AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE YARGI KURULLARI Yargının bağımsızlığını temin etmek ve güçlendirmek; başta hakimler ve savcılar olmak üzere yargı mensuplarının mesleğe kabulleri, tayinleri, terfi ve disiplin işlemleri gibi konularda kararlar almak üzere, bir çok Avrupa ülkesinde değişik adlar altında bir yargı kurulu oluşturulmuştur. Avrupa ülkelerindeki bu kuruluşların her biri gerek oluşum, gerek yetki ve sorumlulukları bakımından farklılıklar arz etse de, bu kurulların incelenmesinde ilk göze çarpan husus, oluşum ve sorumluluk bakımından bir Kuzey-Güney ayrımının oluştuğudur. Güney Avrupa ülkelerinde yüksek yargı kurulları, hakim ve/veya savcıların mesleğe kabul, tayin, disiplin işlemleri vs. alanında sorumluluk sahibi iken, Kuzey Avrupa ülkelerinde bu kurullar yukarıda sayılan yetkilerden ziyade yargının daha verimli işleyişi konusunda icra organlarına tavsiyelerde bulunma, yargıya tahsis edilen bütçenin idaresi, teknik imkanlar bakımından desteklemek ve mahkemelerin yönetimi gibi daha geniş konularda söz sahibi olmaktadırlar. 1 Göze çarpan bir diğer husus ise Güney Avrupa Aksında hakim ve savcılık mesleği bir bütün olarak kabul edilmekte ve bu nedenle genellikle hakim ve savcılar için tek bir Kurul veya Konsey oluşumuna gidilmektedir. Oysa ki, Kuzey Avrupa Arkında biraz Common-law sistemi biraz da İskandinav hukuk sisteminin etkisi ile savcılık teşkilatı ile hakimlik teşkilatı birbirlerinden tamamen ayrı şekilde örgütlenmiş, mesleğe alınma usulleri, mesleki kuralları, yönetsel organları vs. tamamen farklı gelişmiş ve neticede de Yargı Kurulu terimi bu ülkeler için sadece hakimlik mesleğini içeren bir yapılanmayı ifade eder olmuştur. Zaten Güney Avrupa da geleneksel şekilde Konsey yapılanması süregelmekteyken, Kuzey Avrupa da bu oluşumlar son çeyrek asırda gelişim göstermeye başlamış ve Hollanda, Danimarka, İrlanda, Polonya gibi ülkeler Konseylerini ancak son 10 yıl içinde hayata geçirebilmişlerdir. Celalettin Dönmez-Adalet Bakanlığı Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Tetkik Hâkimi Her hakkı mahfuzdur. Bu çalışmada yer alan ifade ve düşünceler yazarın şahsına ait olup, hiçbir şekilde Adalet Bakanlığı nın resmi görüşünü yansıtmamaktadır. 1 Wim Voermans, (1999), Councils for the Judiciary in the EU Countries, http://taiex.be/library/councils/councils.html, [Erişim:27.05.2005]
Bu ayrıksı durum İskandinav ve İngiliz hukukçuların Türk Yargı Sistemi hakkında hazırlamış oldukları raporlarda kendini göstermiş, Kıta Avrupası ve Roma Hukuku geleneğine sahip ülkelerin sistemini benimseyen ve Güney Avrupa ülkelerindeki yargı örgütlenmesi ile benzerlikler arz eden Türk yargı mekanizması kıyasıya eleştirilmiştir. Bu çalışma, yargının idaresinde söz sahibi olan kurul veya konseylerin Avrupa Birliği ülkelerinde ne şekilde örgütlendiği, yetkilerinin sınırları, üyelerin ne şekilde seçildiğini ortaya koymaya çalışacaktır. Hatırda tutulması gereken bir husus Almanya, Lüksemburg, Avusturya ve Finlandiya gibi AB üyesi ülkelerde bir Kurul veya Konseyin oluşumuna ihtiyaç duyulmadığıdır. Bu nedenle bu bölümde bu ülkelere ve Litvanya, Letonya, Estonya gibi küçük ülkelere yer verilmeyecektir. 1.FRANSA Yargı bağımsızlığını sağlamak üzere 1946 yılında Hâkimler (ve Savcılar) Yüksek Konseyi kurulmuştur. 1958 Anayasası kurumu anayasal bir kurum haline getirmiştir. Üye Sayısı ve Oluşum:1993 yılından beri Konseyin 16 üyesi bulunmaktadır. Atama yoluyla 4 üye Konsey de görev almaktadır. Bu üyelerin 1 ini Senato, 1 ini Millet Meclisi Başkanı seçmekte, 1 ini Sayıştay 1 ini de Danıştay seçmektedir. Konsey üyelerinin çoğunluğunu bizzat yargı mensupları kendi aralarından seçmektedir. Bunlardan altısını kürsüdeki hâkimler, altısını da savcılar seçmektedir. Devlet Başkanı ve Adalet Bakanı Konsey in doğal üyesidirler. Konseyin başkanlığını Cumhurbaşkanı, yardımcılığını Adalet Bakanı yapmaktadır. Konsey kararlarına karşı Danıştay a başvurmak mümkündür. Konsey, hakimler ve savcılarla ilgili işlere ayrı ayrı bakan iki alt bölümden oluşmaktadır. Devlet Başkanı ve Adalet Bakanı haricinde tüm üyelerin katılımıyla toplanan Konsey, hakim ve savcılarla ilgili disiplin işlerini karara bağlamaktadır. Sekreterya hizmetleri Adalet Bakanlığı tarafından yerine getirilmektedir. Yüksek Konsey in kendisine ait binası bulunmamakta ve toplantılarını Devlet Başkanlığı na ait bir binada veya Adalet Bakanlığı nda gerçekleştirmektedir. 2
Konsey in yetkileri iki önemli alt başlıkta toplanabilir: 1. Hakimlerin ve savcıların atamalarını kararlaştırmak, 2.Hakim ve savcılarla ilgili disiplin işlerini yürütmek 2.İTALYA Yargının bağımsızlığını teminat altına almak için Anayasa nın 105. maddesiyle 1947 yılında İtalyan Yüksek Yargı Konseyi kurulmuştur. Konsey in halihazırda 27 üyesi bulunmaktadır. Konsey her dört yılda bir tamamen yenilenir. Konseyin Oluşumu: Konsey in Başkanı Devlet Başkanı dır. Ancak Devlet Başkanı nın Konsey deki yetkileri semboliktir ve esaslı konuların görüşüldüğü toplantılara katılmaz. Yargıtay 1. Başkanı ve Yargıtay Başsavcısı Konsey in doğal üyeleridir. 16 üye yargı mensupları arasından ve yargı mensupları tarafından seçilir. Bu seçimin gerçekleşmesinde tamamıyla İtalyan Hakimler Birliği nin etkisi görülmektedir. 8 üye ise yargı mesleği dışındaki, fakat hukukçu olan kişiler arasından Parlamento tarafından seçilir. Bu kişiler en az 15 yıllık meslek tecrübesi olan hukuk akademisyenleri, avukatlar vb.dir. Adaylar siyasi partiler tarafından Parlamento ya sunulur ve Genel Kurul tarafından gizli oyla seçilirler. Konsey in Yetkileri Hakimlerin ve savcıların; İşe alınması ve atama kararlarını gerçekleştirmek Terfi işlemlerini gerçekleştirmek Disiplin işlemlerini yürütmek ve karara bağlamak (Disiplin cezaları; uyarı, kınama, kademe ilerlemesinin durdurulması, yer değiştirme ve ihraçtan oluşmaktadır.) Kanunların uygulanmasını gösteren genelge, tebliğ gibi belgeleri çıkarmak Konsey İtalyan Anayasası uyarınca kurulmuş olan bir idari organ olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle Konsey in atamalara ilişkin kararlarının idare 3
mahkemelerinin denetimine tabi olması hususunda bir şüphe bulunmamaktadır. Konsey in disiplin işlemleri ile ilgili kararları ise Yargıtay nezdinde yargısal denetime tabidir. 3.İSPANYA İspanya Anayasasının 117/1. maddesi uyarınca yargı ancak yargı mensupları tarafından idare edilebilir. İspanya yönetim bakımından otonom bölgelere ayrılmış olsa da yargı bir bütündür. Diğer bir anlatımla otonom bölgelerde ayrı bir yargı ve mahkeme sistemi bulunmamaktadır. Yargı Genel Konseyi anayasa uyarınca oluşturulmuş bir organdır ve 20 üye ve bir başkandan oluşmaktadır. Başkan haricindeki 20 üye Parlamentonun (10 üye Senato, 10 üye de Temsilciler Meclisi tarafından 3/5 çoğunlukla seçilir) tavsiyesi üzerine Devlet Başkanı tarafından beş yıllık bir süre için atanmaktadır. 12 üye yargı teşkilatı içinden seçilmekte, geriye kalan 8 üye ise avukat ve diğer hukuk mesleklerinden seçilmektedir. 2 Konsey in yetkileri arasında; hakimlerin atanması, terfilerinin değerlendirilmesi, teftiş edilmesi, disiplin işlemlerinin karara bağlanması bulunmaktadır. Ayrıca; hakimlik sınavlarının gerçekleştirilmesi, Adalet Akademisinin yönetimi, mahkemelerin iş yükünün belirlenmesi de Konseyin görevleri arasındadır. Konsey çok önemli yetkilerle donatılmış olması nedeniyle Parlamento ya karşı sorumludur. Konsey Başkanı Parlamento nun her iki kanadını da her yıl ziyaret eder ve faaliyetler hakkında Parlamentoyu bilgilendirir. Konsey in idari işlemleri yargısal denetime açık bulunmaktadır. Konsey sahip olduğu yetkileri, Yargıtay, istinaf mahkemeleri ve ilk derece mahkemeleri seviyesinde oluşturulan yargı yönetimleriyle paylaşabilir. Ancak yargı yönetim birimleri Konsey e karşı sorumludur ve onun emirlerine uymak durumundadır. 4.BELÇİKA 2 Prof. Wim Voermans &Dr.Pim Albers, (2003), Councils for the Judiciary in EU Countries s.11 4
Belçika Yüksek Yargı Konseyi 1 Mart 2000 tarihinde faaliyete geçmiştir. Dayanağı Anayasanın 151. maddesidir. Temsilciler Meclisi tarafından belirlenen bütçede kendisine 2003 yılında 5.700.000 EURO luk bir bütçe tahsis edilmiştir. Yüksek Yargı Konseyi Parlamentonun denetimine tabidir. Yüksek Konsey her ay toplanmaktadır. Oluşum: Yüksek Yargı Konseyinin Genel Kurulu 44 üyeden oluşmaktadır. 22 üye Fransızca konuşan, diğer 22 üye ise Felemenkçe konuşan topluluktan seçilmektedir. Üyelerin 22 si hakim-savcı kökenli olmak zorundayken kalan 22 üye avukat, öğretim üyesi, sivil toplum örgütlerinin temsilcileri arasından gelmektedir. Konsey in Genel Kurulunun yanında bir de Yürütme Kurulu bulunmaktadır. Yürütme Kurulu 4 üyeden oluşmaktadır. Yürütme Kurulu Genel Kurul tarafından onaylanmaktadır. Her üye dönüşümlü olarak birer yıl Konsey in başkanlığını üstlenir. Sekreterya: Konsey sekreteryası 17 hukukçu ve 30 idari asistandan oluşmaktadır. Yetkileri: Hakim ve savcıların atanması konusunda Adalet Bakanlığı tarafından önerilen listeyi Kral a sunmak. Hakimleri ve savcıları eğitmek Hakim ve savcılık mesleğine giriş sınavlarını gerçekleştirmek. Adalet Bakanlığına ve Parlamento ya yargının işleyişi ile ilgili tavsiyeler sunmak. Adalet Bakanlığına ve Parlamento ya yargının işleyişinin geliştirilmesi ile ilgili projeler sunmak Yargının işleyişi ile ilgili olarak sunulan şikayetleri değerlendirmek. 5.HOLLANDA Hollanda Parlamentosu tarafından kabul edilen ve 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Yargı Konseyi Yasası ile yargının organizasyonu ve idaresi yeniden 5
tanzim edilmiş ve Ulusal Yargı Konseyi adında yeni bir Konsey oluşturulmuştur. Adalet Bakanı ile mahkemeler arasındaki iletişim, Konsey aracılığı ile temin edilecektir. Konsey in Oluşumu: Konsey 5 üyeden müteşekkildir. Başkanı da içeren 3 üyenin yargı mensubu olması gerekir. 2 üye daha önceden idari organlarda üst düzey görevde bulunmuş kişiler arasından seçilir. Yargı Konseyinin tüm üyelerini Adalet Bakanı 6 şar yıllık dönem için atar. Üyeler aynı görev için yeniden atanabilirler. Konseyin kendisine ait binası ve 135 kişiden oluşan bir sekreteryası bulunmaktadır. Konsey in Görev ve Yetkileri Hollanda Yargı Konseyi yargı sisteminin bir parçası olmakla birlikte yargıyı kendi başına yönetme yetkisi bulunmamaktadır. Sadece daha önceden Adalet Bakanlığı na ait olan yetki ve görevlerin bir kısmı Konseye devredilmiştir. Konseye devredilen yetkiler; Yargıya ait bütçe ve bütçenin mahkemelerin ihtiyacına göre tahsislerine karar vermek, Yargının (mahkeme teşkilatının) idaresi, Yargıçların niteliklerinin geliştirilmesi, Danışma görevleri ile donatılmıştır. Mahkemelerin Konseye karşı yargısal anlamda herhangi bir sorumluluğu bulunmazken, idari anlamda özellikle kendilerine performans kriterine göre tahsis edilen bütçenin yönetimi konusunda Konseyin denetimine tabidir. Ancak yüksek yargı organları bu denetimin kapsamı dışındadır. Konseye ayrıca yargı alanında politika belirleme yetkisi de verilmiş olup; adli işbirliği, personel yönetimi ve atamalar, otomasyon, idari organizasyon, lojman ve güvenlik gibi konular bu kapsamda değerlendirilmektedir. 6
Hollanda Anayasası Konsey kararlarının yargıya götürülmesine dair kısıtlayıcı bir hüküm içermemektedir. 6. PORTEKİZ 3 1976 yılında anayasal statüye kavuşan Portekiz Yüksek Yargı Konseyi, yargı alanında yönetim ve disiplin konularında en üst organdır. İlk kurulduğu yıllarda sadece hakimlerden oluşan Konsey, daha sonra yargı dışından da üyelere sahip olmaya başlamıştır. Oluşumu: Konsey 16 üyeden ve bir Başkandan oluşmaktadır. Başkan aynı zamanda Yüksek Temyiz Mahkemesi Başkanıdır. Konseyin yargı kökenli üyelerinin dağılımı şu şekildedir: Başkan Yardımcısı bir yüksek mahkeme hakimidir. İki hakim istinaf mahkemesinden gelmekte, 4 hakim de ilk derece mahkemeleri temsil etmektedir. Konseye yargı dışından gelen 2 üyeyi doğrudan Devlet Başkanı atamakta, geriye kalan 7 üye de Parlamento tarafından seçilmektedir. Konsey in merkezi Lizbon da olup kendine ait binasında 25 kişilik bir sekreterya ile faaliyetlerini yürütmektedir. Görev ve Yetkileri Konseyin yetkileri yalnızca adli hakimleri kapsamaktadır. İdari hakimler ve savcılar için de benzer yapıda fakat ayrı birer Konsey bulunmaktadır. Konseyin başlıca görevleri; Hakimlerin; atanması, yer değiştirmesi, terfisi, meslekten uzaklaştırma ve diğer disiplin işlemleri, mesleki bakımdan değerlendirilmeleri, Genel olarak yargı ile ilgili mevzuat hakkında görüş bildirme, Yargının verimliliği ve etkinliğini artırmaya yönelik olarak Adalet Bakanlığı na öneri ve tavsiyelerde bulunma, Adli hizmetlere ilişkin olarak denetleme, soruşturma ve araştırmaları gerçekleştirme, İşyükünün artış gösterdiği durumlarda öncelikli olarak görülmesi gereken davaları belirlemek 3 Portekiz Yargı Konseyi ile bilgiler Avrupa Yargı Konseyleri Ağı ndan temin edilmiştir. Erişim Adresi: www.encj.net 7
Parlamento ya faaliyetleri ile ilgili olarak yıllık raporlar sunmak Yargı mensuplarının disiplin ve terfilerine ilişkin kararlar için sundukları itirazları değerlendirmek. 7.POLONYA 4 Hakimlerin ve mahkemelerin bağımsızlığını koruma amacını taşıyarak 23 Şubat 1990 tarihinde kurulan Polonya Ulusal Yargı Konseyi, Polonya Anayasasında gerçekleştirilen 2 Nisan 1997 tarihli değişiklikle anayasal statüye kavuşmuştur. Anayasa değişikliği gerçekleştirilirken Konsey in yapısında da değişiklikler olmuş ve Konsey oldukça kuvvetli bir konuma getirilmiştir. Oluşumu, yetki ve görevleri, kurumsal yapısı detayları ile Anayasa da düzenlenmiştir. Konsey Anayasa da Yargı bölümü içinde değerlendirilmiş ve sahip olduğu yetkiler bakımından daha çok bir yargısal organ olarak değerlendirilmiştir. Konsey in Oluşumu: Toplam üye sayısı 25 tir. Konsey in Üyeleri: Yargıtay Birinci Başkanı Adalet Bakanı Yüksek İdare Mahkemesi Başkanı Polonya Devlet Başkanı tarafından atanan bir üye Yargıtay, adli ve idari yargı hakimleri arasından seçilen 15 üye Temsilciler Meclisi tarafından seçilen 4 milletvekili Senato tarafından seçilen 2 senatörden oluşmaktadır. Konsey üyelerinin görev süresi 4 yıldır. Konsey in Görevleri Konseyin temel görevi Yargıtay ve Yüksek İdare Mahkemesi üyelikleri için adayları değerlendirip, atama yetkisine sahip olan Devlet Başkanına öneride bulunmaktır. Aynı şekilde ilk derece adli, idari ve deniz mahkemeleri hakim adaylarını inceleyip, mesleğe kabul konusunda değerlendirmelerde bulunur. Değerlendirmeler neticesinde Konsey atama yetkisini elinde bulunduran Devlet Başkanına bu hususta teklifini sunar. 4 Polonya Ulusal Yargı Konseyine ilişkin bilgiler Avrupa Yargı Kurulları Ağı nın web sayfasından temin edilmiştir. Erişim Adresi: http://195.55.151.16/encj/ 8
Konsey atamaya ilişkin yetkilerin dışında yargı ile ilgili olarak çıkarılan kanunların anayasallığının değerlendirilmesi konusunda Anayasa Mahkemesine başvurma hakkına sahiptir. Konsey ayrıca; Emekliye ayrılmak isteyen hakimlerin başvurularını değerlendirir. 65 yaşına erişen hakimlerin meslekte kalıp görevlerine devam konusunda karar verir. Emekliye ayrılan hakimlerin tekrar mesleğe dönmeleri konusunda başvuruları inceler. İlk derece mahkemelerde görev yapan hakimler için bir disiplin savcısı seçer İlk derece mahkeme başkanlarının başkan ve yardımcılarının atanması ve görevden alınması konusunda görüş bildirir. 8-İSVEÇ İsveç Yargı Konseyi: İsveç te yargının genel anlamda idaresi Dolmstolsverket (İsveç Yargı Konseyi ya da Ulusal Mahkemeler Yönetimi) adıyla anılan ve 1975 yılında, Jönkopping kentinde kurulmuş olan, bağımsız bir idari organ tarafından yürütülmektedir. Aslında bu Konsey, yargı ile siyasi otorite arasında bir nevi aracı görevini üstlenmekle birlikte önemli yetkilere sahiptir. İsveç Yargı Konseyi nin yetkisi sadece hakimlerle ilgili düzenlemeler hakkında olup, savcılar için bu sistemden farklı bir rejim uygulanmaktadır. İsveç Yargı Konseyinin başında bir Genel Müdür bulunmaktadır. Söz konusu organ, genel müdürün yanı sıra; Hükümet tarafından ataması yapılan 6 hakim, 2 parlamenter, ve 2 sendika (meslek birliği) temsilcisi olmak üzere toplam 11 üyeden oluşmaktadır. İsveç Yargı Konseyi nin başlıca görevleri arasında; Parlamento ya yargı için bir bütçe taslağının teklif edilmesi ve bunun Hükümet ile müzakere edilmesi, Parlamento tarafından kabul edilen bütçede yargıya düşen payın mahkemelere tahsisi, mahkemelerce yapılan harcamaların denetimi, hakimlerin mesleğe kabul edilmeleri ve atamalarının yapılması, mahkemelerin desteklenmesi, adli personelin eğitimi ve yetiştirilmesi gibi değişik konular bulunmaktadır. 9
Yukarıda özetlenen görevleri etkin bir şekilde gerçekleştirebilmek amacı ile Konsey içinde 5 bölüm oluşturulmuştur. Bu bölümler; Finans, Personel, Gelişim, Bilgi Teknolojileri ve Hizmetler isimleri altında görev yapmaktadırlar. Sekreterya Hizmetleri Konseyin sekreterya hizmetleri 30 u hukukçu olan yaklaşık 175 kişi tarafından gerçekleştirilmektedir. Konsey, kendi mülkiyetinde olan bir binada hizmetleri gerçekleştirmekte olup, merkez binası haricinde 4 şehirde de daha küçük büroları bulunmaktadır. Konsey, yargı teşkilatına ayrılan genel bütçe payının taksiminden sorumlu olması nedeni ile, kendi ihtiyaçları ölçüsünde bir payı da bu bütçeden kendisine tahsis etmektedir. 9.İRLANDA İrlanda yargı sistemi büyük oranda İngiliz sisteminden etkilenmiştir. 1924 Adli Mahkemeler Kanunu bir farkla İngiliz sistemini tamamıyla kopyalamıştır. Bu fark yargının idaresinden en üst seviyede sorumluluğu siyasi kişiliği olan Adalet Bakanına vermesidir. Ancak yargı bağımsızlığı konusunda İrlanda Anayasası hakimleri çok sağlam güvencelerle donatmıştır. İrlanda da mahkeme yönetimi ile ilgili olarak 1998 yılında İrlanda Yargı Konseyi nin kurulmuştur. Yargı Konseyi; bir başkan, kurul ve konsey personelinden oluşmaktadır. Burada adlandırma konusunda yanlış anlamaların önüne geçmek için bir noktanın altının çizilmesinde fayda bulunmaktadır. İrlanda da Konsey olarak adlandırılan organ aslında Güney Avrupa uygulamalarındaki gibi önemli yetkilerle donatılmamış, sadece mahkeme hizmetlerinin daha etkin ve verimli sağlanması için oluşturulan bir hizmet birimidir. Başkan Konseyin yürütme organı gibi hareket ettiğinden, zaman zaman Parlamento ya bilgi vermek üzere davet olunmakta, faaliyetleri ile ilgili raporlar sunmaktadır. Konsey, daha çok İsveç modeli örnek alınarak yapılandırılmıştır. Dolayısı ile yetkileri daha çok yargının işlevselliği konusunda tedbirleri almak, bütçeyi yönetmek ve mahkemelere ihtiyaçlarına göre tahsis etmek olarak belirlenmiş ve daha önceden Adalet Bakanlığı na ait olan bu yetkiler 1998 Mahkeme Hizmetleri Kanununun 29. maddesi ile Konsey e devredilmiştir. Hakimlerin yargısal fonksiyonlarını en iyi şekilde yerine getirmelerini 10
sağlamak için eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesi de Konseyin önemli bir görevidir. Hem Parlamento ya hem de halka faaliyetleri ve yargının işleyişi ile ilgili raporlar sunmak ve bilgi sağlamak da Konseyin görevleri arasındadır. Bu sayılan görevleri yerine getirmek için Konsey; gayrimenkul satın alabilir, sözleşmeler yapabilir, personel istihdam edebilir ve bunlara eğitim verebilir, ayrıca Adalet Bakanlığı na mahkeme harçlarının düzenlenmesi konusunda teklifler sunabilir. Hakimlerin ve adli personelin atanması ve diğer özlük işleri konusunda Konseyin hiçbir yetkisi bulunmamaktadır. Yine disiplin işlemleri ile ilgili olarak da Konseye yetki tanınmamıştır. Konseyin anayasal statüsü de bulunmamaktadır. Konseyin toplam 17 üyesi bulunmakta ve bunların 9 u yargı kökenli olmak zorundadır. DEĞERLENDİRME Görüldüğü gibi Avrupa Birliği üyesi ülkelerin birçoğunda yargının en yüksek idare ve karar mercileri olan Yüksek Yargı Konseyleri nin oluşumunda yeknesaklık bulunmamaktadır. Daha da ötesinde, Türkiye Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu nun teşekkülü konusunda Adalet Bakanı ve Bakanlık Müsteşarının mevcudiyetine yönelik eleştiriler karşısında, Avrupa Birliği üyesi ülkelerde Kurulların üyelerinin niteliği ve üyeleri seçen yasama ve/veya yürütme erkinin sahip olduğu etki dikkat çekicidir. Her ne kadar Parlamentolar bu tarz Konsey üyelerinin seçimi konusunda halk adına hareket etmekte ve halktan almış olduğu yetkiyi kullanıyor ise de, neticede seçimi yapan kişiler yani parlamenterler birer siyasi kişiliktirler ve siyaseten hareket etmeseler de, bu ihtimalin varlığı yargı bağımsızlığına gölge düşürmektedir. Yine Fransa gibi bazı ülkelerde Devlet Başkanı yargı bağımsızlığının anayasal koruyucusu ve teminatı olarak Yargı Konseyi konusunda geniş yetkilerle donatılmış olduğu Fransız hukukçular tarafından savunulurken, Fransa siyasi sisteminde Devlet Başkanının politik bir kişiliğe sahip olduğu ve yarı başkanlık sisteminin cari olduğu bu ülkede hem Devlet Başkanının hem de Adalet Bakanının Konsey üyesi olması yargı bağımsızlığı bakımından izahı güç görülmektedir. 11
YARGI KURULU ÜYELERİNİN GELDİKLERİ YERE GÖRE DAĞILIMI AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ ÜYE VE ADAY DEVLETLER 5 ÜLKE Alt düzey hâkim temsilcileri Üst düzey hâkim temsilcileri Savcı Yürütmeden gelen temsilciler Yasamadan gelen temsilciler Üniversiteden gelen temsilciler Hukuk mesleğinden gelen temsilciler Adliye Personelinden gelen temsilciler Sivil toplumdan gelen temsilciler FRANSA 12 ALMANYA İTALYA 27 BELÇİKA 44 HOLLANDA 5 LÜKSEMBOURG DANİMARKA 13 İNGİLTERE İRLANDA 17 YUNANİSTAN 15 İSPANYA 21 PORTEKİZ 17 AVUSTURYA FİNLANDİYA İSVEÇ 10 ESTONYA 11 MACARİSTAN 15 LİTVANYA 24 POLONYA 25 SLOVAKYA 18 BULGARİSTAN 25 ROMANYA 15 TÜRKİYE 7 TOPLAM ÜYE SAYISI 5 Bu tabloların aslı için bkz: Violane Autheman ve Sandra Elena, (2004), Global Best Practices:Judicial Councils, IFES Rule of Law White Paper Series, Internet Erişim Adresi: http://www.ifes.org/publication/eae6b5d089d0b287174df2742875b515/whitepaper_2_final.pdf
KURUL ÜYELERİNİN ATANMASINDA ETKİLİ GÜÇLER ve GÖREV SÜRELERİ AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ ÜYE ve ADAY DEVLETLER ÜLKE Yürütme Yasama Yargı Sivil Toplum Makam sebebiyle Görev süresi (yıl) FRANSA Devlet Başkanı, Adalet Bakanı 4 ALMANYA İTALYA Devlet Başkanı, Yüksek Mahkeme Başkanı ve Başsavcısı 4 BELÇİKA 4 HOLLANDA 3 LÜKSEMBOURG DANİMARKA - İNGİLTERE İRLANDA Yüksek Mahkeme Başkanı, Üst, Bölge, Gezici Mahkeme Başkanları 4 YUNANİSTAN Dağılım yok, rast gele seçim var Yargıtay Başkanı ve Başsavcı 1 İSPANYA Yüksek Mahkeme Başkanı PORTEKİZ Yüksek Mahkeme Başkanı 3 AVUSTURYA FİNLANDİYA İSVEÇ - ESTONYA Yüksek Mahkeme Başkanı, Adalet Bakanı 3 MACARİSTAN Yüksek Mahkeme Başkanı, Başsavcı, Adalet Bakanı, Baro Bşk. 6 LİTVANYA Üst Mahk. Başkanları, Adalet ve Maliye Bakanları, Devlet Başkanı ve Meclis Başkanının temsilcileri, 4 POLONYA Yüksek Mahkeme Başkanları ve Adalet Bakanı 4 SLOVAKYA Yüksek Mahkeme Başkanı 5 BULGARİSTAN Yargıtay ve Danıştay Başkanları ve Başsavcı 5 ROMANYA 4 TÜRKİYE Adalet Bakanı ve Müsteşar 4 13
YARGI KURULLARININ GÖREV VE SORUMLULUKLARI AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ ÜYE VE ADAY DEVLETLER ÜLKE Hakimleri seçmek ve atamak Hakimlerin terfisi Disiplin Değerlendirme Eğitim Bütçe Yönetimi Mahkeme Yönetimi Veri toplama ve aktarma Tavsiye (politika belirlemede) FRANSA ALMANYA İTALYA BELÇİKA HOLLANDA LÜKSEMBOURG DANİMARKA İNGİLTERE İRLANDA YUNANİSTAN İSPANYA PORTEKİZ AVUSTURYA FİNLANDİYA İSVEÇ ESTONYA MACARİSTAN LİTVANYA POLONYA Atama konusunda sadece danışma organı, yargının bağımsızlığını tehdit eden durumlar için anayasal teklifler hazırlamada inisiyatif sahibi SLOVAKYA BULGARİSTAN ROMANYA TÜRKİYE 14