UZM.FZT.NAZMİ ŞEKERCİ

Transkript

1 UZM.FZT.NAZMİ ŞEKERCİ

2 Ses maddesel ortamdan oluşan periyodik dalgalanmalardır. Sıkışma ve genleşme periyodları vardır. Bu nedenle ses enerjisinin iletilmesi için madde ortamına gereksinim vardır. Havada 343 m/sn Kas dokusunda 1585 m/sn Kemik dokusunda 3360 m/sn

3 Ses dalgaları boşlukta yayılmazlar Mekanik titreşimlerdir. Hızları düşüktür.

4 herztin üzerindeki ses dalgalarına US denir Tedavi amacıyla genelde 1,3 mhz

5 US dalgalarının özellikleri Yansıma Kırılma Emilme Kavitasyon İletme

6 Cihaz İki temel kısım vardır. İlki yüksek frekanslı akım üreticisidir, alternatif şehir akımını istenilen frekansta alternatif akıma yükseltir. İkincisi, akımı, maddesel titreşime dönüştüren transduser (güç çevirici) dır.

7 Transduser, silindirik olarak kesilmiş kuvartz, baryum titonat, lityum sülfat gibi kristal yapıdadır. Akımın şekline göre şekli periyodik olarak değişir, böylece titreşime neden olur. Bazı kristallerin ses enerjisini elektrik enerjisine çevirme özelliği vardır. (piezoelektrik özellik)

8 Transducerdan çıkan ses demetinin özellikleri başlığın çapına ve enerjinin dalga boyuna bağlıdır. Sesin frekansı değişmez. Değişen şey hızı ve dalga boyudur. Ultrason başlığının çapı ne kadar büyükse, ses demeti o kadar uzak mesafeye silindirik ya da ona benzer şekilde seyreder.

9 Yakın alan: US dan çıkan ses demetinin en çok ses yoğunluğu oluşturduğu bölge Güç çeviricinin yarıçapı ve ses frekansı ne kadar büyükse yakın alanı o kadar uzundur. Uzak alan: en az ses yoğunluğunun bölgesi

10 US yoğunluğu, watt/cm2 cinsinden hesaplanır. Başlık yüzeyinin her cm2 sine düşen enerji yoğunluğudur.

11 Kavitasyon etkisi İçinde erimiş gaz bulunan sıvıda, ses dalgasının gevşeme fazında ortam basıncı düştüğünden erimiş gaz parçacıkları bir araya gelebilir ve kabarcık oluşturabilir. Sıkışma fazında tekrar eriyebilirler ya da yeni oluşan gaz kabarcıkları ile birleşip büyüyebilirler.

12 Dokularda ısı dağılımı US dalgaları yayıldıkları ortamda emilir ve gittikçe yoğunluğu azalır. Giricilik (yarı değer): yayıldıkları ortamda yoğunluğunun yarıya düştüğü derinliktir. Farklı ortamlar geçerken yansıma ve kırılmaya uğrarlar. Daha yoğun ortama geçerken yansımaları fazla olur.

13 Yansıma yüzdeleri Su-yağ:0,2 Su-kas: 0,3 Yağ-kas:1,1 Kas- kemik:26,8 Su-kemik:30

14 Başlıktan gelen dalgalarla yansıyan dalgalar girişim yaparak belli noktalarda aşırı ısınmaya neden olabilir. Kemikler en yoğun ısınan dokulardır, ancak arka yüzlerini etkileyememekteyiz. Kas dokusu da iyi ısınır ancak damarsal olduklarından kemiğe göre daha erken soğur. Daha az damarlı tendon kiriş gibi dokular ısıyı daha uzun korurlar.

15 Deri altı yağ dokusunda ve kaslarda daha az enerji ısıya dönüşür. Bu dokularda nispeten daha az kayba uğrayarak derinlere ulaşabilir. Kaslarda ortalama giricilik 3 cm dir. Eklemlere, eklem kapsülüne ve sinoviyal dokulara kolaylıkla erişilebilir. Diz ekleminde 2,7 derecelik artışlar yapabilmektedir.

16 US ile eklem yapıları ısıtılması gerektiğinde başlığın eklem aralığından boşluğu görecek şekilde yerleştirilmesi gerekir. Böylece kemiklerin engelleyici etkisi ortadan kalkar.

17 Fizyolojik etkileri Isıya bağlı: Isıya bağlı olmayan etkileri

18 Isıya bağlı olmayan etkileri Tedavi dozlarında US nin uygulandığı alanda görülen etkiler büyük oranda ısıya bağlıdır. Ancak hepsini ısı ile açıklamak olanaksızdır. Mekanik etkileri de vardır. Bazı durumlarda her ikisi de beraberce etkir. Mekanik etki: dokularda basınç değişiklikleri oluşturur. Dokularda mikromasaj etkisi oluşur.

19 Hücre zarı geçirgenliğini arttırır. Zar potansiyelinin değiştirir. En önemli mekanik etkisi kavitasyondur. Ortamın akışkanlığı yüksek, hücre yoğunluğu düşükse ve yüksek doz US uygulanırsa oluşur. Kavitasyonu engellemek için sabit uygulama yapılmamalı, gereksiz yüksek doz vermemeli Uygun dozda kesikli US doku iyileştirmesini arttırır.

20 Endikasyonları Diğer ısıtıcılardan etkin olduğu durumlar OA Yumuşak doku kontraktürleri Eklem sertlikleri Kalça OA Diğer ısı ajanlarında kabul edilen tüm durumlarda

21 Kontrendikasyonları Isının diğer genel kontrendike olduğu durumlar+ İçi sıvı olan organlara (kalp, göz, gebe uterusu) Laminektomili omurga üzerine dikkatli Çocuklarda büyüme plakları üzerine İnternal tespit materyalinde Kalp pili olanların o bölgeye

22 Tedavi tekniği US den çıkan dalgaların bölgeye doğru yönlendirilmesi Geçişi kolaylaştıran maddelerin kullanılması şarttır. Hava kötü bir iletkendir. Ayrıca hava ve cilt arasında yoğunluk farkı da sesin yansımasına yol açar. US başlığı ile doku arasındaki açı 90 derece olmalıdır.

23 US başlığı ileri geri ya da dairesel (sn de 2,5 cm) hareketlerle yer değiştirilir Tüm alanın hepsi homojen tedavi edilir. Yeterli ısıtma için1-2 watt/cm2 yeterlidir. 0,1-0,8 watt/cm2: alçak 0,8-1,5 orta 1,5-3 watt/cm2 yüksek doz Tedavi edilen dokunun özelliği, doku katmanının kalınlığı önemlidir dk yeterlidir. Pratik olarak her 10 cm2 ye 1 dk uygulanmalıdır.

24 FTR de kullanılan US aletleri maksimum güç 15 watt ile sınırlandırılmıştır. En büyük kristal alanı 5 cm2

25 Su içi uygulama: US başlığının tam temasına izin vermeyen çok küçük ve düzgün olmayan vücut sahalarında uygulanır. Tedavi edilecek kısım su dolu kaba konur. US başlığı ile 1-2 cm lik mesafeden uygulanır. Tam temas ettirilmez. Ilık çeşme suyu kullanılacaksa, kavitasyon ile deri yüzeyinde ve US başlığında hava kabarcıkları oluşur. Kaynatılmış su kullanılırsa hava kabarcıkları oluşmaz.

26 Komplikasyonlar Isıya bağlı: aplikatör uzun süre sabit tutulursa ve kemik yüzeylerde yansıyan dalgaların kesişmesi ile Ağrı Doku harabiyeti Yanıklar Kavitasyon nedenli Hemoliz Kanama Doku nekrozu

27 Fonoforesiz Bazı ilaçların US aracılığıyla deri yoluyla vücuda sokulma işlemidir.

28 Kesikli US Isı etkisi oluşturmadan mekanik etkilerinden yararlanmak için kullanırız. Uyarılar arasında zaman geçecek ve az miktardaki ısı dokular tarafından emilerek ısı etkisi oluşmayacaktır. 1/5, 1/10, ve 1/20 oranlarında kullanırız.

29 Yumuşak dokunun akut travmalarında ödemi gidermek için (ısı oluşturmuyor) Kırıklar: kırık iyileştirmesini uyardığı