1
2
Şirket Profili 1985 yılında Türk Hava Kuvvetleri nin envanterinde bulunan F16 uçaklarına güç veren F110 motorunun montajı ve bu motora ait 12 adet parçanın üretimi amacıyla kurulan TEI - TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. bugün; 30 yılı aşan tecrübesi, 1800 den fazla çalışanı, 2.7 Milyar ABD Doları nın üstündeki toplam ihracatıyla havacılık motorlarında Türkiye nin lideri, dünyada ise tercih edilen ve bilinen bir marka konumundadır. TEI nin ana yerleşkesi 505.000 m² lik arazide, 88.000 m² kapalı alana yerleşik olarak Eskişehir de konumlanmıştır. Ayrıca; TÜBİTAK MAM Teknoloji Serbest Bölgesi nde (Gebze) GE Aviation ile ortak kurulan Türkiye Teknoloji Merkezi, İstanbul Teknopark Şubesi ve Hacettepe Ankara Teknokent Şubesi bulunmaktadır. 01
Misyon Havacılıkta kullanılan güç sistemleri ve türevleri için küresel ölçekte, rekabetçi, sürdürülebilir ve özgün ürünler tasarlayan, üreten ve servis hizmeti veren lider motor şirketi olmak. Vizyon Küresel olarak rekabetçi özgün güç sistemleri sahibi olmak. 02
Değerlerimiz İnsana, çevreye değer ve güven vererek geleceği tasarlar, her şeyin hakkını vererek mükemmel sonuçları hedefleriz. Bizim için Değerlisiniz Her koşulda birbirimize, müşterilerimize, tedarikçilerimize, insanlara ve dünyamıza saygılı ve adil davranır, kıymetini biliriz. Davranışlarımızla Güven Veririz Verdiğimiz sözü her zaman ve her yerde tutar, kanunlara ve etik kurallara daima uyar, şeffaflık ve dürüstlükten vazgeçmeyiz. Geleceği Tasarlarız İnsiyatif alarak doğru kararları zamanında verir; ekip olarak hayata geçiririz. Yaptığımız Her Şeyin Hakkını Veririz Müşterilerimizin beklentilerini aşan en iyi ürün ve hizmetleri tasarlar, sunar ve geliştiririz. Mükemmel Sonuçları Hedefleriz Mükemmelliği, ürün ve hizmetlerimizdeki üstün kalite ve uçuş emniyeti ile hedefleriz. 03
TEI nin Ana Faaliyet Alanları Motor Parça ve Modül Üretimi Motor Montaj ve Test (AIT) / Motor Bakım, Onarım ve Revizyon (MRO) Motor Tasarım ve Ürün Geliştirme 04
Motor Parça ve Modül Üretimi 1985 yılında 12 parça ile üretime başlayan TEI, bugün 30 yılı aşan tecrübesi ile parça ve modül üretiminde 40 farklı motor programı için 800 den fazla parça üretir durumdadır. Dönen Parçalar (Shaft, Seal, vb.) Modüller (Power Turbine Modülü, Front Bearing Structure Modülü, vb.) Fabrikasyon Parçalar (Mixing Duct, Swirl Frame, vb.) Yapısal Parçalar (Intermediate Casing, HPT Casing, Combustion Casing vb.) Blisk ve Spool Üretimi (Compressor Stg 1 - Stg 5 Bliskler, HPC Spool Shaft Stg 10-14 vb.) TEI, sahip olduğu imalat kabiliyetleri ile en çok tercih edilen ticari motorlardan LEAP ve GEnx için dünyadaki en büyük tedarikçi konumundadır. TEI tahribatsız muayene, test ve özel proseslerde 47 adet yeterlilik belgesine sahiptir. Bunların 39 tanesi 9 ayrı NADCAP özel proses grubu altında onaylı olup, onaylı firmalar arasında TEI, 9 farklı özel proses grup akreditasyonu ile en fazla akreditasyona sahip olan ilk 5 firma arasındadır. 05
Blisk ve Spool Üretim Teknolojileri Yeni nesil motorlarda son dönemlerde kullanılmaya başlanan blisk ve spool üretim teknolojileri, havacılık sektörü için yeni ve ileri seviye uygulamalar olarak kabul edilmektedir. TEI, dünyada sadece birkaç ülkede uygulanan yüksek teknoloji üretim yöntemlerinden Atalet Kaynağı ve Yüksek Hızlı Pale Frezeleme kabiliyetine sahiptir. Atalet kaynağı teknolojisi sayesinde dönen parçalardan kritik öneme sahip olan spool üretimini gerçekleştirmektedir. 5 eksenli pale frezeleme ve elektro kimyasal işleme teknolojileri ile de yeni nesil GEnx ve LEAP ticari uçak motorlarında ağırlık azaltımını sağlayan ve yakıt tüketimini azaltan blisk üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu sayede motorun performansı ile güvenilirliği artmakta ve uçağın havada kalış süresi uzamaktadır. 06
07
Motor Montaj ve Test (AIT) TEI max. 100.000 lbs. kapasiteli turbofan test bremzesi, max. 2.500 shp kapasiteli turboshaft/prop test bremzesi, teknolojik takım ve avadanlıklar ile yüksek teknolojili bir montaj ve test tesisine sahiptir. 100.000 lbs kapasiteli turbofan test bremzesinde Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı ve Umman Hava Kuvvetleri envanterinde bulunan F16 uçaklarına güç veren F110 motorlarının testleri yapılmış olup, halen NATO Erken Uyarı Sistemi Uçakları na ait (AWACS) TF33 motorlarının testleri devam etmektedir. 2.500 shp kapasiteli turboshaft/prop test bremzesi ile de Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) envanterinde bulunan Eurocopter AS532 Cougar helikopterlerine güç veren Makila 1A1 motorlarının testlerini gerçekleştirmektedir. 08
Motor Bakım, Onarım ve Revizyon (MRO) TEI, 1999 yılından itibaren NATO AWACS uçaklarının TF33 motorlarına depo seviyesi bakım hizmeti sağlamaktadır. Bu konuda yürüttüğü başarılı çalışmalarla 2004, 2008 ve 2011 yıllarında NSPA ve IAMCO tarafından En İyi Motor Bakım Firması seçilmiştir. TEI, Bahreyn Hava Kuvvetleri nin F110-100B motorları için ENSIP/SLEP hizmetini vermekte olup, Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri nin F110-GE-129C motorlarının bakımlarını da bünyesinde gerçekleştirmektedir. TSK envanterinde bulunan Cougar helikopterine ait Makila 1A1 motorlarının depo seviyesi bakımları yine TEI tesislerinde yapılmaktadır. Yukarıda bahsedilen faaliyetlerin yanısıra, TSK envanterinde yerini alacak olan Türk Genel Maksat Helikopter Projesi motorunun MRO faaliyetleri de yeni MRO binasında gerçekleştirilecek olup, kazanılacak kabiliyet ile mevcut TSK T700 Envanteri için de MRO faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. 09
Motor Tasarım ve Ürün Geliştirme TEI, 300 e yakın Ar-Ge mühendisi ile tasarım faaliyetlerini Eskişehir, Gebze, İstanbul ve Ankara daki ofislerinde sürdürmektedir. Bu kapsamda yürütülen projeler; A400M / TP400 Motor Projesi: EPI (EuroProp International) motor konsorsiyumu tarafından yürütülen TP400 motor projesi kapsamında TEI nin, İspanyol ITP firması ile tasarım, geliştirme mühendisliği ve üretim faaliyetlerine yönelik Risk ve Gelir Ortaklığı (RRSP) bulunmaktadır. TEI nin bu projedeki iş payı ön yatak çerçevesi modülü ile birincil egzoz lülesi ve koni modülünün tasarımı ve üretimidir. Turboşaft Motor Geliştirme Projesi: Şubat 2017 tarihinde başlayan Turboşaft Motor Geliştirme Projesi 8 yıllık bir proje olup, tamamı TEI çalışanından oluşan yaklaşık 250 kişilik bir mühendislik ekibi tarafından yürütülecektir. Bu proje kapsamında, bir yandan ülkemizde gaz türbinli motor tasarım, geliştirme ve test altyapıları oluşturulurken, diğer yandan da milli özgün helikoptere entegre edilebilecek, 1400 BG gücünde, tip sertifikası alınmış özgün ve milli bir motor, TEI tarafından geliştirilecektir. Tasarlanacak motorun ileride geliştirilecek türevleri, ATAK ve HÜRKUŞ gibi diğer milli platformlara da güç verebilecektir. Ayrıca bu motorun çekirdek teknolojisi Milli Eğitim/Savaş Uçağı - T/FX için ihtiyaç duyulan motora da temel oluşturacak ve Turboşaft Motor Geliştirme Projesi kapsamında kazanılan kabiliyetlerin üzerine gerekli teknolojik eklemeler yapılarak ihtiyaç duyulan sürelerde milli uçak motorunun geliştirilmesi sağlanacaktır. 10
İHA Özgün Turbojet/Turboprop/Pistonlu Motor Projeleri: Yurt içi İHA platformları ihtiyaçlarına yönelik yürütülen projeler kapsamında geliştirilen ve geliştirilme çalışmaları devam eden motorlar: TJ35, TJ90, TP38, PD-170, PG-115, PD-155 ve PG-50 dir. Özgün Motor Programları: TP38 Turboprop Motoru: 42 hp şaft gücüne sahip TP38 Turboprop Motor Projesi, Türkiye de başarıya ulaşmış ilk İHA gaz türbinli motor projesidir. TUSAŞ ın Turna platformu ile gerçekleştirilen uçuş testleri başarıyla tamamlanmıştır. TJ35 Turbojet Motoru: TJ35 turbojet motorunun geliştirme faaliyetleri 2013 yılı sonunda tamamlanmış olup, 40 lbf itkiye sahip olan motorun uçuş testleri Futura 1.9 ve T62-C platformları ile gerçekleştirilmiştir. TJ90 Turbojet Motoru: TUSAŞ ın Şimşek platformu için geliştirilen, 90 lbf itkiye sahip TJ90 turbojet motorunun kalifikasyonu tamamlanmıştır. Deneysel platform üzerindeki ilk uçuş testi 5 Haziran 2013 tarihinde yapılmış olup, Şimşek ile uçuş testleri planlanmaktadır. Pistonlu İHA Motor Projeleri: Pistonlu motor geliştirme projeleri kapsamında başarı ile tamamlanan ve ürünleri teslim edilen ve teslim aşamasında olan 3 projenin dışında, 2 proje aktif olarak devam etmektedir. SSM ile 2013 yılı başında imzalanan Operatif İHA Motoru Geliştirilmesi Projesi nde ilk motor çalıştırılması gerçekleştirilmiştir. Tüm kalifikasyon ve sertifikasyon faaliyetlerinin 2018 yılı sonunda tamamlanması hedeflenmektedir. 11
Teknoloji Projeleri: SSM Projeleri: Havacılıkta Kullanılan Nikel Alaşım Katmanlı İmalat Teknolojisi Geliştirilmesi (YAKUT) Projesi: Karmaşık geometrili fonksiyonel ve metalik motor parçaları üretmek üzere lazerle metal toz ergitme prosesinin, artık gerilmelere bağlı deformasyonların da proses öncesinde öngörülmesini sağlayabilecek bir modelleme aracı ile birlikte geliştirilmesi hedeflenmektedir. Titanyum Alaşımları için Süperplastik Şekillendirme Prosesinin Geliştirilmesi (DİLEK) Projesi: Havacılık motor ve platformlarında yaygın olarak kullanılan titanyum alaşımlarının yenilikçi bir yöntemle Türkiye`de ilk defa işlenebilmesi için proje, TUSAŞ ve TEI tarafından ortak yürütülmektedir. Havacılıkta Kullanılan Titanyum Döküm Teknolojisi Geliştirilmesi (İNCİ) Projesi: Titanyum alaşım parçaların vakum hassas döküm yöntemi ile yerli olarak üretilme kabiliyetinin ülkemize ve savunma sanayiimize kazandırılmasını amaçlanmaktadır. Havacılıkta Kullanılan Nikel Süperalaşım Malzeme ve Üretim Proseslerinin Geliştirilmesi (KRİSTAL) Projesi: Projenin amacı, türbin palesi imalatına yönelik ileri imalat teknolojilerinin ülkemiz ve savunma sanayiimize kazandırılmasıdır. Özellikle yüksek basınç türbin palelerinin yönlendirilmiş katılaşma ve tek kristal döküm teknolojileri ile üretilmesi, gerekli ısıl işlem, soğutma delik delme, pale kök işleme ve ısıl bariyer kaplama teknolojilerinin kazanımı amaçlanmaktadır. Havacılıkta Kullanılan Titanyum ve Nikel Süperalaşım Dövme Teknolojilerinin Geliştirilmesi (ÖRS) Projesi: Titanyum ve nikel süperalaşım malzemelerin yerli imkanlarla dövülebilir hale gelmesi amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda dövme ve ısıl işlem teknolojilerinin geliştirilmesi, malzeme karakterizasyonunun yapılması ve örnek parçalar üzerinde doğrulama faaliyetlerinin yürütülmesi hedeflenmektedir. 12
13
Türkiye Teknoloji Merkezi (TTM) Türkiye Teknoloji Merkezi 2007 yılında Gebze Serbest Bölge de, GE ve TEI ortaklığı ile kurulmuştur. 2012 yılında faaliyete geçen Tamir Geliştirme Merkezi ile büyüyen merkezde, TEI ve GE personeli olan 400 e yakın yetkin Türk Mühendisi çalışmaktadır. Türkiye Teknoloji Merkezi Faaliyet Alanları Tasarım Teknolojileri Tamir Teknolojileri Yazılım Teknolojileri İmalat ve Kalite Teknolojileri 14
Türk Genel Maksat Helikopter Programı (TGMHP) TGMHP; Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Özel Kuvvetler Komutanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü için gerekli olan 109 adet genel maksat helikopteri ihtiyacını karşılamak üzere başlatılmıştır. TEI program kapsamında, GE Aviation lisansı altında 236 adet T700-TEI-701D isim plakalı TUSAŞ a teslim edilecek motorların modül ve parçalarının %60 tan fazlasının üretimini, komple motor asamblesinin montajı, nihai testi, konfigürasyon yönetimi ve lojistik destek hizmetlerini gerçekleştirecektir. Ayrıca motorun yaşam ömrü boyunca çevrimi yüksek olan yanma odası gibi sıcak bölge parçaları da TEI tarafından ilk defa Türkiye de üretilecektir. Satış sonrası destek kapsamında ise TEI, Türk nihai kullanıcıların envanterinde olan T700 motor ailesinin Depo Seviyesi Bakımı nı yerli üretim parçaları ile yapma imkânına ve Türkiye dışında tanımlanmış geniş bir coğrafya için Depo Seviyesi Bakım faaliyeti yapma hakkına sahip olacaktır. Ayrıca, 15.06.2016 tarihinde program takviminin başlamasından 27 ay sonra (T0+27 ay) ilk motor teslim edilecektir. TEI nin TGMHP kapsamındaki faaliyetleri, teslim edilecek son T70 helikopterinin asgari 30 yıllık ömrü boyunca da devam edecektir. 15
Yalın Üretim Uygulamaları TEI üretiminin %55 i yalın üretim hücrelerinde gerçekleştirilmektedir. Yalın üretim hücrelerinin ana hedefleri üst düzey verimlilik, kârlılık ve kalitedir. TEI nin geleceğe yönelik stratejik hedeflerinden biri de yalın üretim hücreleri sayısının arttırılarak işletme verimliliğinin üst düzeye getirilmesidir. Üst düzey verimlilik Kârlılık Kalite TEI de Uygulanmakta olan Yönetim Sistemleri AS9100C / EN 9100: 2009 Kalite Yönetim Sistemi (Havacılık, Uzay ve Savunma Sanayii Organizasyonları) AS9110B / EN 9110: 2015 Kalite Yönetim Sistemi (Havacılık Bakım Organizasyonları) ISO9001: 2008 Kalite Yönetim Sistemi ISO14001: 2004 Çevre Yönetim Sistemi OHSAS 18001: 2007 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi ISO27001: 2013 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi 16
İş Sağlığı ve Güvenliği ile Çevre TEI, toplumsal sorumluluğunun da gereği olarak insana ve çevreye saygılı tasarım ve üretim yapmayı, hizmet sunmayı amaçlamaktadır. Bu amaçları doğrultusunda OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi ile ISO14001 Çevre Yönetim Sistemi ni entegre ederek bu iki konuyu geniş bir perspektifle ele alır. 17
TEI Yan Sanayi Kullanımı TEI yüksek teknoloji gerektirmeyen ve ana faaliyet alanında olmayan süreçler için yan sanayi kullanarak hem ülkemizde havacılık sanayiinin gelişmesine katkı sağlamakta, hem de verimlilik ve kârlılığını arttırmayı hedeflemektedir. TEI; Parça imalatında üretim saatinin %28 ini, Fikstür imalatında üretimin %67 sini, Yerli Ar-Ge projelerinin prototip imalatının %95 ini yan sanayilerine aktarmaktadır. TEI; torna, freze, delik delme, çapak alma, form verme, EDM, lazer kesme, kaplama, kaynak, borulama, su jeti, pre-spin, montaj, bakım/onarım, saç malzeme şekillendirme ve kesim prosesleri alanlarında yan sanayi kullanmaktadır. Yan sanayi geliştirme faaliyetleri kapsamında düzenli olarak CVP, 6-Sigma green belt tezgâh üstü, kalite sistem, 6-Sigma, 8D, kesici takım, kök neden bulma ve özel proses konularında eğitim verilmektedir. 18
TEI İnsan Kaynakları Stratejisi TEI İnsan Kaynakları Stratejisi yeteneği kazanmak, keşfetmek, geleceğe hazırlamak ve tutmak üzerine kurulmuştur. YETENEĞİ... Dinamik, sürekli gelişen ve başarı KAZANMAK odaklı kişileri kuruma kazandırmak Şirketin sürdürülebilir başarısı için katma KEŞFETMEK değer yaratacak yetkinlikte, yüksek performanslı çalışanları tespit etmek Yetkin işgücünü geliştirerek, TEI nin GELECEĞİ HAZIRLAMAK geleceğinin mimarlarını oluşturmak TUTMAK Yetkin işgücünün bağlılığını arttırarak TEI nin yapı taşlarını sağlamlaştırmak 19
TEI, büyüyen, öğrenen ve gelişen organizasyon için çağdaş yönetim tekniklerini kullanarak gerekli işgücü alt yapısını oluşturmaktadır. Stratejik yol haritasını entegre İK uygulamalarıyla bütünleştirerek, başarının anahtarı olan çalışanlarımızın potansiyelini en üst seviyeye ulaştırmak için çalışmaktadır. 20
21
22