KOORDİNASYON İÇİNDEKİLER Giriş Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Koordinasyon Sağlık Kuruluşlarının Koordinasyonu Asayiş Olaylarında Saha Koordinasyonu ARAMA VE KURTARMA BİLGİSİ Kemal KOÇAK HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Koordinasyonun önemini kavrayabilecek, Uluslararası koordinasyon birimlerini ve kuruluşlarını öğrenebileceksiniz. ÜNİTE 5
GİRİŞ Koordinasyon olmaması durumunda kaynakların etkin kullanımı zorlaşır. Koordinasyonun farklı tanımları olmakla birlikte, kelime anlamı olarak pek çok farklı unsurun bir bütün olarak etkili bir şekilde çalışmasını sağlamak veya belli bir amaca ulaşmak için turlu isler arasında bağlantı, ilişki, düzen ve uyum sağlamaktır. Doğa kaynaklı afetlere müdahalede bu rol oldukça önemlilik kazanır. Çünkü koordinasyon olmaması durumunda kaynakların etkin kullanımı zorlaşır, ayni is birden fazla kere farklı paydaşlar tarafından farkında olunmadan tekrarlanması ve bunların sonucunda da yetersiz müdahale ortaya çıkabilir. Afetin boyutu ve ihtiyaçlar arttıkça koordinasyon eksikliğinin olumsuz etkileri de kendini daha çok gösterebilir. Uluslararası düzeyde koordinasyonlara örnek verecek olursak: Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Koordinasyon Sağlık Kuruluşlarının Koordinasyonu Asayiş Olaylarında Saha Koordinasyonu Koordinasyonun önemi bugüne kadarki çeşitli afetlerde edinilen tecrübelerle belirgin bir şekilde görülmüştür. Bu nedenle zaman içinde çeşitli uluslararası kurumlar tarafından ortak bir anlaşmaya varılarak koordinasyon mekanizmaları geliştirilmiştir. Bunların içinde doğal olarak Birleşmiş Milletler in (BM) uluslararası yardımın yapıldığı doğa kaynaklı afetlerdeki rolü tüm dünyayı kapsadığı için oldukça kritiktir. Bu nedenle bu bolümde BM nin koordinasyon sistemindeki yeri ve ilgili sistemlerinin detayları açıklanmaktadır. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER VE ULUSLARARASI KOORDİNASYON Birleşmiş Milletler Sekretaryası içinde yer alan OCHA (İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi) uluslararası yardımın yapıldığı afet ve acil durumlarda koordinasyon görevini yürütmektedir. Bu sorumluluk BM Genel Kurulu nun 46/182 sayılı 1991 yılındaki kararıyla açıklanmıştır. OCHA nın görevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: Ortak stratejiler geliştirilmesi, Durum ve ihtiyaç değerlendirmelerinin yapılması, Koordinasyon forumlarının organize edilmesi, Kaynakların harekete geçirilmesi, Koordinasyon mekanizmalarının ve araçlarının yönetilmesi. OCHA nın bu önemli görevi yerine getirebilmesi için geliştirdiği pek çok sistem ve araç vardır. Bunların listesi ve her bir sistemin/aracın hangi durumlarda nasıl harekete geçirildiği OCHA nın internet sitesinde bulunmaktadır. Bunlardan ikisi olan UNDAC ve INSARAG bu ünitenin konusudur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
UNDAC Birleşmiş Milletler Afet Değerlendirme ve Koordinasyon (UNDAC) doğa kaynaklı afetlerde ve acil durumlarda olaydan etkilenen yerdeki saha seviyesinde koordinasyonu yürütmek amacıyla kurulmuş bir sistemdir. 1993 yılında kurulan UNDAC ın sekretarya görevini OCHA üstlenmekle birlikte UNDAC üyelerini BM üyesi ülkeler ve diğer BM kuruluşları oluşturmaktadır. UNDAC ın ana amacı afet veya acil durumdan etkilenen ülkelere ve BM sistemine destek olmaktır. 2012 yılı sonu itibariyle UNDAC ekibi 90 dan fazla ülkede 200 den fazla görevde yer almıştır. UNDAC sistemi dört ana unsurdan oluşmaktadır: 2012 yılı sonu itibariyle UNDAC ekibi 90 dan fazla ülkede 200 den fazla görevde yer almıştır. Personel: UNDAC üyesi ülke ve kuruluşların seçtiği tecrübeli acil durum yöneticileri ve uzmanlarıdır. Farklı karakterdeki acil durumlara müdahale edebilmek için UNDAC üyesi kişiler farklı uzmanlıklara sahip olabilirler. Örneğin acil durumlarda bilgi yönetimi, tıbbi müdahale, medya yönetimi, ihtiyaç değerlendirme ve arama kurtarma bunlardan bazılarıdır. Yöntem: UNDAC in amacını gerçekleştirebilmesi için önceden tanımlanmış ve üzerinde anlaşılmış çalışma yöntemleri almasıdır. Bu yöntemler dünyanın farklı yerlerinden aynı acil duruma müdahale etmek için çok hızlı bir şekilde bir araya gelen UNDAC üyelerinin aynı dili konuşmalarını sağlar. Bu yöntem UNDAC El Kitabı nda açıklanmıştır. Prosedürler: UNDAC ekibinin mümkün olan en hızlı şekilde acil durumdan etkilenen yere intikal etmesi için geliştirilmiş standart prosedürlerdir. Bu standart prosedürler sayesinde ekip etkilenen yere talebi takip eden 12 ile 48 saat içinde varabilir. Ekipman: UNDAC ekibinin görevini yerine getirebilmesi için ve ekibin müdahale yeterliliğini sağlayan, gerekli olan ekipmanlardır. UNDAC ekibinin görevini yerine getirebilmesi için saha seviyesinde kullanılan bazı sistemler bulunmaktadır. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanları OSOCC ve RDC dir. OSOCC ve RDC birbirini tamamlayan iki yapıdır. OSOCC OSOCC (Saha Operasyon Koordinasyon Merkezi) UNDAC in görevini yerine getirebilmesi için sahada kurduğu koordinasyon merkezidir. UNDAC ekibi bu merkezden görevlerini yürütür. OSOCC un amaçları aşağıdaki gibi sıralanabilir: Deprem afetlerinde uluslararası kentsel arama kurtarma (KAVK) ekipleri OSOCC ile yakın ilişki içinde çalışmaktadır ve çalışmalıdır. Olaydan etkilenen ülke ile uluslararası aktörler arasındaki köprü görevi görmek, Uluslararası aktörlerin afet/acil durum yerinde saha seviyesindeki faaliyetlerinin koordinasyonu için bir sistem sağlamak, Uluslararası insani yardım kuruluşları arasında iş birliği, koordinasyon ve bilgi yönetimi için bir platform oluşturmak. Bu amaçlardan anlaşılabileceği üzere OSOCC un ilgili devlet kurumum/kurumlarının görevini devralmak gibi bir amacı yoktur. Tam tersi, bu kurumların görevlerini yerine getirmelerinde onlara destek olma amacındadır. Bu Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
nedenle de OSOCC un ideal olarak afetin veya acil durumun yönetiminden sorumluluk olan ilgili devlet kurumuyla yakın bir fiziksel alanda kurulması gerekir. Bu UNDAC ın olaydan ilgili devlet kurumunu çalışmalarında desteklemesi görevini daha kolay bir şekilde yerine getirebilmesini sağlar. Böylelikle günlük olarak iki kuruluş arasında sürekli bilgi alışverişi yapılması ve toplantılar organize edilmesi gibi faaliyetler oldukça kolaylaşır. Ancak aynı zamanda OSOCC un afet veya acil durumdan en çok etkilenen bölgeye yakın olması gerekmektedir. Çünkü sahadaki faaliyetlerin büyük çoğunluğu bu yerlerde meydana gelmektedir. Bu nedenle OSOCC etkilenen bölgeye en yakında olabilme prensibini takip edecek şekilde fiziksel kuruluş yerini seçer. OSOCC ta yapılan çalışmalardan pek çok insani yardım kurulusu faydalanmaktadır. Özellikle deprem afetlerinde uluslararası kentsel arama kurtarma (KAVK) ekipleri OSOCC ile yakın ilişki içinde çalışmaktadır ve çalışmalıdır. KAVK ekiplerinin OSOCC la yapabilecekleri çalışmalar söyle özetlenebilir: RDC gibi ikinci bir yapının kurulmasının nedeni uluslararası yardım kuruluşlarının etkilenen ülkeye giriş yaptıkları andan itibaren koordinasyon sistemine dâhil olabilmeleri ve aynı zamanda bu sistemden faydalanabilmeleri sağlamak içindir. Raporlar, haritalar, kim-ne-nerede veri tabanları, Lojistik desteğin sağlanması için ilgili kuruluşlarla bağlantıların sağlanması, Güvenlik bilgileri, Koordinasyon toplantıları ve brifingler. Olaydan etkilenen alanın büyüklüğüne bağlı olarak bazen birden çok yerde OSOCC un verdiği hizmetler ve çalışmalar gerekli olabilir. Bu durumlarda alt- OSOCC lar kurulabilir (sub-osocc). Alt-OSOCC lar OSOCC un verdiği hizmetin hemen hemen aynısını vermektedir. Alt-OSOCC lar ana OSOCC a rapor ederler. RDC RDC (Varış Ayrılış Merkezi) UNDAC ekibinin görevini yerine getirebilmesi için afet veya acil durumdan etkilenen ülkeye giriş ve çıkış noktalarında kurulan bir koordinasyon merkezidir. OSOCC un yanı sıra böyle bir ikinci yapının kurulmasının nedeni uluslararası yardım kuruluşlarının etkilenen ülkeye giriş yaptıkları andan itibaren koordinasyon sistemine dâhil olabilmeleri ve aynı zamanda bu sistemden faydalanabilmeleri içindir. Genellikle havaalanlarında kurulan RDC nin yaptığı çalışmalar su şekilde sıralanabilir: Ülkeye giriş yapan insani yardım kuruluşlarının OSOCC a yönlendirilmesi, Ülkeye girişte insani yardım kuruluşlarına afet/acil durumla ilgili ilk bilgilerin sağlanması, İnsani yardım kuruluşlarının acil ihtiyaçlarının sağlanmasında destek olunması, İnsani yardım kuruluşları ile havaalanı otoritesi arasında köprü görevi görülmesi (gümrük, ülkeye giriş/çıkış işlemleri, bekleme alanı sağlanması vs.), Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
İnsani yardım kuruluşlarının etkilenen bölgeye sevk edilmesi için gerekli olan ulaşımın sağlanmasında destek olunması, Yakıt, çevirmen, iletişim listesi, harita, radyo frekansı vs. gibi konularda destek olunması. INSARAG Uluslararası yardımın yapıldığı deprem afetlerinde koordinasyon gerektiren en önemli çalışmalardan biri enkaz altında kalanları kurtarmaya yönelik arama ve kurtarma çalışmalarıdır. Yerel ve ulusal arama kurtarma ekiplerinin koordinasyonu ilgili devlet kuruluşları tarafından yapılır. Uluslararası arama kurtarma ekiplerinin koordinasyonu içinse UNDAC ekibi, eğer talep edilmişse, ilgili devlet kuruluşlarına destek olur. UNDAC bu görevi yerine getirebilmek için INSARAG (Uluslararası Arama Kurtarma Danışma Grubu) Kılavuzu nda belirtilen uluslararası metodolojiden faydalanır. Bu metodolojiyi daha iyi anlamak için INSARAG in daha iyi anlamak gerekir. INSARAG 1985 Meksika ve 1988 Ermenistan depremlerinde alınan derslerden sonra 1991 yılında kurulmuştur. BM çatısı altında kurulan INSARAG in çalışma sistemi, yapısı ve saha koordinasyon yöntemleri INSARAG Kılavuzu nda açıklanmaktadır. Bu kılavuz 2002 tarih ve 57/150 sayılı BM Genel Kurul Kararı ile onaylanmıştır. Bu karar Türkiye dâhil BM üyesi pek çok ülke tarafından desteklenmiştir. INSARAG in sekretaryası BM OCHA nin Cenevre Merkez ofisindedir. INSARAG üyesi olmak isteyen ülkeler bu ofis ile irtibata geçerek üyelik işlemlerini tamamlayabilirler. Bugün Türkiye dâhil 80 den fazla ülke ve kuruluş INSARAG üyesidir. Bu ülke ve kuruluşların uluslararası kentsel arama ve kurtarma çalışmalarına dâhil olmaları durumunda INSARAG Kılavuzu nda belirtilen yöntemleri kullanmaları beklenmektedir. Bu beklenti sadece bir başka ülkedeki afete intikal edilmesinde değil, kendi ülkesindeki bir afette çalışırken de geçerlidir. Bu nedenle INSARAG Kılavuzu nda uluslararası arama kurtarma çalışmalarının paydaşları olarak arama kurtarma ekiplerinin yanı sıra afetten etkilenen ülke, yardım eden ülke ve BM de yer alır. Çünkü tüm paydaşların aynı koordinasyon sistemini biliyor ve takip ediyor olması durumunda tam bir eş güdüm sağlanabilir. INSARAG 1985 Meksika ve 1988 Ermenistan depremlerinde alınan derslerden sonra 1991 yılında kurulmuştur. Bunların yanı sıra INSARAG bir sınıflandırma sistemine sahiptir. Gönüllü başvuru ile dâhil olunabilen bu sistemde ekipler uluslararası operasyonel kapasitelerine göre orta veya ağır olarak sınırlandırılır. Bu sistem sadece ve sadece uluslararası kentsel arama kurtarma operasyonlarına gitmekle yükümlü olan ekipler içindir. Hem resmî hem de gönüllü ekipler bu sisteme dâhil olabilirler. INSARAG üyesi ekiplerin INSARAG Kılavuzu nda tanımlandığı üzere afetten etkilenen ülkeye girişte RDC den geçmeleri ve saha çalışmalarını OSOCC ile koordine etmeleri beklenmektedir. INSARAG üyesi ekiplerin aynı zamanda gerekli olduğu durumlarda RDC ve OSOCC u kurmaları veya kurulu olan RDC ve OSOCC a personel desteğinde bulunmaları beklenmektedir. INSARAG sınıflandırması surecinden geçmiş ekiplerin bu konuda da kapasiteleri değerlendirilmektedir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
Türkiye de meydana gelen 17 Ağustos 1999 depreminde UNDAC ekibi Türkiye ye gelmiştir. Ekip görevini yürütmek için Uluslararası Atatürk Havalimanı nda 18 Ağustos 1999 da yaklaşık olarak saat 01:00 itibariyle RDC yi kurmuştur. RDC, yaklaşık olarak 92 arama-kurtarma ekibinin ve unsurunun (yaklaşık 2700 personeli) ülkeye giriş ve çıkışında hizmet vermiştir. Örnek OSOCC ise İstanbul da İstanbul Valiliği İl Özel İdare Müdürlüğü nde 18 Ağustos 1999'da yaklaşık olarak saat 06:00 itibarıyla faaliyete geçmiştir. Ancak afetten asıl etkilenen bölgenin İstanbul olmaması nedeniyle bir kaç alt-osocc (Yalova ve İzmit) kurulmuştur. Uluslararası KAVK ekipleri bu alt-osocc larla çalışmışlardır. Türkiye INSARAG üyesi bir ülkedir. Ağustos 2013 itibariyle INSARAG a kayıtlı yedi arama kurtarma ekibi bulunmaktadır. Bu ekiplerden ikisi INSARAG sınıflandırması sürecini başarı ile tamamlamışlardır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
SONUÇ Özellikle deprem gibi ani ortaya çıkan uluslararası müdahaleli afetlerde, koordinasyon çok önemlidir. Gün geçtikçe artan sayıda yardım kuruluşu bu alanda çalışmaya başlamaktadır. Bu da koordinasyon ihtiyacını daha da artırmaktadır. Bu nedenle BM ve diğer ilgili kuruluşlar tarafından geliştirilmiş mekanizmaları bilmek gereklidir. Bu konuyla ilgili daha fazla bilgi aşağıdaki kaynaklardan edinilebilir: BM OCHA: http://www.unocha.org/ BM Türkiye Ofisi: http://www.un.org.tr UNDAC:www.unocha.org/what-we-do/coordinationtools/undac/overview INSARAG: http://www.insarag.org/ Ülkemizde afet acil durum çalışmaları sürekli gelişerek devam etmektedir. SAĞLIK KURULUŞLARININ KOORDİNASYONU Ülkemizdeki medikal afet ve acil durumlarda sağlık bakanlığının hazırlamış olduğu çalışmaların 11 koordinatör bölge ili ve bağlı illerinde Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimleri kurulmuştur. Ülkemizdeki medikal afet ve acil durumlarda Sağlık Bakanlığı nın hazırlamış olduğu çalışmaların 11 koordinatör bölge ili ve bu bölgelere Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimleri kurulmuştur. Bu birimler yaşam alanlarında oluşabilecek toplu zehirlenmeler, büyük iş kazaları, büyük trafik kazaları, bulaşıcı hastalıklar, göç ve afetler sonrası geçici çadır kentler, konteyner kentler vb. yaşam alanlarında oluşabilecek ve meydana gelen vukuatlarda sadece yaralılara yerinde müdahale değil aynı zamanda etkilenen insan sayısı ve etkilenme türüne göre kentteki hangi sağlık kuruluşuna yönlendirileceği sayısal durumları mevcut durumları ve muhtemel sonuçları hakkında değerlendirmeler yapıp istatistiklerin belirlenmesine kaynak oluşturur. Özellikle afetlerde afetzedelerin tehlikeli ortamlardan uzaklaştırılmaları için yapılacak arama kurtarma faaliyetleri sırasında erken müdahalede bulunmanın önemi son derece önemlidir. Bu amaçla Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri yukarıda belirtilen yasa içerisinde görev yetki ve sorumlulukları belirlenmiştir. Son yıllarda özellikle Ortadoğu ve bazı Afrika ülkelerindeki savaş ve iç ayaklanmalar dolayısıyla bu bölgelerde yaşayan Türk vatandaşlarının tahliyesinde yaşanabilecek medikal sorunların giderilmesi için de bu ekipler görev almaktadır. Aynı zamanda yine ülkemize komşu ülkelerde geçmişte ve günümüzde (Irak Suriye örnekleri) yaşanan savaş, iç savaş ve göçler dolayısıyla savaşlarda etkilenen insanların sağlık sorunlarının giderilmesi ile birlikte yardım organizasyonunda çalışan resmî ve gönüllü kuruluş çalışanlarının da mevcut durumlarını korumaları için önleyici sağlık hizmetleri yürütülmektedir. Ayrıca geçici ve toplu yaşam alanlarında en çok aşağıdaki su ve besinlerle bulaşan hastalıklar görülmektedir. Tifo Salmonella türleri Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
UMKE personeli olağandışı durumlarda UMKE acil müdahale timi adı altında ilinde veya bölgesindeki olaylara müdahale eder. Basilli Dizanteri (Şigella) Amipli Dizanteri (Entameoba Histolitica) Ani Başlayan Sulu ve Kanlı İshaller Kolera Sarılık (Hepatit A) vb. Yukarıda bahsetmiş olduğumuz geçici toplu yaşam alanlarında ve ülke genelinde halkın halk sağlını korumasına yönelik Sağlık Bakanlığı na bağlı halk sağlığı kurumu, halk sağlığı ve hijyen konusunda; Sosyal Hijyen Çalışma Hijyeni Okul Hijyeni Çevre Hijyeni Kişisel Hijyen bilgilendirme ve önleyici müdahale çalışmaları yapılmaktadır. Bu konuda detaylı bilgi almak için yaşadığınız bölgedeki halk sağlığı kurumuna müracaat edip destek alabilirsiniz. Sağlık bakanlığı bu proje ile ülkemizde meydana gelecek afetlerde, sağlık ekiplerini kullanarak en kısa sürede medikal kurtarma hizmetlerinin yapılmasını hedeflemiştir. Bu sayede afetlerde meydana gelen ölümlerin ve sakatlanmaların önüne geçilecektir. Proje ile afetlerde koordinasyon sağlanması amacıyla Sağlık Organizasyonu Daire Başkanlığı ve Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimleri kurulmuştur. Bu birimler afet yönetimi organizasyonu oluşturulmasında ve sistemin kalıcılığının sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır. Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE) Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı UMKE ekipleri afet ve acil durumlarda görev yapmak üzere kurulmuştur. UMKE personeli olağan dışı durumlarda UMKE acil müdahale timi adı altında illerde ve bölgelerdeki olaylara müdahale eder. Olağandışı olayın boyutuna bağlı olarak gerektiğinde, sağlık birimlerinde çalışan diğer UMKE personeli bu timle birlikte görevlendirilir. ASAYİŞ OLAYLARINDA SAHA KOORDİNASYONU Afet ve acil durumlarda güvenlik birimleri (polis, jandarma, özel güvenlik) normal zamanda asayişin sağlanmasıyla birlikte toplumsal halk hareketleri, sivil itaatsizlik, konser, spor müsabakaları, terör olayları, ulaşım kazaları gibi pek çok olayda öncelikli olarak emniyet birimleri gerekli tedbir ve önlemleri alıp yaşanması muhtemel olaylar için gerekli hazırlıklarını sadece güvenlik personeli olarak değil yukarıda belirtilen tehlikeler karşısında oluşabilecek yangın, yaralama, yaralanma, zehirlenme ve kurtarma hizmetleri için ilgili resmî kurumlarla gerekli yazışma ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
görev dağılımlarının yapılmasıyla olayın zararlarının en aza indirilmesi için çalışmalar yapılır. Olası trafik kazası geçici çadır kentlerde, statlarda ve konser alanlarında ve sivil itaatsizlik olaylarında çıkabilecek yangınlarla ilgili yerel yönetimlere bağlı itfaiye daire başkanlıklarıyla irtibata geçmenin yanında öncesinde bir değerlendirme yaparak muhtemel risklerin neler olabileceğiyle ilgili risk değerlendirmeleri yapılmalıdır. Bu kurumlarla olası trafik kazaları geçici çadır kentlerde, statlarda ve konser alanlarında ve sivil itaatsizlik olaylarında çıkabilecek yangınlarla ilgili yerel yönetimlere bağlı itfaiye daire başkanlıklarıyla irtibata geçmenin yanında öncesinde bir değerlendirme yaparak muhtemel risklerin neler olabileceğiyle ilgili risk değerlendirmeleri yapılmalıdır. Oluşabilecek yangın, yaralama, yaralanma, zehirlenme ve kurtarma hizmetleri için muhtemel acil durumlar sonrası yaralıların/kazazedelerin tahliyesi için acil yardım ambulanslarının giriş çıkış noktalarının belirlenmesi ve bununla birlikte olay anında yaralılara yerinde müdahalelerin nerede yapılabileceğinin belirlenmesi çalışmaları yapılır. Tüm afet acil durum servisleri için olaylar başlamadan önce muhtemel risklerin belirlenmesini müteakip olayın gerçekleşmesi durumunda ne kadar sürede ne kadar insanın ve buna bağlı olarak çevrede oluşturacağı hasarı (etki analizi) değerlendirip birlikte çalışma esas ve yöntemleri üzerine planlamalar, masa başı tatbikatlar ve uygulama tatbikatları yapmak son derece faydalı olacaktır. Afet esnasında ise öncelikli olarak oluşabilecek hırsızlık, yağmalama, organ kaçakçılığı gibi temel asayiş hizmetlerinin yanında afet acil durum müdahale ekiplerini olay bölgelerine rahat intikal etmeleri için yolların açık tutulması ve trafiğin akışını kontrol etmek için koordinasyonu yapılmaktadır. Olayın olduğu alanın çevre güvenliğini alarak gerek yaralıların mevcut durumlarının yanlış müdahaleler sonucu kötüye gitmesini engellemekle birlikte vatandaşların tehlikeli ortamlara girerek kendilerini yaralamalarını engellemek için aynı zamanda kurtarma ekiplerinin görev alanlarında rahat çalışmalarına ortam sağlamak için çalışmalarını yürütmektedirler. Afet sonrası oluşturulan geçici barınma merkezlerinde gerek asayişin sağlanması, gerekse bakıma muhtaç yaşlı ve çocukların korunması ve gerekse yardımların bir düzen ve disiplin içerisinde dağıtımlarının sağlanması için çalışmalarını yürütürler. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
Özet Koordinasyonun farklı tanımları bulanabilmekle birlikte, kelime anlamı olarak pek çok farklı unsurun bir bütün olarak etkili bir şekilde çalışmasını sağlamak veya belli bir amaca ulaşmak için türlü işler arasında bağlantı, ilişki, düzen ve uyum sağlamaktır.. Birleşmiş Milletler Afet Değerlendirme ve Koordinasyon (UNDAC) doğa kaynaklı afetlerde acil durumlarda olaydan etkilenen yerdeki saha seviyesinde koordinasyonu yürütmek amacıyla kurulmuş bir sistemdir. OSOCC un ilgili devlet kurumum/kurumlarının görevini devralmak gibi bir amacı yoktur. Tam tersi, bu kurumların görevlerini yerine getirmelerinde onlara destek olma amacındadır. RDC (Varış Ayrılış Merkezi) UNDAC ekibinin görevini yerine getirebilmesi için afet veya acil durumdan etkilenen ülkeye giriş ve çıkış noktalarından kurulan bir koordinasyon merkezidir. Uluslararası yardımın yapıldığı deprem afetlerinde koordinasyon gerektiren en önemli çalışmalardan biri enkaz altında kalanları kurtarmaya yönelik arama ve kurtarma çalışmalarıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
Ödev INSARAG nasıl bir sınıflandırma sistemine sahiptir? Bu sınıflandırma sistemi hakkında araştırma yapınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi koordinasyonun amaçları arasında değildir? a) Pek çok farklı unsurun bir bütün olarak çalışması b) Pek çok farklı unsurun etkili bir şekilde çalışmasını c) Pek çok farklı unsurun kuvvetler ayrılığı ilkesine bağlı kalarak çalışması d) Pek çok farklı unsurun belli bir amaca ulaşmak için çalışması e) Pek çok farklı unsurun düzen ve uyum içerisinde çalışması 2. Koordinasyon olmaması ne gibi sonuçlar doğurur? a) Kaynakların etkin kullanımı zorlaşır b) Aynı iş birden fazla kere farklı paydaşlar tarafından farkında olunmadan tekrarlanır c) Yetersiz müdahale ortaya çıkabilir d) Afetin boyutu ve ihtiyaçları azalır e) Olumsuz etkileri de kendini daha çok gösterebilir 3. Türkiye de sağlık ve hijyen çalışmaları hangi kurum tarafından yürütülür? a) Afetlerde Sağlık Hizmetleri Birimleri b) Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi c) Sağlık Ocakları d) Halk Sağlığı Kurumu e) Devlet Hastaneleri 4. BM Genel Kurulu nun 46/182 sayılı 1991 yılındaki kararıyla OCHA nın görevleri aşağıdakilerden hangisi değildir? a) Ortak çalışma yapan müdahale birimlerinin kurulması b) Durum ve ihtiyaç değerlendirmelerinin yapılması c) Koordinasyon forumlarının organize edilmesi d) Kaynakların harekete geçirilmesi e) Koordinasyon mekanizmalarının ve araçlarının yönetilmesi 5. Aşağıdakilerden hangisi UNDAC ın amacıdır? a) Afetlerden etkilenen ülkeye müdahale ekipmanı sağlamak b) Afetlerden etkilenen ülkeye arama kurtarma ve tıbbi müdahale komuta merkezi kurmak ve yönetmek c) Afet veya acil durumdan etkilenen ülkeye ve BM sistemine destek olmak d) Afetlerden etkilenen ülkeye kriz masası kurmak e) Afetlerden etkilenen ülkede hasar tespiti yapmak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
6. Aşağıdakilerden hangisi UNDAC ın dört ana unsurundan biri değildir? a) Personel b) Ekipman c) Yöntem d) Tatbikat e) Prosedürler 7. UNDAC sisteminde personel kaynakları arasında aşağıdakilerden hangisi değildir? a) Afet acil durum yöneticileri ve uzmanları b) Mühendisler c) Tıbbi müdahale yöneticileri d) Medya yönetimi e) Arama kurtarma personeli 8. OSSOC un görev ve amaçları aşağıdakilerden hangisi değildir? a) Olaydan etkilenen ülke ile uluslararası aktörler arasındaki köprü görevi görmek b) Uluslararası aktörlerin afet/acil durum yerinde saha seviyesindeki faaliyetlerinin koordinasyonu için bir sistem sağlamak c) Uluslararası insani yardım kuruluşları arasında iş birliği sağlamak d) Koordinasyon ve bilgi yönetimi için bir platform oluşturmak e) Acil durum yöneticisi yetiştirmek 9. Aşağıdakilerden hangisi havaalanlarında kullanılan RDC nin yaptığı çalışmalardan değildir? a) Ülkeye giriş yapan insani yardım kuruluşlarının OSOCC a yönlendirilmesi b) Ülkeye girişte insani yardım kuruluşlarına afet/acil durumla ilgili ilk bilgilerin sağlanması c) İnsani yardım kuruluşlarının acil ihtiyaçlarının sağlanmasında destek olunması d) İnsani yardım kuruluşlarının etkilenen bölgeye sevk edilmesi için gerekli olan diplomatik engellerin kaldırılmasında destek olunması e) Yakıt, çevirmen, iletişim listesi, harita, radyo frekansı vs. gibi konularda destek olunması Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
10. INSARAG üyesi kaç ülke ve kuruluş vardır? a) 50 den fazla b) 60 dan fazla c) 70 den fazla d) 80 den fazla e) 90 dan fazla Cevap Anahtarı 1.C,2.D,3.D,4.A,5.C,6.D,7.B,8.E,9.D,10.D Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi. 1998. Birleşmiş Milletler Genel Kurul Kararı. A/RES/46/182. 19 Aralık 1991. Erdogan, Nihan. Uluslararası Müdahaleli Depremlerde Saha Koordinasyonu. İstanbul, Ağustos 2008, s. 19. http://www.unocha.org/# (Erişim Temmuz 2013) http://www.unocha.org/what-we-do/coordination-tools/undac/overview (Erişim Ağustos 2013) Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi OSOCC Kılavuzu. İkinci Basım, 2009 s. 4. Katoch, A. The Responders Cauldron: The Uniqueness of International Disaster Response Journal of International Affairs, Spring/Summer 2006, Volume 59, Number 2, 2006. Birleşmiş Milletler İnsani Yardim Koordinasyon Ofisi OSOCC Kilavuzu. İkinci Basım, 2009 s. 10-11. Birlemiş Milletler Genel Kurul Kararı 57/150-2002 http://www.insarag.org/en/about/ga-resolution.html (Erişim Ağustos 2013) INSARAG Uyesi Ülke ve Kuruluşlar Listesi http://www.insarag.org/en/directory/usar-directory.html (Erisim Ağustos 2013) OCHA INSARAG 1999 Türkiye ve Tayvan Depremleri Takibi ve Ögrenilen Dersler için Uluslararası Arama ve Kurtarma Ekip Liderleri Toplantısı Raporu. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15