TÜRKİYE DE YENİ GÖÇ YÖNETİMİ VE ULUSLARARASI KORUMADA TEMEL PRENSİPLER SELÇUK ŞATANA İL GÖÇ UZMANI UYUM VE İLETİŞİM ÇALIŞMA GRUBU BAŞKANI
GÖÇ VE TÜRKİYE Türkiye bulunduğu coğrafi ve stratejik konumu nedeniyle, tarih içerisinde önemli göç ve iltica akınlarıyla karşı karşıya kalmıştır ve kalmaya da devam etmektedir. Türkiye nin konumu sebebiyle taşıdığı potansiyel, ülkemize yönelik göç hareketleri için çekim unsurunu oluşturmaktadır. Türkiye, geçiş ülkesi (transit) konumu yanında hedef ülke konumuna da gelmiştir. 2
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa Neden İhtiyaç Duyuldu? Göç ve iltica alanında; Göç politika ve stratejilerini oluşturacak mekanizmaların olmayışı, Mevzuat yetersizliği, Son yıllarda AİHM in ülkemiz aleyhine verdiği kararlar, Çözüm bekleyen sorunlardaki kayda değer artış, AB ye uyum süreci, Göç ve iltica alanındaki mevzuatın uluslararası standartlarla ve AB müktesebatıyla uyumlu şekilde düzenlenmesi, kapsamlı göç ve iltica politikası ve mevzuatı ile kurumsal yapı oluşturma çalışmalarımızı zorunlu kılmıştır. 3
6458 YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU KABUL TARİHİ: 4 NİSAN 2013 RESMİ GAZETE: 11 NİSAN 2013 PERŞEMBE SAYI: 28615 YÜRÜRLÜK TARİHİ: 11 NİSAN 2014 24. DÖNEM PARLAMENTOSUNDA 4 PARTİ GRUBUNUN OYBİRLİĞİ İLE KABUL EDİLMİŞTİR KANUN 3 BÖLÜMDEN OLUŞMAKTADIR - YABANCILAR - ULUSLARARASI KORUMA - GÖÇ İDARESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ www.goc.gov.tr
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Amaç Yabancıların Türkiye ye Girişleri, Türkiye de ikametleri, Türkiye den çıkışları, Türkiye den koruma talep eden yabancılara sağlanacak korumanın kapsamına ve uygulanmasına ilişkin usul ve esasları, İçişleri Bakanlığına bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektedir. 5
Geri Gönderme Yasağı (6458 Sayılı Kanun 4. Maddesi) Bu Kanun kapsamındaki hiç kimse, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutulacağı veya ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayatının veya hürriyetinin tehdit altında bulunacağı bir yere gönderilemez. 6
İkamet İzni Türkiye de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalacak yabancıların ikamet izni almaları zorunludur. Kısa dönem ikamet izni, Aile ikamet izni, Öğrenci ikamet izni, Uzun dönem ikamet izni, İnsani ikamet izni, İnsan ticareti mağduru ikamet izni, olmak üzere 6 çeşit ikamet izni bulunmaktadır.
28 Eylül 2017 İtibariyle İkamet İzni İle Kalanların Sayısı: 591.982 İkamet İzni
Düzensiz Göç Yabancıların yasa dışı yollarla Türkiye ye girişini, Türkiye de kalışını, Türkiye den çıkışını vetürkiye de izinsiz çalışmasını ifade eder. 9
Düzensiz Göç Sınır dışı etme MADDE 52 (1) Yabancılar, sınır dışı etme kararıyla, menşe ülkesine veya transit gideceği ülkeye ya da üçüncü bir ülkeye sınır dışı edilebilir. MADDE 53 Sınır dışı etme kararı, Genel Müdürlüğün talimatı üzerine veya resen valiliklerce alınır. Karar, gerekçeleriyle birlikte hakkında sınır dışı etme kararı alınan yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. MADDE 54 Hakkında Sınır dışı etme kararı alınılacak yabancılar Kanun un 54. Maddesi'nde gösterilmektedir. 10
İZLENEN SÜREÇ Genel kolluk düzensiz göçmeni yakalar Yabancının bilgilerini İl Göç İdaresi Müdürlüğü Düzensiz Göç Çalışma Grubu Başkanlığına derhal bildirir Kolluk tarafından adli/idari işlemleri tamamlanan yabancı Yabancı, Geri Gönderme Merkezine sevk edilir. Türkiye yi Terke Davet Kararı Sınır Dışı kararı İdari Gözetim Kararı KARARLAR Sınır dışı ve İlgili kararlar Geri Gönderme Merkezinde alınır.
Düzensiz Göç 12
İnsan Ticareti Mağdurlarını Koruma MADDE 48 (1) İnsan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan yabancılara, yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmeleri ve yetkililerle iş birliği yapıp yapmayacaklarına karar verebilmeleri amacıyla valiliklerce otuz gün süreli ikamet izni verilir. (2) Bu ikamet izinlerinde, diğer ikamet izinlerinin verilmesindeki şartlar aranmaz.
ULUSLARARASI KORUMA Geri Gönderme Yasağı (6458 Sayılı Kanun 4. Maddesi) Bu Kanun kapsamındaki hiç kimse, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutulacağı veya ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayatının veya hürriyetinin tehdit altında bulunacağı bir yere gönderilemez. 14
Uluslararası Koruma Uluslararası Koruma (Bireysel) Çeşitleri Mülteci Irk, din, tabiiyet, belirli bir toplumsal gruba mensubiyet, siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için Avrupa Ülkelerinden gelenler Şartlı Mülteci Aynı nedenlerden dolayı Avrupa Ülkeleri dışından gelenler (1951 Cenevre Sözleşmesi coğrafi kısıtlama ile uygulandığından) İkincil Koruma Ölüm cezasına mahkum olacak veya ölüm cezası infaz edilecek, İşkenceye, insanlık dışı veya onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak, Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak olması nedeniyle gelenler.
Uluslararası Koruma Uluslararası Koruma başvurusu yapan yabancılar ile anlayacakları dilde mülakat yapılır. Mülakatlara ihtiyaç duyulması halinde psikologlar da eşlik eder. Değerlendirme süresince kişi başvuru sahibi statüsündedir. Statü alıncaya ya da başvurusu reddedilinceye kadar başvuru sahibi eğer Şartlı Mülteci (Avrupa Ülkeleri haricindekiler) statüsü için başvurmuşsa, uydu illerden birine gönderilir. (İstanbul bir uydu il değildir.) Şartlı Mülteci Statüsü alanlar için Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) işbirliğinde üçüncü ülkeye yeniden yerleştirme süreci başlar.
Uluslararası Koruma (Bireysel) Hakları Uluslararası Koruma İlköğretim ve ortaöğretim hizmetlerinden faydalanır. Sosyal yardım ve hizmetlere erişimleri sağlanabilir. Herhangi bir sağlık güvencesi olmayan ve ödeme gücü bulunmayanlar, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine tabidir Başvuru sahibi veya şartlı mülteci, uluslararası koruma başvurusu tarihinden altı ay sonra çalışma izni almak için başvurabilir. Mülteci veya ikincil koruma statüsü sahibi, statü almasından itibaren bağımlı veya bağımsız olarak çalışabilir.
Uluslararası Koruma
Geçici Koruma (Kitlesel) 6458 sayılı Kanunun 91. maddesinde Geçici Koruma; Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, Ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, Acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen, yabancılara sağlanan korumayı ifade etmektedir. 19
6458 sayılı Kanunun 91. maddesinde Geçici korumaya tabi kişilerin; Türkiye ye kabulü, Türkiye de kalışı, hak ve yükümlülükleri, Türkiye den çıkışlarında yapılacak işlemler, Kitlesel hareketlere karşı alınacak tedbirler, Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar arasındaki iş birliği ve koordinasyon, Merkez ve taşrada görev alacak kurum ve kuruluşların görev ve yetkileri, Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği düzenlenmiştir. 20
GEÇİCİ KORUMA YÖNETMELİĞİ İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan Geçici Koruma Yönetmeliği, 22/10/2014 tarihli ve 29153 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle birlikte Suriye uyruklu yabancılar geçici koruma kapsamına alınmıştır. 21
YÖNETMELİĞİN GETİRDİĞİ BAŞLICA YENİLİKLER Yönetmelik kapsamında Suriyelilere sağlanacak olan Geçici Koruma hukuki dayanak kazanmıştır. Herhangi bir harca ve ücrete tabi olmayan Geçici Koruma Kimlik Belgesi düzenlenmesi öngörülmüştür. Bu kimlik belgesi; Söz konusu yabancıya Türkiye de yasal kalış hakkı sağlamaktadır. 25/4/2006 tarihli ve 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu kapsamında yabancı kimlik numarası içerir. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda düzenlenen ikamet izni veya ikamet izni yerine geçen belgelere eşdeğer değildir. Türk vatandaşlığına başvuru ya da uzun dönem ikamet iznine geçiş hakkı sağlamaz. Adres kayıt sistemine kayıt yaptırma zorunluluğu getirilmiştir. Kalışına izin verilen illerde eğitim ve sağlık gibi temel hizmetlere ve diğer sosyal yardımlara erişim hakkı sağlanmıştır. Kimlik belgeleriyle çalışma iznine başvurma hakkı tanınmıştır. Elektronik haberleşme hizmeti dâhil diğer hizmetler için abonelik sözleşmesi yapabilme imkânı tanınmıştır. 22
GEÇİCİ KORUMA 23
GEÇİCİ KORUMA Geçici Koruma Kapsamındaki Suriyelilerin Yaklaşık %7 si Geçici Barınma Merkezlerinde Kalmaktadır 24
GEÇİCİ KORUMA Türkiye de Geçici Koruma Kapsamında Bulunan Yabancıların Kişisel Verilerinin Doğrulanması Projesi Proje ile kişilere erişim, randevu, mülakat, danışmanlık, kayıtların güncel tutulması gibi kapsamlı bileşenleri ile Ülkemizde geçici koruma kapsamında bulunan Suriyelilerin verilerinin güncellenmesi hedeflenmektedir. DÜNYA DAKİ EN BÜYÜK GÜNCELLEME PROJESİ 25
UYUM MADDE 96 (1) Genel Müdürlük, ülkenin ekonomik ve mali imkânları ölçüsünde, yabancı ile başvuru sahibinin veya uluslararası koruma statüsü sahibi kişilerin ülkemizde toplumla olan karşılıklı uyumlarını kolaylaştırmak ve ülkemizde, yeniden yerleştirildikleri ülkede veya geri döndüklerinde ülkelerinde sosyal hayatın tüm alanlarında üçüncü kişilerin aracılığı olmadan bağımsız hareket edebilmelerini kolaylaştıracak bilgi ve beceriler kazandırmak amacıyla, kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ile uluslararası kuruluşların öneri ve katkılarından da faydalanarak uyum faaliyetleri planlayabilir. (2) Yabancılar, ülkenin siyasi yapısı, dili, hukuki sistemi, kültürü ve tarihi ile hak ve yükümlülüklerinin temel düzeyde anlatıldığı kurslara katılabilir. (3) Kamusal ve özel mal ve hizmetlerden yararlanma, eğitime ve ekonomik faaliyetlere erişim, sosyal ve kültürel iletişim, temel sağlık hizmeti alma gibi konularda kurslar, uzaktan eğitim ve benzeri sistemlerle tanıtım ve bilgilendirme etkinlikleri Genel Müdürlükçe kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşlarıyla da iş birliği yapılarak yaygınlaştırılır. 26
Kanunun 96. maddesinden de anlaşıldığı gibi, uyum sürecinde iki yönlü aktif bir etkileşim ve gönüllülük hedeflenmekte, insan odaklı bir yaklaşım benimsenmektedir. Kanunda ve Kurumumuzun çalışmalarında öngörülen uyum; ne asimilasyon ne de entegrasyondur. İnsanla toplumun gönüllülük temelinde birbirlerini anlamalarıyla ortaya çıkan harmonizasyondur. Kanunun yabancı dillere tercümesinde, uyum kavramını ifade etmek için harmonizasyon sözcüğünün kullanılması ise bu hususta dikkat çekici bir noktadır.
Kanunda entegrasyon kavramı yerine uyum kavramının kullanılması, yabancıların bulundukları topluma pek çok farklı açıdan dahil olabilmeleri gerektiğinin anlaşılması açısından yol gösterici olmaktadır. Özellikle Batı Avrupa ülkelerinde bugün, uyumdan sadece kültürel ve dilsel asimilasyonun anlaşıldığı görülmektedir. Halbuki uyum; öncelikli olarak toplumsal, ekonomik, siyasal ve yapısal düzeylerde gerçekleşmesi gereken bir olgudur. İş piyasalarına, eğitime, sağlığa, siyasal alana eşit erişim hakkı, uyum süreçlerinin öncelikli kriterleri olarak karşımızda bulunmaktadır.
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun; Türkçenin yanı sıra İngilizce, Almanca, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Rusça, Yunanca, Bulgarca, Arapça ve Farsça olmak üzere toplam 10 farklı dile çevrilip ve basıldı.
Web Sitesi www.goc.gov.tr Web sitesi oluşturulması ve site içeriğinin 10 farklı dile tercümesi çalışmaları (İngilizce, Almanca, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Rusça, Yunanca, Bulgarca, Arapça ve Farsça), Şu anda Türkçe, İngilizce. Almanca ve Fransızca hizmet vermektedir.
Çocuk Web Sitesi Çocuk Web Sitesi (www.uyumcocuk.gov.tr) Çocuk web sitesi oluşturulması ve site içeriğinin 3 farklı dile tercümesi çalışmaları (İngilizce, Almanca, Arapça) 31
PROTOKOL 1. Faz: Türkçe Dil Kursları 2. Faz: Uyum Kursları 3. Faz: Hobi/Meslek Edindirme Kursları 32
Uyum Strateji Belgesi Ve Ulusal Eylem Planı 33
Yabancı İletişim Merkezi (YİMER) ALO 157 7 gün 24 saat 6 dilde ücretsiz hizmet 7000 den FAZLA KİŞİ KURTARILDI 34
TEŞEKKÜR EDERİM selcuk.satana@goc.gov.tr 35