İYONTOFOREZİS UZM.FZT.ZÜBEYDE ERCAN
Tanım: Bazı maddelerin elektrik yardımı yoluyla ciltten derin dokulara geçirilmesidir. İyon göçünden tedavi amacıyla yararlanılır. Elektrolitlerine ayrılabilen ilaçların ciltten geçişi arttırılmaya çalışılır.
İlk defa Leduc tarafından 1903 te tavşan deneyi ile ortaya atılmıştır. Eklem, kas, timpanik kavite, dental bölge, göz ve cilt üzerinden ilaç vermek amacıyla 60 yıldan fazla kullanılmaktadır. İyontoforezde ana prensip iyonlarına ayrılabilen solüsyonlar kullanılması ve verilmek istenen iyonun elektriksel yükü ile aynı yüke sahip elektrottan uygulanmasıdır.
LeDuc tavşan deneyi + Striknin sülfat (+) - K Siyanür (-)
İlaç ya da benzeri kimyasal madde, sıvı ya da jel formunda uygun kutuptaki elektrottan verilir. İlacın bulunduğu kutup aktif kutuptur. Deriden transferi sağlanan iyon miktarı Akım şiddeti Akım süresi Solüsyondaki iyon konsantrasyonuna bağlıdır.
İlaçların deriden etki etmesini etkileyen faktörler İlacın lipofilik özelliği ve molekül ağrılığı İlacın konsantrasyonu ve çözünebilirliği İlacın bağlanma, metabolizması Uygulanan doz etkisi Uygulama süresi Uygulama yeri,yaş,cins ve ırksal özellikler Akım yoğunluğu Deri özelliği İyon hareketi İyonik güç
Deri 1 ma/cm2 den daha şiddetli akımları tolere edemez ve deride rahatsızlık hissi oluşur. Doğru akım uygulamasına bağlı olarak elektrot altında anestezi meydana gelebilir ve hasta yanık oluşumunu fark edemeyebilir. Bu nedenle tedavi süresince elektrot altındaki deri yakından incelenmelidir.
6 cm derinliğe indiği iddia edilmiştir. Ancak saptamak olanaksızdır. Kapillerler aracılığıyla sistemik dolaşıma katılmaktadır ve genel etki de oluşmaktadır.
Uygulama Uygulama için önce anot ya da katoddan hangisinin aktif kutup olacağına karar verilir. İlacın kimyasal formülü yanında, önceden belirlenmiş tablodan yararlanılır. Yine önceden belirlenmiş akım şiddeti ve süre önerilerine uyulur. Akım duyarlılığı kişiden kişiye göre ve hatta aynı kişide bölgeden bölgeye göre değişir.
Uygulama-2 Tedavinin başında doz dereceleri olarak artırılır ve kaparken de yavaş yavaş azaltılır. Akım şiddeti hasta hafif bir karıncalanma duyana kadar artırılır. Elektrotlar sarıldığı keçeler devamlı su ve sabunla yıkanmalıdır. Elektrolitik atıklar petlerde birikebilir.
Uygulama-3 Kumaş ve süngerden yapılma elektrot altlıkları ıslatıldıktan sonra iyice sıkılmalı ve deri yanıklarını önleyebilmek için elektrot kenarlarından 1 cm taşmalıdır. Akım şiddeti 0,2 ma/cm2 den düşük olmalıdır. Genelde 15 dk önerilir.
Uygulamada elektrotla aynı boyutta filtre kağıdı ya da sünger gibi bir malzemeye ilaç emdirilir. Emici materyal deri ile aktif elektrod arasına konarak ilacın akım devresi içinde kalması sağlanır. Diğer elektrot aktif elektrottan en az 45-50 cm uzağa yerleştirilir (olabildiğince uzağa)
Katod elektrodu aktif ya da pasif olup olmadığına bakılmaksızın daima anottan büyük olur.
İyontoforez çözeltileri ve dozları Etkili madde % Kutup Akım şiddeti Tedavi süresi (dk) Na salisilat 1-2 - 1-2 ma/10 cm2 20 KI 3-5 - Prokain 1 + Toplam 10 ma 10 Histamin 0,1 + Toplam 6 ma 3-5 Histamin pomadı 1-2 + NSAID jel ya da pomad * Toplam 10 ma 15
lidokain ağrı + %5 Hidrokortizon İnflamasyon + %0,5-1 Mekolil İskemi + %1 Çinkooksit Yara iyileşmesi + %20 Bakırsülfat Mantar infeksiyonu + %2 Mg Spazm + %2 Ca Hipertonus + %2 Hyalüronidaz Ödem + - Li Gut + %2 Klorin Sklerotik - %2 Asetat Kalsiyum depozitleri - %2 Deksametazon inflamasyon -
indometazin - %1-5 NSAID Ketoprofen - 1 diklofenak - 2 tiyokolşikosid + 0,04 Kas gevşetici betametazon - 0,08 prednizolon + 1 gentamisin + 0,8 poldine + terleme Musluk suyu +/-
Avantajlar Non invaziftir. Parenteral tedavi riski yoktur. Oral alımla değişkenlik gösteren emilim daha düzenli hale gelir. Sürekli uygulama ile yüksek ya da yetersiz doz sorunları ortadan kalkacaktır. Kolay kullanım kolaylığı vardır.
Dezavantajlar Vücuda girecek ilaç dozu belirlenemez.
Endikasyonlar El ayak hiperhidrozu 4-5 haftalık 10-30 ma Antikolinerjik maddeler, musluk suyu Kistik fibrosiz (pilokarpin ile) Ağrılı eklemlerde, kas spazmında Dişlerde aşırı duyarlılıkta Analjezi amaçlı, postherpetik nöralji, trigeminal nevraljide
Endikasyonlar-2 Postoperatif ağrı Kalsiyum depositlerinin dağıtılması İskemik ülserler Skatrisler Tendon yapışıklıkları FMS Yüzeyel ve derin doku enfeksiyonları Ödem RSD
Komplikasyonlar Cilt yanıkları Doku bütünlüğü bozulmuş yerlerde kullanılmamalıdır. Akım şiddeti çok dikkatli ayarlanmalı. Duyu kusuru olanlarda düşük akım şiddeti tercih edilmeli. Kalp pili olanlarda kullanılmamalı.
Öneriler Oluşan deri irritasyonu 1-3 saat sonra kaybolur. Akım değerleri güvenilir değerlerde tutun. Katod için 0,5 ma/cm2, anot için 1mA/cm2 Önerilen en büyük elektrod boyu 50 cm2 + ve arasındaki mesafe: en az büyük elektrot çapına eşit olmalıdır.
Öneriler 2 Elektrod ve deri yeterince tam temas sağlanmaz ve direnci artar, yanık riski artar. İsopropil alkol ile yağ ve diğer yabancı maddeler temizlenerek deri irritasyonu azaltılır. Aşırı kıllı bölgeye yapılmaz. 24 saat içinde kılları traşlanan bölgeye yapılmaz.
Öneriler 3 Elektrod üzerine ağırlık uygulanmaz, uygulanırsa doku iskemisi gelişir. Tedavi sırasında hoşa gitmeyen duyguları azaltmak için akım şiddetinin yavaş azaltın ve arttırın.