Kent Bilgi Sistemleri Saye Nihan Çabuk1 1 Anadolu Üniversitesi, Yer ve Uzay Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir sncabuk@anadolu.edu.tr Özet: Kent Bilgi Sistemleri (KBS), bir kente ait grafik ve grafik olmayan verilerin temin edilmesi ve uygun bir mekânsal bilgi sistemi ortamında güncellenerek yönetilmesi suretiyle kent yönetimi ve kentli hizmetlerinin sunumunda etkili çözümler sunan, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) destekli bir sistemdir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, kullanımı kolay, etkili ve mekânsal veri temini, paylaşımı ve değişiminde gerekli olan ulusal standartları belirlemeye yönelik geliştirilen Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Projesi (TUCBS) ile uyumlu ulusal KBS çerçevesi oluşturmak konusunda bir proje yürütmektedir. Bu bildiride, bahsi geçen proje irdelenerek KBS nin kentsel hizmetlerin etkili ve kolay biçimde yerine getirilmesinde üstlendiği rol tartışılacaktır. Anahtar Sözcükler: Kent Bilgi Sistemleri, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Projesi. Urban Information Systems Abstract: Urban Information Systems (UIS) is a Geographical Information Systems (GIS) aided system, which provide efficient solutions for city management and performance of urban services, through gathering, updating and managing graphical and nongraphical urban data. General Directorate of Geographical Information Systems of Ministry of Environment and Urbanism has performed a project for the development of national UIS framework, which is supposed to be practicable, efficient and compatible with Turkish National Geographical Information Systems Project (TUCBS) that is aimed at the determination of national standards for obtaining, sharing and exchanging spatial data. This paper discusses UIS s role for providing efficient and practicable urban services through evaluating mentioned project. Keywords: Urban Information Systems, Geographical Information Systems, Turkish National Geographical Information Systems. 1. Giriş Günlük ihtiyaçlardan bilimsel araştırmalara kadar pek çok alanda gerçekleştirilen faaliyetlerin büyük ölçüde mekânsal verilerin kullanımıyla ilişkili olması, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojisinin büyük bir hızla gelişmesine olanak sağlamaktadır. CBS nin öneminin artması ve çok sayıda disiplinin bu teknolojiden istifade etmeye başlamasıyla uygulama çeşitliliği de artmıştır [7]. Bu bağlamda, ülkemizde, gerek bilgi teknolojilerinin, gerekse CBS teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılması ve bu alanda ihtiyaç duyulan birtakım standartların oluşturulmasına yönelik ilk sistemli çalışmalar, bilgi toplumuna geçiş süreci ile birlikte başlamıştır [9]. Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı Ana Planı - TUE- NA (1999), e-türkiye Girişimi Eylem Planı (2000), e-dönüşüm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Planı (2003-2004), 2005 Eylem Planı ile Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (2006-2010) bilgi toplumu politika alanına yönelik hazırlanan önemli politika belgeleridir [1]. Bu politika belgeleriyle tanımlanan eylemlerden bir kısmı mekânsal verilerle ilişkilidir. Özellikle mekânsal verinin temini, kullanımı, paylaşımı ve değişimindeki ihtiyaç ve gereklilikleri ele alarak ulusal bir CBS altyapısının oluşturulmasına yönelik geliştirilen Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri (TUCBS) projesi, birçok farklı kamu kurumunda çalışan personelin gerçekleştirdiği uygulamalar, kurumlar arası veri/bilgi paylaşımı ve vatandaşların tanımlanan yetkiler dâhilinde bu verilere/bilgilere ulaşımı açısından son derece önemlidir. Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi (TAKBİS), Orman ve Su İşleri Bakanlığı bünyesindeki CBS veritabanı ve Geoportal uygulaması ve belediyeler tarafından sağlanan KBS hizmetleri ülkemizde kamu düzeyinde sağlanan ulusal CBS uygulamaları arasında sayılabilir. Bunlar içinde yer alan KBS, vatandaşlar tarafından kullanımı diğer kamu kurumlarındaki CBS destekli bilgi sistemlerine kıyasla daha yaygın bir mekânsal bilgi sistemidir. Bahsedilen yaygınlığın temel nedeni, belediye vatandaş etkileşiminin oldukça yüksek düzeyde gerçekleşmesidir. Talep edilen hizmet veya bilgilerin büyük kısmı 322
ise ya doğrudan ya da dolaylı olarak mekânsal verilerin kullanımıyla ilgilidir. Bu bağlamda, söz konusu hizmet ya da bilginin belediyelerin KBS uygulamaları vasıtasıyla elde edilmesi sadece belediye çalışanları açısından değil, aynı zamanda vatandaşlar açısından da önemlidir. Bu noktadan hareketle, yerel yönetimler tarafından oluşturulacak KBS çerçevesine ait asgari gerekliliklerin ne olacağı, kullanılan verilerle ilgili pek çok standart, menü içerikleri, bu konudaki idari ve teknik gereklilikler vb., sunulan hizmetlerin etkililiği açısından önem kazanmaktadır. Hatta günümüzde yaygın olarak belediyelerin web sayfalarında e-belediye uygulamaları altında sunulan tahsilat ve çevre/temizlik işlerine yönelik bilgi sorgulamaları bazı kesimlerce KBS nin bir parçası kabul edilirken, bazı uzmanlar tarafından ayrı bir başlık altında değerlendirilmektedir. CBS nin sözel ve grafik verileri aynı platformda entegre edebilen bir araç olması, KBS yi, yönetimsel olanlar da dahil olmak üzere belediyelerde gerçekleştirilen birçok faaliyeti bütüncül olarak aynı platformda yöneten, ilişkilendiren ve sunan potansiyel bir çözüm haline dönüştürmektedir. Bu ihtiyaçların karşılanması amacıyla, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, kullanımı kolay, etkili ve mekânsal veri temini, paylaşımı ve değişiminde gerekli olan ulusal standartları belirlemeye yönelik geliştirilen TUCBS ile uyumlu bir ulusal KBS çerçevesi oluşturmak konusunda bir proje başlatmıştır. Bu bildiride, kullanımı en yaygın mekânsal bilgi sistemlerinden biri olması beklenen KBS ye yönelik gelişimlerin incelenebilmesi amacıyla, bahsi geçen proje irdelenerek, KBS nin kentsel hizmetlerin etkili ve kolay biçimde yerine getirilmesinde üstlendiği rol tartışılacaktır. 2. Kent Bilgi Sistemi (KBS) 2.1 KBS nin Tanımı ve CBS İlişkisi Kent bilgisi, kentin coğrafi özelliklerinden sosyo-ekonomik niteliklerine, altyapı sistemlerinden üstyapı öğelerine, güvenlikle ilgili bilgilerden ulaşım sistemlerine, eğitimden donatılarına ve sağlık tesislerine kadar kent hayatındaki tüm bilgileri kapsamaktadır. Farklı kurumlarca toplanan, saklanan, paylaşılan veriler ve bu veriler kullanılarak kamuya sunulan hizmetler kent bilgisiyle doğrudan ilişkilidir [17]. Bahsi geçen kent bilgisi, bir kentin planlanması, yönetimi ve hizmetlerin sürekliliğinin sağlanması için hayati öneme sahiptir. Verinin/bilginin mekânsal niteliği ve karmaşıklığı kent için sağlanan hizmetlerin planlanması, yönetimi, sürdürülmesi ve sunumunda CBS yi kaçınılmaz bir araç haline getirmektedir. Bu çerçeveden hareketle KBS, yerel yönetimlerce kentlerin planlanması, yönetilmesi ve kentlilerin söz konusu hizmetlere daha kolay erişmesine yönelik özelleştirilmiş bir CBS uygulaması olarak tanımlanmaktadır. Benzer şekilde Pektaş (2009), CBS nin, kentlerin planlanması, planların uygulanması, kentli ve taşınmazların coğrafi olarak izlenmesi gibi alanlarda etkin şekilde kullanılan bir araç haline geldiğini ve kent bazına indirgendiğinde KBS çatısı altında yerini aldığını belirtmektedir [18]. Bir başka tanımda KBS, kentsel faaliyetlerin yerine getirilmesinde optimum-karar verebilmek için ihtiyaç duyulan planlama, altyapı, mühendislik, temel hizmetler ve yönetimsel bilgileri hızlı ve sağlıklı bir şekilde irdelemek amacıyla oluşturulan, konumsal bilgi sistemlerinden biri olarak ifade edilmektedir [19]. Coğrafi Tabanlı İl-Kent Yönetim ve Bilgi Sistemi Teknik Kılavuzu (2007) nda da ortak bir CBS/KBS tanımı yapılarak, KBS, CBS nin bir alt bileşeni olarak tarif edilmiştir. KBS bir ilin kent merkezine hitap etmektedir [2]. Belediyeler ve İl Özel İdarelerinin Kuracakları Kent Bilgi Sistemleri Hakkında Mevzuat Raporu (2012) na göre de KBS, CBS nin kent bazında uygulanması olarak tarif edilmektedir [3]. Faklı uzmanlar ve kurumlarca yapılan tanımlardan da anlaşılacağı gibi CBS genel bir çerçeve olup, yapılan uygulamanın niteliğine göre alt bileşenlere ayrılmakta ve isimlendirilmektedir. KBS, kent içinde gerçekleştirilen faaliyetlerin daha etkili, doğru ve nitelikli olarak yerine getirilmesinde kullanılan bir araçtır. Kent içinde gerçekleştirilen temel hizmetler göz önüne alındığında ise yerel yönetimlerin, KBS için merkezi bir yapı oluşturacak nitelikte oldukları görülmektedir. Bu nedenle belediyeler, KBS kullanımında ilk sırayı almaktadırlar. KBS; kentin tüm haritaları, mülkiyet bilgileri, imar planları, altyapı bilgileri, bina, işyeri, konut envanterleri, yerel vergi kayıtları gibi yönetime destek olacak bütün bilgileri içinde tutmakta ve böylece tüm belediye faaliyetlerinin bilgisayar ortamı üzerinden yapılmasını sağlamaktadır [8, 10]. Tanımlar, ihtiyaçlar ve CBS nin sunduğu imkânlar göz önüne alındığında, KBS yi temelde 3 arayüzden oluşacak şekilde ve tüm belediyecilik faaliyetlerinin tek bir platformda entegre edildiği bir araç olarak görmek yanlış olmayacaktır (Şekil 1). Bu arayüzlerden ilki, belediyelerde farklı birimler tarafından yürütülen, çoğu doğrudan mekânsal verilerle ilgili olan, geri kalan kısmının tamamına yakını ise mekânsal verilerle 323
ilişkilendirilebilen uygulamalardır. Bu uygulamalarda görev alan personelin belirlenen standartlar dâhilinde gerekli işlemleri ve kayıtları KBS ortamında oluşturması önemlidir. Başka bir deyişle belediyelerde çeşitli işlemlerde kullanılmakta olan yazılım ve donanımların KBS ile entegrasyonu sağlanmalıdır. Aynı platformda entegre edilen ve ilişkilendirilen farklı birim uygulamaları belediyelerin farklı birimleri arasında güçlü bir koordinasyon kurulmasını sağlayacaktır. İkinci arayüz ise kentte gerçekleştirilen diğer hizmet ve faaliyetlerde söz sahibi olan diğer paydaşlarla gerekli veri paylaşımının yapılabileceği platformdur. Belediye hizmetleri gerçekleştirilirken, farklı kurumların oluşturduğu verilere sıklıkla ihtiyaç duyulabilmektedir. Benzer şekilde diğer kurumlar da gerçekleştirecekleri planlama ve uygulamalarda belediyelerce üretilen verilere veya tutulan kayıtlara ihtiyaç duymaktadır. Aynı durum farklı belediyeler arasında da söz konusudur. İkinci arayüz ile belirlenen standartlar ve yetkiler dâhilinde ortak bir platformdan veri paylaşımı yapmak hizmetlerin etkinliği ile zaman, işgücü ve para kayıplarının önlenmesinde faydalı olacaktır. Son arayüz ise belediyelerin hizmetlerinden yararlanan ve etkilenen temel grup olan vatandaşlardır. Vatandaşların belediyelerden aldıkları hizmetleri daha hızlı ve kolay temin edebilecekleri KBS arayüzünün bulunması günümüzde kaçınılmaz bir gerekliliktir. KBS platformu vatandaşlara aynı zamanda belediye uygulamaları ve kentle ilgili bilgilere de erişim imkânı sağlamalıdır. Şekil 2. Belediyelerin başlıca görevleri Belediyelerdeki en temel faaliyetlerden biri olan planlama, belediye tarafından farklı birimler tarafından gerçekleştirilen nerdeyse tüm hizmetler için de önemli bir girdi verisidir. Örneğin, altyapı planlaması ve uygulamaları, ulaşım, fen işleri, park ve bahçe hizmetleri, inşaat-ruhsat işlemleri, kamulaştırma, emlak vergisi tahsisleri, çevre sağlığı ve temizlik vb. birçok faaliyet planlama verilerine dayalı olarak gerçekleştirilir ya da takip edilir. Benzer şekilde farklı birimlerde yürütülen faaliyetler sonucu ortaya çıkan veriler ve uygulamalar da planlama hizmetleri için önemli girdiler teşkil ederler. İlk bakışta, bahsi geçen mekânsal veriye dayalı yukarıdaki hizmetlerle ilgisi veya koordinasyonu olmadığı düşünülen kültür, sanat ve eğitim ile ilgili faaliyetler bile aslında pek çok aşamada kentteki mekânsal verilerle ilişkilidir. Örneğin, kültür ve eğitim hizmetlerinin planlanmasında ve uygulanmasında tercih edilecek bölgelerin, faaliyet tiplerinin ve faaliyet zamanın seçiminde kente ve kentliye ait birçok veri/bilgi hayati öneme sahiptir. Kısacası, belediyeler tarafından yürütülen tüm hizmetler ve birimler arası koordinasyonun sağlanması hizmetlerin etkili, doğru ve zamanında gerçekleştirilebilmesi için önemlidir. Bu açıdan KBS önemli bir araç haline gelmektedir (Şekil 3). Şekil 1. KBS paydaşları 2.2 Yerel Yönetimler ve KBS KBS nin kente ait çok geniş kapsamlı verileri içermesi ve yapılandırması, kent yönetiminin mümkün olduğunca akılcı yapılabilmesini sağlamaktadır. Kentin planlanması ve planların uygulanması, birçok mühendislik, ulaşım, temizlik, çevre sağlığı vb. hizmetlerin belediyeler tarafından verilmesi, KBS nin belediyelerin sorumluluğunda olan bir araç olması gerektiğini göstermektedir. Nitekim 5393 sayılı Belediye Kanunu na göre, CBS ve KBS kurma görevi belediyelere verilmiştir (Şekil 2). Şekil 3. KBS nin kullanımı 324
Şekil 1 ve Şekil 3 te gösterildiği gibi, belediyenin verilerinden ve faaliyetlerinden etkilenen diğer kurumlar için de uygun yetkiler dahlinde verilere ve planlara ulaşmak son derece hayatidir. Vatandaşlar cephesinde KBS, belediye ile olan ilişkileri hızlandıran ve kolaylaştıran, kente ait güncel ve doğru bilgi edinmeyi sağlayan faydalı bir araç olarak ortaya çıkmaktadır. İmar planlarına, plan notlarına, halihazır kent haritalarına, inşaat-ruhsat durumuna, vergi borçlarına, altyapıya, çevre ve temizlik uygulamalarına yönelik sorgulamaların; kentteki ulaşım, park ve rekreasyon alanları, kültür ve sanat faaliyetleri gibi bilgilere erişimin web sayfaları üzerinden yapılabilmesi sadece vatandaşlar için değil, belediye çalışanları için de büyük kolaylıklar sağlayabilecek çözümlerdir. Buna rağmen belediyelerdeki hizmetlerin niteliği ve niceliği itibariyle KBS kurulmasına yönelik bazı sorunlar söz konusudur. Öncelikle CBS konusunda deneyimli ve nitelikli personel yetersizliği bu sorunların başında gelmektedir. Belediyelerdeki altyapının yetersiz olması, veri temini, saklanması ve güncellenmesi konusundaki sorunlar ve belediyelerdeki farklı birimler arasındaki koordinasyon eksikliği bunlar arasında sayılabilir. Sonuç olarak, doğru, ihtiyaçları karşılayacak kapasitede ve standartlarda, nitelikli personelin sorumluluğunda kurulan ve işletilen bir KBS, tüm belediye hizmetlerinin etkili şekilde yerine getirilmesi ve belediye ile paydaşları arasındaki ilişkilerin verimli şekilde sürdürülmesinde önemli bir role sahiptir. 2.3 Kent Bilgi Sistemleri Standartlarının Belirlenmesi (KBİSS) Projesi KBİSS projesinin temellerinin aslında e-devlet olma yolunda atılan adımlarla başladığını söylemek yanlış olmayacaktır. Çünkü KBS için de önemli bir girdi teşkil eden TUCBS projesi, e-dönüşüm Türkiye kapsamında başlatılmıştır. TUCBS; tüm yerel, bölgesel ve ulusal nitelikli coğrafi bilgi sistemlerinin birbirleriyle bilgisayar ağları üzerinden veri paylaşabildiği ve sade vatandaşa dahil her düzeyde kullanıcının kullanabildiği, TUCBS altyapısına uygun coğrafi bilgi sistemidir. Bu proje ile KBS uygulamalarının veri standart ilke ve esaslarına uygun olarak gerçekleşmesini sağlamak amacıyla ülke düzeyinde KBS mekânsal veri standartlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Proje, pilot amaçlı veri/ bilgi kullanımı ve analizi gerçekleştirilecek 11 adet paydaşın da katılımı ile toplam 2 faz (analiz ve modelleme) ve 9 iş paketinden meydana gelecek şekilde yapılandırılmıştır. Şekil 4 te iş paketleri ve ilişkilerinin gösterildiği proje yaşam döngüsü gösterilmektedir. Şekil 4. KBS Projesi yaşam döngüsü [12] Mevzuat analizi iş paketinde (İP1), Türkiye deki yasal altyapıda yerel yönetimlere yönelik KBS hizmetlerini ilgilendiren mevzuat hükümlerinin tespiti ve irdelenmesi amaçlanmıştır. Böylelikle, KBS için gerekli standartların geliştirilmesinde mevzuat taleplerini karşılayacak çözümlerin üretilmesi yanında, aynı zamanda mevcut KBS uygulamalarının gerçekleştirilmesinde mevzuata uymayan işlerin de tespit edilerek gerekli yasal düzenlemelerin öngörülmesi hedeflenmiştir [5]. 2. iş paketi olan kurumsal analizde, yerel idarelerde KBS potansiyeli, kurulumu ve işletim düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır [6]. Veri ve kullanıcı gereksinimi analizi (İP3) kapsamında, KBS ile yönetilen/yönetilmesi gereken girdi, ara ve çıktı verilerin analizinin yapılması ve kurumsal/ bireysel kullanım ihtiyaçlarının belirlenmesine yönelik olarak yerel yönetimler ve altyapı kuruluşlarında yapılacak alan çalışmasında birimlerin iş süreci analizi yapılmıştır. Uluslararası standartların analizi (İP4) sürecinde, uluslararası düzeydeki KBS için altlık temel standartlar (INSPIRE, ISO/TC211, OGC) ve gelişmiş ülkelerdeki KBS uygulamaları analiz edilmiştir [17]. Bu süreçleri, kavramsal model bileşenleri, metaveri uygulama esasları, uygulama şeması ve veri kataloglama kurallarının belirlendiği kavramsal veri modeli tasarımı (İP5); mekansal veri standartlarının belirlenmesi (İP6), veri değişim formatlarının geliştirilmesi (İP7) ve idari ve mali modelleme (İP8) izlemiştir. Raporlama ve yaygınlaştırma faaliyetleri (İP9) kapsamında ise, çeşitli toplantı ve çalıştaylar düzenlenmiş, gerekli bilgilendirme ve duyuruların yapılacağı bir web sayfası oluşturulmuştur. 2.4 KBİSS Projesi Paydaşlarının KBS Uygu- 325
lamaları: Konya Büyükşehir Belediyesi KBS Konya Büyükşehir Belediyesi KBS sinin oluşturulmasına yönelik ilk planlı çalışmalar 2004 yılında şehir genelinde tüm kurumların yer aldığı CBS Koordinasyon Kurulu nun oluşturulması ile başlamıştır. Yapılan toplantı ve değerlendirmelerde mevcut eksiklikler tespit edilerek ihtiyaçlar belirlenmiştir. İyi bir kent yönetimi için kente ait tüm bilgilerin bilinmesi gerekliliğine vurgu yapılarak, Konya iline ait mevcut grafik verilerin (İmar planı, kadastro, altyapı haritaları, tapu bilgileri, demografik veriler, çevre kirliliği ve inşaat ruhsat bilgileri vb.) güncellenerek tek bir veritabanında tanımlanması ve eksik verilerin (bina envanteri, kentsel jeoloji haritası, zemin sıvılaşma haritası, yükseklik haritaları, afet yönetime ilişkin veriler vb.) temin edilerek sisteme entegre edilmesi suretiyle bir KBS kurulması gerektiğine karar verilmiştir. Konya KBS nin başlıca kuruluş amaçları aşağıdaki gibi özetlenmektedir [13]: Tüm verilerin tek bir veritabanında tanımlanmasını sağlamak, Belediye hizmetlerinin verilere ve analizlere dayalı şekilde planlanmasını, uygulanmasını ve takip edilmesini sağlamak, Alan kullanım ve yönetim kararlarını doğru ve akılcı verebilmek, CBS destekli kültür envanteri oluşturmak, Etkili bir acil durum yönetimi sağlamak, Diğer kurumlarla etkili işbirlikleri oluşturmak. Bu amaçla, 2006 yılından itibaren resmi olarak Kent Bilgi Sistemi Şube Müdürlüğü bünyesinde KBS çalışmaları başlatılmıştır. Süreç boyunca yapılan araştırma ve çalışmalarda çeşitli sorunlar tespit edilmiştir. Bunlar arasında, farklı belediyeler ve kurumların KBS konusundaki eksik/ hatalı yaklaşımları, nitelikli personel konusunda yaşanan yetersizlikler, yazılım ve teknoloji konusundaki uyum sorunları, CBS nin yeterince tanınmaması ve birçok kurumun uygulamalarında CBS den yararlanmıyor olması, ulusal bir CBS ve standartlar konusundaki eksik ve yetersizlikler sayılabilir. KBS Şube Müdürlüğü, CBS analizleri, veritabanı yönetimi ve yazılım geliştirme konularında yaptığı çalışmalarla hem kullanıcılardan gelen yazılım ve analiz isteklerine cevap vermekte, hem de farklı resmi kurumlara CBS tabanlı çözümler sunmaktadır. Konya KBS platformu temelde servis portalına dayalı olarak veri alış-veriş hizmetini sunmaktadır. Bu portal yapısı içerisinde KBS uygulamasını kullanan kullanıcılara uygulama modülleri gerekli yetkilendirmeler ile web servisi aracılığı ile gelmektedir. Yazılım portal yapısı dahilinde bütün veri alışverişi web servisleri aracılığı ile sağlanmaktadır [13]. Şekil 5 te Konya KBS web servisi yapısı verilmiştir. Şekil 5. Konya KBS web servisi yapısı [14] Konya Büyükşehir Belediyesi web sayfası üzerinde yer alan KBS ve e-belediye menüleri, vatandaşların belli başlı belediye hizmetlerine erişmelerine olanak vermektedir. KBS menüsü altında yer alan Kent Rehberi, detaylı bir kent haritasına, nazım imar planına, farklı tarihlerdeki uydu görüntülerine, ulaşım ve trafik bilgilerine, inşaat ruhsat bilgilerine, park ve bahçe bilgilerine, istatistiksel sonuçlara vb. erişimlere ve çeşitli sorgulamalar yapabilmesine olanak sağlamaktadır (Şekil 6). E-belediye menüsünden ise evrak takibinin yapılabilmesi, ödeme ve başvuru işlemlerinin gerçekleştirilebilmesi mümkündür (Şekil 7). Şekil 6. Konya kent rehberi menüsü [15] 326
Eksikliklerin giderilerek farklı kent ihtiyaç ve dinamiklerine uygun şekilde yapılandırılabilecek esneklikte bir KBS tanımının yapılması önemlidir. Böyle bir yapılanmanın gerçekleştirilmesi belediyelerin kendi içinde, farklı kurumlarla ve vatandaşla olan ilişkilerinin daha doğru, hızlı ve etkili şekilde gerçekleştirilebilmesine olanak sağlayacaktır. 5. Kaynaklar Şekil 7. Konya KBS e-belediye menüsü [16] Bunların yanı sıra Konya Büyükşehir Belediyesi web sayfasında belediye tarafından sağlanan birçok hizmete ve işleme erişebilme imkânı bulunmaktadır. 3. Sonuç ve Öneriler Kent sınırları içinde verilerin hizmetlerin önemli bir kısmının belediyelerce karşılanması, vatandaş-belediye etkileşimin yüksek düzeyde gerçekleşmesi ve belediyeler ile farklı kurumlar arasındaki haberleşme ve veri trafiği düşünüldüğünde, CBS nin kent bazındaki uygulaması olan KBS ye yönelik standartların biran önce oluşturulması gerekliliği daha iyi anlaşılmaktadır. Bu çerçevede, KBSİSS çalışması kapsamında model bazlı yaklaşım metodolojisi çerçevesinde 10 temel veri teması için birlikte çalışabilir coğrafi veri değişim formatı (GML formatında) üretilmiştir. Bu sayede yerelden ulusal düzeye farklı kurumlar KBS uygulamaları ile mekânsal verilere ulaşarak veri ihtiyaçlarını karşılayabilecektir [17]. Ancak bugünkü durum itibari ile TUCBS ile uyumlu şekilde yürütülen KBSİSS projesinde uygulamaya yönelik birçok eksiğin olduğu görülmektedir. Bunların başında veri standartları olduğu düşünülmekle birlikte, arka planda kalan en büyük eksiklik CBS konusunda nitelikli personelin yetiştirilmesi ve istihdamıdır. Güney vd. (2013) ise, önemli eksiklerden bir diğerinin yerel yönetimlerin gereksinimlerinin yanı sıra kentin kavramsal ve sosyo-ekonomik yapılarının da incelenmemesi olduğunu bildirmektedir Kentlerin yönetim politikaları, stratejileri, modelleri, planlamaları farklı olacağından çağdaş mekansal bilgi sistemi anlayışında yalnız ortak standartların kullanılmasının çözüm olmayacağının anlaşılması gerekmektedir [11]. [1] Anonim1, 2014-2018 Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı (Taslak), Kalkınma Bakanlığı (2014). [2] Anonim2, Coğrafi Tabanlı İl-Kent Yönetim ve Bilgi Sistemi Teknik Kılavuzu, İçişleri Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı (2007). [3] Anonim3, Belediyeler ve İl Özel İdarelerinin Kuracakları Kent Bilgi Sistemleri Hakkında Mevzuat Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (2012). [4] Anonim4, Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi Oluşturulması İçin Ön Çalışma Raporu, Eylem 47, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (2005). [5] Anonim5, Kent Bilgi Sistemleri Standartlarının Belirlenmesi Projesi: İP-1: Mevzuat Analiz Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (2012). [6] Anonim6, Kent Bilgi Sistemleri Standartlarının Belirlenmesi Projesi: İP-2: Kurumsal Analiz Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (2011). [7] Aras, İ., Yıldız, F., İnternet Tabanlı CBS nin Sivil ve Askerî Amaçlı Acil Durum Uygulamalarında Kullanılmasında Yeni Bir Yaklaşım, Harita Dergisi, 145: 38-51 (2011). [8] Beaumont, J.R., The value of information: a personal commentary with regard to government databases, Environment and Planning, A 24, 171-180 (1992). [9] Çabuk, S.N., CBS de Proje Planlama ve CBS nin Ülkemizdeki Gelişimi Bilgisayar Destekli Harita Yapımı ve Coğrafi BilgiSistemlerinin Temelleri, İçinde: Bilgisayar Destekli Harita Yapımı ve Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Temelleri 1. Kitap (Editör: (2014)., Editör: Saffet Erdogan), Uyum Ajans, (2014). [10] Ercan, T., Komesli, M., Kent Bilgi Sistemlerindeki Veritabanı Farklılıklarının İyileştirilmesi, Journal of Yasar University, 3(9): 1081-1092 (2008). [11] Güney, C., Doğru, A.Ö., Başaraner, M., Çelik, R.N., Uluğtekin, N., TUCBS ye Giden Yolun Neresindeyiz? Türkiye Ulusal Mekansal Veri Altyapısı İçin Nasıl Devam Etmeliyiz?, TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, Ankara, 2013. [12] http-1: http://www.csb.gov.tr/projel- 327
er/kbs/index.php?sayfa=sayfa&tur=webmenu&id=9618 (Erişim Tarihi: 12.01.2015) [13] http-2: http://www.konya.bel.tr/ (Erişim Tarihi: 12.01.2015) [14] http-3: http://www.konya.bel.tr/sayfadetay. php?sayfaid=105 (Erişim Tarihi: 12.01.2015) [15] http-4: http://kentrehberi.konya.bel.tr/ mapviewer/maplink/kbb/harita.jsp (Erişim Tarihi: 12.01.2015) [16] http-5: http://www.konya.bel.tr/ebelediye. php (Erişim Tarihi: 12.01.2015) [17] Köksoy, E., Kavşut, A., Bayar, D.Y., Kent Bilgi Sistemi Standartları, TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, Ankara, 2013. [18] Pektaş, E.K., Coğrafi ve Kent Bilgi Sistemi Uygulamaları ve Afyonkarahisar İli Örneği, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, 11 (2): 241-260 (2009). [19] Yomralıoğlu, T., Coğrafi Bilgi Sistemleri: Temel Kavramlar ve Uygulamalar, 5.Baskı (2009), s.480, ISBN 975-97369-0-X, Akademi Kitapevi, İstanbul. (2000). 328