ile yap ld. Aile büyüklerinin tüme yak n hastanemizde çal flan insanlar oldu u, sosyoekonomik faktörler olarak ele ald m z anne ve baban n e itim düzeyi, mesle i, aile bireylerinin say s, ailenin ayl k geliri ve evin yüzölçümü gibi de iflkenlerin aras nda benzerlik bulundu u için çal flma program ndan ç kart ld. Ayr ca kreflte bulunma süresi çocuklar n yafl na parelellik gösterdi i için, örne in 6 yafl nda olan çocuklar n tüme yak n 4 y l, 5 yafl çocuklar 3 y l, 4 yafl çocuklar 2 y l ve 3 yafl ndaki çocuklar n bir y - la yak n bir süre kreflte bulunduklar saptanarak yaflla ilgili prevalans n kreflte bulunma süresinin etkisini de yans taca düflünülerek kreflte kalma süresi çal flma d fl tutuldu. Bulgular Çal flmam zda toplam kulakta yap lan timpanometrik de erlendirme sonucu B tipi timpanogram %19.5, C2 tipi timpanogram %7 oranda bulunmufltur (fiekil 1). 1 9 7 5 3 1 fiekil 1. %53.5 A tipi %18. C1 tipi %7. %19.5 %2. Toplam kulakta yap lan timpanometrik de erlendirme sonucu (%). K z, erkek çocuklar aras nda EOM prevalans aç s ndan belirgin bir fark bulunmam flt r. Negatif bas nç prevalans (NBP) için k z çocuklarda oran %5.88 iken, erkek çocuklarda %8.16 olarak ortaya ç km flt r (fiekil 2). 1 B tipi timpanogram 3 yafl nda çocuklarda %33.33 iken, 4 yafl ndaki çocuklarda %, 5 yafl nda %11.36 ve 6 yafl nda % a inmifltir. Ayn flekilde çocuk yafl büyüdükce NBP nin azald gözlenmektedir. C2 tipi timpanogram 3 yafl ndaki çocuklarda %8.33 iken, 4 yafl nda %6.66, 5 yafl nda %6.81 olmufl ve 6 yafl ndaki çocuklarda %4.76 ya inmifltir (fiekil 3). Sigara duman na maruz kalanlarda B tipi timpanogram %24.13 iken, ailelerinde tütün kullan lmayan çocuklarda %13.9 olarak ortaya ç km flt r (fiekil 4). Ailede OM hikayesi pozitif olan 19 kiflide B tipi timpanogram %34.12, C2 tipi %15.78 iken, aile hi- C2 tipi B tipi fiekil 2. K z ve erkek çocuklarda EOM prevalans (%). Veritülasyon tüpü K z Erkek 54 Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume, Say / Number 1, 2

Okul Öncesi Krefl Çocuklar nda Efüzyonlu Otitis Media 1 9 7 5 3 1 3 yafl 4 yafl 5 yafl 6 yafl fiekil 3. Çocuklarda yafl ile de iflen EOM prevalans (%). 1 9 7 5 3 1 fiekil 4. Sigara + Sigara Sigara duman na maruz kalan ve kalmayanlar n EOM prevalans (%). kayesi negatif olan 81 kiflide B tipi timpanogram %16.4, C2 tipi %4.93 olarak saptanm flt r (fiekil 5). Ailede OM + Ailede OM 1 fiekil 5. Ailede otitis media (OM) hikayesi olanlarla, olmayanlar n karfl laflt r lmas (%). Allerji hikayesi pozitif olan 36 çocu un B tipi timpanogram %29.16, C2 tipi %9.72, negatif olan 64 çocu un B tipi %14.6, C2 tipi %5.46 olarak saptanm flt r (fiekil 6). Çal flmam zda çocuklar n %9 3 aydan daha fazla ve çocuklar n %5 sinden fazlas 6 aydan daha çok bir zaman anne sütü alm fllard r. Sadece bir çocuk anne sütü almam flt r. 3 aydan daha az, 3-6 ay ve 6 aydan daha fazla anne sütü alan gruplar n aras nda anlaml bir fark bulunmam flt r (fiekil 7). Allerji Hik. + Allerji Hik. 1 fiekil 6. Allerji hikayesi olanlarla, olmayanlar n karfl laflt r lmas (%). 1 3 aydan az 3-6 ay aras 6 aydan fazla fiekil 7. Anne sütü alanlarla, almayanlar n EOM prevelans (%). Tart flma Araflt rmac lar n ço u otitis media (OM), tekrarlayan OM ve efüzyonlu otitis median n (EOM) kreflte yaflayan çocuklarda önemli derecede fazla oldu- unu belirtmifllerdir. 2-6 Günlük bak m üniteleri enfeksiyon ajanlar n n tafl nmas için uygun ortamlard r. Bu ajanlar n tafl nmas sonucu OM dahil olmak üzere solunum yolu enfeksiyonlar ortaya ç kabilir. Tuba östaki disfonksiyonu; negatif bas nç prevalans (NBP) geliflimi ve EOM nin ortaya ç k fl nda çok önemli bir faktördür. 7 Bunun için NBP ve EOM birbirinden ayr iki problem olarak düflünülmemeli ve bütün çal flmalarda birlikte ele al nmal d r. Çal flmam zda toplam kulakta yap lan timpanometrik de erlendirme sonucu B tipi timpanogram %19.5, C2 tipi timpanogram %7 oran nda bulunmufltur. Çocuklar n herhangi bir otolojik flikayetlerinin olmamas dikkate al narak % civar nda EOM ve %7 civar nda NBP prevalans, toplu halde yaflayan çocuklarda asemptomatik EOM ve NBP nin ne derece yayg n oldu unu göstermektedir. Ayr ca çal flma zaman n n yaz aylar nda olmas dikkate al n rsa üst solunum yolu enfeksiyonlar n n yayg n oldu u k fl aylar nda bu problemin daha da ciddi boyutlara eriflece i bir gerçektir. Ülkemizde yap lan bir çal flmada 3-6 yafl okul öncesi prevalans %13.8 olarak saptanm flt r. 8 Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume, Say / Number 1, 2 55

Hidayeti A ve ark. Çal flmam zda k z, erkek aras nda EOM prevalans aç s ndan belirgin bir fark bulunmam flt r. NBP için k z çocuklarda oran %5.88 iken, erkek çocuklarda %8.16 olarak ortaya ç km flt r. Daha erken yaflta ilk otit epizodu geçirenler, daha geç yaflta ilk otit epizodu geçirenlere göre kal c orta kulak efüzyonu bak m ndan daha yüksek risk alt ndad rlar. 9,1 Burada altta yatan neden tuba östakinin anatomik, fizyolojik ve immunolojik disfonksiyonu olabilir. Ayr ca nazofarenksin anatomik özellikleri ve orta kulak mukozas n n immunolojik matüritesi önemli olabilir. 11 Yafl ve EOM aras ndaki iliflkiyi araflt ran çal flmalara göre OM insidans ve prevalans okul öncesi y llarda zirveye ulafl r, daha sonra yafl büyüdükçe azal r. 12,13 Bu zirvenin en çok yaflam n 2. y l nda oldu- u düflünülür. 9 OM ile yafl aras ndaki ters orant yenido an ve erken yafltaki çocuklar n solunum yolu enfeksiyonlar na karfl daha çok risk tafl mas, immün yetmezlik ve tuban n durumuna ba lanabilir. Çal flmam zda fiekil 3 te görüldü ü gibi, yafl artt kça EOM prevalans nda bariz bir düflüfl görülmektedir. B tipi timpanogram 3 yafl nda çocuklarda %33.33 iken, 4 yafl ndaki çocuklarda %, 5 yafl nda %11.36 ve 6 yafl nda % a inmifltir. Ayn flekilde çocuk yafl büyüdükce NBP nin azald gözlenmektedir. C2 tipi timpanogram 3 yafl ndaki çocuklarda %8.33 iken, 4 yafl nda %6.66, 5 yafl nda %6.81 olmufl ve 6 yafl ndaki çocuklarda %4.76 ya inmifltir. Rasmussen ve ark. ailenin tütün içimi ile EOM riski aras nda bir iliflki bulunmad n bildirmifllerdir. 14 Kramer ve ark. evde günde 2 paket sigara içen kifli varsa bu evde persistan orta kulak efüzyon riskinin 3 kat, 3 paketten fazla sigara içilirse riskin 4 kat artt n ortaya koymufllard r. 15 Çal flmam zda sigara duman na maruz kalan 58 çocuk ve maruz kalmayan 42 çocu un durumu ele al nm flt r. Sigara duman na maruz kalanlarda B tipi timpanogram %24.13 iken, ailelerinde tütün kullan lmayan çocuklarda %13.9 olarak ortaya ç km flt r. Bu da ailede sigara içiminin çocuk sa l üzerine etkisini ortaya koymaktad r. Birçok çal flmada OM, tekrarlayan OM ve EOM nin ailevi yatk nl bildirilmifltir. 2,13,15 Bu yatk nl k ortak genler, çevre veya her ikisinden kaynaklanabilir. Çal flmam zda anne, baba ve kardefllerde OM hikayesi olan ve olmayan çocuklar n aras ndaki fark ele al nm flt r. Aile hikayesi pozitif olan 19 kiflide B tipi timpanogram %34.12, C2 tipi %15.78 iken, aile hikayesi negatif olan 81 kiflide B tipi timpanogram %16.4, C2 tipi %4.93 olarak saptanm flt r. Otitis media hikayesi olan ailelerin çocuklar nda EOM prevalans n n yaklafl k 2 kat, NBP prevalans n n 4 kat fazla oldu u görülmektedir. Allerjinin EOM de etkili olup olmad tart flmal - d r. Ancak bilimsel çal flmalar n ço u allerjinin çok etkili olmad n gösteriyor. Teele ve ark., yapt klar çal flmalarda kiflisel ve ailesel allerjisi olan çocuklarda EOM ve rekürren OM insidans nda bir art fl olmad n belirtmifllerdir. 13 Baz çal flmalarda EOM li çocuklarda %25-35 oranda allerji saptanm flt r. Çal flmam zda allerji hikayesi pozitif olan 36 çocu un B tipi timpanogram %29.16, C2 tipi %9.72, hikayesi negatif olan 64 çocu un B tipi %14.6, C2 tipi %5.46 olarak saptanm flt r. Anne sütü ile beslenmenin OM den korunma sa lad bir çok çal flmada gösterilmifltir. 12,16-18 Büyük bir prospektif çal flmada anne sütü ile beslenmenin EOM'n n süresinin k salt lmas n sa lad n ortaya koymufltur. 13 Çal flmam zda çocuklar n %9 3 aydan daha fazla ve çocuklar n %5 sinden fazlas 6 aydan daha çok bir zaman anne sütü alm fllard r. Sadece bir çocuk anne sütü almam flt r. 3 aydan daha az, 3-6 ay ve 6 aydan daha fazla anne sütü alan gruplar n aras nda anlaml bir fark bulunmam flt r. Sonuç Çal flmam zda çocuklar n hiçbir otolojik flikayetleri yokken %19.5 oran nda EOM ve %7 oran nda NBP saptanm flt r. Yafl artt kca EOM ve NBP s kl n n azald, pasif sigara içiminin EOM prevalans n art rd n, otitis media hikayesi olan ailelerin çocuklar nda EOM ve NBP nin di er çocuklara göre daha fazla oldu u, allerji hikayesi olan ailelerin çocuklar nda EOM ve NBP nin daha s k görüldü ü ortaya ç km flt r. De iflik süre anne sütü ile beslenen gruplar aras nda EOM ve NBP prevalans bak m ndan belirgin bir fark saptanmam flt r. 56 Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume, Say / Number 1, 2

Okul Öncesi Krefl Çocuklar nda Efüzyonlu Otitis Media Kaynaklar 1. Austin FD. Catarrhal diseases of the middle ear. Diseases of the Nose, Throat, Ear, Head, and Neck de. Ed. Ballenger JJ. 14. bask. Philadelphia, Lea and Febiger, 1991; 111. 2. Black N. The aetiology of glue ear- a case-control study. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 1985; 9(2): 121-33. 3. Fleming DW, Cochi SL, Hightower AW, Broome CW. Childhood upper respiratory tract infections: to what degree is incidence affected by day-care attendance? Pediatrics 1987; 79(1): 55-. 4. Stahlberg MR, Ruuskanen O, Virolainen E. Risk factors for recurrent otitis media. Pediatr Infect Dis J 1986; 5(1): 3-2. 5. Tainio VM, Savilahti E, Salmenpera L, Arjomaa P, Siimes MA, Perheentepa J. Risk factors for infantile recurrent otitis media: atopy, but not type of feeding. Pediatric Res 1988; 23(5): 59-12. 6. Tos M, Poulsen G, Borch J. Tympanometry in 2-year old children. ORL J Otorhinolaryngol Relat Spec 1978; (2): 77-85. 7. Casselbrant ML, Brostoff LM, Cantekin EI ve ark. Otitis media with effusion in preschool children. Laryngoscope 1985; 95: 428-36. 8. Demireller A. lkokul önces çocuklarda seröz otitis media insidans. Uzmanl k Tezi. Ankara Üniversitesi T p Fakültesi K.B.B. Anabilim Dal, Ankara, 1985. 9. Marchant CD, Shurin PA, Turczyk VA, Wasikowski DE, Tutihasi MA, Kinney SE. Course and outcome of otitis media in early infancy: a prospective study. J Pediatr 1984; 14(6): 826-31. 1. Shurin PA, Pelton ST, Donner A, Klein JO. Persistence of middle ear effusion after acute otitis media in children. N Engl J Med 1979; 3(): 1121-3. 11. Infante-Rivard C, Fernandez A. Otitis media in children: frequency, risk factors and research avenues. Epidemiol Rev 1993; 15(2): 444-65. 12. Stewart I, Kirkland C, Simpson A ve ark. Some factors of possible etioligic significance related to otitis media. Recent Advances in Otitis Media with Effusion da. Ed. Lim DJ. Philadelphia, Bc Decker Inc., 1984; 25-7. 13. Teele DW, Klein JO, Chase C, Menyuk P, Rosner BA. Otitis media in infancy and intellectual ability, school achievment, speech, and language at age 7 years. Greater Boston Otitis Media Study Group. J Infect Dis 199; 162(3): 685-94. 14. Schuknecht HN, Gulya AJ. Anatomy of Temporal Bone with Surgical Implatications. Philadelphia, Lea Febiger, 1986; 45-19. 15. Kraemer MJ, Richardson MA, Weiss NS ve ark. Risk factors for persistent middle-ear effusion. Otitis media, catarrh, cigarette smoke exposure, and atopy. JAMA 1983; 249(8): 122-5. 16. Cunningham AS. Morbidity in breast-fed and artificially fed infants. J Pediatr 1977; 9(5): 726-9. 17. Schaefer O. Otitis media and bottle feeding. An epidemiological study of infant feeding habits and incidence of recurrent and chronic middle ear disease n Canadian Eskimos, Can J Pub Health 1971; 62(6): 478-89. 18. Strangert K. Otitis media in young children in different types of day-care. Scand J Infect Dis 1977; 9(2): 119-23. letiflim Adresi: Dr. Ender nci stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi KBB ve Bafl Boyun Cerrahisi Anabilim Dal K.M.Pafla 3433 STANBUL Tel: (212) 588 48 / 1519 e-posta: enderinci@hotmail.com Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume 39, Say / Number 4, 1 57