7. ÇERÇEVE PROGRAMINDA FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI 1. Giriş Bu döküman, AB 7.Çerçeve Programı kapsamında fonlanan projelerde fikri mülkiyet haklarının nasıl uygulanacağı konusunu gözden geçirmektedir. Aşağıdaki konular hakkında daha detaylı bilgilere www.ipr-helpdesk.org sayfasındaki yardımcı dökümanlardan ulaşmak mümkündür. 2. Proje Kontratı (Grant Agreement) ve Konsorsiyum Anlaşması (Consortium Agreement) AB 7. Çerçeve Programı na katılacak kurum/kuruluşların imzalayacağı iki tip anlaşma vardır: Proje Kontratı (zorunlu) ve Konsorsiyum Anlaşması (çoğunlukla). Proje Kontratı, proje ortakları (beneficiaries) ve Avrupa Komisyonu arasında imzalanır. Konsorsiyum adına bu dökümanı proje koordinatörü imzalar. Proje ortaklarının projedeki sorumluluklarının ve haklarının komisyona karşı ve birbirlerine karşı tesis edilmesini sağlar. Not 1: Kontratın bir kopyasının da sizde bulunması önemlidir. Koordinatörlerin, kontratı ortaklar ile paylaşmaktan kaçındıkları durumlar sözkonusu olabilmektedir. Konsorsiyum Anlaşması, belli konsorsiyumlar içinde yer alan proje ortaklarının kendi aralarında imzaladıkları, proje kontratını tamamlayıcı bir anlaşmadır. Ağırlıklı olarak konsorsiyumun yönetimi, komisyon katkısının ortaklar arasındaki dağıtımı ve fikri mülkiyet haklarının ortaklar arasında nasıl paylaşılacağı ile ilgili hükümleri içerir. Not 2: Bu anlaşmaya, proje çıktılarının kullanımını düzenlediği için, özel önem verilmesi gerekmektedir. Not 3: TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi bünyesinde oluşturulmuş olan destek programlarından biri olan Konsorsiyum Anlaşması Desteği nin bu konuda araştırmacılarımıza fayda sağlayacağı düşünülmektedir. Proje Kontratı Kons. Anl. Avrupa Komisyonu (Grant Agrr.) Proje Ortağı (Cons. Agrr.) Konsorsiyum
3. Access Rights (Erişim Hakkı), Background (Sahip Olunan Bilgi), Foreground (Edinilen Bilgi) Ortaklar konsorsiyumlar oluşturup birlikte çalışarak projeleri yürütürler. Projelerin yürütülmesi sırasında ortaklar, üzerlerine düşen görevleri yerine getirebilmek ve projenin sorunsuz yürümesi için sık sık birbirlerinin kaynaklarından yararlanmaya ve bilgi, know-how (yazılım, patent hakkı, çalışma metodları v.s.) değişimine ihtiyaç duymaktadırlar. Bu değişimler Access Rights sistemi ile yapılır. Proje ortaklarının muhtemel olarak değişecekleri bilgi Background ve Foreground dur. Background; ortağın ÇP projesine girmeden, daha önceki proje faaliyetleri ve çalışmalarına bağlı olarak edindiği bilgiler ve fikri mülkiyet haklarıdır. Çoğunlukla ortaklardan, sahip oldukları ve ÇP projesi ile ilgili olan anahtar background u projeye getirmeleri beklenir. Foreground; ortakların projenin yürütülmesi esnasında ve projedeki çalışmaları sonucunda sahip oldukları bilgiler ve fikri mülkiyet haklarıdır. Her ortağın, projedeki görevlerini yerine getirmek adına ihtiyaç duyması halinde diğer proje ortaklarının background ve foreground una erişim hakkı vardır.
Yukarıdaki örnek çizimde 1 numaralı ortak projeye girerken; Gizli know-how, patent hakkı ve yazılım gibi 3 tip background getiriyor. 2 numaralı ortak projenin yürütülmesi esnasında projedeki görevlerini yerine getirmek adına ihtiyaç duyması ve zorunlu olması sebebi ile 1 numaralı ortağın background u olan yazılım için lisans ve know-how a erişim hakkı elde edebiliyor. Aynı zamanda foreground unu kullanarak projedeki görevini yerine getiren 3 numaralı ortağın ihtiyaç duyması sonucu 3 numaralı ortağa da yazılımı kullanması için lisans veriyor. 1 numaralı ortağın projedeki çalışmaları sonucu foreground olarak bir bileşim ve bir bilgi dökümanı ortaya çıkıyor. Projede kendi üzerine düşen çalışmaları yürütmek durumunda olan ve bu foregrounda ihtiyaç duyan 4 numaralı ortağa da bu yeni bilgilere erişim hakkı veriliyor. Bilgiler için erişim hakkının verilmesi genellikle ortaklar arasında imzalanan ve transfer edilecek hakları açık bir şekilde tanımlayan spesifik anlaşmalarla yapılır. Bu anlaşmalarda ulaşım hakkı sağlanan bilginin kullanım amacı, gizlilik koşulları ve telif hakları gibi hususlar yer alır.
Proje kontratı, proje esnasında verilen erişim hakları ile ilgili ekonomik şartları, erişim sağlanan bilginin background ve foreground olması ve kullanım amacına göre tesis eder. Ortaklar, müsade verilmesi durumunda konu ile ilgili olarak konsorsiyum anlaşmasında daha ayrıntılı açıklamalarda bulunabilirler. Erişim Hakkı Background İçin Foreground İçin Projedeki Görevlerin Yerine Getirilmesi İçin Telif Ücretsiz (*) Telif Ücretsiz (*) Kullanım İçin Telif ücretsiz ya da adil ve kabul edilebilir bir oranda (*) (*) Proje kontratı imzalanmadan önce aksi belirtilmedikçe Not 4: Ortakların herbiri projeye getirecekleri, erişim hakkı verecekleri ve vermeyecekleri background u tanımlama hakkına sahiptir. Ayrıca ortaklar paylaşacakları background u da sınırlayabilirler. Tüm ortaklar proje süresince paylaşacakları ve paylaşmayacakları background u yazılı bir anlaşma ile tanımlamalıdırlar ve bunun tanımlandığı anlaşma da genellikle Konsorsiyum Anlaşması dır.
Yukarıdaki örnekte projeye ortak olan kurum 3 farklı departmandan oluşmakta ve her departman kendi bilgi ve fikri mülkiyet haklarının sahibidir. Sözkonusu ortak projenin yürütülmesi için gerekli olan ve projeye getirilecek backgroundun neler olduğu konusunda diğer ortaklarla yaptığı görüşmelerde sadece departmanlarından bir tanesinin sahip olduğu backgroundun projenin yürütülmesi için yeterli olacağını ve bu departmana ait backgroundun erişime açık olacağını belirtmiş ve diğer iki departmanın sahip olduğu backgroundu otomatik olarak proje dışında bırakmıştır. Projeye dahil olan departmanın da sahip olduğu gizli know-how ı proje dışında tutmuştur. 4. Foreground un Sahibi Her ortak projeden elde ettiği foregroundun sahibidir. Bu bilgi, şirkette sözleşmeye bağlı olarak çalışan personeli ve bağlı şirketleri ile sözkonusu sözleşme kapsamında korunmuş
olur ve proje kontratı ile birlikte konsorsiyum anlaşması kapsamında üzerine düşen görevleri rahatlıkla yerine getirmesinde yardimci olur. Birden fazla ortağın proje kapsamında ortak çalışması sonucu ortaya çıkan foreground için ortakların katkılarının ayrıştırılamaması durumunda çalışmaya katılan ortaklar müştereken bu bilginin sahibi olurlar. Genelde müştereken bilgiye sahip olan ortaklar kendi aralarında, bilginin yönetilmesi ve paylaşımı gibi konuları açıklayan bir sözleşme imzalarlar. Sözleşmenin olmadığı hallerde müşterek sahiplik için genel kurallar geçerlidir. Müştereken bilgiye sahip olan ortaklar, bu bilginin, diğer ortakları bilgilendirmek ve ortaklara adil bir şekilde hesaplanmış bir ödenek vermek suretiyle 3.partiler tarafından kullanılması konusunda lisans vermekte özgürdürler. Ortaklardan biri sahip olduğu foregroundu 3.partilere transfer etmek isteyebilir, bu durumda bu transfer sırasında uyması gereken tüm kurallara uymalıdır. Transfer yapma niyeti önceden diğer ortaklarla paylaşılmalıdır ki bilgilerinin güvende olmayacağını düşünen ortaklar itiraz edebilirler. Ancak diğer ortaklar konsorsiyum anlaşmasında önceden belirtilen bir 3.partiye yapılacak transferler için önceden bilgilendirilme hakkından feragat edebilirler.
Son olarak Avrupa Komisyonu, asosye olmayan 3. ülkelerde kurulu kurum ve kuruluşlara yapılacak transferlere AB nin menfaatlerine aykırı olabileceği sebebi ile karşı çıkabilir. 5. Foreground un Korunması, Yayılımı ve Kullanımı Foreground un yönetilmesi ile ilgili olarak ortakların uyması zorunlu olan 3 kural vardır. Foreground un Korunması; ticarileştirilebilecekse ve sanyiye yönelikse, Foreground un Kullanımı; sonraki araştırma projelerinde ve ticari yaşamda, Foreground un Yayılımı; konu ile ilgili olanlarla veya genel olarak kamuoyu ile paylaşılması. Projede ortaya çıkan bilgi fikri mülkiyet hakları yolu ile korunmalıdır. Özellikle patent hakkı ve ticari sırlar gibi, bu bilgileri korumayı düşünmeyen ortaklar foreground u aday veya asosye ülkelerde kurulmuş olan 3. partilerle paylaşabilirler. Bu bilgi ile hiç kimsenin ilgilenmemesi durumunda Komisyona bilginin genel olarak yayımlanması ve kamuoyu ile paylaşılması hususunda bağlayıcı bir durum olmadığı konusunda bilgi verilmelidir. Projede yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkan yeni bilginin yayılımı pek çok yol ile yapılabilir. Çalıştaylar, web sitesi, bilimsel yayınlar bunlardan bazılarıdır. Amaç ortaya çıkan bilginin kamuoyu ile paylaşılmasıdır. Ortaklardan biri bilginin yayılımı ile ilgili bir faaliyet yapmayı planlıyor ise diğer ortakları bilgilendirerek itirazları olup olmadığını öğrenmelidir. Bazı bilgilerin belli aşamalarda kamuoyu ile paylaşılması diğer ortaklar tarafından sakıncalı bulunabilir. Ortaya çıkan yeni bilginin kullanımı daha karışık bir durumdur. Ortaklar bu bilgiyi daha sonraki araştırma faaliyetlerinde veya yeni ürünlerin geliştirilmesi ve ticarileştirilmesi için kullanabilirler. Ortaklar bu bilgiyi kendileri kullanabilecekleri gibi 3. partilere de transfer ederek dolaylı yoldan kullanmış olurlar (teknoloji transferi). 3.partilere yeni bilgiye erişim hakkı verilirken diğer ortakların bu bilgiye erişim haklarının da saklı kalması durumu garanti altına alınmalıdır. Ortaklar ortaya çıkan bilginin münhasıran kullanımını 3. partilerle paylaşmak istiyorlar ise diğer ortaklardan yazılı bir şekilde kendilerinin erişim hakkından vazgeçtiklerini gösterir belgeler almalıdırlar. Kullanım hakkı talep eden 3. parti eğer Avrupa Komisyonu nun 3. Ülkeler (3rd Countries) olarak tanımladığı ülkelerden birinde ise ve diğer ortakların yazılı bir şekilde kendi erişim haklarından vazgeçtikleri ispatlanamaz ise Komisyon foreground a erişim verilmesine itiraz edebilir.