ve bölgelerinde dağınık durumda bulunan yerleşik alanlar içindeki sanayiler ile yeniden organizasyonu yapılacaktır. Bu karar ile aşağıda sıralanan beş temel sorunun çözümlenmesi hedeflenmektedir: Havza içinde gelişen sanayinin desantralizasyonuna katkı sağlanması, Plansız konut alanları ve mevcut sanayinin iyileştirilmesine katkı sağlanması, Plan ile ortaya konulan vizyon, amaç, hedef ve stratejiler doğrultusunda Kent içersinde yer alabilecek yeni sanayiler için nitelikli alanların sağlanması, Üretimde ileri teknoloji kullanımının teşvik edilmesi ve Özelikle Hadımköy Bölgesi ve çevresinde kurulacak lojistik alanları ile birlikte İstanbul içi ve bölge ölçeğinde lojistik altyapının etkin işbirliğine gidilerek; İstanbul içindeki yük hareketinin kent içi trafiğinde neden olduğu olumsuz etkilerin azaltılmasıdır. Kıraç-Hoşdere ve Firuzköy bölgeleri, özellikle 1 49 işgücü büyüklüğüne sahip belirlenmiş sektörlerde faaliyet gösteren işletmelerin kent içinde kalması kararını destekler nitelikte, sanayinin kent içinde yeniden organize edilmesi kapsamında yönlendirilen bölgeler arasında yer almaktadır. Özellikle, Kıraç-Hoşdere sanayi alanı içinde yer alan potansiyel boş araziler; İstanbul içinde desantralize edilecek sanayi firmalarının yönlendirilmesi adına dönüşüm çalışmalarına belli bir çözüm niteliğindedir. Esenyurt-Kıraç a göre daha az boş alan potansiyeline sahip olmakla birlikte, ağırlıkla büyük ölçekli ve rekabet gücü yüksek firmaların yer aldığı oluşan Firuzköy deki sanayinin, üniversite ve çeşitli bilimsel kuruluşlar ile işbirliği içinde olması gerekmektedir. Böylelikle sürdürülebilir ve katma değeri yüksek bir sanayi yapısı oluşturulabilir. Benzer bir yaklaşımla, Tuzla OSB nin kuzeyindeki alan da OSB nin genişletilmesi kapsamında özellikle ileri teknoloji kullanan firmaların yönlendirileceği sanayi bölgesi olarak öngörülmektedir. Bu alanlardan Hadımköy, Kıraç-Hoşdere ve Tuzla daki sanayi alanları içme suyu havza alanlarına yakın konumda olmaları nedeniyle dezavantajlı konumda bulunduğu için öncelikle kanalizasyon, arıtma olmak üzere gerekli tüm önlemler alınmalıdır. Altyapı yetersizlikleri giderilmeli; çevre kirleticiliğine sahip sektörler yer almamalı; dere yataklarında yer seçen sanayiler desantralize edilmelidir. Değirmenköy Avcılar-Firuzköy Kavaklı Hadımköy, Kıraç ve Hoşdere Pendik-Şeyhli ve Orhanlı Harita 7.14. Mevcut Sınırları İçinde Sağlıklaştırılacak Sanayi Alanları 7.4.3. KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ Plan da, küçük ölçekte sanayi işletmelerinin yer aldığı, daha çok doğrudan kentliye dönük hizmet üreten, kent içinde yer almaları ve gruplaşmaları gerekli görülen Silivri, Kıraç, Yakuplu, Gaziosmanpaşa, Maslak, Bostancı ve Maltepe deki mevcut küçük sanayi siteleri ile Hadımköy de yapımına başlanacak olan Akpınar Sanayi Sitesi Plan da küçük sanayi sitesi olarak gösterilmiştir. 629
Plan da sembolle gösterilen küçük ölçekte sanayi işletmelerinin yer aldığı küçük sanayi sitelerinde; genel olarak kentliye yönelik hizmet üreten, ilgili mevzuata uygun olarak kent içerisinde yer almaları gerekli olan ve atıkları itibariyle insan ve çevre sağlığı açısından tehdit unsuru oluşturmayan küçük ölçekli imalatlar yer alabilecektir. 7.4.4. TERSANE ALANLARI İstanbul daki tersaneler özel sektör tersaneleri (Tuzla-Aydınlı Koyu ndaki Tersaneler Bölgesi), kamuya ait tersaneler (Haliç ve Camialtı Tersaneleri) ve askeri tersaneler (Pendik) olmak üzere üç grupta toplanmaktadır. Gelişme imkanı bulamayan mekanda sıkışmış, altyapısı yetersiz ve çevre kirliliğine neden olan Tuzla daki tersane alanında yük ve yolcu gemileri ile yat ve gezinti teknelerinin inşa, tadil, bakım ve onarımı yapılacaktır. Bu alandaki tersanecilik faaliyetleri kısa ve orta vadede sıhhileştirilerek ve yoğunluğu azaltılarak işlevini sürdürecek, uzun vadede ise fonksiyonu kısmen değiştirilerek yeniden yapılandırılacaktır. Tuzla Tersaneler Bölgesi nin tamamının 1. derece deprem kuşağında yer alması dolayısıyla, bölgedeki kuruluşların iyileştirilmesine öncelik verilmelidir. Tarihi ve mimari değere sahip olan Haliç Sahili Tersaneler Bölgesi (Taşkızak, Aynalıkavak, Camialtı ve HaliçTersaneleri) de şehir hatları ve İDO vapurlarının bakım ve modernizasyonu gibi çalışmalarla kısmen tersane işlevini sürdürecek; aynı zamanda bu alanda tarihten günümüze gemi yapım tekniklerinin uygulamalı olarak öğretildiği ve sergilendiği turizme açık müzecilikle ilgili fonksiyonlar yer alabilecektir. 7.4.5. SANAYİ İŞLEVİ FARKLILAŞTIRILACAK ALANLAR İstanbul daki sanayinin yapısı ve etkileri üzerine yapılan araştırmalar sonucunda, Kent üzerindeki olumsuz baskısı giderek artan sanayi fonksiyonunun su toplama havzaları, orman alanları ve tarımsal niteliği korunacak alanlara ilave olarak bazı bölgelerden desantralize edilmesi kararı alınmıştır. Buna göre, Avrupa Yakası nda Avcılar (Firuzköy E-5 Karayolu Kuzeyi), Bağcılar (Esenler, Evren, Güneşli), Bahçelievler, Bayrampaşa, Beyoğlu (Kasımpaşa), Büyükçekmece (Mimar Sinan), Eyüp, Fatih, Gaziosmanpaşa (Merkez, Esentepe), Güngören, Kağıthane (Gültepe, Gürsel, Hürriyet), Küçükçekmece (Tevfik Fikret), Silivri (Merkez, Çanta, Selimpaşa), Şişli, Zeytinburnu (E5 Karayolu Çevresi ve Topkapı) ile Anadolu Yakası nda Kartal, Maltepe, Pendik (E-5 Karayolu Çevresi ve Şeyhli), Tuzla (E-5 Karayolu Çevresi) ve Ümraniye (Oto Sanayi) deki sanayi alanlarının etaplama ve önceliklerin belirlenmesiyle sanayi kullanımından farklı kullanımlara (ticaret, hizmet, konut vb.) dönüşmesi kararı alınmıştır. Sanayi işlevi farklılaştırılacak toplam sanayi alanı (kapalı üretim alanı) 2.163 ha olup, bu alanlarda istihdam edilen 922.274 kişinin ağırlıkla İstanbul İli nde kapasitesi dolacak sanayi alanlarında çalışacakları öngörülmüştür. İstanbul un kentsel kalitesini ve ekonomik yapısını şekillendiren en önemli özelliği konut stokunun içine yayılmış olan küçük ölçekli üretim tesisleridir. Özellikle Gaziosmanpaşa, Bayrampaşa, Güngören ve Bağcılar; üretim ve yaşam birimlerini birlikte barındırmalarından dolayı, kentin nüfus ve yapı bakımından en yoğun yerleridir. Dikey anlamda uzmanlaşamayan üretimin alansal yayılması sonucunda, İstanbul içindeki küçük ölçekli üretim tesislerinin hareket edebilirliği azalmış, altyapısında yenilik yapamadığından ötürü de verimliliği ve rekabet edebilirliliği düşmüştür. Özellikle tekstil ve dokuma alanında yoğunlaşan bu birimler genelde dış pazarlara hizmet verdiklerinden, uluslararası pazarlardaki istikrara ve küresel rekabet ortamına karşı oldukça kırılgan bir yapıya bürünmüşlerdir. Bu duruma yönelik olarak geçmiş planlama süreçlerinde, özellikle kent merkezinde üretim yapan birimlerin organize üretim alanlarına ve perakende merkezlerine taşınmaları için plan kararları üretilmiş ve büyük ölçekli tesisler inşa edilmiştir. Fakat ucuz ve kayıt dışı istihdam ve finansman gibi üretimde girdi maliyetlerini sürekli düşük tutma avantajlarını kaybetmek istemeyen üreticilerin çoğu yeni tesislere taşınmamışlardır. Bu süreç sonucunda, mekansal ve sosyo-ekonomik kaliteyi sürekli düşüren, enformel sektörü ve yapılanmaları kalıcı kılan bir iktisadi yaşam İstanbul a hakim olmuştur. Yukarıda tariflenen sorunun çözümlenmesi, 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı nın en temel öncelikleri arasında yer almaktadır. Çünkü bu sorun çözülemediği takdirde, İstanbul küresel ölçekte rekabet edebilir bölgesel bir metropol ve dünya kenti kimliğine ulaşamayacak olup, atılan adımlar da sürdürülebilir bir kalkınma perspektifinin gerisinde kalacaktır. İstanbul da özellikle merkez alanlarda kalan, ancak mekan yetersizlikleri, kullanım uyumsuzlukları, kentsel değer artışları nedeniyle yer değiştirmesi ve farklı işlev yüklenmesi öngörülen sanayi alanlarının büyük bir kısmı, hizmet fonksiyonuna dönüşen alanlar olarak belirlenmiştir. Bu Plan ile Merkezi İş Alanı ve Bütünleşme Bölgesi, Geleneksel Merkez ve 1.Derece Merkez olarak önerilen bölgelerdeki sanayi işletmelerinin desantralize edilmesi kararı alınmıştır. Yukarıda tarif edilen bölgeler dışında kalan sanayi işlevi farklılaştırılacak alanlarda ise 50 kişiden fazla işgücü büyüklüğüne sahip sanayi işletmeleri ile 1-49 kişi arasında işgücü büyüklüğüne sahip olmakla birlikte kirletici özelliği olan sanayi firmalarının bölgeden desantralize edilmesi; belirlenen koşullara uyan 1-49 kişi arasında işgücü büyüklüğüne sahip sanayi firmalarının ise bölgede kalabilecei öngörülmektedir. 630
50 kişi ve üzeri işgücü büyüklüğüne sahip işletmelerin genişleme imkanlarının olmaması, şehir merkezinde ulaşım problemi yaşamaları ve yaşatmaları (mal akışı, işgücü), bir arada bulunma gereksinimleri ve avantajları (ortak enerji kullanımı, prestijli mekan organizasyonu, standartlara uygun üretim yapısı. vb.) ile 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı ile bu bölgeler için getirdiği yeni kullanım kararlarıyla uyuşmamaları bu kararın ortaya çıkmasındaki temel gerekçelerdir. Yukarıda belirtilenlerin dışındaki küçük ölçekli işletmelerin (1-49 işgicü) kirleticilik düzeyinin düşük olması, ticaret ve hizmet fonksiyonlarını desteklemesi, Kentin ve Metropolün günlük kullanım ihtiyaçlarına cevap vermesi (yerel pazara üretim yapması), geleneksel ve el imalatına yönelik üretim yapmaları, bölge içindeki istihdama katkı sağlaması ve günlük tüketilmesi gereken ürünler içermesi (özellikle gıda sektörü) koşullarını sağlaması durumunda bölgede faaliyetlerini sürdürmesi kararı alınmıştır. Buna göre, Kent içinde sanayi işlevi farklılaştırılacak alanlarda yer alabilecek küçük ölçekli imalat sektörleri aşağıda sıralanmaktadır; El sanatları atölyeleri, Kuyumculuk, Mobilya tamir ve montaj atölyeleri Konfeksiyon/hazır giyim vb., Elektrikli alet servis ve tamir atölyeleri Kitap/cilt işleri, baskı atölyeleri, Elektronik aletler-servis, tamir, montaj atölyeleri Optik aletlerin tamiri ve imalatı, Sanayi kuruluşlarının şehir içi temsilcilikleri ve kuruluş çekirdek atölyeleri, Un mamulleri, pasta, kek, ekmek vb. fırınları, Kuru temizleme, Şekerli madde imalathaneleri, Fotoğraf atölyeleri vb. Avrupa Yakası nda Zeytinburnu, Küçükçekmece, Bahçelievler, Güngören, Bağcılar, Esenler, Bayrampaşa, Eyüp, Gaziosmanpaşa, Eminönü, Arnavutköy, Silivri, Mimar Sinan ile Anadolu Yakası nda, Maltepe, Kartal, Pendik, Tuzla, Samandra ve Sultanbeyli etaplama ve önceliklerin belirlenmesiyle sanayi kullanımından farklı kullanımlara dönüşme potansiyeline sahip alanlardır. Yenibosna Basın Aksı olarak isimlendirilen Yenibosna, Güneşli ve Halkalı-İkitelli ana kavşaklarıyla önemli ulaşım bağlantı noktalarını da içeren İkitelli-Atatürk Havalimanı aksı, 1980 li yıllarda Cağaloğlu ndan çıkarılan ve son yıllarda aks üzerinde yer seçen, üst düzey yazılı ve sonrasında görsel medya hizmet binalarının etkisiyle bölgesel bir hizmet alanı ve kentsel aktivite merkezi olma potansiyelini taşımaktadır. Bu aks boyunca sanayiden hizmetlere dönüşme eğiliminde olan bu alan Plan da, İstanbul için belirlenen ilkeler çerçevesinde küresel sisteme eklemlenme altyapısının oluşturulacağı özellikle özel sektörün karar alma ve finans birimlerinin tercih edeceği 1. Derece Merkez olarak belirlenmiştir. Ayrıca, Kağıthane, Topkapı, Bayrampaşa, Gaziosmanpaşa sanayi alanlarının bir kısmının boşaldığı ve öncelikli olarak ticaret-hizmetler vb. fonksiyonlara dönüşme eğiliminde oldukları tespit edilmiştir. Bu doğrultuda; Topkapı-Maltepe-Bayrampaşa bölgesi ile Kağıthane; Merkezi İş Alanı ve Bütünleşme Bölgesi olarak öngörülmüştür. Bu bölge, içerdiği fonksiyonlar açısından MİA üzerindeki baskıyı azaltacak bir bölge olup MİA ile bütüncül olarak ele alınması gerekmektedir. Avrupa Yakası nda Yenibosna Basın Aksı ve Silivri, Anadolu Yakası nda ise Kartal daki sanayilerin MİA nın yükünü azaltacak 1.Derece Merkezlere dönüşmesi planlanmıştır. Pendik-Şeyli de ticaret ve hizmetlere dönüşmeye başlayan sanayi alanının 2.Derece Merkez; Gaziosmanpaşa daki sanayinin ise mevcut kent dokusuna ve birinci-ikinci derece merkezlere baskıyı azaltacak ve hinterlandındaki yerleşmelerde yaşayan nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte ticaret, hizmet ve donatı fonksiyonlarının yer alacağı alt merkeze dönüşmesi kararı verilmiştir. MİA Bütünleşme Bölgesi olarak tariflenen bölgedeki dönüşüm kapsamında, bu alanlarda yer alacak fonksiyonların kentin siluetini olumsuz etkilememesi; ticaret ve hizmete dönüşmesi öngörülen sanayi alanlarının tür ve özelliklerine göre kent içindeki organize sanayi bölgeleri ile Plan da belirlenen sanayi alanlarına desantralizasyonu esastır. İstanbul da bilgi teknolojilerini geliştiren ve kullanan üretim tiplerinin, geleneksel üretimin yerini alması önerilmektedir. Bu kapsamda, talebe anında cevap verebilen eş zamanlı üretim için bilişim sistemleri desteği, ileri iletişim sistemleri, lojistik destek, finansman, hukuki destek ve organizasyonel kapasite geliştirilmesi gibi sistemlerin ve unsurların yeni ekonomide yerlerini alması gerekmektedir. Bu doğrultuda, mevcut sanayi yapısının altyapısını, örgütlenme becerisini ve İstanbul un bölgeler arası konumundan gelen avantajları kullanan, buna ek olarak Ar-Ge desteğiyle teknoloji üreten ve yeni teknoloji kullanan, etkin bir lojistik sistemle bölgesel ve küresel pazara açılan bir sektörel yapının kurulması önerilmiştir. Bu doğrultuda, İstanbul için tanımlanan hedeflere uymayan sanayilerin desantralizasyonu, sanayinin bir çalışma alanı olarak kirleticilik boyutunun, çevresine çektiği nüfusun ve bu nüfusun yerleşmeyi seçtiği alanlar itibariyle İstanbul un sürdürülebilirliği açısından oluşturduğu tehdidin yanında, İstanbul un sektörel yapısının dönüşümü hedefi bağlamında da büyük önem teşkil etmektedir. Taşınacak yapıların boşalttığı alanların, İstanbul un yapısal dönüşümü sürecinde yeniden yapılanan sektörler ve iş alanlarının yer taleplerine cevap verebilmesi için bu alanlar anılan hedef çerçevesinde bütünsel bir şekilde değerlendirilmelidir. Türkiye deki diğer bölgelerin kalkınma sürecinin hızlanması ve İstanbul un taşıyamayacağı sanayi üretiminin daha da yoğunlaşmasının önüne geçilmesi, Marmara Bölgesi nde ve diğer bölgelerde üretim sektörünü çekebilecek ve finans desteği sağlayabilecek pazar mekanizmasının oluşması ile mümkün olmaktadır. Bu nedenle, merkezi hükümetin diğer bölgelerde üretim fonksiyonlarının finansal ve yönetsel desteklerle buluşmasına hizmet edecek sektörel ve bölgesel teşvik planlaması önem kazanmakta olup; başta DPT olmak 631
üzere merkezi yönetimin ilgili birimlerinin bu amaca yönelik çalışmalarının anılan kapsam doğrultusunda geliştirilmesi gerekmektedir. Bu sürecin etkin bir biçimde işlemesi, bu Plan ile İstanbul da dönüşümü öngörülen sanayi alanları için de ateşleyici bir güç olacaktır. Sanayi işlevi farklılaştırılacak alanlarda desantralize edilmesi kararı alınan sanayiler; kendi parseli dışında tevsii yapılmaması, çevre kirliliğine yol açmaması, ilgili kurumların olumlu görüşünün olması ve ileri teknoloji kullanılması koşulları ile ekonomik ömürlerini tamamlayıncaya kadar mevcudiyetlerini sürdürebilecek; Bulunduğu yöredeki tarımsal ürünü işleyen tarıma dayalı sanayiler hariç olmak üzere, yukarıdaki koşulları sağlayan sanayi ve depolama/lojistik faaliyetleri, ekonomik ömürlerini tamamladıktan sonra önerilen bölgelere deplase edileceklerdir. Söz konusu desantralizasyonun çerçevesi; bölgelerdeki hakim sektörlere, kapasitelere kümelenme düzeylerine, alternatif tahsis alanlarında sektörün temsiliyetinin olup olmadığı veya besleyen sektörün olup olmadığı dikkate alınarak belirlenmiştir. Buna göre, ekonomik ömürlerini tamamlayan desantralize edilecek sanayilerin; öncelikle İstanbul içi sanayi alanları olmak üzere, çeperlerlerde (Gebze ve Çerkezköy) veya Marmara Bölgesi nde yer alan sanayi alanlarına yönlendirilmesi ile ilgili alternatifler oluşturulmuştur. Böylelikle, desantralize olacak sanayi yatırımlarına ait potansiyel yeni alanların nereleri olabileceği konusunda farklı seçenekler metropoliten alandan bölge ölçeğine kadar geniş bir açılımla sunulmuştur. Buna göre; Bağcılar, Bahçelievler ve Güngören deki sanayilerden; makine ve teçhizatı, ulaşım araçları sektörleri Kıraç-Hoşdere Bölgesi ne, Tuzla OSB nin kuzeyindeki sanayi alanına veya Sakarya 1-2. OSB ye; plastik ve kauçuk imalatı, metalik olmayan diğer mineral ürünler Tuzla OSB nin kuzeyindeki sanayi alanına, İkitelli, Gebze Plastik ve Kauçuk İmalatçıları, Sakarya 1., Bolu, Bilecik, Bozüyük veya Söğüt OSB ye; tekstil ve tekstil ürünleri imalatı, kimyasal madde ve ürünler ile suni elyaf imalatı İkitelli, Tuzla, Gebze, Çerkezköy, Sakarya 1-2-3, Bolu, Düzce veya Söğüt OSB ye; metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı Tuzla Mermerciler veya Çerkezköy OSB ye; deri ve deri ürünleri imalatı Çorlu Deri veya Düzce OSB ye; kağıt ürünleri imalatı Bilecik, Bozüyük, Söğüt, Dilovası veya Sakarya 3.OSB ye; gıda Hayrabolu veya Malkara OSB ye; Bayrampaşa, Eyüp ve Zeytinburnu ndaki sanayilerden; makine ve teçhizatı, ana metal ve fabrikasyon ürünleri sektörleri Kıraç-Hoşdere Bölgesi ne veya Sakarya 1-2.OSB ye; tekstil ve tekstil ürünleri imalatı, deri ve deri ürünleri imalatı İkitelli, Çorlu Deri veya Düzce OSB ye; plastik ve kauçuk imalatı Gebze Plastik ve Kauçuk İmalatçıları OSB ye; kağıt ürünleri imalatı Dilovası OSB ye; Beyoğlu, Kağıthane ve Şişli deki sanayilerden; makine ve teçhizatı sektörleri Kıraç-Hoşdere Bölgesi ne, İkitelli veya Sakarya 1-2.OSB ye; tekstil, mobilya İkitelli, Çerkezköy, Düzce, Hayrabolu, Malkara, Söğüt veya Bozüyük OSB ye; metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı Tuzla Mermerciler, Çerkezköy veya Söğüt OSB ye; mobilya ve ağaç ürünleri Bolu veya Balıkesir OSB ye; Büyükçekmece deki sanayilerden; makine ve teçhizatı sektörleri Kıraç-Hoşdere Bölgesi ne; plastik ve kauçuk imalatı Tuzla OSB nin kuzeyindeki sanayi alanına, İkitelli, Gebze Plastik ve Kauçuk çıları, Sakarya 1-2. veya Bolu OSB ye; tekstil ve tekstil ürünleri İkitelli, Çerkezköy, Hayrabolu, Bilecik veya Bursa OSB ye; metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı Tuzla Mermerciler veya Söğüt OSB ye; kağıt ürünleri imalatı Dilovası, Sakarya 3., Bilecik veya Bozüyük OSB ye; gıda ve gıda ürünleri Çerkezköy, Kırklareli veya Malkara OSB ye; Fatih teki sanayilerden; tekstil, başka yerde sınıflandırılmamış imalatlar İkitelli, Çerkezköy, Gebze, Bozüyük, Söğüt veya Düzce OSB ye; deri ve deri ürünleri İstanbul Deri veya Gerede OSB ye; kağıt ürünleri imalatı Dilovası, Söğüt veya Bozüyük OSB ye; Gaziosmanpaşa daki sanayilerden; kimyasal madde ve ürünler ile suni elyaf imalatı, plastik ve kauçuk imalatı, makine ve teçhizat imalatı Tuzla OSB nin kuzeyindeki sanayi alanına, Çerkezköy, Gebze Plastik ve Kauçuk İmalatçıları veya Sakarya 1-2-3.OSB ye; metalik olmayan diğer mineral ürünler Beylikdüzü, İstanbul Mermerciler veya Bilecik OSB ye; başka yerde sınıflandırılmamış imalatlar, ana metal ve fabrikasyon ürünleri imalatı, tekstil ve tekstil ürünleri imalatı, makine ve teçhizat imalatı İkitelli, Söğüt, Çerkezköy, Düzce veya Balıkesir OSB ye; kağıt ürünleri imalatı Dilovası OSB ye; ana metal ve fabrikasyon ürünleri Hayrabolu veya Malkara OSB ye; Küçükçekmece deki sanayilerden; kimyasal madde ve ürünler ile suni elyaf imalatı İkitelli, Tuzla, Dilovası, Sakarya 1-2-3. veya Bolu OSB ye; plastik ve kauçuk imalatı Gebze Plastik ve Kauçuk İmalatçıları, Sakarya 1-2. veya Bolu OSB ye; kağıt ürünleri imalatı Bilecik, Bozüyük, Söğüt veya Dilovası OSB ye; Silivri deki sanayilerden; tekstil ve tekstil ürünleri, başka yerde sınıflandırılmamış imalatlar, ana metal ve fabrikasyon ürünleri imalatı İkitelli, Çerkezköy veya Arslanbey OSB ye; metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı, gıda ve gıda ürünleri imalatı Çerkezköy, Kırklareli veya Bilecik OSB ye; plastik ve kauçuk imalatı Gebze Plastik ve Kauçuk İmalatçıları OSB ye; 632
Kartal ve Maltepe deki sanayilerden; makine ve teçhizatı sektörleri Kıraç-Hoşdere Bölgesi ne veya Sakarya 2.OSB ye, ulaşım araçları sektörü, ana metal ve fabrikasyon Tuzla OSB nin kuzeyindeki sanayi alanına, İkitelli, Gebze, Arslanbey veya Sakarya 1-2.OSB ye; plastik ve kauçuk imalatı, tekstil İkitelli veya Bozüyük OSB ye, Gebze Plastik ve Kauçuk İmalatçıları, Sakarya 1. veya Bolu OSB ye; deri İstanbul Deri, Gebze veya Gerede OSB ye; metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı Tuzla Mermerciler, Çerkezköy, Söğüt veya Bozüyük OSB ye; ağaç ürünleri imalatı, tekstil ve tekstil ürünleri imalatı Çerkezköy veya Düzce OSB ye; kağıt ürünleri imalatı Dilovası veya Söğüt OSB ye; ağaç ürünleri imalatı Tuzla OSB nin kuzeyindeki sanayi alanına veya Balıkesir OSB ye; Pendik ve Tuzla daki sanayilerden; metalik olmayan diğer mineral ürünler Tuzla, Çerkezköy, Bilecik, Bolu veya Tuzla OSB nin kuzeyindeki sanayi alanına; ulaşım araçları Tuzla veya Sakarya 1.OSB ye; makine ve teçhizatı İstanbul Sanayicileri, İkitelli, Gebze Güzeller, Bursa veya Nilüfer OSB ye; kimyasal madde ve ürünler ile suni elyaf imalatı, İstanbul Sanayicileri, Gebze, Gemlik veya Demirtaş OSB ye; makine ve teçhizat imalatı, metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı Gebze OSB ye; plastik ve kauçuk imalatı Gebze Plastik ve Kauçuk İmalatçıları veya Sakarya 1.OSB ye; ana metal ve fabrikasyon ürünleri, kağıt ürünleri Dilovası, Söğüt, Bozüyük veya Düzce OSB ye; gıda ürünleri Hayrabolu veya Malkara OSB ye; Ümraniye deki sanayilerden; ulaşım araçları imalatı Tuzla OSB nin kuzeyindeki sanayi alanına veya Gebze OSB ye; ana metal ve fabrikasyon ürünleri Gebze, Bilecik, Bozüyük veya Söğüt OSB ye; kağıt ürünleri imalatı Dilovası OSB ye; makine ve teçhizatı Sakarya 1.OSB ye; plastik ve kauçuk imalatı Bilecik, Bozüyük veya Söğüt OSB ye; tekstil Bozüyük OSB ye desantralize edilmesi öngörülmüştür. Plan da, kent içinde kalan sanayilerin yanı sıra su toplama havzalarında kalan sanayilerin havza dışına taşınması kararı verilmiştir. Elmalı İçme Suyu Havzası nda kalan Dudullu OSB, Plan ın ilke kararı gereğince Havza İçi Rehabilite Edilecek Alanlar lejantında gösterilmekle birlikte, zaman içinde belli sektör veya sektörlerde uzmanlaşmış (mobilya gibi) ticaret ve hizmet alanına dönüşümü öngörülmektedir. Plan da söz konusu sanayiler için öncelikle taşınabilecekleri sanayi alanlarına ilişkin aşağıdaki yaklaşım benimsenmiştir. Buna göre; Elmalı Su Toplama Havzası ndaki sanayilerden gıda, kağıt, kimyasal madde, plastik, metal, makine, elektrik sektörlerinin Gebze OSB ye, Sakarya 1-2.OSB ye veya Dilovası OSB ye, deri sektörünün Tuzla Deri OSB ye, tekstil Gebze Güzeller Bilecik, veya Bozüyük OSB ye, ana metal ve fabrikasyon ürünleri imalatı Bilecik, Bozüyük veya Söğüt OSB ye; Ömerli Su Toplama Havzası ndaki sanayilerden mobilya, gıda, kağıt, kimyasal madde, plastik, metal, makine, elektrik sektörlerinin Gebze veya Bilecik OSB ye, deri sektörü Tuzla OSB ye, ana metal ve fabrikasyon ürünleri imalatı, tekstil Gebze Güzeller, Söğüt veya Bilecik OSB ye, tekstil Söğüt, Bilecik veya Bozüyük OSB ye, Terkos Su Toplama Havzası ndaki sanayilerden gıda, ağaç, metal olmayan, metal, makine sektörlerinin Beylikdüzü OSB ye, Büyükçekmece Su Toplama Havzası ndaki sanayilerden deri sektörü Tuzla OSB ye, makine, plastik, mobilya, tekstil sektörlerinin İkitelli OSB ye veya Kıraç-Hoşdere ye, gıda, elektrik sektörlerinin Beylikdüzü OSB ye, kimyasal madde, metal, ulaşım araçları, suni elyaf imalatı sektörlerinin Tuzla OSB nin kuzeyindeki sanayi alanına veya Çerkezköy OSB ye, metalik olmayan diğer ürünler Beylikdüzü OSB ye, İstanbul Mermerciler OSB ye veya Söğüt OSB ye, başka yerde sınıflandırılmamış imalatlar, ana metal ve fabrikasyon ürünleri imalatı, makine ve teçhizat imalatı İkitelli OSB ye; tekstil Bursa OSB ye; kok Gebze OSB ye; plastik ve kauçuk imalatı Gebze Plastik ve Kauçuk İmalatçıları OSB ye veya Sakarya 1-2-3.OSB ye; kağıt ürünleri imalatı Dilovası OSB ye, Bilecik OSB ye, Bozüyük OSB ye, Sakarya 3.OSB ye; Sazlıdere Su Toplama Havzası ndaki sanayilerden gıda, tekstil, plastik, makine, elektrik sektörlerinin Beylikdüzü OSB ye, deri sektörünün Çorlu Deri OSB ye, Alibeyköy Su Toplama Havzası ndaki sanayilerden deri sektörünün Çorlu Deri OSB ye, gıda, tekstil, ağaç, kağıt, plastik, makine, elektrik sektörlerinin Beylikdüzü OSB ye desantralize edilmesi öngörülmüştür. İstanbul da sanayinin desantralizasyonu, öncelikle İstanbul İl indeki sanayi alanları ile ilişkili olmakla birlikte, yakın çevredeki potansiyel sanayi alanlarının değerlendirilmesi ile de ilişkilidir. Teşvikler, sanayinin yatırım tercihi için tek başına yeterli olmayıp; İstanbul, özellikle pazara yakın olma avantajı nedeniyle tercih edilmektedir. Bu nedenle, İstanbul un sunduğu avantajları sağlayabilecek olan alternatifler ancak İstanbul a en yakın alanlar olmaktadır. Bu kapsamda, doğuda İstanbul İl sınırında Kocaeli İli ne bağlı Gebze İlçesi, batıda ise Tekirdağ İli ne bağlı Çerkezköy ve Çorlu, sanayi gelişiminin izlendiği ve halen gelişme potansiyeline sahip alanlar olarak değerlendirilmiştir. Bu alanlar için öngörülen sanayi işgücü potansiyeli aynı zamanda İstanbul a da hizmet verecektir. Gebze, Çorlu ve Çerkezköy, İstanbul a yakın olmaları ve ulaşım kolaylığı nedeniyle pazar olanaklarından yararlanma avantajına sahiptir. Ayrıca, üç ilçede de organize sanayi bölgelerinin varlığı ve henüz kapasitesini doldurmamış olması da İstanbul a komşu bu alanların avantajları olarak kabul edilmektedir. Gebze, Belde 633
Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün Tekstil ve Tekstil Ürünleri Deri ve Deri Ürünleri Ağaç Ürünleri Kağıt Hamuru, Kağıt ve Kağıt Ürünleri ; Basım ve Yayım Kimyasal Madde ve Ürünler İle Suni Elyaf Plastik ve Kauçuk Ürünleri Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünlerin Ana Metal ve Fabrikasyon Metal Ürünleri Makine ve Teçhizat Ulaşım Araçları Başka Yerde Sınıflandırılmamış İmalatlar 1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu limanı Dil İskelesi ve Sabiha Gökçen Havalimanı na yakınlık, teknoparka yakınlık gibi sanayi yer seçimi için önemli avantajlara sahiptir. Teknopark, teknoloji geliştirme konusunda sanayiye destek verecektir. Çerkezköy ve Çorlu mevcut sanayinin varlığı nedeniyle yığılma ekonomileri, Tekirdağ ve Tekirdağ-Marmara Ereğlisi arası planlanan limanlara erişim kolaylığı, yine Tekirdağ Limanı ndan İstanbul a ROLA taşımacılığının planlanması gibi avantajlarla sanayi için cazip alanlar olacaktır. Desantralizasyon kararı alınan bölgelerden desantralize edilecek sektörler için üç aşamalı bir öncelik zamanlaması oluşturulmuştur. Bu zamanlama etaplamasına göre, ekonomik ömürleri içerisinde veya ekonomik ömürlerini tamamladıktan sonra desantralize edilecek sektörler birinci öncelikle, ikinci öncelikle ve üçüncü öncelikle olmak üzere üç etapta önerilen bölgelerden birine desantralize edilecektir. Öncelik etaplamalarının zamanlamaları alt ölçekli plan aşamalarında ilgili paydaşların katılımıyla oluşturulacak detaylı eylem programlarıyla belirlenecektir. Bu senaryo kapsamında aşağıdaki tablolarda sarı renk ile taranan alanlar 1.etap, mavi renk ile taralı alanlar 2.etap, kırmızı renk ile taralı alanlar ise 3. etabı ifade etmektedir. Etaplama çalışması; bölgelerde çevre kirleticiliği açısından yoğun olarak ortaya çıkan sektörlere ve sorunlarına göre oluşturulmuştur. Tablo 7.1. Sanayi İşlev Farklılaştırılacak Alanların Öncelik Etaplaması Bölgeler Silivri Bağcılar Bahçelievler Güngören Bayrampaşa Zeytinburnu Eyüp Gaziosmanpaşa Maltepe Kartal Pendik Tuzla Beyoğlu Kağıthane Şişli Fatih Büyükçekmece Küçükçekmece Ümraniye Havza, Tarım vb. ekolojik alanlar Plan da dönüşümü öngörülen sanayi alanlarında, desantralizasyon kararı verilen sanayi faaliyetinin bölgeyi terk etmesini sağlayacak ya da kolaylaştıracak araçlar ile desantralize olan sanayinin gideceği sanayi alanlarında sanayiler için çekici kullanımların oluşmasını destekleyecek araçlar; Plan ın Uygulama Araçları ve Eylem Programı nın açıklandığı 9.Bölüm de yer almaktadır. 9.Bölüm de genel çerçevesi açıklanan dönüşümün; İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ilgili yerel belediyeler, STK lar, kuruluşlar ve özel yatırımcıların işbirliği ile geliştirilmesi, uygulama etaplarının, aktörlerin, finanssal boyutunun belirlenmesi ve katılımcılık programlarının detaylandırılması gerekmektedir. 7.5. TEKNOLOJİ GELİŞTİRME ALANLARI 1970 li yıllardan itibaren süregelen bilimsel ve teknolojik değişim; toplumları ekonomik, sosyal ve kültürel olarak etkilemekte ve toplumların bu değişim sürecine entegrasyonu gereği yeniden yapılanmalarını gerekli kılmaktadır. Bu yapılanmanın temelinde uluslararası piyasada ülkenin rekabet gücünü koruyacak ve artıracak, ileri 634