ITALIAN GAS TECHNOLOGY ECO-DRIVE SOFTWARE KULLANIM

ITALIAN GAS TECHNOLOGY ECO-DRIVE SOFTWARE KULLANIM KLAVUZU Kod TA01Z038TU - Rev.: 1.0 tarih: 13/02/2008 M. T. M. s. r. l. Via La Morra, 1-12062 - CHERASCO ( Cn) - Italy - www. kitmtm. com - suppor t@ kitmtm. com

2

3

4 AÇIKLAMA şemaları. ECO-DRIVE SOFTWARE Ecodrive Eco-Drive è KITMTM tarafından geliştirilmiş gerek LPG gerekse Doğalgaz dönüşüm kalibrasyonlarında kullanılan yeni software dir. Yeni bir sistem olan Ecodrive Eco-Drive sistemi için geliştirilmiş, ama ayrıca Ecodrive 24 Model Year 07 e Ecodrive Direct injection (SDI) sistemlerininde de kullanmak mümkündür. Montajcılar için ECO-DRIVE Sistemi Kalibrasyon software gerek beklenti gerekse işlevsel bakımdan değiştirilmiş olup, zaten Ecodrive sistemlerinde maksimum pratikliğe ulaşmış montajcıların, bir önceki software lerin çalışma felsefesine sadık kalarak, işlerinin daha kolaylaştırılması yönünde yaratılmıştır. Sistemin tarama işlemini daha basite indirebilmek için birtakım ilave fonksiyonlar kullanılmıştır. Kalibrasyon Software programı siz müşterilerimiz için www.kitmtm.it sitesinde herzaman yüklemeye hazır bulundurulacak ve yapılan güncellemeler ve gelişmeler aynı siteden elde edilebilecektir. FAYDALı BILGILER Montajcı Ecodrive El kitabı 1/3. ECO- DRIVE sisteminin montajı hakkında genel bilgiyi en basit şekilde alabilmenin yoludur. Ayrıca bu kitapçıkta: Sistemin yapısını ve çalışma prensibini; Sistemi oluşturan parçalar hakkında detaylı bilgiyi, Mekanik ve elektronik montaj hakkındaki bilgileri görebilirsiniz. Montaj tipleri 2/3. Karşılaşılabilecek değişik tiplerdeki montajlara ait elektrik şemalarını bulabilirsiniz. Özel Bilgiler. Bazı özel araçlara ait KITMTM Firma Mekezinden elde edilen detaylı mekanik ve elektronik bağlantı

5 1. BAŞLAMAK IÇIN NEYE HTIYACıM VARDıR? Kısaca,Kitmtm sisisteminin Elektronik Beyni ile diyaloğa geçebilmek için; 1_Şahsi taşınabilir bilgisayara 2_ECODRIVE (kod. DE512114) iletişim kablosuna 3_PC ECO-DRIVE software ihtiyaç vardır. NOT: ECODRIVE hardware anahtarına ihtiyaç olmaması büyük bir rahatlık sağlamaktadır. Taşınabilir PC hariç, diğer tüm malzemeler 90AV99002054 kod.no.lu SOFTWARE KITMTM SENZA CHIAVE HW (CD ROM) kitinde mevcuttur, ayrıca bu kit KITMTM nin diğer softwareleri yüklemek için gerekli olabilecek tüm malzemeyi içerir.(hw anahtar hariç). Resim 1-1 de ECODRIVE bağlantı kablosunu görmektesiniz. Ecodrive Eco-Drive software için hardware anahtarı gerekli değildir ancak CDROM daki diğer tipteki KITMTM softwareler i için gereklidir. Şimdi bu malzemenin özelliklerinden kısaca bahsedelim. 1.1. ŞAHSI BILGISAYAR ECODRIVE ECO-DRIVE software i Windows 2000 / XP / Vista. Işlemcili bilgisayarla çalışır. stenilen Hardware özellikleri aşağıda sıralanmıştır: Minimum Hardware özellikleri: Mikroişlemci: Pentium II 350 Hafıza RAM :128 MB Hard Disk: 1 GB lık boş alan 1024x768 1 adet serial port veya USB adaptörlü USB çıkışı,serial tip full duplex. 1.2. SISTEMLERI IÇIN LETIŞIM KABLOSU Beyinden gelen sinyalleri elektronik devresi sayesinde çeviren kablodur. Otomotiv sektöründeki ISO 9141 ve ISO 15031 standartlara uygun olduğundan bilgisayar sinyallerine de uyumludur yani Rs232 serial iletişim standartındadır. Bu kablo KITMTM nin diğer sistemlerine uyumlu değildir. Örneğin; FLYING INJECTION, JUST ve JUST HEAVY sistemler. KITMTM den bu kabloyu DE512114 kod ile ısmarlayabilirsiniz.. Software 90AV99002054 SOFTWARE KITMTM SENZA CHIAVE HW (CD ROM) kit ile sunulan CDROM içindedir. CDROM da tüm güncellemeler mevcut olup sürekli KITMTM nin http://www.kitmtm.com. sitesinden de güncellemeleri takip ediniz. 1.3. SOFTWARE YÜKLEME Yükleme gerek CDROM dan gerekse KitMTM nin http://www..it adresli internet sitesinden yapılabilir. Ayrıca gerekli olabilecek tüm güncellemeler (software, yükleyici, map ve tarama güncellemeleri) aynı şekilde gerek CDROM dan gerekse internetten yapılabilir. Ama şu anda sıfır hareket edelim ve CDROM dan yükleme yapalım;

6 2. SOFTWARE YÜKLEME Resim 2 1: Yüklemeye ait ilk Şema Yükleme gerek CDROM dan gerekse KITMTM nin http://www.kitmtm.com adresli internet sitesinden yapılabilir. Ayrıca gerekli olabilecek tüm güncellemeler (software, yükleyici, map ve tarama güncellemeleri) aynı şekilde gerek CDROM dan gerekse internetten yapılabilir. Ama şu anda sıfır hareket edelim ve CDROM dan yükleme yapalım; 2.1. ECO-DRIVE SOFTWARE INI CDROM DAN BILGISAYARA YÜKLEME ECO-DRIVE software ini yüklemek için gerekli özelliklerdeki bilgisayarı temin ettikten sonra aşağıdaki adımları takip etmeniz gerekir: Bilgisayarı açınız. 1. CD-ROM u yerleştiriniz. 2. Yükleme programının otomatik olarak açılmasını bekleyiniz. ( Eğer otomatik olarak açılmazsa aşağıda NOT ta belirtilen işlemleri uygulaynız.) 3. 2-1 de gösterilen şemadan istediğiniz lisanı seçiniz. 4. Resim 2-2 de gösterilen şemadaki gibi, ECODRIVE sistemlerine ait ikona basınız. 5. Resim 2-3 de gösterilen şemadaki ECO- DRIVE sembolüne basınız. 6. Resim 2-4 de gösterilen şemadaki gibi, ECO-DRIVE sembolüne bastığınızda Installazione Completa (yükleme tamamlanmıştır) diye uyarı gelecek. Eğer software daha önce yüklenmiş ise ve sadece güncelleme yapılmak isteniyorsa UPDATE tuşuna basınız. 7. Yükleme esnasında sizi yönetecek tüm Uyarılara Next veya Onay tuşu ile cevap veriniz. 8. Yüklenecek programı bilgisayarınızda nereye kayıt etmek istediğiniz sorulduğunda Next tuşu ile cevap verin ve orjinal haliyle devam etsin. 9. Bu noktada yükleme başlamıştır.yükleme çubuğunun 100% dolmasını bekleyin. 10. Yükleme sonunda Windows bilgisayarın kapanıp yeniden açılmasını talep edebilir, Si(Evet,Yes) olarak cevap verin. NOT: ECO-DRIVE software CDROM taktıktan sonra programı otomatik olarak açmazsa; CDROM daki Ana dosyanın içinden Setup dosyasını çalıştırın( Start tuşuna basın Esegui, scrivere D:\Setup.exe ve OK basın. D CDROM bulunduğu bölgenin işaretidir: eğer sizin bilgisayarınızda bu bölge başka bir harfle gösterilmişse o harfi yazın.

7 3. PROGRAMıN YAPıSı VE BAŞLANGıCı Resim 3 1: ECO-DRIVE ana sayfası 3.1. GENEL Program aşağıdaki sistemler için kullanılır: 7 Eco-Drive 8 Ecodrive 24 M.Y. 07 9 Ecodrive Direct Injection. Bu kullanma kılavuzu tamamen Eco-Drive için hazırlanmış olup, diğer sistemler için uygulanamayacak kısımlar belirtilmiştir. Başlangıç 3.2. SAYFASıNıN TANıTıMı Yüklemeyi doğru olarak tamamladıktan sonra ECO-DRIVE programını kullanmaya başlayabilirsiniz. Bilgisayarınızdaki ECO- DRIVE ikonunu çift tıkladığınızda açılır veya mouse ile sol köşedeki Başla veya Start a geliniz Programlar KITMTM Gas Equipment ECO-DRIVE. Ana sayfada görüldüğü gibidir. lk anda gözünüze çarpacak olan ECO-DRIVE ikonuna mouse ile tıkladığınızda bir el işareti çıkacaktır ve yüklenmiş olan sofware ile ilgili bilgiler veren küçük pencere açılacaktır ; Bilgisayara yüklenmiş olan software versiyonu hiç bir harekete gerek kalmadan da sembolun altında direkt okunabilir. Ana sayfa şemasının alt kısmında Ana tuşlar diye adlandırdığımız 4 adet tuş bulunmaktadır. Bu tuşlar; PROGRAMLA- MA,DEVREYE SOKMA, DIAGNOS V E PRAT KL K tuşlarıdır. Şimdi kısaca bu tuşların ne işe yaradığını ve nasıl kullanıldığını göreceğiz. Biraz üst kısımda ÇIKIŞ tuşu mevcuttur. Bu tuşa bastığınızda eğer hiç bir değişiklik yapılmamış ise program hemen kapanacaktır. Eğer yapmış olduğunuz değişiklikleri kaydetmeden basar iseniz yapılan işlemlerin kayıt edilip edilmemesini soran bir uyarı gelecektir. DIKKAT!: Eğer bu noktada kayıt etmeden geçer iseniz, yaptığınız değişiklikleri kaybedersiniz. En alt kısımda ince uzun 3 adet kutu bulunmaktadır. Bu kutulardan en solda olanı komünikasyon durumunu belirtir.(bağlanıyor, Komünikasyon OK vs.) Ortada bulunan kutu takılan tesisatın tipini (örneğin; EcoDrive, EcoDrive manasına gelir) elektronik beyin kodunu (örneğin DE815010 EcoDrive a 4 cil.) ve software versiyonunu belirtir. (örneğin : SPDAA008010). Sağ kutu diagnos kontrollerini ve sistemin uygulayıcı sensör kontrollerini yapar. Eğer diagnos tanıtılmış ise kontrol esnasında bulduğu hataları belirtir, eğer tanıtılmamış ise DIAGNOS TANITILMAMIŞ uyarısı verir. 3.3. ANA TUŞLAR Daha önce izah edildiği gibi ana tuşlar 4 adettir ve şemanın alt kısmında bulunur. Basılmadığı zaman Mavi renkte görünürler ve soldan sağa doğru aşağıdaki şekilde sıralanırlar: (bakınız resim 3.1). PROGRAMLAMA DEVREYE SOKMA DIAGNOS PRATIKLIK Elektronik Beyinin programlanması ile ilgili tüm işlemler PROGRAMLAMA tuşu ile yapılır; ama eğer daha önce programlanmış bir beyinde işlem yapmak için DEVREYE SOKMA tuşu, hataları incelemek, gerekli testleri yapmak için DIAGNOS, programdaki bazı ayarları değiştirmek Için (örneğin Lisan, iletişim parametreleri vs.. gibi) PRATIKLIK tuşu kullanılır. 3.3.1. PROGRAMLAMA TUŞU Elektronik beyni programlamaya yarayan ana tuştur. Daha önce arşivde olan veya KITMTM tarafından sağlanan programla ( ARŞ V DEN tuşunu seçerek) veya yeni bir programlama (K Ş SEL KULLANIM tuşu ile) yapabilirsiniz. 3.3.2. DEVREYE SOKMA TUŞU Bu tuş tarama, map düzeltmeleri, kumanda parametreleri için ECODRIVE PLUG& DRIVE sisteminin ihtiyaç duyacağı tüm ayarları yapmanızı sağlar. DEVREYE SOKMA tuşunu kullanarak arzu edilen herhangi bir parametreyi değiştirebilir, kişiselleştirebilirsiniz, benzinden gaza geçiş parametreleri, map düzeltmeleri vs. gibi. 3.3.3. DIAGNOS TUŞU Bazı verileri görmeye, yükleme problemleri veya hataları olup olmadığını anlamaya, beyne yüklenen mapların, kullanılan software ve yükleyicinin tespitini yapmaya yarar. Ayrıca uygulayıcıların doğru çalışıp çalışmadığının testini yapmak mümkündür. ( enjektörler, gaz valfleri, röle vs.). 3.3.4. PRATIKLIK TUŞU Genel olarak pratik bir şekilde kullanmaya yönelik aletler burada gruplanmıştır. PC deki

8 programı güncellemek veya bazı görünüşleri değiştirmek; lisanı değiştirmek, beyin ile bağlantı komünikasyonlarını değiştirmek, elektrik şemelarını görüntülemek, mapları çıkarıp PC ye kaydetmek, daha önce arşivde mevcut olan maplar üzerinde çalışma yapmak, mapları bir PC den diğer PC ye taşıyabilmek için yeni disketler oluşturmak, PC üzerindeki verileri güncellemek gibi değişik işlemler yapmanızı sağlar.

9 4. PROGRAMLAMA Resim 4 1: Kişisel Kişisel Uygulama işlemleri Uygulama Adımları Kişisel uygulama işlemine başlama Tesisat tip seçimi (1. adım) 4.1. PROGRAMLAMA TIPLERI DOSYASı Tesisatın ve enjektörlerin kalibrasyonu (2. adım) ECO-DRIVE software programlama prosedürü aşağıdaki iki dosyaya dayanır; 1. Dosya.S19 2. Dosya.FPD, F7D o FDD. 4.1.1. DOSYA S19 S19 Dosyası ECO-DRIVE Sofware kullanan sistemlerin algoritma ve stratejilerini içerir. Elektronik beyne atılan yeni bir programda, bilgisayarınızda mevcut olan S19 softwarenin en son versiyonu ile güncellenmesi gerekir. (Dolayısı ile bilgisayarı da devamlı güncellenmiş tutmak gerekir.) Bu da size en son stratejilerle kullanmanızı sağlar. F?D dosyasının Kaydı (3. adım) Otomatik map işlemi ( 4. adım) şlem sonu komünikasyonu (5.adım) Resim 4 2: Kişisel uygulama işleminin seçimi 4.1.2. FPD, F7D, FDD DOSYALARı Adı geçen dosya aracın map özelliklerini içerir. Örneğin ; tesisat tipini, motor tipini (emişli veya turbo), map parametrelerini, tesisat parametrelerini, kalibrasyon parametrelerini, tm sensör sinyallerini, kumanda parametrelerini, transitor stratejileri için gerekli parametreleri vs. Içerir. FPD dosyası Eco-Drive ilr yüklenmiş araclara hitap eder. F7D dosyası Ecodrive 24 MY07 yüklenmiş araçlara hitap eder. FDD dosyası Ecodrive Direct Injection yüklenmiş araçlara hitapeder. Kullanım Klavuzunun ilerleyen sayfalarında F?D genel map dosyasının izahını bulacaksınız,? ; P, 7 veya D olabilir. Software, elektronik beyin ile bir kere komünikasyon sağladığında kendisi otomatik olarak kullanılan sisteme göre gerekli olan dosyayı seçecektir, sizin bir müdahale yapmanıza gerek yoktur. Daha ileri sayfalarda daha aydılatıcı bilgilere rastlayacaksınız. 4.2. BEYNIN PROGRAMLANMASı Beyne program atmak istiyorsanız ana şemadan Programlama tuşunu seçmeniz gerekir. ki ayrı tipte programlama mevcuttur: Kişisel Kullanım Arşivden 4.2.1. KIŞISEL KULLANıM PROGRAMı Bu tip programlama sadece Eco-Drive e Ecodrive 24 MY07 sistemleri için geçerlidir. Su sistemi Ecodrive Direct Injection sistemleri için daha hassas mapa ihtiyaç olduğundan arşivden yapmak gereklidir. Yapılan izahlar Eco-Drive içindir. Ecodrive 24 MY07 işlemi için sadece başlangıçta map sensörlü tarama kiti takıp işlem sonunda çıkarılması gerektiğini belirten mesajı verir. Kişisel Uygulama, yeni bir araca montaj yapıldığı zaman, arşivde mapı bulunmayan durumlarda uygulanır. Otomatik map için konfigurasyon için gerekli olan parametre özellikleri uygulanır. Kişisel uygulama değişik adımlardan meydana gelir. Bu işleme başlamak için şemanın altındaki Programalama tuşuna basıp açınız ve solda beliren kişisel uygulama tuşu ile devam ediniz ( bakınız resim 4-2). Montajcı işlemle ilgili adım adım yazılı olarak yönlendirilir. ILERI VE GERI tuşları kullanılarak bir önceki adımlara geri dönülebilir veya bazı adımlar geçilebilir, veya aynı işlem PgUp e PgDwn tuşları kullanılarak yapılabilir. Dikkat: Bu kalibrasyon işlemini kullandığınızda beyinde daha önceden mevcut olan tüm veriler kaybolacaktır.

10 4.2.1.1. Tesisat Tipi Resim 4-3 te görüldüğü gibi işlemin ilk adımıdır.kutucukta tesisat tipine göre LPG veya Metan seçtikten sonra, BAŞLA tuşuna basmak yeterlidir. Böylece aracın kalibrasyonunun yapılabilmesi için beyne software ve standart map otomatik olarak gönderilir. Bu işlem tamamlanınca montajcı hiçbir müdahaleye gerek kalmadan bir sonraki adıma geçer. Soldaki D ĞER tuşunda bazı rakamlar ve harfler bulunur. Bunlar beyne yüklenecek software nin tipi ile ilgili bilgiler verir. Ilk 5 karakter software ismini belirtir. ( SPDAA Resim 4-3) Ortaki 3 rakam software versiyonunu belirtir. ( 007 Resim 4-3). Son üç rakam software tipini belirtir yani programlanacak beyin tipine bağlıdır.( Resim 4-3 teki 010 Eco-Drive 4 enjektörlü DE815010 kodlu elektronik beyin tipini ifade eder. ). Resim 4 3: Kişisel uygulama tesisat tipi Resim 4 4: Yönlendirilmiş şlemler D ĞER tuşu ile tesisat tipi seçme. NOT: 1. Bu şemaya girer girmez, bir işleme başlamadan, bilgisayardaki program beyinde mevcut olan yükleyicinin versiyonunu tespit ve kontrol eder. Eğer beyin güncellenmiş yükleyiciye sahip değilse gerekli yönlendirilecek güncelleme işlemleri uygulanır. ( Nasıl yapılması gerektiğine dair paragraf 4.2.2 ye bakınız). 2. KITMTM tarafından bazı özel durumlarda bildirilmesi halinde; normal olarak kullanılan software den daha değişik bir software kullanma ihtiyacı olursa D ĞER tuşuna basarak yapabilirsiniz. (Bakınız Resim 4-4). Bu tuşa bastığınızda aşağıdaki seçenekler belirir: Standard: KITMTM tarafından normal olarak dağıtılan software tipidir. KITMTM nin özel olarak teknik elemanları tarafından yetki verilmedikçe; sadece standard tipi software kullanılacaktır. Özel: Araştırma ve Geliştirme konularında kullanılan özel software tipidir. Bu tip sadece KITMTM nin teknik elemanlarının vereceği talimatlarla kullanılır. Bu opsiyonu seçtikten sonra OK tuşuna basarak devam edilir. Resim 4 5:Yönlendirilmiş Prosedür Tesisat kalibrasyonu

11 4.2.1.2. Tesisat Kalibrasyonu şlemin ikinci adımıdır.araca ve tesisata ait tüm bilgileri kesinleştirmeye yarar. (bakınız Resim4-5). Tesisatın Emişli veya turbo olarak tipi belirtilir. Birçok parametre önceden ayarlanmış olup değiştirmeye gerek yoktur. Bazıları araçtan araça değiştiğinden montajcı tarafından ayarlanır. Bu şemada aşağıdaki yükleme özelliklerinde seçim yapılabilir; Tesisat: Tesisat tipi LPG veya Metan olarak belirtilir. Resim 4 6: Yönlendirilmiş Prosedür Tesisat bölümündeki D ĞER tuşu seçilerek yapılan tesisat kalibrasyonu Motor: Adı geçen motorun tipi Turbo veya emişli olarak belirtilir. Sensor P1-T gaz: kullanılan basınç ve ısı sensörü tipi bildirilir. Program otomatik olarak sensör tipini seçer ama montajcı gerekli ise sensör tipi ayarlarını değiştirebilir. Enjeksiyon: Enjeksiyon tipi sıralı veya yarı sıralı olarak seçilir. Silindir adedi: motorun silindir adedi belirtilir, bu bilgi aynı zaman bağlanan gaz enjektör adedini ve aracın benzin enjektör adedini belirtir. Eğer bu adet elektronik beyinin max. kumanda edeceği enjektör adedinden az ise bağlantılara dikkat edilir.örneğin eğer elektronik beyin 6 enjektörlü beyin ise ve 5 enjektörlü araca takılmış ise ; 6. numaralı ejektörün kablosu bağlanmaz, diğerleri bağlanır. Silindir Hacmi: Santimetreküp olarak motorun silindir hacmi belirtilir. (örneğin 1400 1,4 litre için). Enjektör tipi: Listede sunulan; takılmış olan gaz enjektör tipi seçilir. Gaz enjektör tipi seçimi aracın gücüne göre yapılır: Ecodrive Montaj tipleri kullanım klavuzu 2-3 e bakınız. MAP Sensörü: Kullanılan Map sensörü tipini belirtir. Aracın orjin Map ının kullanıldığını belirten değişiklik yapılabilir. Bu durumda işlem sizden sensor taraması yapmanızı ve rölantideki ve motor kapalı iken okunan değerin elde edilmesini ister. Su Sensörü: Kullanılacak sensörü gösterir. Şimdilik tek tiptir değişiklik yapılamaz. Dönüşüm anahtarı: Kullanılacak anahtarı gösterir. Önceden ayarlanmış değer doğru olandır, özel durumlar hariç. Sonde lambda 1 ve 2: Sonda lambda kablolarının bağlanıp bağlanmadığını belirtir. Debimetre: Orijinal benzinli tesisatta eğer debimetre mevcut ise (MAF da denebilir) sisteme daha iyi bir tarama yapabilmek için MEVCUT şıkkını eğer debimetre yoksa MEVCUT DEĞ L veya debimetre olup olmaması konusunda şüpheniz varsa ÖNGÖRÜLMEM Ş şıkkını seçiniz. Mümkünse son şıkkın kullanılmamasını sağlayınız.. OBD Komünikasyon Tipi: Sistemin aracın diagnos soketi ile bağlantısı olduğunu ve K (1 kablo bağlanır) hattını veya CAN BUS (2 kablo) kullanıldığını belirtir. KITMTM den temin edilebilecek olan DE805500 Kod no.lu OBD test cihazını araç soketine takarak kominikasyon tipini ve yapılacak bağlantıları tespit etmeniz mümkündür. Test cihazı bağlantıyı kuarar kurmaz 1 den 9 a kadar numaralarla belirtilen tipleri sunar. Bağlantılar ve seçim aşağıdaki tablodaki bilgiler izlenerek yapılır. Devir Sinyali.Araçta mevcut olan devir sinyalinin sistemle bağlanıldığını belirtir veya devir sinyalinin benzin enjektörlerinden veya bobinden okunduğunu belirtir. Normal olarak bu sinyali bağlamak gerekli değildir bu durumda software otomatik olarak Bağlanmamış opsiyonunu seçer. Bütün ayarların girildiğini ve tamamlandığını tespit edin ve leri tuşuna basarak işleme devam edin. NOT: Resim 4-6 da görüldüğü şekilde; D ĞER Tuşuna basarak, şemanın üst kısmındaki,motor devir sinyali ve kollektör basınç Map çalışma limitlerini ayarlayabilirsiniz. Bu işlem yapılması gereken bir Norm değildir, KITMTM teknik elemanlarının belirtmesi dahilinde uygulanır. 4.2.1.3. FPD, F7D veya FDD Dosyalarının Kaydı Yönlendirilmiş prosedürün üçüncü adımıdır. Bu bölüm şu ana kadar yapılan ayarların hangi bölümdeki dosyaya kaydedileceğinin OBD test cihazının üstündeki bağlantı tipi Interf. EcoDrive de ayarlanacak bağlantı 1. tipten 3.tipe K-LINE Bağlanacak kablolar Beyaz OBD soketindeki 7 no.lu pin e 4.tipten 5.tipe Mevcut değil - 6.tipten 9. tipe CAN BUS Sarı OBD soketindeki 6 no.lu pin e ve sarı/siyah 14 nolu pin e seçimini sağlar. Aşağıdaki kutucuklarda istenilenlerin Marka, Model, Beyin, Dosya mümkün olduğu kadar detaylı biçimde tamamlanması gerekir. (Bakınız Resim 4-7). Not: Dosya adı seçiminde istenilen isim kullanılır. Size tesisatın takıldığı araca ulaştıracak bir ad kullanmanızı tavsiye ederiz.( Örneğin aracın plakası dosya adı olarak kullanılabilir.) Aracın motoru kapalı kontak anahtarı takılı vaziyette ve gerekli bilgiler tamamlandıktan sonra kaydet tuşuna basmak kaydıyle beyine atılmak üzere kalibrasyon bilgileri bilgisayara kaydedilir. Çıkış tuşuna kaydetmeden basılırsa o ana

12 kadar yapılmış tüm kalibrasyonlar kaybedilir. Resim 4 7: F?D Dosya Kaydı 4.2.1.4. Otomatik map işlemi ECO-DRIVE software ile çalışan sistemler elektronik beyinde mevcut olan maplar baz alınarak çalışırlar, benzin enjektörlerinden alınan sinyalleri gaz enjktörlerine çevirirler, bu sinyaller arabadan arabaya değişiklik gösterirler. Otomatik map işleminin hedefi hemen montajdan sonra aracın çalışma şartları ile ilgili bilgiler vasıtası ile çevirici mapları elde etmektir. (Araba durur vaziyetteyken elde edilir.) Otomatik map işleminde arac benzindeyken üç kere gaz vermeniz halinde değişik parametreleri okuyarak değerleri elde eder. (Parametreler tarafınzdan bildirilmiş olmalı, silindir hacmi, enjeksiyon tipi, silindir adedi vs. gibi.) Işlem montajcının hiç bir müdahalesine gerek kalmadan rölanti ve rejimli durumlarda olmak üzere devam eder. (Bakınız aşağıdaki resimler.) Otomatik Map işlemine başlar başlamaz Resim 4-8 de görüldüğü gibi aracı benzinde rölanti rejimine getirip OK tuşuna basınız. Resim 4-8 deki şemada görüldüğü gibi iki adet garfik mevcuttur; birincisi Sonda Lamda nın ve Map ın gidişatını gösterir. kincisinde de benzin ve gazdaki enjeksiyon süreleri görülmektedir. Motorun rölanti şartlarında tutulması istenir (resim 4-9) ve sonra üç kez gaz pedalına sonuna kadar basılarak 5000 devir/dakika ya getirilir ( Resim 4-10) Bazı arac üreticilerinin koymuş olduğu hız engelleme müdahalesinin devreye girmemesi için, gaz pedalına hızlı bir şekilde basılıp 5000 dv/dk. nın üstünde bir rejime çıkılmamalıdır. Her gaz vermeden sonra şemanın alt orta kısmında bulunan sarı dairenin içinde uygulanmış gaz verme adedi belirir. ( Resim 4-11). Üçüncü gaz vermeden sonra montajcının görevi bitmiştir. Bundan sonraki tüm otomatik map kalibrasyonları otomatik olarak yapılır ve hiç bir müdahaleye ihtiyaç yoktur, sadece işlem bittiğinde OK tuşuna basılması istenir. Diğer adımlar otomatik yapılsa da biz neler yapıldığını anlamanız için aşağıda izahlarını vereceğiz. Üç kez gaz verme hareketiyle yapılan otomatik kalibrasyon (bakınız resim 4-12) rölanti rejiminde en doğruyu sağlamaya çalışır. Bu işlem aşamasında resimde de görüleceği üzere alt kısımda 4 adet kırmızı veya yeşil renkli küçük kutucuk ve hala düzeltilmesi gereken hata yüzdesini belirten kutu mevcuttur. Küçük kutucuklar her silindir için bir adet olmak üzere başlangıçta kırmızı renktedir. Bu da aracın benzinle beslendiğini belirtir. Daha sonra ta ki Resim 4 8:Otomatik Map işlemi; OK tuşuna basınız Resim 4 9:Otomatik Map şlemi - Bekleme gazda çalışma işlemini elde edene kadar kendisi gaz benzinde kumanda ederek işlemi tamamlar. şlem boyunca hata kutusunda optimum değere ulaşmak için gerekli düzeltme yüzdesi belirir. Hata yüzdesi (positif veya negatif) eğer %5 den küçük ise kabul edilebilir sınırdadır ve küçük kutucuk yeşil renkte olur, eğer kırmızı ise diğer silindirlere kumanda etmek için beklenmelidir. şlem sonunda; işlemin doğru olarak tamamlandığına dair mesaj ile uyarıla-

13 caktır. ILERI tuşuna basarak işlemi tamamlanmalı, modifiyelei kaydedilip arşive ilave edilmelidir. (Resim 4-13) NOT 1: Otomatik map işlemi esnasında araç tüm silindirleri gaz ile çalışmadan stop ederese, otomatik map işlemi tekrar edilir, tekrardan önce D ĞER tuşu altında bulunan(bakınız Resim 4-14) başlangıçdüzeltmeleri tuşuna basın PC gerekli gördüğü kadar yüzdesel fakirleştirme veya zenginleştirme yapacaktır.bu sadece başlangıç için gerekli olan bir kaç saniyelik düzeltmedir. NOTA 2: şlem esnasında PC elde ettiği bilgileri değerlendirecek, eğer kabul edilemeyen değer olur ise sze bir hata mesaj verecektir bu durumda otomatik map işlemini tekrar baştan yapmanız gerekecektir. Resim 4 10: Otomatik Map işlemi, Üç kez gaz verme Resim 4 11: Otomatik map işlemi 2 kere gaz verilmiş Gazverme adedi Resim 4 12: Otomatik Map şlemi- otomatik kalibrasyon Gaz ile beslenen silindirler(yeşil), benzin ile beslenen silindirler(kırmızı) Hala mevcut olan hata yüzdesi Resim 4 13: Otomatik map işlemi doğru olarak tamamlandı.

14 4.2.1.5. Parametrelerin Beyine gönderilmesi Resim 4 14: Otomatik Map işlemi, D ĞER Tuşu Bu son bölüm ile yeni bir aracın map ve sinyallerin kalibrasyon işlemleri tamamlanır. Verilerin kaydedilmesi istenir. steğe göre yeni bir yere veya otomatik olarak daha önce seçmiş olduğunuz yere kayıt yapılır. (Bakınız Resim4-15) 4.2.1.6. şlem Sonu şlem sonunda şlemin düzgün şekilde tamamlandığına dair uyarı gelir, bu durumda Çıkış tuşu ile programın başlagıcına dönersiniz. (Resim 4-16). Araç otomatik olarak gazda çalışacaktır. Resim 4 15: PROGRAMLAMA FINALI 4.2.2. ARŞIVDEN PROGRAMLAMA Programlama Arşivden tuşunu seçerek KITMTM beyni arşivde mevcut olan programları kullanarak yapabilirsiniz. (Örneğin daha önceden geliştirilmiş araçlar.) Programlama kontak anahtarı takıp motor kapalı vaziyette veya benzinle çalışır vaziyette yapılır. Eğer araç gazda çalışırken yapılmaya başlanırsa sistem programa başlamadan önce otomatik olarak benzine geçer. Arşivden Programlama yaparken aracın özelliklerine göre; sistem tipi, model, marka, benzin, elektronik beyin tipi, uygun olan dosya seçilir. Eğer araç KITMTM nin dağıttığı araç ise dosya KITMTM_MAPS klasöründen, eğer montajcı tarafından oluşturulmuş arşivden ise USER_MAPS klasöründen seçim yapılır. Resim 4-17 de gösterilen örnekte aşağıdakiler seçilmiştir: Map: montajcı tarafından yapılmış (User_Maps) CNG: Doğal gaz kiti Marka: BMW 320 Model: test Beyin: automap Dosya:.FPD ( EcoDrive tip tesisat) Resim 4 16: şlemin bittiği mesajının verildiği Şema. Resim 4 17: Arşivden rogramlanma Programlanması yapılacak elektronik beyin seçildikten sonra, yüklenmek istenen dosya seçilir. Örnekte elektronik beyin için iki dosya seçeneği görülmektedir.( kesin FPD e Fpd

15 prova) F?D dosya seçimi dosyanın üzerine iki kere tıklayarak yapılır. Otomatik olarak Araç Parametreleri yazısının yanına işaret konur ve seçilen dosya adı kutucukta belirir. Resim 4 18: Yükleyici güncellemesine gerek yoktur Araç parametreleri (dosya.f?d) dosyası seçildiğinde yüklenecek Software seçimi (dosya.s19) otomatik olarak seçilir. Elektronik beyine bu dosyayı atmak için Software yazan kutucuk işaretlenmiş olması gerekir. D ĞER tuşu ile seçilen software değiştirilebilir. Bu tuşa bastığınızda değişik tiplerdeki software leri içeren kutucuk belirir, listedeki software lerden istenilen iki kere tıklama ile seçilir. Bu işlemlerin KITMTM teknik elemanları tarafından tavsiye edilmiş olması veya yetkili personel tarafından yapılması önerilir. Programla tuşuna basarak seçilen software yüklenir. Resim 4-17 deki örnekte sadece FPD dosyası yüklenmiş, software S19 yüklenmemiştir. Tek seferde aşağıdaki seçenekleri yüklemek mümkündür: F?D F?D + S19 S19 dosyasını tek başına F?D dosyası yuklemeden yüklemek mümkün değildir. Bazı zamanlarda beyin yükleyicinin güncellenmesi gerekir. Buna ihtiyaç duyulması durumunda program montajcıyı otomatik olarak güncelleme yapılmasına dair ikaz eder. Yükleyici güncellemesini yapmak için YÜKLEY C GÜNCELLEME tuşuna basınız. (Bakınız resim 4-17) Açılacak olan pencerede neler yapılması gerektiği bildirilecektir. PROGRAMLA tuşuna basmak kaydıyla beyine transfer yapılacaktır. şlemin sonunda, işlem doğru olarak tamamlanmıştır ikazı verilir. Eğer güncelleme ihtiyacı yok ise elektronik beyindeki versiyon günceldir ikazı verir.(bakınız resim 4-18) 2. Yükleyici programlanmaya başlar başlamaz işlem kesilirse,kontak anahtarını kapatıp çıkarın ve tekrar takın ve yeniden deneyin. Yine de yükleyici programlanmıyorsa elektronik beyini silin, silme işlemini PRAT KL K BEY N S LME den yapabilirsiniz ve tekrar deneyin. DIKKAT!: 1. Yükleyici güncelleme işlemi hassas ve tehlike potansiyeli olan bir işlemdir. PC nin pilinin dolu olduğundan veya başlamadan önce elektriğe bağlı olduğundan emin olun.

16 5. DEVREYE SOKMA Resim 5 1: Devreye sokma Devreye sokma tuşuna basarak kalibrasyon kontrollarını, araç parametreleri ve bir çok işlemlere ince ayar yapabilirsiniz. (bakınız).tesisat tipi seçimi, otomatikmap işlemi Kişisel kullanımdaki ile aynıdır, dolayısı ile daha önceki paragraflarda anlatılmıştır.burada sadece farklı olan işlemler anlatılacak, diğer aynı olan işlemler önceki paragraflarda görülebilir. Devreye sokma bölümünde yapılan modifikasyonlar, değişikliğin yapıldığı veriye ait bölümün yanına kırmızı X işareti konur, bu durumda hangi verilerde değişiklik yaptığınızı görebilirsiniz. Örneğin DEVIR tuşu yanında kırmızı X var ise, devir taramasının değiştirildiği belirtilir. Her yapılan modifikasyondan sonra bu değişiklikleri dosyasına marka model,elektronik beyin tipi, dosya adı yazılarak kaydedilmesi istenir. Resim 5 2: Devreye Sokma map ince ayar 5.1. DAHA ÖNCE ANLATıLAN IŞLEMLER Devreye sokma ile ilgili daha önce anlatılan işlemler aşağıdakilerdir: 1. Tesisat tipi (bakınız paragraf 4-2-1-2 ) 2. Otomatik map işlemi (bakınız paragraf 4-2-1-4) Bundan sonra anlatılacaklar (bakınız Resim 5-1)): 3. Map ince ayar 4. Kullanabilirlik 5. Kumanda 6. Devir 7. MAP 8. OBD ayarları 9. Seviye kalibrasyonu 5.2. MAP INCE AYARı Bu şemada daha önce herhangi bir beyinde bulunan map seçilebilir. Bu seçimde yeni yapılmış bir map seçilmesi faydalı olur. 5.2.1. MANUEL INCE AYAR nce ayar manuel olarak yapılabilir. Resim 5-2 de görüldüğü üzere iki ayrı tuş ile yapılır. Bu işlemi tüm KITMTM montajcıları gayet iyi bilirler. Birinci tuş RÖLANT ve ikinci tuşta REJ MDE RÖLANT : Bu tuş rölantideki ayarlar için olup tradizional regülatörlerde yapılan rölanti ayarı işlemine denktir. Amaç rölantide zenginleştirmek veya fakirleştirmektir. Tuşu sağa doğru götürürseniz rölantideki gaz miktarı gösterilen yüzdede artar (numaralar 0 dan büyük), sola doğru götürürseniz rölantideki gaz miktarı gösterilen yüzdede azalır (numaralar 0 dan küçük). Bu işlemi rölantide map düzeltmesi gerekli ise yapınız. REJIMDE : Bu işlem tradizional sistemlerde vidanın ayarına denk bir işlemdir. Orta ve yüksek rejim noktalarında zenginleştirme veya fakirleştirmeye yarar. Tuşu sağa doğru götürürseniz rölantideki gaz miktarı gösterilen yüzdede artar (numaralar 0 dan büyük), sola doğru götürürseniz rölantideki gaz miktarı gösterilen yüzdede azalır (numaralar 0 dan küçük). Bu işlemi orta ve yüksek motor yüklerinde karbürasyon düzeltmesi gerekli ise yapınız. Iyi bir map işleminden sonra aracın doğru çalışıp çalışmadığı yol testinde orta veya yüksek rejimde kontrol ediniz. closed loop şartlarını, benzin beyninin değerlerini baz alarak ayarlayınız, bu değerleri programda görmek eğer OBD bağlantısı varsa mümkündür. Aynı şekilde bu değerler sonda lambdanın çalışma şeklinden de anlaşılabilir. Her türlü karburasyon hatalarına Rejımde tuşundan müdahale edilir. Resim 5-3 de görüldüğü gibi sol tarafta bulunan Rölanti düzeltmelerinin altında ve Rejim düzeltmelerinin altında OBD vaıtası ile alınan hızlı ve yavaş düzeltici değerleri mevcuttur. Resimde de görüldüğü gibi eğer OBD bağlantısı yoksa komünikasyon aktif değilse bu bölümlerde hiç bir değer görüntülenmez.

17 Aşağı kısımda iki adet grafik penceresi mevcut olup bunlar sonda lambdanın gidişatını ve enjeksiyon sürelerini gösterir. Resim 5 3: Rölantide otomatik ince ayar 5.2.2. RÖLANTI OTOMATIK INCE AYAR Rölantide ince ayar işlemini otomatik olarak yapmak mümkündür. RÖLANT DE NCE AYAR tuşuna basmanız yeterlidir. Resim 5-3 de okla gösterilen yer, Resim 5-4 de görüldüğü gibi ortada bir pencere açılır. START tuşuna basarak işlem başlar. Resim 5-5 de gösterildiği gibi benzinde stabil şartlarda başlanır. Daha sonra otomatik olarak gaza geçecek ve rölanti ortalamasını yapacaktır (Bakınız Resim 5-6). Final düzeltme görüldüğü üzere -2% dir. Bu da bize rölantinin daha önce ortalanmış olduğu teyidini verir. Bu işlem bir diagnos işlemidir. Daha önce kalibrasyonu yapılmış bir aracın rölanti ayarının kontrolünü yapabiliriz. Resim 5 4: Rölantide ince ayar penceresi 5.2.3. REJIM ŞARTLARıNDA KOLAYLAŞ- TıRıLMıŞ NCE AYAR Rejimli şartlarda kolaylaştırılmış yarı otomatik yeni bir ince ayar metodu geliştirilmiş olup aşağıdaki şartları sağlayacağını garantiler; Montajcı tarafından oldukça kolay ve basit kullanım, Kısa sürelerde ayarlama Sürüş esnasında PC üzerinden grafik ve değerleri okuma gerekliliğinin olmaması Duru halde devreye alma, bunun için sürüşe gerek olmaması Alınan neticelerin yüksek düzeyde kusursuz olması Resim 5-8 deki okla işaret edilen tuşa basınca Resim 5-9 görülen grafik açılır. Resim 5-9 da alt kısımda üç adet tuş görülmektedir. S L, START ve KAPAT. START tuşuna basmanız halinde, program benzin enjektörlerinin Ton unu(enjeksiyon süreleri)elde etmeye başlar ve Map değeri ile orantılı olarak grafikte görüntüler. şlem benzin ile çalışırken yapılınca grafikte noktalar turuncu renkte, gaz ile yapılınca noktalar mavi renkte görünür. Bir müddet gerek benzinde ve gerekse Resim 5 5: Rölanti ince ayar başlangıcı Resim 5 6: Otomatik rölanti ortalaması

18 gazda yol yaptıktan sonra grafik resim 5-10 da görüldüğü şekilde olacaktır. Aracı gaza veya benzine komutatörden veya programdaki komutatör resminden veya PC F5 tuşu ile geçirebilirsiniz. Her noktada işlem yaparken gaz verme ayarının aynı olma gerekliliği yoktur. Sadece aşırı düşük veya aşırı yüksek devirlerde yapmamanızı tavsiye ederiz. Örneğin gaz pedalından ayağınızı çekerek veya vites büyüterek 2500 ve 3500 dv/dk arasında kalmak en uygunudur. Open Loop şartları normal olarak gaz pedalının sonuna kadar basılması ile elde edilir ama programın bu aşamasında bu değerin bir manası yoktur o yüzden değerlendirmeye almayabilirsiniz. Zaten elde edilecek grafikte bu şarta ait elde edinim rahatlıkla ayırt edilebilecektir. Daha sonra gaza geçerek aynı noktalarda aynı işlemler uygulanır ve Resim 5-10 da görüldüğü gibi bir grafik elde edilir. Bu noktada STOP tuşuna basılır ve araç güvenli bir yerde durdurulur. Bu aşamada Map düzeltmeleri araç durur vaziyette iken yapılır böylece bu düzeltmeleri bilgisayarda yapacak sürücü dışında başka bir personel ihtiyaç olmaz. Resim 5-10 da görüleceği gibi gaz ve benzin noktaları grafiğin sol tarafında daha üst üste gelmiş, grafiğin sağ tarafında ise birbirlerinden ayrılmış olarak görülmektedir. Bundan da anlaşılacağı üzere map yüksek devirlerde iyi ortalanamamış, ayarlanamamıştır. O yüzden REJIM bölümünde düzeltmeler yapmak gerekliliği bulunmaktadır. REJIM tuşuna müdahale edelim ve +%10 luk düzeltme yapalım. Netice Resim 5-11 de görüldüğü gibi olacaktır. Gaz noktaları daha da aşağı doğru gelmiştir ve birbirlerinden iyice ayrılmışlardır, bu da durumu daha da kötüleştirdiğimizi göstermektedir. Gaz noktalarını benzin noktalarına yaklaştırmak için tam tersi bir düzeltme gerekiyor. Yani negatif değer vermek gerekiyor. Düzeltmeyi - %10 deneyerek, Resim 5-12 deki neticeyi elde ederiz. Noktaların birbirine yaklaşması daha düzelmiştir, gaz noktaları benzin noktaları ile üst üste gelmiş olduğundan ince ayar işlemimiz tamamlanmıştır. Bu doğru Map ı beyne kaydetmek için ince ayar sayfasından çıkmamız yeterlidir. Bunun Resim 5 7: Rölanti ince ayar doğru olarak tamamlanmıştır. Resim 5 8: Rejimde kolaylaştırılmış Ince ayar Resim 5 9: Kolaylaştırılmış ince ayar grafiği Resim 5 10: benzin ve gazda iken noktaların elde edilmesi

19 için ÇIK veya PROGRAMLA tuşuna basınız. RÖLANT penceresi de gaz noktalarının hareket etmesini sağlar. Oysa REJIM bölümü alt sol taraftaki noktaları sabit bırakarak gaz noktalarının eğimini değiştirir, RÖLANT bölümü ise noktaları eşit ölçülerde, eğime dokunmadan, yukarı ve aşağı doğru hareket ettirir. Bazen bu noktaların hepsini üst üste getirerek mükemmelliyet elde etmek isterseniz RÖLANT kısmına da müdahale etmeniz gerekir. Resim 5 11: Rejimde düzeltme +%10 Resim 5 12: Rejimde düzeltme - %10 5.3. KULLANıM Bu şemalar Zengin Open Loop ta (gaz pedalı sonuna kadar basılmış vaziyet), hızlı gaz vermelerde aniden gaz pedalını bırakmalarda veya rölantiye geri dönüşlerde, sürüşü daha iyileştirmek için bazı parametrelerin kalibrasyonunu yapmamızı sağlar. Yukarıdan hareket edip aşağıya doğru Open Loop fakirleştirmesinin analizi yapalım; Yukarı kısımda benzin ve gaz enjektörlerinin enjeksiyon süreleri görülmektedir. Hemen aşağı kısımda üstüne tıklayarak seçebileceğiniz 4 değişik bölüm bulunmaktadır. Bunlar; rölantiye geri dönüş, soğukta fakirleştirme stratejileri, transitorler ve Open Loop fakirleştirme stratejileridir. Şemanın orta kısmının biraz aşağısında sol tarafta Delta gücü görülmektedir. Bu kutucuk tüm sürüş stratejilerinde motora gönderilen gaz miktarı değişikliklerini yüzdesel olarak ifade eder. Şemanın orta kısmında üzerinde KITMTM yazan Dönüşüm anahtarı görülmektedir. Üstteki yuvarlak anahtarın aktiv çalışmasını gösterir, gazda (yeşil) veya benzinde (kırmızı). Diğer 4 yuvarlak sürücünün seçimini belirtir, gazda (açık) veya benzinde (sönük) Hemen altında 2 tuş görülmektedır HAFI- ZALA ve RESETLE. Hafızala: Yapılan değişiklikleri hafızaya almaya yarar ki daha sonra istenilen tüm hafızalanmış kayıtları görebilirsiniz. 1. Restle: Hafızalanmış son parametre konfigürasyonlarına döner. Her dosya için bu tuşlar ayrı ayrı kullanılır, dolayısı ile resetleme sadece o andaki çalışılan dosyada gerçekleşir. Resim 5 13: Devreye sokma Kullanım - O.L. fakirleştirme Alt sağ ve alt solda 2 grafik bulunur. Alt soldaki grafik benzin (turuncu) enjeksiyon süresi ve gaz (yeşil) enjeksiyon süreleri görüntüler. Alt sağdaki grafik ise sonda lambda gidişatını gösterir. Aracı gazdan benzine, benzinden gaza geçirmek için anahtar resmindeki KITMTM yazısına basmak veya klavyeden F5 e basmak yeterlidir. 5.3.1. OPEN LOOP (O.L.) TA Fakirleştirme Open Loop ta fakirleştirme yüksek hızlarda sürüş stratejisidir. Bu strateji Ecodrive Direct Injection sistemlerde kullanılamaz. Bu stratejiyi analiz edelim. Open Loop ne demektir? Herkes tarafından bilindiği gibi, motor yüklü ve rejimli bir şekilde normal benzinde çalışırken; motora verilen benzin dozajı çok kesin ve doğru ayarlanmış olup mükemmeldir, bu işleme stechiometrik denir. Stechiometrik çalışma esnasında benzin beyni sonda lambdadan aldığı sinyaller doğrultusunda sürekli benzin miktarını kontrol eder ve düzeltir. Bu sürekli düzeltmeye CLOSED LOOP denir. Oysa sürücü tarafından çok yüksek güç ve devir talep edilirse (örneğin gaz pedalını köklemek gibi) elektronik benzin enjeksiyon işletim sistemi stechiometrik şartlarını zenginleştirmesi gerektiğini anlar ve hatta yüksek yüzdelerde benzini zenginleştirir.( Örneğin %30 ) Bu durumda Sonda Lambda hava/benzin karışımının zengin olduğunu belirtir ama ne kadar zengin olduğu hakkında elektronik beyne bilgi verme kapasitesi yoktur. Elektronik beyin sürekli enjeksiyon sürelerini düzeltmede bu sinyali baz almaz. Dolayısı ile artık CLOSED LOOP ta çalışmaz ama OPEN LOOP ta çalışır. (O.L. aşağıda anlatılır.) O.L. stratejisinin amacı zenginleştirmede limit koymaktır.

20 Mesela %30 zenginleştirme benzinli çalışmada optimum olabilir ama gazda ve özellikle metanda kabul edilebilir olmayabilir. Metan motun kuralsız çalışmasından dolayı zengin karışımlarda tutuşma özelliğine sahiptir. O.L ta Fakirleştirme stratejisinin çalışma sistemi O.L. fakirleştirme stratejisinin amacı; steohiometrik dozaj için gerekli olan benzin miktarını hesaplamak ve montajcıya maximum zenginleştirme kalibre imkanı yaratmaktır. Benzin Beyni, araç gaz ile çalışırken, kalibre edilen miktardan daha fazla zenginlik ihtiyacı hissetmesi durumunda, kalibre edilmiş mikatara eşit limitli gaz miktarı bildirilecektir. Oysa eğer benzin beyni strateji tarafından hesaplanan benzin miktarından daha az bir miktar talep ederse, hiç miktar sınırlaması konmayacak istenilen gaz enjekte edilecektir. O.L Fakirleştirmede kalibrasyon stratejisi Aşağıdaki bilgiler; aracın montajının düzgün yapılmış olduğunu, sonda lambda nın 0/1 V standard olduğunu ve bağlanmış olduğunu, kalibrasyonunun düzgün yapılmış olduğunu, map ince ayarlarının yapılmış olduğu kabul edilerek verilmiştir. lk adım: Üst sol tarafta bulunan strateji tanıtma kutucuğunu seçiniz. Bu şartlarda strateji verilecek gazı kendi hesaplarına dayanarak yapar. ÖNEMLI NOT: strateji tanıtımını yaptıktan sonra; rölantide gaz miktarının sınırlandırılmamış olduğunu kontrol ediniz. Örneğin düşük değerlerde sonda lambdanın durmaması gerekir, tam tersi durumda motorun kötü çalışmasından dolayı bir kaç saniye sonra arıza ikaz ışığı yanar Böyle bir olayla karşılaşmanız durumunda aracı tekrar benzinde çalıştırarak doğru silindir hacmi, doğru enjektör tipi ve doğru olarak diğer parametreleri yeniden giriniz. Bu noktada şema resim 5-14 de görüldüğü şekilde olacaktır. Yukarı sol tarafta D GER tuşu bulunur. D ĞER tuşu yukarıda Open Loop düzelmesi yazısının alt kısmında kırmızı ve siyah ile yazılmış 16 tane rakamı görüntüler. Bu numaraların altında bulunan kırmızı ok motor rejimini belirtir. Strateji tanıtımı yapıldıktan sonra, sol tarafta, üstünde +5, +1, -1 ve -5 yazılarının yazdığı ve bir silgi sembolünün bulunduğu kutular ortaya çıkar. Resim 5-14 te görülen sayfanın ortasındaki grafik mavi bir çizgi ile (O.L. düzeltme grafiği) devirlerdeki zenginlik limitlemesi gidişatını 16 noktayı birleştirerek görüntüler. Örneğin +5 tuşuna bastığımızda grafik yukarıya doğru kalkar ve aşağıda daha önceki orjinal pozisyonunun bulunduğu yere kesik kesik mavi çizgiler bırakır. (Bakınız resim 5-14) Aynı anda grafiğin üstündeki siyah 16 tane rakam 5 er ünite artış gösterir. Bu şekilde motorun bütün rejimlerde zenginleştirme limitinde %5 artış elde edilir. Bir sonraki işlem yolda tespit etmektir. Gaz ile çalışır vaziyette yola çıkalım, aracı 2. veya 3. vitese alalım ve 800 veya 900 dv/dk tekabül edecek düşük bir hız elde edelim. şleme başlamak için silgi işareti bulunan kutucuğu tıklayalım. Hemen arkasından gaz pedalına sonuna kadar basarak devir dışı rejime ulaşalım. (Örneğin 6500 dv/dk) Gaz vermeyi keselim ve gaz vermemeye çalışalım. Elde edilecek netice Resim 5-15 de görülmektedir. Grafikte gördüğünüz üzere kırmızı noktalar oldukça büyük, yeşil noktalar daha küçüktür. 1. Kımızı noktalar devir artışları esnasında sonda lambda değerini belirtir. Görüldüğü gibi her devirde sonda değeri yüksekte kalmıştır. Bu da zenginleştirme sınırlandırması, stechiometrikten daha zengin karışım üretmiştir. 2. Yeşil noktalar benzin beyninin talep ettiği yakıt miktarını belirtir. Eğer yeşil noktalar, mavi grafik çizgisinin üstünde ise (resim 5-15 de olduğu gibi, 3500 dv/dk. üstünde) strateji fakirleştirme yaparaken yakıt miktarını mavi noktalar seviyesine getirir. Yeşil noktaların mavi grafik çizgisinin altında olduğu durumlarda (resim 5-15 300 dv/dk altında) fakirleştirme yapılmaz. Benzin, beynin istemiş olduğu miktarda kadar verilir. Bir önceki resimde strateji daha iyi görülmektedir. Delta gücü kutucuğunda görülen - %7 değeri o anda stratejinin yaptığı fakirleştirmeyi belirtir. Sonda yukarıda kaldığından benzin beyni stechiometrike nazaran %7 nin üstünde zenginlik talep etmektedir. Ortaki grafikte 3000-3500 devir arasında bulunan siyah dikey çizgi motorun aktüel rejimini ifade eder. Bu noktada bütün rejimlerde %5 daha fakirleştirme denenir, -5 tuşuna basarak ve daha sonra silgi tuşuna basarak işlem yapılır ve bu şekilde devam edilir. Birkaç denemeden sonra netice Resim 5-17 deki gibi olacaktır. Burada görüldüğü üzere sonda yaklaşık 4500 dv/dk kadar fakir daha sonra yüksek rejimlerde zengindir. Bu da çok fazla fakirleştirme yaptığımızı belirtir. Daha kabuledilebilir fakirleştirmenin mevcut olduğu belirli bir marjla bi önceki pozisyona dönebiliriz. Değişik rejimlerde kalibrasyou mükemmelleştirmek mümkün olduğunca uniform yapmak mümkündür. Örneğin tamamını yeniden %5 zenginleştirdikten sonra yukarıda bulunan 4000 dv/dk ve üstü kutuları seçerek sadece o bölgeyi biraz fakirleştirebiliriz. Mouse ile seçim yapıp -5 veya -1 basmak yeterlidir. Başta Netice Resim 5-18 de görülmektedir. Ufak bir müdahale sondanın fakir olduğu 1500 dv/dk. Altındaki bölgeye gerekli. Resim 5-19 final neticeyi göstermektedir. Kesik mavi çizgiler ile başlangıçtaki gidişatın mukayeyesisi yapılmaktadır. NOT: O.L. fakirleştirme stratejisi herzaman yeterli zenginleştirme (hiç olmazsa stechiometrikin %10 üstü) marjini bırarkılarak kalibre edilir. Sondanın fakir kalibrasyonu belli şartlarda katalizatörün ısınmasına, arıza ikaz ışığının yanmasına sebep olur. OBD bağlantısının bu stratejiye önemli bilgiler verdiğini unutmamak gerekir; örneğin hava ısısı; sağ alt köşedeki kutucuk T.hava 38 C yi gösteriyor, OBD bağlantısı mevcut değilse bu kutucuk kırmızı olur.

21 5.3.2. GEÇIŞLER Geçiş stratejisi sürüşü iyileştirmek adına geçişlerdeki karışımın zenginleştirilmesi veya fakirleştirilmesini sağlar. Yani, motor çalışma parametrelerinde ani ve hızlı değişimler sözkonusu olduğunda, MAP ve devir gibi, veya sürücü tarafında gaz pedalına ani basışlar ve gaz pedalını ani bırakışlar şartlarında. O.L. kalibrasyonu ve Maplarından iyi netice alınması durumunda bu stratejiye ihtiyaç yoktur. Benzin stratejileri özellikle metan sistemlerde her zaman gaz çalışmasına uymaz, çünkü gaz halindeki karışımın emme sübablarının en uç kısımlarına enjekte edilme şekli sıvı yakıta nazaran farklıdır. Normal olarak değişik manevralarda iyi bir sürüş elde etmek için geçişlerle ve tahliye düzeltmeleri farklı şekillerde yapılabilir. Resim 5-20 de görüldüğü gibi. Kutularda pozitif değer zenginleştirmeyi, negatif değer fakirleştirmeyi ifade eder. Genellikle başlangıç standart değerlerle yapılan ayarlamalar iyi bir sürüş sağlayacağından bu stratejilere nadiren ihtiyaç duyulur. Gerekli olmasa da istenirse D ĞER tuşuna basılarak başka parametreler de değiştirilebilir. (Bakınız Resim 5-21). Detaylı bir şekilde görelim: - Strateji için max. devir: Bildirilen devirlerde strateji fakirleştirmeyi veya zenginleştirmeye durdurur. - Geçiş zamanı [enjekte adedi]: Ani gaz vermelerde stratejide çok veya az uzatma sağlar. Tahliye zamanı [enjekte adedi]: Ani gaz kesmelerde stratejide çok veya az uzatma sağlar. - % çift enjekte penceresi: Extre enjekteleri normal enjektelerden ayırt edebilme hassasiyet kalibrasyonu. Değerler yükseltilirse sistem enjeksiyonları extra-enjekte olarak algılar ve akabinde strateji devreye girer. - Gaz enjekte geckmesi: Gaz enjeksiyon başlangıcını benzininkine nazaran geciktirir. Gaz enjektörlerinin enjeksiyon süresi benzin enjektörlerinin enjeksiyon süresinden düşük olduğu zaman bu kısımda artırma yapılır. Resim 5 14: Devreye sokma Kullanım - OL tanıtımı +5% Resim 5 15: Devrye sokma Kullanım OL yolda test 1 Fig. 5-16 Messa a punto - Guidabilità - Delta portata vale -7% Resim 5 17: Devreye sokma Kullanım - OL, fakir sonda

22 Resim 5 18: Devreye Sokma Kullanım - OL, bölgesel fakirleştirme Resim 5 19: Devreye Sokma Kullanım - OL, Final netice Resim 5 20: Devreye sokma kullanım geçişler Resim 5 21: Devreye sokma kullanım geçişler, diğer

23 5.3.3. SOĞUK STRATEJ LER Soğuktaki stratejiler, düşük ısılarda geçişler fakirleştirme veya zenginleştirmeleri özel değerler ile ayarlanmasını sağlar. Soğukta normal olarak geçişleri biraz fakirleştirmek gerekir. Kalibrasyon software yi sıcaktaki fakirleştirme değerlerine nazaran, daha yüksek fakirleştirme değerlerini önceden ayarlar. Montajcı sıcakta önceden ayarlanmış değerleri değiştirir ve soğuk şartlardaki değerlere hiç dokunmasa bile bu değerler kendiliğinden aralarında belli bir değer farklılığını koruyarak otomatikman ayarlanır. Eğer montajcı soğuk şartlarda düzeltme bölümüne kendisi manuel olarak önceden ayarlanmış değerden farklı bir değer verirse bir daha otomatik olarak ayarlama yapamaz. Bu sayfa Geçişlerler sayfasına çok benzer. (Bakınız Resim 5.22), o sayfadaki kutucuklara ilaveten burada iki adet ayarlanabilir numerik kutu mevcuttur. Düşük ısı girişi : Soğutma sıvısının bu ısı altına düşmesi durumunda geçişlerde ve tahliye durumunda düzeltmeler bu sayfada görüldüğü şekilde olur. Yüksek ısı girişi : Soğutma sıvısının bu derece üstüne çıkması durumundaki düzeltmleler bu sayfada görüldüğü gibidir. ki ısı girişi arası sistem tarafından kullanılan düzeltme değerleri bu sayfadaki değerler ile geçişler sayfasındaki değerlerin ortalamasıdır. Sağ alt tarafta soğutma sıvısı derecesi görülmektedir. 5.3.4. RÖLANTIYE DÖNÜŞ Resim 5-23 te Rölantiye dönüş klasörü seçildiğinde görütülenen şema görülmektedir. Görüldüğü üzere bu klasörde üç adet değişik strateji mevcuttur: Rölantide benzin ile kumanda Cutt-off ta benzin ile kumanda Cutt- off ile rölantiye dönüş Aşağıda detaylı olarak bu stratejiler anlatılmaktadır. Resim 23 teki şemanın alt tarafında sıralı bir şekilde 1-4 kadar numaralandırlmış kırmızı kutucuklar görülmektedir. Bunlar her silindirin besleme durumunu görüntüler: Kutucuk kırmızı ise o anda o silindir benzin ile çalışıyor, yeşil ise gaz ile çalışıyor. Bu görüntü strateji çalışmalarını kontrol altında tutmaya yarayıp aşağıda detaylı bir şekilde anlatılacaktır. 5.3.4.1. Rölantide benzin ile kumanda etme Rölantiye geri dönüşte problem yaşayan araçlarda diğer yöntemlerle bu problem çözülemediği zaman kullanılan stratejidir. Bu strateji rölantiye geri dönüşte motorun stop etmesi ve devrin düşmesi problemlerini engellemek için aracı bir kaç saniye benzinde çalıştırır, benzin sarfiyatı çok azdır. Müdahale edilebilecek parametreler: Gazdan- benzine geçiş devir girişi: Aracın devri bu kutuda verilen değerin altına düştüğünde bu strateji aracın benzin ile çalışmasını sağlar. Resim 5-23 de bu değer 0 olarak görülmektedir bu değer stratejinin tanıltılmadığını belirtir. Benzinden-gaza geçiş devir girişi: Resim 5 22: Devrye sokma Kullanım soğuk stratejileri Resim 5 23: Devreye Sokma Kullanım Rölantiye dönüş Aracın devri bu kutudaki değerden daha yüksek ise araç geçirilmesi gereken zaman gözönüne alınmadan gaza geçer. Resim 5-23 te bu değer 0 olarak görülmektedir bu değer stratejinin tanıtılmadığını belirtir. Benzinde max. Kalış süresi: Bu süre bitince stratejinin de görevi biter ve araç devri dikkate almayarak gazda çalışmaya başlar. Resim 5-23 te bu değer 10 saniye olarak ayarlanmıştır. NOT: Stratejinin aktif olup olmadığını şemanın alt kısmındaki enjektörlerin durumundan göreceğimiz gibi ayrıca Strateji Durumu kutusundan da görebiliriz. 5.3.4.2. Cutt-Off da benzin ile çalışma Bu strateji cutt-off esnasında diğer yöntemlerle çözülemeyen devir düşüş problemlerini çözmeye yarar. (Gazdan ayak çekilince enjektörlerin kapanması gibi.) Bu strateji ani devir

24 düşüşlerinde motorun stop etmesi durumlarına karşı kullanılır. Bu strateji cutt-off esnasında motorun stop etmesi ve devrin düşmesi problemlerini engellemek için aracı bir kaç saniye benzinde çalıştırır, benzin sarfiyatı çok azdır. Müdahale edilebilecek parametreler : Dönüşüm için Max. devir: Devir bu kutuda ayarlanan değerden düşük olduğunda strateji devreye girer ve araba benzinle çalışmaya başlar. Resim 5-23 te bu değer 0 olarak görülmektedir bu değer stratejinin tanıtılmadığını belirtir.. Eğer devir kablosu bağlanmamış ise ve bu strateji aktifleştirilmek isteniyorsa bu kutucuğa cutt-off esnasında okunan devirde değerinde hata olmaması için çok yüksek bir değer konur (örneğin 8000 dv/dk) Benzin enjekte adedi: Stratejinin maximum süresini belirler.bu kutuda belirtilen adette enjekteden (birinci enjektörde sayınız) sonra araç yeniden gaza geçer. Resim 5-23 te bu değer 1 enjekte olarak ayarlanmıştır. NOT: Stratejinin aktif olup olmadığını şemanın alt kısmındaki enjektörlerin durumundan göreceğimiz gibi ayrıca Strateji Durumu kutusundan da görebiliriz. 5.3.4.3. Cutt-off ile rölantiye dönüş Rölantiye cut-off ile dönüş stratejisi, cutt-off duruundan çıkar çıkmaz fakirleştirme veya zenginleştirme ayarları yapmayı sağlar. 5.4. DÖNÜŞÜM KUMANDASı Bu şema benzinden gaza geçiş için gerekli olan parametrerin ayarlanmasını sağlar. Büyük harflerle yazılmış iki seçenekten ibarettir. (Bakınız resim 5-24) SOĞUK ARAÇ SICAK ARAÇ Birincisi araç soğukken benzinden gaza geçmesini sağlayacak dönüşüm klalibrasyonudur. Örneğin uzun bir moladan sonra motoru ateşleme ihtiyacı yoktur. kincisi ise sıcak motorda dönüşüm kalibrasyonudur. Mesela aracınız sıcak iken verilen kısa bir moladan sonra, bahsi geçen sıcaklık basınç regülatörünün üstündeki basıç vasıtası ile okunan motor soğutma sıvısının ısısıdır. SOĞUK ARAÇ bölümünde aşağıdki verileri girmek mümkündür: 1. Dönüşüm... ısıdan yüksekte ise 2. Dönüşüm gecikmesi Soğutma sıvısı ayarlanan ısıya ulaştığında dönüşüm meydana gelir ancak motor ateşlendikten sonra belli bir zaman geçmesi gereklidir bu zamanda Dönüşüm geçikmesi bölümünde vrilen süredir. Parametre analogları SICAK ARAÇ bölümündedir. Eğer soğutma sıvısının ısısı Sıcak Araç kutusunda verilen değerden yüksek ise, Soğuk araç bölümündeki parametrelerin hiç bir etkisi yoktur, sadece sıcak araç bölümündekiler uygulanır. Tam tersi ısı Sıcak araç bölümünde verilen değerden küçük ise Soğuk araç bölümündeki parametreler uygulanır. Örneğin : Resim 5-24 de görülen parametreler göz önüne alınrak, aşağıdaki iki şarttan en azından bir tanesi sağlandığında dönüşüm meydana gelir. ( lk sağlanan şart kazanır.) 1. Soğutma sıvısı ısısı 39,8 C den yüksek ve motorun ateşlemesinden sonra 60 sn. geçmiş. 2. Soğutma sıvısı ısısı 49,9 C den yüksek ve motorun ataşlemesinden sonra 5 sn. Geçmiş. Bu durumda sıcak araçta dönüşüm 5 saniye içinde, soğuk araçta ise 1 dakika beklemek gereklidir. Dönüşüm için enjekte adedi parametresi benzinden gaza ve gazdan benzine dönüşüm hızını ayarlar. (KITMTM patenti) Pratik olarak her gaz enjektörünün bir sonraki kumandaya geçmek için kaç adet enjekte yapması gerektiğini ayarlar. Resim 5-24 te görülen 3 enjekte değeri; örnek verirsek; 4.silindirli bir araç birinci enjektör devreye girdikten sonra 3 adet enjekte yapacak bu arada diğer 3 silindir benzin çalışır vaziyette 1 silindir gazla çalışır olacak, 3 adet enjekteden sonra sırayla, 2 silindir gaz 2 silindir banzin, 3 adet enjekteden sonra 3 silindir gaz, 1 silindir benzin, 3 enjekteden sonra butün silindirler gaz ile çalışır olacak. D ĞER tuşu, dönüşüm için diğer parametrelerin ayarlarını belirler. Depoda gaz bitmesi, gas ısısı aşırı düşük olması durumundaki ayarlara ait parametreler olup bu bölümün sadece KITMTM teknik ekip desteği değiştirilmesi tavsiye edilir. (Resim 5-25) Benzin-gaz dönüşümü kutusunda görüntülenen parametreler gazdan benzine geçiş değerleri olup aşağıda izah edilmiştir: Dönüşüm için Max. MAP değeri: Emme manifoldundaki basınç değerini belirtir. Bu değere Resim 5-25 te görüldüğü gibi 2000 yazarsak, Map değeri 2000 mbar ın altında olduğu sürece arac gaz ile kumanda edilecektir. (Pratik olarak her zaman) Dönüşüm için min. Devir değeri: Motor devrini belirtir ve buraya verilen değerin altına düştüğünde gaz ile kumanda engellenir. Resim 5-25 te görüldüğü gibi 0 değeri verilir buna görede arac her hengi bir devirde gaz ile kullanılabilir. Dönüşüm için max. Devir değeri: Motor devrini belirtir ve buraya verilen değerin üstüne çıktığında gaz ile kumanda engellenir. Resim 5-25 te görüldüğü gibi buraya 8000 değeri verilir. Motor devri 8000 devrin altında olduğu sürece araç gazda çalışır. (Pratik olarak her zaman) Rail dolma süresi: Dönüşüm esnasında geçen süredir. Gaz valfi açıldıktan ve birinci enjektör göreve başlayana kadar geçen süre. Resim 5-25 te görüldüğü gibi buraya 2 değeri koyarsak gaz valfi açıldıktan 2 sn. sonra dönüşüm gerçekleşir. Gaz bitiminden dolayı tekrar benzine geçiş parametresi gaz basıncının azalma durumunda veya gaz ısısının düşmesi durumunda raile yeterli gazın ulaşmamasından benzine geçiş ayarıdır. (dutycycle) 1. Minumum DeltaP :Delta P değerini ( raildeki gaz basıncı ile MAP basıncının farkıdır) altına düşünce araç benzine geçer. Resim 5-25 te görüldüğü gibi 800 mbar ın altına düştüğünde benzin ile