2 DERGİDEN MEKTUP Bu sayımızda öncelikle, Odamız Yönetim Kurulunun mesleğimizle ilgili son gelişmeler karşısındaki düşünce ve yaklaşımlarını içeren BAŞYAZI yer alıyor. Harita Genel Komutanlığının 657/203 sayılı yasanın bazı maddelerinin değiştirilmesi amacıyla hazırladığı yasa taslağı, Temmuz ayında mesleğimizi ilgilendiren, en önemli ve güncel konular arasındaydı. Odamız tarafından HGK'na gönderilen ve kamoyuna Odamızın bu konudaki düşüncelerini yansıtmayı da amaçlayan bu yazıyı yayınlıyoruz. 26 Mart 1989 tarihinde yapılan "Yerel Yönelim Seçimleri" sonrası kimlik değiştiren Belediye Başkanlarının sektörümüzle ilgili yapacakları etkinliklerde yardımcı olmayı amaçlayan bir Odamız yazısı ile Mart 1989 sonrası Mühendis ve Mimarları oldukça ilgilendiren FEN ADAMLARI konusunda da yer veriyoruz. Odamızın üye olduğu, Uluslararası Ölçmccilcr Birliği (FİG)'in 7. Komisyonunun 28 Ağuslos'ta istanbul'da Yapılacak toplantısı öncesi FÎG'iri bir tanıtım yazısı bu sayımızda yer alan yazılar arasında. "İyi birharilacı, ayak bastığı, alet kurduğu noktaya bir daha alet kurmaz" diyen mesleğimizin kurucularından Prof.Dr.hc.Sn.Ekrcm ULSOY'la, Dr.Sn. Erol KÖKTÜRK'ün yaptığı söyleşinin siz üyelerimizce ilgiyle karşılanacağını umuyoruz. Ayrıca, karlografya konusuna ilişkin yazılarımızda dergimiz kapsamında yer alıyor. Saygılarımızla, YAYIN KURULU
3 BAŞYAZI GÜNÜMÜZ KOŞULLARINDA SEKTÖRE BAKIŞ Harita Kadastro Sektöründe, ülke koşullarıyla uyumlu olmayan yapılanma ve sistem anlayışının sonucu, kendini çeşitli alanlarda gösteren olumsuzluklar, son yıllarda önemli boyutlara ulaştı. Özellikle son zamanlarda, ekonomik alanda yaşanan derin kriz, kamu yatırımlarının ve alt yapı çalışmalarının neredeyse duruma noktasına gelmesi, enflasyonun 3 haneli bir rakama doğru hızla artması endişesi karşısında alınmak istenilen tedbirlerden (!) Harita Kadastro Sektörüde payını alıyor. Ülkemizde sosyal, ekonomik, politik ve kültürel alanda meydana gelen değişiklikler, toplumun her kesimini ve dolayısıyla da Harita Kadastro Sektörünü de yakından ilgilendiriyor ve etkiliyor. Avrupada harita mühendisliği eğitimi ve mesleki örgütlenmesinin başlangıcı 1800 lere dayanıyor. Oysa ülkemizde 1949 yılında başbyan ve 40 yıllık bir geçmişe sahip harita mühendisliği eğitimi ve TMMOB'nin kuruluşu ile ilk adımlarını atan* bir mesleki örgütlenme gittikçe artan ve yoğunlaşan sorunların odağında bulunuyor. Tarihi yeniden yaşamak değil, bugüne kadar elde edinilen deneyimler ışığında gerçeği yakalamak ve geliştirmek, ülke kalkınmasında meslek açısından en olumlu olabilecek seçeneklere ulaşmak ve hiçbirşeyden çekinmeden ülkemizin genci çıkarları ve insanlarımızın, toplumumuzun genel istek ve beklentileri doğrultusunda bunları uygulamaya koymak temel amaç olmalıda-. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Kuruluşundan bu yana yönetici ve üyeleriyle bu ideale ulaşmada verdiği mücadelede haklı olduğunu kanıtlamıştır. Harita Kadastro Sektöründe; mesleki icra organları, sorunlara sübjektif - öznel yaklaşımlar doğrultusunda değil, ülkemiz koşullarında gittikçe zenginleşen deneyimler ve uzv.n yıllar boyunca sürdürülen çeşitli mücadele ve etkinliklerle olgunlaşan öneriler doğrultusunda kararlar almak ve bunları uygulamak gerekliğini kavramalıdıriar. "Bağımsızlık Kayıtsız Koşulsuz, Ulusundur" temel ilkesi, ulusal istenç (Milli irade) duyulan güvenin sonucu ve ulusumuzun'yaşam kaynağı olduğuna göre, bu temel ilkenin gerçek anlamına ulaşmasında, sektöre! ba/.da ulaşılan deneyim ve önerilere kulak verilmesinin, bu temel ilkeye güç katacağı yadsmmamalıdır. Ne yazık ki, Harita Kadastro Sektöründe bu konuda fazla iyimser olmak güçtür. Son yıllarda, Odamızın düzenlemiş olduğu "Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayları" ile Sempozyumlarda, Ülkemizin kalkınması doğrultusunda, mesleki açıdan oybirliğiyle alınan ve olgunlaşürılan önerilerin icra organlarında yankı bulmaması ve kulak arkası edilmesi üzücüdür. Uydular aracılığıyla (yeryii/iinden 250 km- 850 Vm uzaklıkta) uzaydan çekilen, çeşitli amaçlı fotoğraflardan, yeryüzündeki bir noktanın" + 10-30 m lik bir doğrulukla tesbit edilebildiği, bir ülkenin tüm doğal kaynaklarının sözkonusu fotoğraflardan belirlenebildiği günümüzün evrensel koşullarında, harita ve harila bilgilerine ulaşmada, Gelişmiş dünya ülkelerinin hiçbirinde olmayan kısıtlama ve yasak-
4 lamaların ülkemizde halen sürdürülmek istenilmesi anlamsızdır. Özel sektöre açılmakla övünülen ve bunun önemli bir hedef olduğu her fırsatta yinelenen bugünkü koşullarda, Harita Kadastro özel sektörünün olumsuz ekonomik gelişmeler sonucu alındığı ifade edilen tedbirlerin sonucu bir krize sürüklenmesi acıdır. Ülkemizdeki harita mühendislerinin % 35'i harita özel sektörü kapsamında çalışmaktadır ve bunlardan 600'ü aşkım, kamu kurumlarının ihalelerinden iş yükümlenebilmek için, çeşitli karne gruplarına sahiptir. Kamu yatırımlarının ve alt yapı çalışmalarının daraltılması, ülkemizdeki tüm yatınm ve mühendislik hizmetlerinin alt yapısına ilişkin çalışmalar yapan Harita Özel Sektörünü güç durumlara itmiştir. Odamız, bu alanda çalışan üyelerinin karşılaştığı olumsuz durumlara karşı duyarlı yaklaşım ve uğraşısını sürdürecektir. Bilimsel ve Teknolojik araştırma ve gelişmelerin evrenselleştiği ve çok boyut lu biçimler aldığı günümüzde, biz bize benzeriz ya da ülkemizin jeopolitik ve jeostratejik konumu diğer ülkelere göre çok farklı diyerek, diğer ülkelerde bulunmayan. kısıtlamalara yönelmenin ve Harita Kadastro Sektöründe tüm kurum ve kuruluşların (özellikle fotogrametri ve uydu ölçmeciliği) harita yapımında yöntem ve teknoloji kullanmasını yasaklamanın artık bilimsciir bir dayanağı kalmamıştır. Öncelikle toprak - insan ilişkilerinin çözümünde ve toprağa ilişkin sınır güvenliğinin sağlanmasında önemli işleve sahip ülkemizdeki kadastro çalışmalarının bekleneni veremediği ve varolan durumuyla sürdürüldüğü takdirde öngörülen amaçlarına ulaşamayacağı görülmektedir. Birbiriyle ilintili, ancak iki ayrı süreç olan kadastro ile tapu birbirinden ayrılmalıdır. Yılların yanlışlığında ısrar etmenin gelecek açışından getireceği bir yarar yoktur. Kentsel ve kırsal alanlarda sanayileşme ve gittikçe artan, son yıllarda sağlıksız ve dengesiz bir gelişme gösteren kentleşmenin sonucu, toprağın toplumun istek, beklenti ve gereksinmeleri doğrultusunda planlanması zorunlu duruma gelmiştir. Toprak üzerindeki mülkiyet anlayışının, toplum yararı doğrultusunda sınırlandırılması gelişmiş ülkelerin temel hedefi olurken, ülkemizde bu konunun hala "oy deposu" olarak görülmesi üzücüdür. Kentsel ve kırsal alanlarda toprağa ilişkin arsa ve arazi düzenlemelerinin beklenen düzeyde olmaması, ülkemizdeki sosyal ve ekonomik sıkıntıların artmasına neden olmaktadır. Ülkemizin hala bir model arayışı içinde olması yerine, edindiği deneyimlerle bunu yakalamış ve uygulamak için Ön koşullarım hazırlamış bir durumda olması genel bir isteğe dönüşmektedir. Her konuda; dışa bağımlı değil, ulusal kaynaklarını kendi insanının gönenç ve yaşam düzeyi için değerlendirebilen, toplumunu en alt birimlerine kadar bu hedef doğrultusunda yönlendirebilen yaklaşımlar benimsenmelidir. Yap - işlet - devret, ulusal kaynakların ve sanayiinin yabancılara satılması, ulusal değil dışa karşı özendirilen özelleştirme, nitelikli teknik işgücü yerine yabancı teknik işgücünün çalıştırılmasına kolaylıklar getirme vb yaklaşımlarla nereye ulaşılacaktır?
5 TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası ülkemizin ulusal kalkınması ve gelişmesinde, bir meslek grubu olarak üzerine düşeni yaptığı ya da iyi bir şekilde yapmaya çalıştığı inancındadır. YÖNETİM KURULU
6 657/203 SAYILI YASADA YAPILMAK İSTENİLEN DEĞİŞİKLİK HAKKINDA HGK'NA GÖNDERİLEN ODAMIZIN YAZISI AŞAĞIDA SUNULMUŞTUR HARİTA GENEL KOMUTANLIĞINA ANKARA Harita Genel Komutanlığının kuruluş kanununun bazı maddelerinin değiştirilmesi konusunda 14 Haziran 1989 günü "Bakanlıklararası Harita İşlerini Planlama ve Koordinasyon Kurulu'nda görüşülen yasa taslağı ile (EK:1); Harita Genel Komutanı Tümgeneral Sn. Cevat ÜLKEKUL'un Odamız Yönetim kurulunu davet ederek 18.7.1989 günü açıklamalarda bulunduğu yasa taslağı (EK:2) yetkili kurullarımızda görüşülmüştür. 1 - GENEL GÖRÜŞÜMÜZ Gelişen Teknoloji ve ülke koşulları dikkate alınarak, Harita Genel Komutanlığı, yâlnızca 'Savunma amaçlı harita ve harita bilgileri üreten" bir kurum halinde düzenlenmelidir. Ancak herhangi bir Kamu veya Özel Kuruluşun Harita Genel Komutanlığından harita üretimi ile ilgili talebi olduğunda Harita Genel Komutanlığı imkan ve kapasitesi içerisinde bunu da yapabilmelidir. 657/203 sayılı yasalardan çok sonra 1983 ve 1984 yıllarında Harita-Kadastro Sektörünün iki büyük bölümü (Kadastro ve imar) 3045,3402,3194 sayılı yasalarla yeniden düzenlenmiş ve ilgili kurumların (TKGM ve belediyeler) yetki görev ve sorumlulukları belirlenmiştir. 657/203 sayılı yasada değişiklik yapılırken 3045,3402,3194 sayılı yasalardaki yetki ve sorumlulukların göz önünde bulundurulması zurunludur. Aksi halde uygulamada yetki ve sorumluluk açısından karmaşa doğacaktır. Önerilen değişiklik maddeleri bu görüşümüze göre yeniden dezenlenmelidir. 2 - ÖNERİLEN MADDELER HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİMİZ Madde : 4/son paragraf için; Önerilen şekil Özde halen yürürlükte olan durumdan farklı değildir. Ve 1/5000 ölçeğini ve yapım yöntemlerini kapsamamaktadır. Oysa Üike kalkınmasına yönelik tüm plan ve projelerde 1/1000 ve 1/5000 temel ölçeklerdir. Dolayısıyla Madde 1/ 5000 ölçeğini ve tüm yapım yöntemlerini de kapsayacak şekilde düzenlenmelidir.
7 Madde: 6 ya eklenecek 1. paragraf için : Resmi Kurum ve Kuruluşların Ulusal Özel Sektöre yaptıracakları 1/500 ölçekli haritaların "Bakanlıklararası harita İşlerini Koordinasyon ve Planlama kurulunda" hangi yönü ile görüşüleceği açık değildir. Bu konuya açıklık kazandırılması gerekir. 1/5(XX) ölçekli haritaların standartlarını saptamaya gelince; Mevcut yasa uyarınca çıkarılan "Liakanlıkkırarasi Elarita işlerini Koordinasyon ve Planlama Kurulu "Yönetmeliğinin 8 inci mailesinde, Kurulun kr"iu ib ilgili "Yönetmelikler Komisyonunun" bulunduğu ve bunun nasıl yılışacağı açıklanmıştır. Bu nedenle yeniden yasa maddesi düzenlenmesine gerek görülmemiştir. Kaldıki 1/5000 ve daha büyük ölçekli haritalara ait standartların oluşturulmasından sivil bir kurumun yetkili ve sorumlu olması gerekmekledir, dolayısıyla yasa taslağının hazırlanmasında bu hıısusda gözönünc alınmalıdır. 6. maddeye Eklenecek İkinci paragraf için: Öneride geçen Ulusal Coğrafi bilgi sistemi ile Ulusal Kadastral Çopral'i bilgi sisteminden ne amaçlandığı anlaşılmamaktadır. Yasaya eklenecek tanımlar bölümünde bu hususun açıklanması gerekir. Kaldıki 657 (203) sayılı yasada Harita Gene! Komutanlığının Askeri Coğrafi Bilgi sistemini kurmasını engelleyen herhangi bir hüküm yoktur. Bu nedenle yasa maddesi olarak getirilmesinin bir yararı görülmemiştir. Ayrıca yasa taslağında "Kuıulca belirlencek esaslara göre Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde de bir ulusal kadastral coğrafi bilgi merkezi oluşturulur" hükmünün bu ya.-;a kapsamında değil, ilgili kuruluşun "Kuruluş yasasında" voya ayrı bir yasa ile düzenlenmesi gerekmektedir. Çünkü Bilgi sistemleri kapsamına alınacak 1/5000 ve daha büyük ölçekli harita ve harka bilgilerinin, talep durumunda ihtiyaç sahibi kurum ve kuruluşların hizmetine en çabuk ve en kolay biçimde sunulması temci ilkedir. Böylesi bir hizmetin yerine getirilmesinden teşkilatlanması açısından uygun görülecek sivil bir kurumun yetkili ve sorumlu olmasında sayısız yarar lar bulunmaktadır. 4 üncü Maddenin c fıkrası için : Uluslararası toplantılarda Ülkeyi temsil konusu ise AET'ye girilmesinin gündemde olduğu bu günlerde üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir konudur. Bilindiğiüzcre, FIG'de Ülkemizi, bu Kuruluşun (FIG) tüzüğü gereği yalnızca Odamız temsil edebilmektedir. SONUÇ Yukarıda açıklanan nedenlerle, 657/203 sayılı yasanın değişiklik tasarılarimlaki biçimiyle düzenlenmesinin Harita Kadastro sektörünün mevcut sorunlarına çözüm getirmeyeceği inancındayız. Söz konusu yasa taslağı, önerilen görüşlerimiz doğrultusunda tümüyle yeniden ele alınmalıdır. Bilgilerinize arzederiz. H.K.M.O. Yönetim Kurulu.
8, EK- 22 NİSAN 1341 (1925) TARİH VE 657 SAYILI HARİTA GE^EL KOMUTANLIĞI KANUNU KANUN NUMARASI: 657 Madde: 4, (2 Ocak 1961 tarih ve 203 sayılı kanunla değiştirilmiştir.) HARİTA GENEL KOMUTANLIĞI: a) Yurdun Savunması için lüzumlu bütün Harita ve Planların, b) Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ile işbirliği yaparak adı geçen Genel Müdürlük için lüzumlu haritaların, (i) Bütün Bakanlıklar ile Resmi Dairelerin lüzum göstereceği Haritaların, Altıncı maddede gösterilen kurulca tesbit edilen Efsaf, zaman ve miktarda alımı ve basımı ile mükelleftir. Ancak; bir Bakanlık ve Daire, Klasik Metotla yerden yapılması uygun olup Mesleki ye Teknik ihtiyacının gerektirdiği 1:2.000 ve daha büyük ölçekli Haritaları yapabilir. Madde S: Belediyeler, îdarei Hususiyeler ve Bilumum müessesat ve Eşhas tarafından Hususi ve saiüe yaptırılacak her türlü plan ve Haritaların birer nüshası ve Saüri Lazımesile Harita Genel Komutanlığına tevdi edilir. Madde 6: (2 Ocak 1961 tarin ve 203 sayılı kanunla değiştirilmiştir.) Harita Genel Komutanlığının yapacağı bütün işlerin miktarı ile bunların, isteyen dairenin ihtiyacına uygun Teknik vasıf ve esasları her yıl, o sene Bütçesinin Büyük Millet Meclisine şevkinden evvel ve bunun dışında ihtiyaç görülecek zamanlarda Harita Genel Komutanının Daveti üzerine ve onun Başkanlığında toplanacak mütehassıs temsilciler ile Harita Genel Komutanlığının ilgili temsilcilerinden müteşekkil (Bakanlıklararası Harita işlerini Koordinasyon ve Planlama kurulu)'nda " görüşülerek tesbit olunur. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün yapacağı Kadastral Harita ve Planlarla îdentifikasyon işlerinin miktar, zaman, teknik evsaf ve esasları da bu kurul tarafından tesbit olunur. Kurulun Bütçe ve yıllık Programla ilgili toplantılarında Devlet Planlama Dairesinin Temsilcileri de hazır bulunur. Adı ge çen kurulun kuruluşu, birer temsilci ile katılacak Bakanlık ve Resmi Dairelerin isimleri, kurulun çalışma esasları ve yapacağı işler ilgili Devlet Milli Savunma, Bayındırlık, Tarım ye İmar ve îskan Bakanlıkları Tarafından Müştereken hazırlanacak bir yönetmelikte tesbit olunur. (Aşağıdaki paragraf, Bakanlar Kurulunun 4 TEMMUZ 1988 tarin ve KHK/336 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamesi ile değiştirilmiştir.) Adı geçen kurulca yukarda belirtilen hususlar üzerine alınan kararlar ilgili Bakanlığın Tasdiki ile kesinleşir Yıllık Programı aksatmayacak Program harici acil ihtiyaçları karşılamakta ve lüzum göreceği işleri yapmakta Harita Genel Komutanlığı yetkilidir. Bütün Bakanlıklar ve Resmi Dairelerin Harita istekleri her yıl en geç AĞUSTOS ayına kadar Harita Genel Komutanlığına yazılı olarak bildirilir. Yılda en az iki defa yapılacak İlmi Araştırma ve Koordinasyon toplantılarına Teknik Üniversite ve Yüksek Okulların Geodezi ve Harita Mütehassıstan ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Harita ve Kadastro Mühendislerinin Temsilcileri - de iştirak ederler.
9 EK.1 203 Saylh Kanunla değişik 657 sayılı Harita Genel Komutanlığı Kanununun altıncı maddesine üçüncü paragraf olarak ilave edilmesi önerilen bölüm. "Başkanlık ve Resmi Dairelerin lüzum gösterip Harita Genel Komutanlığı ile Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün imkan ve kapasitesi dışında kalan 1/5000 ve daha büyük ölçekli harita ve planlardan, Ulusal Özel Kuruluşlara yaptırılacak olanları ve bunların standartlarını da saptar. Ayrıca Kurulca belirlenecek esaslara göre Harita Genel Komutanlığından bir Ulusal Coğrafi Bilgi Merkezi oluşturulur. Ulusal Coğrafi Bilgi Merkezinin oluşturulması, bu merkezdeki bilgi sisteminden Kamu ve Özel Kuruluşların faydalanması ve işbirliği esasları ile sorumluluklar Kurulca teşkil edilen Yönetmelikler Komisyonunda incelenir ve Devlet Başkanlığı ile M.S.B. ca hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir." 203 sayılı Kanunla değişik 657 sayılı Harita Genel Komutanlığı 4/c maddesi üçüncü paragrafının yerine geçmesi önerilen metin. "Harita Genel Komutanlığı, Milli Savunma Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Ku rulunca uygun görülmesi halinde, Uluslararası Haritacılık kuruluşlarına üye olur ve TÜRKİYE'yi temsil eder. Uluslararası kuruluşlarda TÜRKİYE'nin temsiline ait esaslar ile bu kuruluşlara benzer Ulusal Haritacılık kuruluşlarının teşkili, görev, yetki, sorumluluk ve mali kaynaklarına ait esaslar ilgili Devlet Bakanlıkları, Milli Savunma, Bayındırlık ve İskan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlıkları tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle saptanır."
10 EK.2 2 Ocak 1961 tarih ve 203 sayılı kanunla değişik, 22 Nisan 1341 (1925) tarih ve 657 Sayılı Harita Genel Komutanlığı Kanununun dördüncü maddesi, c fıkrası üçüncü paragrafının çıkarılarak yerine konması önerilen bölüm. "Harita Genel Komutanlığı, Milli Savunma Bakanlığının Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü,, ilgili Devlet Bakanlığının teklifi ve Bakanlar kurulunca uygun görülmesi halinde, Uluslararası haritacılık kuruluşlarına üye olurlar ve TÜRKİYE'yi temsil ederler. Uluslararası kuruluşlarda TÜRKÎYE'nin temsiline ait esaslar ile bu kuruluşlara benzer Ulusal Haritacılık kuruluşlarının teşkili, görev, yetki, sorumluluk ve mali kaynaklarına ait esaslar ilgili devlet bakanlıkları, Milli Savunma, Milli Eğitim, Bayındırlık ve îskan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlıkları tarafından hazırlancak bir yönetmelikle saptanır." Son Paragrafın önerilen şekli: "Ancak; bir bakanlık ve daire, mesleki ve teknik ihtiyacının gerektirdiği 1/5000 den büyük ölçekli haritaları yapabilir veya Ulusal Özel Kuruluşlara yaptırabilirler." 6 ncı maddeye eklencek paragrafa ait birinci öneri: "Kurul aynı zamanda Bakanlık ve Resmi Dairelerin Ulusal Özel Kuruluşlara yaptıracağı 1/5000 ölçekli harita isteteklerini de görüşür. 1/5000 ölçekli haritalara ait standartlar Kurulca incelenir ve Devlet Bakanlığı ile M.S.B. lığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belerlenir. Ayrıca Kurulca belirlenecek esaslara göre Harita Genel Komutanlığında bir Ulusal Coğrafi Bilgi Merkezi; Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünde de bir Ulusal Kadastrol Coğrafi Bilgi Merkezi oluşturulur. Sözü edilen Bilgi Merkezlerinin oluşturulması, sorumlulukları bu merkezlerin birbiriyle olan işbirliği ve yardımlaşma esasları ile bu merkezlerden Kamu ve Özel Kuruluşların faydalanma esasları Devlet Bakanlığı ile M.S.B. lığınca hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir."