ÇALIŞMA ORTAMI İş Sağığı ISSN 1302-3519 Güveniği Çaışma Ortamı Sayı 137 Kasım-Araık 2014 ÇOCUK HABER Everdeki Acı ANIMSA Prof.Dr.Nusret H.Fişek 100 Yaşında İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ Taner Akpınar Güze Ödüer İki Ayda Bir Çıkar / Sayı : 137 Kasım - Araık 2014 İŞÇİ SAĞLIĞI İŞ GÜVENLİĞİ ERGONOMİ İŞ HİJYENİ ÇEVRE TOPLUM ÖRGÜTÇÜLÜĞÜ ÇOCUK EMEĞİ KADIN SOSYAL POLİTİKA NÜFUS SOSYAL HEKİMLİK Everdeki Acı İki Cesur Yüreğe Ödü İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ Mustafa Taşyürek Hak Sağığı Önderi Prof.Dr.Nusret H.Fişek 100 Yaşında Herkese Sağık : 16 Karikatür Yarışması Sonuçandı TOPLUM HEKİMLİĞİNE GÖNÜL VERENLER Yaşamı Bahasına Hizmet Güze Ödüer, Güze Öüyorar ve Kuşku Yok ki, Güze Ömeye Devam Edeceker Cahit in Ardından : Prof.Dr. Nusret H.Fişek Dr.Cahit Başkök : Prof.Dr. FeritKoçoğu İşyeri Temiziği ve Düzeni Topum Hekimiğine Gönü Verener - 16 ANIMSA : O BİZLERDEN BİRİ Yaşamı Bahasına Hizmet : Dr. Cahit Başkök Umur Aşkın O Bizerden Biri : Özgürük ve Evrenseik Aşığı (Göçmen) Özgürük ve Evrenseik Aşığı (Göçmen) Bir Biim Adamı Prof.TRAUGOTT FUCHS Bir Biim Adamı Prof.Dr. Traugott Fuchs Kadın Emeği Söyeşieri - 3 SÖYLEŞİ Özgün Miioğuarı Emeğin Görünmeyen Yüzü : Konut İşçisi Kadınar Gözeri Çok Güzedir KİTAP TANITIMI Kömür Tutuşunca Kömür Tutuşunca İki Dakika Düşün: Tehikeyi Tanıyaım : YAŞAM Servet Şengü Matkap İe Betonarın Parçaanması www.fisek.org.tr Bumaca Mustafa Taşyürek İki Dakika Düşün ÇALIŞMA ORTAMI Bu bir HAKEMLİ dergidir. Süeyman usta Eine sağık.dergi çok güze odu. Kapak rengini kahverengi oarak düşünüyorum. Koay gesin. Yıı. 2 n 3. Yıı ü n Çaışan Çocukara Vefa Borcu nuzu sü nın 22 ü t i nst rtamı Ödemek İster misiniz? E ek a O 2014 1 Kasım Fiş ı-şaraık m Ça
Çocuk Haber İ ş kazaarında öenerin everindeki acı bir ömür boyu sürecek. Şimdi ben babasız mı büyüyeceğim? diyen çocuk, bu acıyı hep taşıyacak. Sıkıı yumruğu ie babasından bir haber bekeyen, o umuta kaygının içiçe geçtiği o saateri hiç unutmayacak. EVLERDEKİ ACI Hüseyin bebeğe her bakışarında babasını anımsayarak, içeri acıyacak. Nazı, babasının tabutunun ardından koşuyor; bir yandan da yavarıyordu: Gitme babam, beni bırakma diye. Ağamaktan gözeri şişmişti. Yetişti babasının tabutuna. Usuca bir veda öpücüğü kondurdu. Dondu, bakakadı sonra da. Soma da acının büyüğünü yaşayan aieerden birinde Rüveyde, mezar başında annesine sarımış soruyor : Babam bana güze kızım, canım kızım derdi. Şimdi kim bana bu sözeri söyeyecek. Ben kime sarıacağım. Ermenek te, Akşam soba yakamadım. İsmai im suar içindeyken, evde soba yakıp ısınmaya yüreğim evermedi diyen Fatma Gürses, bundan böye sobaya her kömür atışında, soğuk suarın yuttuğu kocasını düşünerek üşüyecek. İsmai in büyük çocuğu 3 yaşındaki Mustafa ise, babam bana mama getirecek diyerek herkesi sakineştirmeye çaışacak. MİLLİYET Gazetesi, 31 Ekim 2014 Ayşe Gökçe, oğunun yüzme bimemesine çok üzüüyor : Oğum yüzme de bimezdi; ne yapar o suyun içinde diye kaygı içinde iki torunu ie birikte bir haber bekiyor. Ama en çarpıcı açıkamayı acıı bir madenci eşi yaptı. Ermiş Bahar, İçerden sağ çıksaar ne yapacağız?! dedi; Üç aydır bizi yedier, bitirdier. Maaşarı düzgün vermedier. Eimizde yiyecek ekmek koymayıncaya kadar uğraştıar. Şimdi de canarını adıar. Devet, yanızca Soma maden feaketinde 432 çocuğun babasız kadığını; çocukarın yaş ortaamasının 10 oduğunu açıkadı. Soma da babasız kaan Etem, sık sık onun mezarının başına gidiyor. Babasıya konuşuyor, yazdığı mektuparı bırakıyor. İşte bu mektupardan bir tanesi : Canım babam. Sen şehit odun. Biz de şehit yavruarı oduk. Soma da 301 kişi hayatını kaybetti. Evere ateş düştü. Tüm Türkiye Soma daki faciayı konuşuyor. Gaiba baba sen çıkışa yakındın ama arkadaşarını kurtarmaya çaıştın. Şu an sen bizi görüp duyuyorsun. Anneme 3 tane emanet bıraktın. Oğun, kızın ve yeni doğacak kardeşimiz. Haaarımın, amcaarımın, dayıarımın, annemin ve kardeşerimin seamı var. Sen bizi bırakıp gittin ama son ceketinin cebindeki 2 irayı ve çakmağını, tarağını buduk. Onarı sakadık. Kıyafeterini yoksu insanara verdik. İki tane ceketini, geecekte kardeşime payaşacağız. Mekanın cennet osun. Güze güze uyu. İşverenerin kâr hırsı, devetin aınmayan güvenik önemerine karşı kayıtsızığı, bu insanarı yanız ve çaresiz bırakıyor. Bu öümer hiç omayabiirdi; bu acıar hiç çekimeyebiirdi. Bugün acıı aieer bunun biincinde deği; ama yarın yoksunuk içinde yaşayan çocukarı bunu öğrenecek ve hesap soracak. Ya kurşunanan askererin eşeri çocukarı? Onarın dramı çok mu farkı? Onarın acısı bir ömür boyu sürmeyecek mi? O çocukara babasız büyümeyecek mi? Madende can pazarı yaşanırken doğan ve büyük oasııka babasının adını taşıyacak bebek, O nu hiç göremeyecek. Ama, annesi, dedesi, ninesi, 2 ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014
Basından İki cesur yüreğe Nobe Haber Merkezi - 2014 Nobe Barış Ödüü, 2012 de kız çocukarının okua gitmesi için kampanya yürütürken Taiban tarafından vuruan 17 yaşındaki Pakistanı eğitim eyemcisi Maaa Yusufzay ve Hinti çocuk hakarı savunucusu Kaiaş Satyarthi ye (60) veridi. Geçen yı da aday gösterien ve ödü haberini okudayken aan Yusufzay bugüne dek Barış Ödüü nü aan en genç kişi odu. Çocuk vurgusu Norveç Nobe Komitesi Başkanı Thorbjorn Jagand, Yusufzay ve Satyarthi nin Çocukar ve genç insanara yöneik zuüme mücadeeeri nedeniye bu ödüe ayık görüdükerini açıkadı. Yoksu ükeerde nüfusun yüzde 60 mın 25 yaş atındakierden ouştuğuna dikkati çeken Jagand, çocukarın ekonomik amaçara sömürümemesi, okua gönderimesi gerektiğini vurguadı. Aşırıığa karşı ortak mücadee Jagand, sözerine şöye devam etti: Özeike çatışma ortamarında çocukarın kötü muameeye maruz ka- ması, şiddetin nesiden nesie devam etmesine yo açmaktadır. Gandhi nin başattığı geeneği devam ettiren Kaiaş Satyarthi, öncüük ettiği çeşiti barışçı eyemer ve ekonomik kazanç için çocuk istismarına dikkati çekmiştir. Satyarthi, aynı zamanda çocuk hakarıya igii önemi uusararası sözeşmeerin hazıranmasına da katkıda buunmuştur. Genç yaşına karşın Maaa Yusufzay da yıarca kız çocukarının eğitim hakkını savunmuş ve çocukara gençerin de kendi durumarının iyieştirimesine katkıda buunacağını göstermiştir. Yusufzay, bunu son derece tehikei koşuar atında yapmıştır. Kahramanca sürdürdüğü bu mücadeeye kızarın eğitim hakkının sözcüsü haine gemiştir. Nobe Komitesi, bir Hindu ve bir Müsümanın, bir Hindistanı ie bir Pakistanının eğitim için ve aşırıığa karşı ortak mücadeede bir araya gemesini çok önemi bir ogu oarak görmektedir. Papa da adaydı Bu yı, Nobe için 278 aday beirenmişti. Adayar arasında Papa Françesko, BM Gene Sekreteri Ban Kimun, eski ABD başkanarından Bi Cinton ve eski ABD Uusa Güvenik Ajansı nın (NSA) sistem anaisti Edward Snowden buunuyordu. En genç kişi Maaa Nobe Banş Ödüü nün en genç sahibi 17 yaşındaki Yusufzay ourken 1995 te Nobe Banş Ödüü ne değer görüen 87 yaşındaki Joseph Rotbat ise Barış Ödüü nü aan en yaşı kişi oarak tarihe geçti. 1901 ve 2013 yıan arasında 94 kez Nobe Banş Ödüü veridi. 100 kişi ve 25 örgüte ayık görüen ödüerden 28 i iki kazanan arasında payaştındı. Nobe Barış Ödüü, tarihinde sadece iki kez 3 kişiye veridi: 1994 teyaser Arafat, Şimon Peres ve Yitzak Rabin, 201 de ise Een Johnson Sireaf, Leymah Gbowee ve Tevekkü Karman. 100 ödüün 15 i kadın Barış Ödüü nü kazanan 100 kişiden 15 i ise kadındı: Bertha von Suttner (1905), Jane Addams (1931), Emiy Greene Bach (1946), Betty Wiiams ve Mairead Corrigan (1976), Rahibe Teresa (1979), Ava Myrda (1982), Aung San Suu Çii (1991), Rigoberta Menchü Turn (1992), Jody Wiiams (1997), Şirin Ebadi (2003), Wangari Maathai (2004), Een Johnson Sireaf, Leymah Gbowee ve Tevekkü Karman (2011). (11 Ekim 2014 Cumartesi) ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014 3
Anımsa Hak Sağığı Önderi Prof.Dr.Nusret H.Fişek 100 Yaşında (21 Kasım 1914 3 Kasım 1990) Prof.Dr.Nusret Fişek 100 yaşında. Biz onu anımsadığımız sürece nice yaş günerini kutayacak. O bizim hak sağığı önderimizdi. Bazen önderer öümerinden yıar sonra, gözden düşerer; değereri gögeenir. Öümünden bu yana 24 yı geçmiş omasına karşın, Nusret hocamızın ikeerinin, önerierinin ve başardıkarının değeri daha iyi anaşııyor. Kazanımarımızı yitirdikçe, değererini daha iyi anıyoruz. Sağık aanında karanıkarı yaşıyoruz. Aksakıkarın faturası sağık çaışanarına çıkarııyor ve haka karşı karşıya getirimeye çaışııyor. Doktorarın, hemşireerin kimikeri yok edimeye çaışııyor; ebeerin ise adı yok.. İşkazaarı cinayet erden katiam ara dönmekte, mesek hastaıkarının adı yok. 2003 yıından bu yana iki aanda büyük bir geişme var: Hastaar hıza artıyor ve bu hastane sayısındaki artışa yo açıyor. Bir de suçananar ve tutukananar artıyor ve yeni yeni cezaeveri açııyor ve pananıyor. Bu gözemere bedense, ruhsa ve Mustafa Babay, Prof.Dr. A. Gürhan Fişek ve Arzu Çerkezoğu. sosya iyiik hainden nası söz edebiiriz? Emre Kongar, Cumhuriyet Gazetesi'ndeki yazısına başık oarak Gerçek Bir Devrimci : Prof.Dr.Nusret Fişek demeyi yeğemiş. Çağdaş Türkiye, Atatürk Devrimeri ve Prof. Dr.Nusret Fişek gibi bu devrimerin hayata geçirimesinde büyük emeker veren Demokrat ve Cumhuriyetçi devrimcier tarafından gerçereştiridi. Ben bu büyük devrimciyi tanımak, onuna birikte çaışmak şansına ve onuruna sahip omuş mutu biriyim. diye sürdürüyor yazısını. Çağdaşık savaşımında yanız değiiz. Kongar'ar, Babay'ar, Atasü'er ve sizere beraberiz. Eğer kendinizi yanız hissettiğiniz ouyorsa, Emre Kongar'ın önerisini dineyin ve topantıarımızı kaçırmayın. * Anma etkinikerimizin ik konusu da Bir Gizi Epidemi Oarak Dünyada ve Türkiye'de Mesek Hastaıkarı. Konuşmacı Prof.Dr.İbrahim Akkurt'u ve oturumun koayaştırıcısı Prof. Dr.Hakan Atıntaş... * Fişek Enstitüsü'nün 22 yıdır sürdürdüğü Düşünce Ortamarında her yı farkı bir konu ee aınıyor ve tartışııyor. Bu yı seçien konu ÖZGÜRLÜK. İnsan hak ve özgürükerinin bu deni ayakar atına aındığı bir dünyada ve coğrafyada bu konuda söyenecek çok söz var. Konuşmacıar Mustafa Babay ve Arzu Çerkezoğu'nu ve oturumun koayaştırıcısı Prof.Dr.Gürhan Fişek... Babay, daha önce de bizere omuştu. Beyin Gücü Mezarığı Türkiye başıkı düşünce ortamımıza, hapishaneden yazdığı bidiriye katımıştı. Özgürükte buuşmak üzere diye sözeşmiştik. O gün bu gün. * Bu yı Çocuğun İnsan Hakarı Ödüü'nün üçüncüsünü veriyoruz. Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı tarafından verien bu ödüü, bu yı araştırmacı, yazar Ero Çatma kazandı. Yaşamını Zongudak madenerine adıyan yazar, araştırmaarıya madenerde çocuk işçiik ogusunu aydınatıyor. Hak Sağığı Önderi Prof.Dr. Nusret H.Fişek i Doğumunun 100. ve Öümünün 24. Yıdönümünde Saygıya Anıyoruz. 4 ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014
Nusret Fişek'in 100.doğum yıında, Çankaya Beediyesi de onun adını verdiği bir ETÜD MERKEZİ açtı. Değerbiir bu davranışından ötürü Çankaya Beediyesi'ne teşekkür ediyoruz. Daha önce Çaışan Çocuk Karikatüreri yarışmasında işbiriği yapan iki vakıf, Karikatür Vakfı ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı, bu kez başka bir yarışmaya ortakaşa imza attı. Prof. Dr.Nusret Fişek anısına düzenenen Herkese Sağık Karikatür Yarışması sonuçandı. Bu değeri karikatürerin sergisini biraz sonra birikte gezeceğiz. Ama önceike birinciiği Hicabi Demirci ve Kürşat Zaman payaştı. Liman İş Sendikası'nın desteği ie Anımsa seçien karikatürer bir abüm hainde yayınandı. Çankaya Beediyesi Çağdaş Sanatar Merkezi'nde bu etkinikere eş zamanı oarak üç sergiyi birden açıdı : Munise Aren Resim Sergisi, Karma Ressamar Resim Sergisi ve Herkese Sağık Karikatür Yarışması Sergisi. Kısa bir süre önce kaybettiğimiz Munise Aren'in Vakfımıza armağanından ötürü, ona ve Aren aiesine çok teşekkür ediyoruz. Nusret Fişek'i anma etkinikerinde bu barış dinetisinin her zaman ayrı bir yeri omuştur. Bir çok değeri sanatçı konuğumuz omuş ve topum dostarına müzik ziyafeti vermiştir. Bu kez çok seçkin ve saygın sanatçı bizere odu. Sayın Yıdız İbrahimova ve AKLIN YOLU* Karikatürist Hicabi Demirci, Mustafa Babay ie büyük ödü aan yapıtının başında. ona piyanoda eşik eden Sayın Kaan Bıyıkoğu bizere en güze tınıarı uaştırdıar. rof.dr.nusret H. Fişek, yaşasaydı, bu yı 100 yaşında Poacaktı. Ama anısı, ikeeri, yaptıkarı bize kıavuzuk etmeye devam ediyor. Hakın sağık sorunarı derineştikçe onu ve yaptıkarını daha çok anımsıyoruz. Tıpkı Cumhuriyet in ayak izerinin siinmesi gibi, onun sağık aanında kazandırdıkarını da birer birer yok ediyorar. Ükenin dört bir yanına yayımış, sağık hizmetini hakın ayağına kadar götüren sağık ocakarı kapatıdı. Koruyucu hekimik, ekip çaışması, topum kakınması boyutu ortadan kadırıdı. Bir hafta önce hazıradığım konuşmamda sizere, Prof. Dr.Nusret H. Fişek in iş sağığı güveniği aanındaki katkıarından söz edecektim. Ama daha SOMA maden kazasından ötürü duyduğumuz öfke küenmeden, ERMENEK maden kazası bir güe gibi gündemimize düştü; hem üzüntü hem de öfke içindeyiz. Soruyorum size: 1. İş kazaarının nedeni ne? İşverenerin kâr hırsı. 2. Kâr hırsı omayan işveren our mu? Omaz. Çünkü içinde yaşadığımız kapitaist düzen, onu daha faza kar için mücadee etmeye zoruyor. Sırtında bir de rekabet kamçısı var. Onu, insan hak ve özgürükerine saygı göstermeye ve kuraara uyarak çaışmaya kim çağıracak? ORTAK AKIL. 3. İşçinin sırtında işsizik korkusu ve yoksuuk cenderesi var. Yasaar ona hak ve özgürüker vermiş. Tek tek işçier bu hakarını kuanabiiyorar mu? Hayır. 2012 yıında çıkan 6331 sayıı İş Sağığı Güveniği Yasası, işçiye, işinde hayati bir tehike varsa, işi bırak diyor. Mümkün mü? Hayır. Ermenek i maden işçierinden biri, seçeneksizikerini şu sözere ortaya koyuyor : Aşağıda öüm, yukarıda açık. Kim onarın imdadına yetişecek? ORTAK AKIL. 4. Yasa, işyererini sağıkı ve güveni kıabimek için, işyeri hekimi ve iş güveniği uzmanarını görevendirmiş. Yarı fiyatına çaışırım diye kapı çaan uzmanar varken; işverenin koayca işten atabime hakkı varken; işyeri hekimi ve iş güveniği uzmanarının, bağımsız çaışabiecekerini kim söyeyebiir? KİMSE. Onarın güvencesi, mesekerini bağımsız oarak yürütebimeerinin anahtarı nedir? ORTAK AKIL. O zaman tek tek ounca kuanıamayan akın you nu, ORTAK AKIL ie yaşama geçireceğiz. Ortak akın, birikte örgütenmemiz oduğunu bieceğiz. Yasaara en güze hakarı verseniz de, yasaara en akıcı yükümüükeri getirseniz de, ORTAKLAŞA yürürüğe koymadıkça başarıı oamayız. 2012 yıında çıkarıan İş Sağığı Güveniği Yasası nın en büyük eksiği, bu ORTAK AKLI ve bizim ÖRGÜTLÜ mücadeemizi göz ardı etmesidir. Acaba Bakanık uyarımadı mı? UYARILDI. 2005 yıında danışma amaçı kuruan Uusa İş Sağığı Güveniği Konseyi, kamu kuruuşarının yanında, işçimemur-işveren sendikaarı, mesek odaarı ve bir sivi topum kuruuşu temsicisinden ouşuyordu. ORTAK AKLI temsi edecek en uygun bieşim yakaanmıştı. Ben de STK temsicisi oarak seçien Fişek Enstitüsü adına bu konseye katııyordum. Uusa İş Sağığı Güveniği Konseyi nden Çaışma SG Bakanığı nın bekediği, İş Sağığı Güveniği Yasası nı ogunaştırıp, herkesin benimseyeceği bir hae getirmesiydi. Kuruan at komisyonardan biri, DİSK, Türk İş, TTB, TMMOB, KESK, Fişek Enstitüsü nün birarada çaıştığı çaışma grubuydu. Yasanın bir kazanım oacağı, ancak yaşama aktarımasında büyük güçükere karşıaşıacağı; örgütü zeminde uzaşmaara adım adım yürünebieceği düşünüdü. Bunun için önerien yo, ORTAK AKLIN ÖR- GÜTLENMESİ idi. Kısaca mevzuatın hazıranmasından, denetimine kadar, tüm topum kesimerinin temsi edidiği, idari ve mai yönden özerk bir İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ KURUMU kuruması istendi. Konsey de bu öneriye Bakanık şiddete karşı çıktı. Kendi getirdiği yasa metninin kabu edimesini istedi. Buna karşın kamu dışında kaan temsicier de, ÖNERİ nin sahipenimesini ve çaışmaarın sürdürümesini istedi. Yapıan oyamada kamu kesimi temsicieri : 8 ve kamu dışından geener : 8 oy verdi. Bunun üzerine Bakan ı temsien topantı masasının başında oturan başkan kendi oyunun iki sayıacağını ve tartışmaarın bittiğini bidirdi. Kısa bir süre sonra, Yönetmeik değiştirierek Fişek Enstitüsü, Konsey den çıkarıdı. Bir süre sonra topantı düzeni kaybodu. Bakanık beş yı sonra sosya tarafarın fikrini amadan İş Sağığı Güveniği Yasası nı yayınadı. Ardından bir sürü erteeme, çıkarıan yönetmeikerde sık sık değişikiker yaşandı. Deği ORTAK AKLIN ÖRGÜTLENMESİ, ortak aka danışmak bie iktidara zor gemişti. Uusa İş Sağığı Güveniği Konseyi, bir daha hayretmedi. Her gün iş kazaarında ortaama 4 işçi ömeye devam ediyor. Bu yı bir de topu öümer ekendi. Onun için, ne zaman bir iş kazası haberi okusam, ne zaman topu öümere sarsısam, kendi akından başkasına değer vermeyen hükümeti SORUMLU tutarım. Tüm acıı aieerin, onarın acısını içten payaştığımızı; çok üzgün ve öfkei oduğumuzu bimeerini istiyorum. * Prof.Dr.A.Gürhan Fişek in koayaştırıcı oarak ÖZGÜRLÜK başıkı panede yaptığı açış konuşması. ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014 5
Anımsa BARIŞ DİNLETİSİ Yıdız İbrahimova ik müzik derserine Çocuk Müzik Okuu nda piyanoya başadı. Şan ve piyano öğrenimi gördüğü Sofya Müzik Lisesi ni, Bugar Devet Müzik Akademisi ni birinciike bitirdi. Sanatçının; dört oktavık sesi, özgür doğaçama ustaığı, cazdan fokor ve çingene şarkıarıya avangard müziğe varıncaya kadar geniş bir uğraş aanı, değişik müzikerde spesifik teknikeri değerendirme yetenekeri vardır. Yıdız İbrahimova, eiye yakın ükede bir çok caz festivaerine katımıştır. Sanatçı, fim ve sahne yapıtarında şarkıcı ve aktris gibi ro amıştır. Çeşiti ükeerde 19 abüm çaışması yapmıştır. Bugar ve Türk hak müzikerini caz stiinde evrenseeştirme uğraşı içinde oan sanatçı; modern, avangard müzik daarında uyguama ve beste çaışmaarı yanında Çigan müziğini kasik ve caz müziğiye bağdaştırarak aranjmanar yapmaktadır. Yıdız İbrahimova; Fransa, Amanya, Bugaristan ve Türkiye de müzik okuarı, konservatuvar öğrenci ve öğretmeneri ie atöye (workshop) çaışmaarı yapmış ve yönetmiştir. ODTÜ Müzik ve Güze Sanatar Böümü, Bigi Üniversitesi Caz Müziği Böümü,Başkent Üniversitesi Devet Konservatuarı,,Hacettepe Konservatuarı Caz böümünde öğretim üyeiği yapmıştır. Haen ODTÜ Müzik ve Güze Sanatar Böümeri nde öğretim üyeiği yapmaktadır. Yurtdışı festivaerinde Bugaristan ve Türkiye yi temsi etmektedir. 2002 yıında Johanesburg (Güney Afrika) Ekooji ve Sosya Geişme Dünya Konferansı na Bireşmiş Mieter tarafından kütür eçisi oarak gönderidi. Türkiye ve Bugaristan ı temsi etti. Çankaya Beediyesi tarafından kısa süre önce açıan yeni etüt merkezine Hak Sağığı Önderi Prof. Dr. Nusret Fişek in isminin verimesi ve Fişek in adının yaşatıması nedeniye Beediye Başkanı Aper Taşdeen e Fişek Vakfı Başkanı Oya Fişek tarafından teşekkür paketi veridi. Çankaya Beediye Başkanı Aper Taşdeen, etkiniğe katkı sunabimenin mutuuğunu duyduğunu beirtti. Taşdeen; Nusret Fişek, hak sağığı başta omak üzere her aanda eşitik için bütün hayatı boyunca çok emek veren bir insandı. Onun adını etüt merkezimizde yaşatmanın mutuuğunu yaşıyoruz. Umarım, aynı şekide tarihe adını yazdıracak Nusret Fişek er bundan sonra da oacaktır ifadeerinde buundu. YILDIZ İBRAHİMOVA (Piyano da Kaan Bıyıkoğu eşik ediyor) Kazandığı ödüere geince : 1998 Dünyaya Bakan Müziğini Tanıtan En İyi Sanatçı Ödüü, 1998 Türkiye de dineyicier tarafından seçien En iyi Caz Şarkıcısı 2003 yıında Bugar Müzisyener Biriğinin Yıın En İyi Sanatçısı Ödüü 2009 yıında Sırbistan 26.Uusararası Nish Caz Festivainde En İyi Performans Sergieyen Sanatçı Ödüü ie Caza Katkı Sağayan En Başarıı Sanatçı Ödüü 2009 yıı Kütür ve Sanat Eçisi 2010-Bugaristan Kütür Bakanığının en büyük ödüü- Atın asır -atın madaya ödüü Yıdız İbrahimova ya bu Barış Dinetisi nde konuğumuz oduğu için teşekkür ediyoruz. Bu yazıdaki tüm fotoğraf çekimeri Başak Zeynep Çongur tarafından yapımıştır. 6 ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014
Vakıf Habereri Prof.Dr.Nusret H.Fişek 100 Yaşında Herkese Sağık Karikatür Yarışması Sonuçandı Büyük ödüü Hicabi Demirci ie Kürşat Zaman payaştı. Mete AĞAOĞLU Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı ve Karikatür Vakfı tarafından düzenenen Herkese Sağık konuu karikatür yarışması sonuçandı. Tan Ora, Oya Fişek, Prof. Dr.A.Gürhan Fişek, Muhammet Şengöz, Emre Yımaz, İze Rozenta ve Nezih Danya dan ouşan jürinin değerendirmesi sonucunda yarışma- Cemaettin GÜZEL nın Büyük Ödüü'nü Hicabi Demirci ve Kürşat Zaman payaştı. Yarışmaya katıan karikatürerden 45'i seçidi ve LİMAN İŞ Sendikası'nın desteği ie basıan abümde yer adı. 52 karikatürcünün 93 karikatüre katıdığı yarışmanın ödü töreni ve sergisi 3 Kasım günü saat 19.00 de Çankaya Beediyesi Çağdaş Sanatar Merkezi'nde (Kavakıdere-Ankara) yapıdı. İbrahim TUNCAY Şevket YALAZ ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014 7
İş Sağığı Güveniği Güze Ödüer, Güze Öüyorar ve Kuşku Yok ki, Güze Ömeye Devam Edeceker Taner AKPINAR * T uza tersaneerindeki işçi öümeri, 2008 yıında, yoğun bir şekide medyanın gündeminde yer amaktaydı. Bazı kesimer ve bu arada üniversiteerin Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri kürsüeri yayınadıkarı basın açıkamaarıya işçi öümerinden duydukarı üzüntüyü die getirerek, bu konuda gereki önemerin aınması çağrısında buunmuştu. Sonra, bu konu meydanın gündeminden düştü ve buna bağı oarak topumun diğer kesimerinin gündeminden de düştü. Bir zaman sonra, Zongudak ta Karadon Maden Ocağı ndaki patamada öen madencier işçi öümerini yeniden gündemin baş sıraarına taşıdı. Patamanın oduğu maden ocağını ziyaret eden dönemin başbakanı, şu değerendirmeyi yaparak, yanan yürekere su serpmişti (!); 20 yı gerisine kadar inceediğimde, ta 90 ı yıardan bugüne kadar Zongudak bögesinde bu tür kazaarı, grizu faciaarını yaşadık. Ben de gedim, bu tür ocakar nası ocaktır diye indim. 2 bin metre derinikteki kömür madeni ocakarında çaışan kardeşerimin nası çaıştıkarını gördüm. Onara orada iftar yaptım. Bu meseğin, kaderinde maaesef var. Bu meseğe giren kardeşerim de, bu * Yrd.Doç.Dr. Akdeniz Üniversitesi İİBF Çaışma Ekonomisi ve Endüstri İişkieri Böümü Öğretim Üyesi ve Fişek Enstitüsü Çaışan Çocukar Biim ve Eyem Merkezi Vakfı Gönüüsü "DİSK / BİRLEŞİK METAL SENDİKASI arşivinden" meseğe girerken içerisinde bu tür şeyerin oacağını bierek giriyorar. Bir çoğunun da biiyorsunuz, babası, abisi bu mesekten emeki omuş. Ama kendisi de yine bu mesekte çaışıyor. Kemapaşa da, Dursunbeyi de, bu tür oayarı yakın zamanarda yine gördük 1. Dönemin Çaışma ve Sosya Güvenik Bakanı ise, çıktığı bir teevizyon kanaında, güze ödüer, yani o konuda, ben acı çekmedikerini ve fizik oarak da güze ödükerini buradan rahatıka söyeyebiirim 2 diyerek yürekerdeki yangını tamamen kontro atına amıştı (!) İşçi öümerine karşı sesini yüksetener, poitik iktidara, gereki önemeri aması için, çağrıda buunurken, çağrının muhataparı, öümerin, işin fıtratından kaynakandığı, işe girenerin daha baştan, zaten bunun biincinde odukarı ve ne mutu ki, kaçınımaz oan öümün acısız bir şekide oduğu konusunda topumu aydınatmıştı ve konu kapanmıştı. Neden sonra, 2014 yıında, Soma daki kömür madeninde meydana geen ve resmi veriere göre, 301 maden işçisinin öümüne yo açan işçi katiamı yeniden bu konuyu medyanın gündeminde baş sıraya taşıdı. Topumun birçok kesimi, poitik iktidara karşı yeniden sesini yüksetmeye başayınca, başbakan sözü adı ve bir kez daha, işin fıtratında var diyerek öümeri meşruaştırdı. Bunun ardından, İstanbu da, bir inşaatta asansörün yere çakıdığı ve asansörde buunan on işçinin ödüğü haberi duyudu duyumasına ama artık, herkes biinçiydi, our omaz tepkier vermiyordu. Önem aınması faan, bunar boş af, sorun işin fıtratından kaynakıydı (!) İşçi öümeri medyanın gündeminde yer aan oayara sınırı omadığı gibi, bu oayarda öenere de sınırı değidir. Bununa birikte, sayının daha az ya da daha faza oması, konuya atfediecek önemin derecesini beirememeidir. Özeike, Soma daki katiamda öen işçi sayısı konusunda, resmi verierin gerçeği yansıtmadığı, asında daha faza işçinin ödüğü iddia edierek, bunu kanıtamak gibi anamsız bir çaba içerisine giridi. Eğer daha faza sayıya uaşımak isteniyorsa medyatik gündemden uzak durmak yeteridir. Gerçek sayı zaten medyada yoğun gündem ouşturan katiamardakinden çok fazadır. 2014 yıının ik dokuz ayında, topamda 1 575 işçi ömüş durumdadır. 3 Kayda geçmeyen öümerin oduğu da biinmektedir. Doayısıya, gerçek topam bundan da fazadır. Sayısa verier şu bakımdan inceemeye değerdir. Kayda geçen 1 575 öüm bir gerçeği açıkça ortaya koymaktadır: Türkiye deki işçi öümeri ne beiri dönemere ya da beiri teki oayara ne de beiri sektörere sınırıdır. Bu, sistematik oarak varoan bir ogudur. Peki, bu seri cinayeteri işeyen kati kimdir ya da nedir? ILO (Uusararası Çaışma Örgütü) her yı Kürese İstihdam Eğiimeri (Goba Empoyment Trends) başıkı bir rapor yayınamakta ve bu raporda dünya ükeerinin işgücü piyasaarındaki durumu ortaya koymaktadır. 2014 yıı raporunda, Türkiye bir konuda şampiyon omuş gözüküyor. Rapora göre, Türkiye deki 15-29 yaş grubundaki nüfusun % 34,6 sı eğitim, istihdam, meseki eğitim ya da askerde omayıp boşta gezmektedir. Bu oranar Türkiye diğer ükeer arasında birinci sırada yer amaktadır. 4 Bu atı nüfusun nedeni, başka bir ifadeye, bu nüfusa iş oanağı sağayacak bir ekonomik büyümenin omaması, iktidar cephesinden ekonominin yakaandığı orta geir tuzağı ie açıkanmaktadır. Buna göre, mevcut iktidar, iktidarı devradığı dönemde, 8 ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014
Türkiye de kişi başına ortaama 3 492 doar oan mii geir düzeyini, bugün geinen noktada 10 807 doar düzeyine çıkarmıştır. Türkiye, bu orana, orta geir grubundaki ükeer arasına yüksemeke birikte, bu düzeye sapanıp kamıştır. Yani, orta geir tuzağına yakaanmıştır. 5 Boratav, orta geir oarak gösterien kişi başı geir hesabının yanış yapıdığını ortaya koymaktadır. 6 Ortada bir büyüme varsa bie, bu büyümenin istihdama yansımadığı, yani işsizik düzeyini düşürecek yeni istihdam oanakarı yaratmadığı somut veriere ortaya konmaktadır. 7 Bu büyümenin esnekik uyguamaarıya mevcut çaışan işçier üzerinden sağandığı ortadadır. Örneğin sanayi sektöründe büyüme oranının zirve yaptığı dönemde, bu sektörde çaışan kişi başına katma değerin % 4 oranına kadar artmış oduğu görümektedir. 8 Bu artış, açıktır ki, iş kanunu pratikte uyguanmayarak gerçekeştirimiştir. Buna karşın, iktidar cephesi, bir başarı öyküsü oarak sunduğu büyüme hızının tıkanmasına gerekçe gösterdiği, orta geir tuzağından kurtumanın çözümsüz omadığını, tam tersine, birtakım yapısa reformara bundan kurtuarak daha üst bir geir grubunda yer amanın oanakı oduğunu ieri sürmektedir. Sözü edien yapısa reformar arasında, işgücü piyasasının esnekeştirimesi, birinci önceike yapıacak reformar arasındadır. 9 İşgücü piyasasının esnekeştirimesi yeni bir poitik hedef değidir. Bu, serbest piyasa düzeninde rekabet avantajı sağamak hedefiye, işgücü maiyeterini aşağı çekmek için, yıardır devam eden bir süreçtir ve bu süreçte işgücü piyasasını esnekeştirmeye dönük birçok yasa ve kurumsa düzeneme yapımıştır. Esnekik uyguamaarının pratiğe aktarımasıya doğru orantıı oarak, işçi sınıfının tarihse süreçte uzun mücadeeer sonucu ede ettiği hakar büyük bir erozyona uğramıştır. Dahası, sorun hak kayıparı boyutunu da aşarak, kapitaizmin erken dönemerine benzer bir biçimde, sistematik oarak işçierin canarını amaya başamıştır. İktidarın, önümüzdeki dönemer için benimsediği makro-ekonomik poitikaarın işgücü piyasasına yansımaarının doğrudan bir sonucu oarak, işçi öümerinin sistematik bir şekide devam edeceği konusunda hiçbir kuşku buunmamaktadır. İyi ama bu iktidar kendi çıkardığı 4857 sayıı İş Kanunu nda, yer aan İş Sağığı ve Güveniği başığı ie bundan önceki yasaarda yer amayan düzenemeer getirmiştir. Bununa da yetinmeyip, İş Sağığı Güveniği 6331 sayıı İş Sağığı ve Güveniği Kanunu adında ayrı bir kanun çıkarmıştır. İktidarın bu çabası karşısında, işçi öümerinin devam edeceğini söyemek, insafsızık omaz mı? Ya da esnekeşme yanısı oan bu iktidar iş sağığı güveniği aanındaki adımarında içteniki deği mi? Fişek in bu konudaki deriniki inceemesi, bu yasanın öümerin önüne geçmesinin çok oanakı omadığını göstermektedir. Yasanın ne öçüde uyguanabieceği zaman içinde görüecek omasına karşın, sorunsuz uyguandığı varsayısa bie, bu gerçekçi bir çözüm değidir. Diğer eksikikerini bir tarafa bıraksak bie, işyeri hekimiği uyguamasında, tıbbi bakımdan kabu ediemez eksikikere doudur. Fişek şu saptamaarı yapmaktadır: a) Tıp kökeni omayan iş müfettişerine işyeri hekimeri denetettirimektedir. b) İşçierin periyodik sağık kontroeri, 1948-1974 arası dönemde 6 ayda bir yapıırken, 1974-2013 arası dönemde yıda bir yapımış ve yeni düzeneme ie de bu süre 3-5 yıa çıkartımıştır. c) Yeni yasa öncesi dönemde, işyeri hekiminin, işyerinde, her işçi için, bir ayda 15 dakika buunması gerekirken, bu süre yeni dönemde 4-8 dakikaya düşürümüştür. d) Yeni yasa, işyeri hemşireerinden yardımcı sıfatıya bahsederek, işyeri hemşireerinin konumunu beirsizeştirmiştir. e) Türkiye deki en önemi sorunardan biri de, mesek hastaıkarının saptanamamasıdır. Mesek hastaıkarında ogu sayısının 40 000-80 000 oması bekenirken, 2010 yıında yanızca 533 ve 2012 yıında da 395 ogu saptanabimiştir. 10 Yasa düzenemeerin, bu eksikikeriye bie osa, sınırı bir uyguama aanından öteye geçmesinin oanakı oamayacağını tahmin etmek zor değidir. Bunun en başta geen nedeni, yüksek kayıtdışı çaışma oranıdır. Ocak 2014 dönemine ait resmi veriere göre, 24 miyon 433 bin oan topam istihdamın % 33,6 sı kayıtdışıdır. 11 Bir başka neden, yaygın taşeronaşma iişkieridir. Ası işverenerin, taşeronara devrettiği işer, bu taşeronar tarafından da, yeniden, at taşeronara devredimekte ve bu şekide denetenmesi neredeyse oanaksız hae gemektedir. Örneğin, işçi öümerinin en çok oduğu sektörerden biri oan inşaat sektöründe, taşeronaşma çok yaygın bir uyguamadır ve iş bazen 4-5 inci kez at taşeronara devredimektedir. 12 İşsizik oranının yüksek omasının, iş buma noktasında yarattığı rekabet baskısı emekçieri, kendierine sunuan minimum koşuarda çaışmaya razı etmektedir. Temmuz 2014 dönemine ait resmi veriere göre, işsizik oranı % 9,8 dir. Bu, 2 miyon 867 bin kişi demektir. 13 Diğer taraftan, sendika örgütenme çabaarının üzerinde kuruan yoğun baskıara da, bu duruma karşı yüksemesi oası seser kısımaktadır. İşçi öümeri, kaçınımaz ve aternatifsiz bir gerçekik oarak görüen piyasa düzeninde rekabet üstünüğü ede etmeye dönük makro-ekonomik poitikaarın yapısa bir parçası haine gemiştir. Rekabet üstünüğü sağamanın you, ücreteri düşürmekten, çaışma süreerini uzatmaktan, işçi örgüterini dağıtmaktan, taşeronaşmayı yaygınaştırmaktan, işsiziği tırmandırmaktan, deregüasyondan (kurasızaştırma) geçmektedir. Bu yoa rekabet üstünüğü ede etmedeki amaç ise, Türkiye yi dünyanın büyük ekonomieri arasına sokmaktır. Bu nedendir diye sormak ise, herhade keimenin tam anamıya, safığın uç bir noktası oacaktır. Çünkü bunun nedeni çok açıktır, anaşımaz bir yanı yoktur. Üke ekonomisinin büyümesi uusa bir çıkardır, herkesin yararınadır(?!) Bu nedene, aeyhte bir şey söyemek ya da bir tavır amak, neredeyse vatan hainiği ie eşdeğer görümeye başanmıştır. O zaman geriye yapıacak bir tek şey kaıyor; işçierin güze ödükerini ve güze ömeye devam edecekerini süreki hatırda tutarak, iç huzura kavuşmak (!) Dipnotar 1) http://www.ntvmsnbc.com/id/25096880/ 2) http://www.youtube.com/ watch?v=wdplrvz_uoye 3) http://www.guvenicaisma.org/index. php?option=com_content&view=artice&id =11650:2014-eyu-ayinda-en-az-143-isciyasamini-yitirdi&catid=149:is-cinayeteriraporari&Itemid=236 4) ILO (2014), Goba Empoyment Trends 2014 Risk of a jobess recovery?, Internationa Labour Office, Geneva, s. 21-22. 5) http://www.mehmetsimsek.org/index.php/ en/medyadetay/307 6) Boratav Korkut (2014), Orta Geir Tuzağı ve Türkiye, http://www.sendika.org/2014/10/ortageir-tuzagi-ve-turkiye-korkut-boratav/ 7) Yedan Erinç (2009), İstihdamsız Büyüme, İstihdamsız Toparanma, http://yedane.bikent. edu.tr/yedan225_19agu09.pdf 8) Sönmez Mustafa (2011), Büyüme Yeteri İstihdam Yaratmadı, http://mustafasonmez. net/?p=505 9) Uusa İstihdam Stratejisi 2014-2023, T.C. Çaışma ve Sosya Güvenik Bakanığı, Yayınandığı Resmi Gazete tarih ve sayısı: 30 Mayıs 2014 / 29015 10) Fişek A. Gürhan (2013), İş Sağığı ve Güveniği Yeni Dönemde (6331 s.k. sonrası) Değerendirmeer I, Çaışma Ortamı, Sayı: 130, s. 8-12, http://caismaortami.fisek.org.tr/wp-content/ upoads/2013/09/caisma_ortami130.pdf 11) http://www.tuik.gov.tr/prehaberbuteneri. do?id=16006 12) http://sosyapoitika.fisek.org.tr/wpcontent/tez.pdf, s. 126. 13) http://www.tuik.gov.tr/prehaberbuteneri. do?id=16012 ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014 9
İş Sağığı Güveniği İşyeri Temiziği ve Düzeni Mustafa TAŞYÜREK* (mustafatasyurek@fisek.org.tr) «Güveniğin buunduğu yerde, her zaman iyi bir şans vardır» «Yanız düzen oan bir yerde, tehike zamanında bei our ve koayca ortadan kadırıır» S osya Güvenik Kurumu nun (SGK) verierine göre 2002-2012 yıar arasında 10 bin 742 işçi ödü(rüdü). İşçi Sağığı ve İş Güveniği Mecisi nin (İSİG)( yazıı, görse, dijita basından takip edip, emek-mesek örgüterinden geen bigier ve işçier, işçi yakınarının bidirimeri ışığında tespit ederek raporaştırdığı) verierine göre ise son üç yıda 3 bin 713 işçi yaşamını yitirdi. 12 yıda öen işçi sayısı topam 14 bin 455 odu. Son yıarda İş Güveiği Uzmanı omak zor dostum dedirtecek iş kazaarı omaktadır. Son birkaç ayın basına yansıyan- çok ciddi iş kazaarına bakmak bie bu ifadenin doğruuğunu kanıtamaya yeter (1,2,3,4). Bir ükede, bir işyerinde iş sağığı ve güveniğinin (İSG nin) ik beirtisi işyeri temiziği ve düzeni dir. Diğer bir ifade ie Japon arın 5S oarak formüeştirdiği tertip-düzen-temizik dir. İSG nin beirtisinin yani işyeri temiziği ve düzeninin iyi omamasının en önemi sonuçarından biri kişierin hemzemin ortamda (aynı seviyede) düşmesidir. Türkiye de İş Kazaarının %7.3 8.9 u işyererinde aynı seviyede (hemzemin ortamda) düşmekten kaynakanmaktadır (Tabo 1). Oay 1 / 16 Eyü 1995, Kocaei Resim 1: Küçük kaba makina yağının aınması sırasında işyeri zeminine döküen makina yağı. Tabo 1: Aktif Sigortaıarın Geçirdiği İş Kazaarının Kaza Sebeperine Göre Dağıımı Yıar 2010 2011 2012 Kişierin hemzemin ortamda düşmesi 5 565 6 096 5461 Yüksek bir yerden düşmesi 3 396 3 728 3 057 Topam iş kazası sayısı 62 903 69 227 74 871 Kaynak : SGK İş Kazası ve Mesek Hastaıkarı İstatistikeri Çaışanar Çaışma Ortamında Neden Kayar, Takıır ve Düşer? Kötü temizik heryerde sorun ouşturur. Ama bir iş sahasının etrafındaki kötü temizik çifte soruna hem verimsizik ve hem de iş kazaarına- neden our. Her türü karışıkık, yerinde omayan herşey, bir tehikedir. Gres - yağ ekeeri döküntüeri, taaşar kırpıntıar, dağınık mazeme, ortaıkta yatan e aeteri araçar, atık kağıtar, yerinde omayan araçar veya takozar; tüm bunar takıma tehikeeridir ve aynı zamanda, bunarın bir çoğu yangın tehikesidir de. Kiri, dağınık - karışık, berbat tezgah veya makina burada çaışacakar için potansiye bir tehdit içermektedir. 2014 Türkiye sinde İşyererinin Temizik ve Düzeni Nası-ki? Özeike küçük ve imaat yapıan işyererindeki durum son derece kötü deniebiir. Yirmi ye yakın çaışanı oan bir işyerinin tuvaet ve çaışma ortamı nın zemini günümüzdeki gerçek durumu özeteyen (sadece) bir örnek oarak veriebiir. Resim 2 : İşyeri Tuvaeti Resim 3: Tuvaetten çıkanarın, tuvaet kağıtarını attığı yer. 10 ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014
Resim 4: Çaışma ortamı KKD er İçin Yer Beirenmiş ve Kuanıdıktan Sonra Uygun Yerere Bırakımakta mı? İşyererinde potansiye tehieere karşı son çare oarak verien Kişise Koruyucu Donanımar (KKD) kuanıdıktan sonra temiz ve düzeni oarak önceden beirenen yerere bırakımadıkarı işyererinde yine yaygın oarak- görümektedir. Bu durumda bir sonraki kuanımarı için temiz ve güveniir oması bekenemez. İş Sağığı Güveniği İşyeri Temiziği ve Düzeni Omaz İse Ne Our? Birbirine benzeyen, son günerde yaşanan şu oayar bu sorunun yanıtını açık ve net oarak vermektedir. Oay 2 / Bursa nın İnegö içesinde, 26 Nisan 2013 tarihinde, inşaat çaışmaarında montaama eemanı oarak çaışan 31 yaşındaki R.Toktaş, inşaat sahasında gezdiği sırada, toprağa dik vaziyette gömüü buunan ucu sivri (8 ik) demir parçasını fark edemeyip üzerine bastı. Sivri demir, R.Toktaş ın so ayağına sapandı. Resim 7: RT nin İnşaat sahasında ayağa sapanan demir (5,6) Oay 3 / Batman da, 01 Temmuz 2013 tarihinde, İnşaatta çaışan kaıp ustası 26 yaşındaki H.Kaygusuz un ayağına 6. kattan düşen 30 santimik demir çubuk sapandı. Oay 4 / Trabzon Arsin deki mobiya atöyesinde, 28 Kasım 2012 de, ağaç biçmekte oan Z.Kara nın kazağı hızara takıdı. Kara, kendisini hızardan kurtarmak isterken ayağı kayarak ağaç biçme hızarının üstüne düştü. Hıza dönen hızar, Kara yı karın bögesinden ikiye bödü (8,9,10,11). Resim 9: Tertip ve düzensiziği çok acı sonu (8,9,10,11) Oay 5 / Isparta Yeni Sanayi Sitesi nde; 10 Eyü 2013 de kereste fabrikasında çaışan 42 yaşındaki Yaşar Ai İmre, hızar makinesinin başında çaışırken, ayağının kayması sonucu sırtını hızara kaptırdı. Hayatını kaybetti. Resim 5: Emniyet Kemeri nin bırakıdığı yer Resim 6: Yüz siperiğinin bırakıdığı yer Resim 8: Yukarıdan düşen demir (7) Resim 10: Çaışma ortamında ayağı kayan çaışan (12,13 Kaymaar, Takımaar ve Düşmeerin Başıca Nedeneri Bu oayardan da anaşıacağı gibi zemin yüzeyinin düzensiziği, zemin kapamasının uygun omaması, ısak, yağı, çamuru, tozu, taaşı zeminer, seviye farkııkarı, kordonara, kaboara takıma, zayıf aydınatma ve temizik & düzenin iyi omamasıdır. Düzensiziğin, Zayıf Temizik ve Bakımın Sonuçarı İşyerinde iyi bir düzen işi koayaştırır. Düzensizik işi bozar ve (yukarıda beirtien oayarda da görüdüğü gibi) iş kazarını artırır [kayma(ar), takıma(ar), ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014 11
yangın(ar), kimyasa ve makina kazaarı, eektrik sorunarından kaynakanan yaraanmaar, çarpışmaar ve düşen nesneer, diğer sağık sorunarı]. Düzensizik hatayı gizer, görüşe enge our ve tehike yaratır. Bu yüzden, işyerini temiz tutmak için daima zaman ayrımaıdır. İk adım herşey için bir yer beirenmei ve her şey de kendi yerinde omaıdır. Stokar, parçaar, araçar- tüm bunara ait bir yer omaıdır. Bir şey kuandıktan sonra tekrar yerine konmaıdır. Sonra, ona gereksinim duyuduğunda, nerede koayca buunacağı biinecektir. Onarı aramak için parmakar kesimeyecek, ayakara bazı mazemeer düşümeyecek, takııp düşümeyecektir (14,15). Neden İyi Bir Temizik Ve Düzen İyi bir temizik ve düzen; kaitenin, iş güveniğinin, verimiiğin, temiz çevrenin sağanmasına ya da iyieştirimesine yardımcı our. Kaza ve yangın tehikesini ortadan kadırır, güveni, sağıkı çaışma koşuarını sürdürür, zaman, para, mazeme, aan, ve eforu korur, verimiik ve kaiteyi geiştirir, morai arttırır, iyi iş iişkieri sağar, ahenki bir iş akışı sağar, hataarı meydana çıkartır, engeeri kadırır ve tehikeeri azatır ve iyi işeyen bir organizasyonu yansıtır. Yetersiz Tertip, Düzen ve Temiziğin Beirtieri Neerdir? Çaışma zeminine bırakımış eşya ve mazeme, yerine konmamış araç ve gereçer, hataı istifeme aışkanığı, kiri duvarar, pencereer ve yetersiz aydınatma, artıkarın gerektiği gibi topanmaması ve yangın tehikesi dir. Kaymanın önenmesi İçin; Döküntüer önenmei, oası döküntüer hemen temizenmei - süpürümei, sızıntıarı onarımaı, nesneer topanmaı, kaymaya dayanıkı ayakkabıar giyimeidir. Resim 11: Tertipsiz ve düzensiziğin beirtieri. Resim 12: Döküen kimyasaarın sonucu (16 İş Sağığı Güveniği Resim 13: Yağ ve kimyasa döküntüerine karşı uygun önem. Takııp Düşmeerin Önenmesi İçin; Eektrik kordonarı ve hava hortumarı ortadan (geçişerden) kadırımaı. Parçaarı yürüş youna istifenmemei. Çekmeceer kapaı tutumaı. Nesneeri taşırken dikkati ounmaı. E aeteri yeri yerine konumaıdır. Düşmeerin Önmenmesi İçin ; Merdivenerde dikkati oun (koşmayın, üç nokta temasını uyguayın). Merdiveneri güveni kuanın. Zincir ve bariyereri düşme öneyiciere değiştirin Gerektiğinde düşme öneme ekipmanarı kuanın. Yangın Önemek İçin ; Parayıcı ve yanıcı sıvıarı uygun etiketenmiş kaparda depoanmaı, reaktif kimyasaar ayrı ayrı tutumaı, yanıcı mazemenin birikmesi önenmei, yanıcıar eektrik ekipmanarı ve sıcak mazemeden uzak tutumaıdır. Çıkışar ve Yangın Ekipmanarı (Donanımar) ; Tahiye yoarını açık tut(maı), Aci durum çıkışarını engeememei, yangın söndürücüere erişiebiir oduğundan ve eektrik panoarının koay açıabiir (& uaşıabiir) oduğundan emin ounmaıdır. Kimyasa Güveniğin Sağanması İçin ;Kabarın uygun şekide etiketenmiş oduğundan emin ounmaı, kabardaki hasar beirtieri kontro edimei, gereki KKD er giyimei, güveni depoama ve taşıma (eeçeme) prosedüreri takip edimei, döküntüeri hemen temizenmeidir. Makina Güveniği İçin; Makinaarın çevresi açık tutumaı, kuanmadan önce makinaar kontro edimei, tüm korumaarın güveni bir şekide faaiyet gösterdiğinden emin ounmaı, kiitemeetiketeme prosedüreri takip edimei (uyguanmaı), makinaar temizenmei ve e aeteri uzak tutumaıdır. Eektrik Güveniği İçin; Eektrik kordonarı kuanmadan önce kontro edimei, pirizeri veya devreeri aşırı yükenimemei, ve eektriki ekipmanarı temiz tutumaıdır. Kesikeri, Darbeeri ve Sıyrıkarı Öneme İçin; Nesneer çıkıntıı bırakımamaı, baş çarpma tehikeerinin kaynakarı yastıkanmaı, kırıan camar derha temizenmei, bıçakar ve keskin aeteri uygun depoanmaı, eski bıçakarı uygun şekide atımaı, keskin bıçakarı kııfında veya maket bıçağı gibi geri kabının içine çekimeidir. KKD Temizik ve Düzeni İçin; Her kuanıştan önce KKD eri kontro edimei, KKD eri düzeni oarak temizenmei, KKD eri uygun depoanmaı (muhafaza edimei) ve gerektiğinde KKD er değiştirimeidir (17,18,19). Sonuç ve Önerier İyi temizik-düzen & bakım işyeri yangınarı ve kazaarını önemeye yardımcı our. İşyerini düzgün, temiz ve güveni tutmak herkesin sorumuuğundadır. İşyeri Yönetimince;işyererindeki ateyeer, geçit, depo ve ambarar ie bakım odaarının duvar, taban, tavan, pencere, kapı ve diğer yereri, her zaman için temiz ve bakımı bir şekide buundurumaı, çaışıan yerer, günde en az bir kere temizenmiş omaıdır (Bu ifade igii yönetmeikerde de yer amaıdır). Unutumamaıdır ki; zevk için temizik ya da paratma gibi etkiniker de insana mutuuk verir, çünkü insan omayan bir şeyi üretiyor ya da iyieştiriyor. Güzeik üretiminin kendisi mutuuk kaynağıdır. Temizik-düzen & bakım tehikeerine karşı çaışanar uyanık omaı, dinenmeye zaman ayırmaı, yeterince uyumaı, iyi bir yemek ve egzersiz düzeni omaı, akoün etkisi atında asa çaışımamaı ve araç kuanmamaıdır. Kaynakar 1. http://www.zaman.com.tr/ekonomi_12-yida- 14-bin-455-isci-odu_2255173.htm 2. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ turkiye/52381/mersin_de_katiam_gibi_kaza 10_ ou.htm 3. http://www.hurriyet.com.tr/ gundem/26045363.asp 4. http://www.internethaber.com/ispartadakatiam-gibi-kaza-cok-sayida-ou-var-734978h.htm 5. http://haberciniz.biz/insaat-aanindaayagina-demir-sapandi-2008150h.htm 6. http://www.yidirimgazetesi.com/haber/ insaat_demiri_ayagina_sap-15839.htm 7. http://haberciniz.biz/atinci-kattan-dusendemir-cubuk-ayagina-sapandi-2135159h.htm 8. http://www.haberexen.com/hizarmakinesinin-uzerine-dusunce-feci-sekide-canverdi-173885h.htm 9. http://www.aktifhaber.com/caisan-hizarinuzerine-dusen-marangoz-odu-696194h.htm 10. http://yerehaber.com.tr/2012/11/ 11. http://www.viratrabzon.com/haber/gencmarangozun-korkunc-sonu-761.htm 12. http://www.trthaber.com/haber/turkiye/feciis-kazasi-100315.htm 13. http://www.haber7.com/gene-oayar/ haber/1072214-ispartada-is-kazasi-1-ou 14. Industria Supervisor, December 1978, Voume 42, No.12 s.8-9. 15. http://www.ccohs.ca/oshanswers/ hsprograms/house.htm 16. http://www.convergencetraining.com/sipstrips-and-fas.htm 17. https://osha.europa.eu/en/topics/accident_ prevention/hazards 18.http://www.covwc.com/tempates/System/ detais.asp?id=48008&pg=resources&cid=30393 19. http://www.ccohs.ca/oshanswers/ hsprograms/house.htm#_1_1 12 ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014
Anımsa TOPLUM HEKİMLİĞİNE GÖNÜL VERENLER : 16 Yaşamı Bahasına Hizmet : Dr. Cahit Başkök 1 923 yıında Ankara Ayaş kazasında dünyaya geir. Annesini 7 yaşında yitirmesi, onun için zorukara dou bir yaşamın başangıcıdır. İkokuu Ayaş ta bitirdikten sonra, orta ve ise öğnenimine devam etmek için doğum yerinden ayrımıştır. Babası küçük bir memur oduğundan, çok zoruk çekmişerdir. Akrabaarrından öğrenim görmüş oanarın tuttukarı everde kaarak öğrenimini sürdürmüştür. Ortaokuu Eskişehir ve Ankara da, çok zor koşuar atında okumuştur. Daha sonra iseye başamış; Bursa ve Kastamonu da sürdürmüştür. Çok sıkıntı çekmiştir. Örneğin, kadığı evin ev sahibi izin vermediği icin, gaz ambasını yorganın atında sakayarak, gece geç saatere kadar ders çaışmıştır. Tüm oumsuzukara karşın, çok başarıı bir öğrenim yaşamı omuştur. Babasının isteği üzerine Tıp Fakütesi ne gitmiştir. Üniversiteyi devet bursu ie okumuştur. Kayınpederinin bursunu ödeyerek, zorunu hizmet yükünden kurtuma önerisne, devet en yok zamanımda beni okuttu, ben de görevimi yapmak zorundayım diyerek reddetmiştir. Yedek subayık hizmetini Deniz Kuvveterinde yaptıktan sonra, İstanbu ve Ankara Verem Savaş Tabipikerinde buunmuştur. Mesek yaşamı da mücadeeere geçmiş; yaşamı boyunca iaç parasını veremeyecek Dr. Cahit Başkök (1923-1983) hasdaara, kendi boğazından keserek yardım etmiştir. 1952-55 yıarı arasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakütesi Göğüs Hastaıkarı böümünde fahri asistanık ; 1954-57 yıarı arası, Ankara Merkez Cezaevi ve PTT Sağık Sandığı Tabipiği yapmıştır. Cezaevi hekimiği yaptığı sürece, daima koğuşara gardiyansız girmiş ve bütün tutuku ve hükümüerin sevgi ve saygı duyduğu bir kişi omuştur. 1959 yıında üç ay süreye Fransa ve Tunus ta, 1964 te Çekosavakya ve Danimarka da Tüberküoz üzerine inceemeerde buunmuştur. 1960-71 arasında Sağık ve Sosya Yardım Bakanığı Hıfzıssıhha Okuu Öğretim Hizmeteri Müdürüğü nde, 1971 yıından başayarak Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakütesi Topum Hekimiği Enstitüsü nde, yüzerce genç hekimin yetişmesine katkıda buunmuş ve onara insanık dersi vermiştir. Daha sonra yeniden Sağık ve Sosya Yardım Bakanığı Hıfzıssıhha Okuu na geri dönmüştür. Bütün yaşamını böyesine verem savaşına ve araştırmaarına adamış buunan Dr. Cahit Başkök, verem savaşında bekenen hedefere uaşıamadığın, son yıarda Türkiye de veremin artmakta oduğunu görmenin üzüntüsü içinde idi. Ona ve oayarı yakından izeyenere göre, verem savaşındaki bu oumsuz geişmenin nedeni beiydi.daha faza zaman yitirmeden, verem savaş programarının eksik ve yetersiz yönerini düzetmek; yurt düzeyinde verem savaşına yeni bir ruh vermek gereki idi. Dr.Cahit Başkök, hep bunarı düşünüyor ve bir şey yapamadığı için kahrouyordu. Onun için, 1983 Haziran ında sağık durumu evermediği hade, Verem Savaş Daire başkanığını kabi etmiştir. Görevi süresince iki kez kap krizi geçirdi. Son katıdığı topantı, Bakan başkanığında yapıan ve geniş katı- KÖYDE : Dünya Sağık Örgütü Mümessii Dr. LOVEN, Proje Direktörü Dr. Cahit Başkök, Dr. Turgut Küçükoğu. ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014 13
ımı bir topantıdır, Hastaneden Bakanığa gemiş; sabah 9.00 dan gece geç saatere kadar herkesi dinemiştir. Sonunda onun baş yapıtı sayıması gereken ve yarım saat süren konuşmasını yapmıştır. ** Anımsa Bitkin ve souk benzi ie konuşmasının sonuna gediğinde, şöye demiştir: Ben izninizi aabiir miyim sayın Bakanım. Bu sözerden çok kısa bir süre sonra da yaşama veda etmiştir. * Tüberküoz ve Toraks Dergisi, Ocak 1984 VOL.32 Sayı : 1 (Aiesi tarafından yazıan özgeçmiş ie Prof.Dr. Seahattin Akkaynak ın yazısından yararanımıştır.) ** Tüberküoz ve Toraks Dergisi, Ocak 1984 VOL.32 Sayı : 1 da yayınanmıştır. Cahit in Ardından Prof.Dr. Nusret H. FİŞEK Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakütesi Hak Sağığı Anabiim Daı emeki Öğretim Üyesi; Sağık Bakanığı eski Müsteşarı; Türk Tabiperi Biriği Merkez Konseyi eski Başkanı; Dünya Sağık Örgütü İcra Kuruu eski Üyesi Yı 1958. Sağık Bakanı tarafında Hıfzıssıhha Okuu nu, hak sağığı aanında araştırma ve mezuniyet sonrası eğitim merkezi oarak geştirmek ie görevendirimiştim, İk araştırma projemiz Bakanığın Dünya Sağık Örgütü (WHO) ie birikte yürütmeyi panadığı, tüberküoz prevaans araştırması idi. Şu anda kesinike hatıramıyorum; ya Prof. Nusret Karasu, ya da Prof.Dr.Seahattin Akkaynak bana Dr.Başkök ü saık verdier. Kendisiye tanıştım ve beraber çaışmayı önerdim. Projeye yardım etmeyi kabu etti; ama Oku un kadrosunu seçmeyi istemedi. Beraber çaışmamız bizi birbirimize çok yakaştırdı. Bir süre sonra Hıfzıssıhha Okuu na geçmeyi de kabu etti. Sağık Bakanığı Müsteşarığım sırasınnda vereme savaş aanında en yakın danışmanım ve beni en çok etkieyen kişi Dr.Başkök omuştur. Verem Savaş Gene Müdürüğü nün,kanun çıkarımadan kuruması gibi, önemi bir kararda da onin ısrararının etkisi büyüktür. Cahit gösteriş merakısı omadığı için,onun vereme savaşa yaptığı büyük katkıarı çoğu kişi değerendiremeyebiir, Bakanıktan ayrııp, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakütesi ne geçerken, Cahit ten benime birikte gemesini rica ettim. Önce çekimser kadı; sonra hakımıza hizmet için daha yararı oacağını düşünerek, bu isteğimi de kabu etti. Muayenehanesini kapatarak, Hacettepe ye gedi. Tıp Fakütesi ndeki öğretim göreviiği süresinde örnek bir hoca odu ve öğrencierinin saygısını kazandı. Bizim Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakütesi ne geçtiğimiz yıarda, Fakütede bir eşitik havası vardı ve eğitimde topum hekimiğine ağırık veriiyordu. Ne yazıkki, bir süre sonra bu hava kaybomaya başadı. Bu değişikik Cahit i çok üzdü ve Hacettepe ye bağadığı umutarını yitirdi. Sonunda, haka ve verem savaş aanına daha iyi hizmet edeceği düşüncesiye, Hıfzıssıhha Okuu na geri döndü. Hacettepe ye gemesine neden oduğum için bana da çok kırımıştı. Cahit ie 25 yı yan yana çaıştım. Haka hizmeti ve özeike verem savaş hizmeterini her şeyden üstün tutardı. Hizmet söz konusu ounca, özveriden kaçındığını hiç görmedim. Kendisi ie arkadaşık etmiş omaktan kıvanç duyuyorum. Verem ie savaş ve hak sağığı aanında ieri atıan her adım O nun ruhunu şad edecektir. * Tüberküoz ve Toraks Dergisi, Ocak 1984 VOL.32 Sayı : 1 Köyde hak ie konuşma... 14 ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014
Prof.Dr. Ferit KOÇOĞLU Cumhuriyet Üniversitesi eski Rektörü ve Tıp Fakütesi Hak Sağığı Anabiim Daı Öğretim Üyesi Hocamız Cahit Başkök ie 1982-83 yıarında Hıfzıssıhha daki VS Dispanserinde ve Sağık Bakanığı-Verem Savaşı Dairesi Başkanığı yaptığı sırada birikte çaıştım. Fakat ası tanışmamız 1973 yıında odu. Hacettepe Tıp Fakütesi nde Topum Hekimiği (Kırsa Hekimik) stajı eskiden Dönem 4 te yapıırdı. Stajın ik 15 günü Hıfzıssıhha daki Verem Savaşı Dispanserine, ondan sonra 1,5 ay da Etimesgut Bögesi ndeki Sağık Ocakarına gidiir idi. İşte Dr. Başkök ie ik tanışmamız bu staj sırasında odu ve tıp eğitimim süresince çok önemsediğim bir ikeyi ondan öğrendim; 15 günük stajımızın son günü yaptığı sözü sınavda bir yakınınızda tüberküozdan şüpheenseniz, kendiniz mi muayene edersiniz, yoksa muayene için bana getirmeyi mi tercih edersiniz? diye sorunca, bir kısmımız tabii ki size getiririz diye cevap verdi. Bunun üzerine hocamız kendinize o kadar güvenemiyorsanız başkaarını da muayene etmeyiniz, onarın canı da yakınarınızınki kadar değeridir demişti de hepimiz çok utanmıştık. Türkiye de tüberküoz prevaansına iişkin ik araştırmaar Yozgat i ve içeeri ie Ankara-Toprakık bögesinde yapımıştır. Cahit Bey bu araştırmaarı yöneten ve yürüten ekip içinde yer amıştır. Denetim için Yozgat a bir gidişinde Yozgat VS Dispanseri Baştabibi büyük bir hevese Cahit Beye dispanser Köyde hak ie konuşma... Anımsa Dr.Cahit Başkök bahçesine yaptırdığı kameriyeyi ve havuzu göstermek ister. İşinde her zaman çok ciddi oan hocamız ben buraya mühendisiğinizi deği, ne kadar veremi buduğunuzu ve onara ne yaptığınızı görmeye gedim der. Yaş haddinden emeki omasına 2-3 yı (?) kaa, o zamanki Sağık Bakanığı müsteşarı ve hocanın da oku arkadaşı oan Ertuğru Aker, Verem Savaşı Dairesi Başkanığı görevi için Cahit Beyin peşine düştü. Cahit Bey sağığının iyi omadığını bahane ederek görevi kabu etmiyordu. Hatta peşini bırakmaarı için rapor bie adı. Fakat ne yapıp edip hocayı zora VS Daire Başkanı oarak atadıar. Hocamız sağığı gerçekten de pek iyi omamasına rağmen, göreve başar başamaz çevre i ve içeerin dispansererini ziyarete başadı. Bir içe dispanserinde sorumu hemşire hanımın tüberküin ve BCG konuarındaki bigisiziği hocayı dehşete düşürmüş ve moraini çok bozmuş idi. Cahit Bey Verem Savaşı Dairesi Başkanığı görevine başadıktan sonra, yaşına ve sağık durumuna uygun omayan yoğun bir tempoya çaışmaya başamıştı. Bunun sonucu oarak kısa bir süre sonra kap krizi geçirdi. Yüksek İhtisas Hastanesinde bir süre yattıktan sonra rapor verierek taburcu edidi. Raporu oduğu dönemde Bakanın başkanığında yapıan Verem Danışma Kuruu topantısına katımak zorunda kadı. Aksi gibi o gün Bakanığın asansörü arızaı idi, hoca hasta hasta merdiveneri tırmandı. Üstüne üstük, uzun süren topantı sırasında birçok kimse sigara içti (o tariherde kapaı ortamda sigara içiiyordu). 1-2 gün sonra Cahit Bey bir kriz daha geçirdi ve tekrar Yüksek İhtisas a yattı. Hastanede yatarken 2-3 günde bir ziyaretine gidiyorduk. Son ziyaretimizde hoca bana Ferit, ben bu hastaıktan iyieşsem bie artık VS Dairesinde çaışabieceğimi sanmıyorum ve istemiyorum da. Yerime seni atamaarı için Bakana mektup yazdım deyince aman hocam, ben hem genç, hem tecrübesizim, hem de idareciik yapmak istemiyorum dedim. Ben bu görevi başaramam deyince, hoca ikeerden taviz verme, gerisi kendiiğinden geir dedi. Bu veciz söz Cahit Beyden adığım ikinci önemi ders idi. Ertesi gün Cahit Bey ödü ve beni de hocanın vasiyeti üzerine vekaeten Daire Başkanı oarak atadıar. ÇALIŞMA ORTAMI Kasım - Araık 2014 15