LOKOMOTOR SİSTEM SEMİYOLOJİSİ Prof.Dr.Ayşe Kılıç draysekilic@gmeil.com AMAÇ Lokomotor sistemin temel yapılarını ve çocuklarda görülen yakınmalarını, öykü, fizik muayene ve basit tanı yöntemlerini öğrenmek HEDEFLER 1-Lokomotor sisteme ait yakınmaları bilmeli 2-Lokomotor sistemin diğer sistemlere ait bulgularını bilmeli 3-Lokomotor sistem muayenesini öğrenmeli 4-Laboratuvar incelemeleri bilmeli Lokomotor sistemin temel yapıları kemikler, eklemler, kaslar, yumuşak dokular, damarlar ve sinirlerdir. Lokomotor sistem hastalıklarında bütün sistemlerle ilgili semptom ve bulgular görülebilir. Öykü ve dikkatli bir fizik muayene hekime, tanıda bir çok ipucu sağlar. Tanının hızlı ve doğru bir şekilde konması, bunu izleyerek hemen tedaviye başlanması oluşabilecek olan sakatlıkların önlenmesi açısından önemlidir. Lokomotor sistemin muayenesinde, BAK, DUY, HAREKET ETTİR; ÖLÇ, KARŞILAŞTIR ilkeleri çok yararlıdır. Çocukluk çağında yakınmalar iki ana başlık altında incelenebilir. Yalnızca eklem ağrısı var ise ARTRALJİ Eklem ağrısına eşlik eden şişlik, kızarıklık,,ısı artışı fonksiyon kaybı) var ise ARTRİT adını alır. Eklem bulgularına sıklıkla kas ağrısı kas ağrısı (miyalji) de eşlik edebilir. Öykü mutlaka hem aile hem de çocuk bir arada iken alınmalıdır. Öykü alınırken dikkat edilmesi gereken noktalar: -Ağrının yerleşimi -Ağrının eklemlerden başka yumuşak dokuya yerleşip yerleşmediği öğrenilmeli -Ağrının tek ekleme mi yoksa birden çok ekleme mi yerleştiği
sorgulanmalıdır. Etkilenen eklem sayısı Beş ya da daha çok eklem tutulmuşsa poliartiküler, Dört ya da az eklem tutulmuşsa oligoartiküler tutulum adı verilir. Ne Zamandan beri yakınmaları var? Eklem tutulumu süresi Altı haftadan uzun süren tutulumlar KRONİK, daha kısa olanlar ise AKUT olarak değerlendirilir. Akut ağrılarda -Enfeksiyöz -İnflamatuvar (yangısal) -Travma durumları düşündürmelidir. Kronik ağrlarda; -Dejeneratif, -Ortopedik -İnflamatuvar hastalıklar durumları düşündürmelidir. Ağrının sürekli mi, aralıklı mı ortaya çıktığı önemlidir. Kısa süreli ve aralıklı gelen ağrılar daha az dikkati çeker. Bir saatten uzun süren ve yineleyen ağrıların değerlendirilmesi şarttır.. Gezici eklem ağrılarında, öncelikle akut romatizmal ateş (ARA), sonra reaktif artritler düşünülmelidir. Eklem ağrısı eğer çocuğun günlük aktivitelerini engelliyorsa altta yatan önemli bir sorun var demektir. Eklem ağrısının ortaya çıkış zamanı;ssss -Sabahları ortaya çıkan ağrılar inflamatuvar (jüvenil idyopatik artrit (JlA), -Geceleri ortaya çıkan ağrılar mekanik ve ortopedik kökenlidir. Egzersizi izleyerek ortaya çıkan ağrılar mekanik ve ortopedik kökenli ağrıları, egzersizle kaybolanlar ise
inflamatuvar kökenli ağrıları düşündürür. Geceleri ortaya çıkan ve ağrılı bölgeye yerel masaj uygulaması ile gerileyen artraljiler genelde büyüme ağrısına bağlıdır. Hastanın yaşadığı bölge, beslenme alışkanlıkları (örneğin, çiğ süt ile yapılmış peynir yeme, aşılama durumu tanıda önemlidir. Ülkemizde ailesel Akdeniz ateşinin (AAA) sık olarak görüldüğü bölgelerden köken alan çocuklarda yineleyen ateş ve karın ağrısı atakları ile birlikte yineleyen artralji ya da sekel bırakmadan iyileşen monoartrit yakınması da varsa ön planda AAA düşünülmelidir. Eklem ağrısı ve kas güçsüzlüğü var ise Müsküler distrofiler, postenfeksiyöz miyopatile, inflamatuvar miyopatiler (polimiyozit, dermatomiyozit) düşünülmelidir. Ateş, kilo kaybı ve eklem ağrısı birlikte ise lösemi, ve diğer maligniteler akla gelmelidir. FİZİK MUAYENE Dikkat edilmesi gereken noktalar ; -Çocuğun büyüme ve gelişme durumu - -Büyüme gelişme geriliğine sahip ise öncelikle kronik hastalıklar ayırıcı tanıda düşünülmelidir. Ateşin varlığı, tipi, seyri, ateş düşürücülere yanıtı ayırıcı tanıda çok önemlidir. Döküntüler deri altı nodülleri enfeksiyöz ve İnflamatuvar nedenleri akla getirir. Tüm eklemlerin ayrıntılı muayenesi her hastada yapılmalıdır. Eğer artrit varlığına ilişkin bir veri saptanırsa, bunun süresi değerlendirilerek hastaya artrit ayırıcı tanısı yapılmalıdır. Çocukluk çağında ülkemizde %14 oranında görülen ve eklem ağrısına yol açabilen hipermobilite sendromu da artraljili çocuklarda mutlak aranmalıdır. Ayrıca ülkemizde nadir görülse de ergenlik dönemindeki çocuklarda fibromiyalji sendromunun tanı ölçütleri de aranmalıdır. EKSTREMİTE MUAYENESİ Hastanın yürüyüşü, postürü değerlendirilmeli. Ayakta iken öne eğilmesi söylenir ve skolyoz vb postüral bozukluklar araştıtırılır.vertebra üzerinde omurlar palpe edilerek ağrılı noktalar bulunabilir. Kalçanın ilyak çıkıntıları palpe edilerek ağrı ve hassadiyet araştırılır. Üst ve alt ekstremitelerde eklemler inspeksiyon ile şişlik, kızarıklık, döküntü vb araştırılır. Eklem açıları ekstansiyon ve fleksiyon açıları kontrol edilir. Kısıtlılık, eklem hareketlerinde ağrı, duyarlılık var mı araştırılır.
Omuz eklemi, dirsek, elbileği, kalça, diz ve ayak bileği eklemleri palpe edilerek krepitasyon, şişlik gibi patolojiler aranır. Dirsekte olekronun çukurunda romatoid nodüller palpe edilebilir. Elde metakaepofalangial eklemlerde döküntü, şişlik, hassasiyet aranır. 30 o ekstansiyon, 90 o fleksiyona getirilmelidir. Vertebraların spinöz çıkıntıları tek tek palpe edilmelidir. Göz muayenesi Mutlaka yapılmalıdır. Ön üveit muayenesi yapılmalı. Özellikle oligoartiküler JIA'lı ve jüvenil spondilartropatili çocuklarda ön üveit var olan bir bulgudur. LABORATUAR İNCELMERİ Tam tanı koydurucu özelliği yoktur. Özellikle başlangıçta alınacak olan -Tam kan sayımı -Eritrosit sedimantasyon hızı ölçümü tanıda yardımcı olabilmektedir.