ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ HALK SAĞLIĞI EĞİTİM ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ 2011 YILI ÇALIŞMA RAPORU 31 ARALIK 2011
İÇİNDEKİLER Giriş 3 Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı akademik ve idari personeli 6 Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Birimleri 7 Hizmet içeriği 9 Hizmet modeli 10 U. Ü. Halk Sağlığı Eğitim,Araştırma ve Uygulama Merkezi örgüt çizelgesi 13 U. Ü. Halk Sağlığı Eğitim,Araştırma ve Uygulama Merkezi ve bağlı birimler 14 Nilüfer ilçesi hakkında genel bilgiler 16 Tarihsel bilgi 16 Coğrafi durum ve iklim 17 Nüfus 17 Eğitim 18 Ekonomik durum 18 U. Ü. Halk Sağlığı Eğitim,Araştırma ve Uygulama Merkezi 2011 yılı verileri 18 Genel bilgiler 19 Sağlık hizmetleri 27 Sağlık hizmetlerinin sunumu ve insan gücü 27 Sağlıkla ilgili sosyal güvence 28 Ölümler 28 Doğumlar 30 Ana- çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetleri 30 Yaşlı nüfusun izlenmesine ilişkin veriler 37 Hastalıklar 39 Laboratuar hizmetleri 41 Hemşirelik hizmetleri 43 Çevre sağlığı hizmetleri 44 Halk Sağlığı Laboratuarı 44 Eğitim ve öğretim hizmetleri 49 Bölgede yürütülen araştırmalar 51 Bölgedeki sağlık düzeyi göstergeleri 53 Ekler 54 2
Giriş Türkiye de sağlık hizmetleri, Cumhuriyetin kuruluşundan beri devletin sunması gereken bir hizmet olarak kabul edilmiştir. Önceleri yasalarla düzenlenen ve siyasi iktidarlarca ana niteliği değişmeden ama ayrıntılarda farklı biçimlerde verilen bu hizmet, 1961 ve 1982 Anayasalarının hükümleri içinde kamu hizmeti olarak tanımlanmıştır. Türkiye de sağlık hizmetleri ile ilgili olarak eğitim ve araştırma bölgesi kurulması düşüncesi 1960 lı yılların başlarına rastlamaktadır. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı nca hazırlanan ve Bakanlar Kurulu tarafından 17 Ağustos 1964 tarihinde kabul edilen Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirildiği Bölgelerde Hizmetin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelik te sağlık bölge başkanlıkları ve eğitim ve araştırma bölgeleri tanımlanmıştır. Türkiye de ilk olarak 1965 yılında Etimesgut ta bölge kurulmuş, bunu 1975 yılında Çubuk Eğitim ve Araştırma Bölgesi izlemiştir. Türkiye için 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesine Dair Kanun un son derece uygun bir model ve uygulanabilir bir yasa olduğu da başta Etimesgut ve Çubuk olmak üzere, aralarında Gemlik ve Narlıdere nin de bulunduğu Türkiye nin çeşitli yerlerinde kurulan Eğitim ve Araştırma Bölgeleri yle kanıtlanmıştır. Tıp Fakültelerinin öğrencileri ile Sağlık Bakanlığı personelinin mezuniyet öncesi ve sonrası eğitim ve öğretiminde önemli bir yeri olan Eğitim ve Araştırma Bölgeleri, Sağlık Bakanlığı ile Üniversiteler arasında yapılan protokollerle kurulan, bölgede yaşayanlara nitelikli sağlık hizmeti sunmanın yanı sıra Tıp Fakültesi öğrencilerinin birinci basamakta uygulama olanağı bulduğu ve toplumun öncelikli sağlık sorunları ile ilgili saha araştırmaları yapılan birimler olmuşlardır. Uludağ Üniversitesi de Tıp Fakültesi öğrencilerine birinci basamakta uygulama olanağı yaratmak, bölge halkına nitelikli sağlık hizmeti sunmak ve halk sağlığı ile ilgili saha araştırmalarını yürütmek amacıyla Gemlik Eğitim ve Araştırma Bölgesi ni Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı ile imzaladığı bir protokolle 1979 yılında kurmuştur. İlk olarak 1980 yılında veriler toplanmaya başlanmış ve Bölgedeki düzenli çalışma 1989 a kadar sürmüştür. 1989 yılında dönemin Sağlık Bakanı tarafından protokol iptal edilmiş ve 1989-1991 yılları arasında yönetim Sağlık Bakanlığı na geçmiştir. Daha sonra 1991 yılında yeni bir protokol imzalanmış ve bölgedeki çalışmalar 2001 yılına kadar sürmüştür. 2001 yılında, son yıllarda Sağlık Grup Başkanlığı ile Sağlık Müdürlüğü arasında yaşanan yönetsel sorunlar bölgede sağlık hizmetlerinin nitelik ve nicelik olarak istenilen ve gerçekleştirilebilecek düzeyde sunulamamasına yol açtığından Uludağ Üniversitesi 3
bölgeden ayrılma kararı almıştır. Yönetsel sorunlara örnek olarak; sağlık ocağında çalışan ebelerin Sağlık Müdürlüğü tarafından Devlet Hastanesi nde görevlendirilmeleri (Ebe kadrosu 8 olan hastanede, sağlık ocaklarından alınan ebelerle toplam ebe sayısı 30 u geçmiştir), Sağlık Grup Başkanlığı nın bilgisi ve/veya onayı dışında personelin bölge içinde veya dışında görevlendirilmesi, çevre sağlığı hizmetlerinde kullanılan aracın İl Sağlık Müdürlüğü tarafından bölgeden alınması, naklen başka bir yere atanan ya da emekliye ayrılan personelin yerine görevlendirme yapılmaması, artan nüfusla birlikte yeni sağlık ocağı açma girişimlerinin sonuçsuz kalması ve bölgedeki sağlık ocaklarının desteklenmemesi, bakım ve onarımlarının yapılmaması gösterilebilir. Eğitim ve araştırma bölgelerinin tıp fakültesi öğrencilerinin eğitiminde üstlendiği işlevin önemini bilen Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı öğretim üyeleri, Gemlik ten çekildikten sonra da Uludağ Üniversitesi nin bir eğitim ve araştırma bölgesi olmasını sağlamak amacıyla çeşitli girişimlerde bulunmuşlardır. Son yıllarda Eğitim ve Araştırma Bölgelerine karşı izlediği olumsuz politika nedeniyle Sağlık Bakanlığı ile yeni bir protokol imzalamanın doğru olmayacağı anlaşılınca (Sağlık Bakanlığı ndaki ve İl Sağlık Müdürlüğü ndeki kötü yönetimin sürmesi ve yeni kurulacak bölgeye de yönetsel özerklik sağlanamayacağının anlaşılması üzerine), yeni bir bölge oluşturmak amacıyla 30 Ekim 2001 de Uludağ Üniversitesi ile Bursa Nilüfer Belediyesi arasında imzalanan on yıllık bir protokolle (Ek 1) Nilüfer Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesi kurulmuştur. Kuşkusuz, Sağlık Bakanlığı ile işbirliği yapılmadan oluşturulan bir bölgenin 1960 larda ilk kez oluşturulan ve adı Eğitim ve Araştırma Bölgeleri olarak belirlenen birimlerdeki işlevleri üstlenemeyeceği açıktır. Bu nedenle ve bir isim karışıklığına da yol açmaması için yeni oluşturulan bölgeye Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesi adı verilmiştir. Protokolün imzalandığı 2001 yılından 2007 yılı sonuna kadar Nilüfer Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesi ndeki tedavi edici sağlık hizmetleri Nilüfer Belediyesi üzerinden yürütülmüştür. Sosyal güvenlik örgütünün Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) adı altında birleştirilmesinin ardından, SGK nın belediyelere ait sağlık birimlerini kapsam dışına çıkarması üzerine; 2008 yılının başında bölgede yürütülen tedavi edici hizmetlerin Uludağ Üniversitesi üzerinden yürütülmesine karar verilmiştir. Bu amaçla ilk olarak 23.01.2008 tarihinde Uludağ Üniversitesi Senatosu tarafından Nilüfer de poliklinik hizmetleri sunulmasına karar verilmiş (Ek 2) ve 01.02.2008 tarihinden itibaren bölgede SGK lı hastalara tedavi edici hizmetler sunulmaya başlanmıştır. Uludağ Üniversitesi ayrıca 4
Rektörlüğe bağlı olarak Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi adıyla yeni bir merkez kurmaya karar vermiş, bu istek Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından da uygun bulunmuş ve 28 Mayıs 2008 tarihinde 26889 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi yönetmeliği ile kurumsal bir kimlik kazanan Merkez ile daha önce Nilüfer Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesi olarak adlandırılan hizmet alanı Üniversiteye devredilmiştir. Bunun için 13 Haziran 2008 tarihinde Nilüfer Belediyesi ile Uludağ Üniversitesi arasında yeni bir protokol imzalanmıştır (Ek 3). Bursa da 2009 yılı Ekim ayında aile hekimliği sistemine geçilmiş ve Nilüfer Belediye si sağlık hizmeti sunulan bazı binalarını aile hekimliği merkezi yapılmak üzere il Sağlık Müdürlüğüne devretmiştir. Bu nedenle Nilüfer Belediyesi ile Uludağ Üniversitesi arasında 02.01.2009 tarihinde yeni bir protokol imzalanmıştır (Ek 4). Bu protokol ile sağlık hizmeti sunulan birim sayısı 3 e indirilmiş, yönetimde ve verilen hizmetin niteliğinde herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Aile hekimliği sistemine geçiş sonrası başvuru sayısının azalması ve Halk Sağlığı AD daki insan gücünün yeterli olmaması nedeniyle Ahmet Yesevi Sağlık Birimi 20 Aralık 2011 tarihinde kapatılmıştır. Birime bağlı izlem hizmetlerinin yapıldığı mahalleler Kültür Sağlık Birimine devredilmiş, risk gruplarının izlemlerine devam edilmesine karar verilmiştir. 5
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI AKADEMİK PERSONELİ Prof. Dr. Kayıhan Pala Prof. Dr. Necla Tugay Aytekin* Doç. Dr. Emel İrgil 1 Yard. Doç. Dr. Nalan Akış 2 Yard. Doç. Dr. Alpaslan Türkkan 3 Uzm. Dr. Harika Gerçek 4 Dr. Pelin Şavlı Emiroğlu Dr. Ayşe Betül Yapa 5 Anabilim Dalı Başkanı Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi *: 22.06. 2011 tarihinde emekli olmuştur. 1: Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü 2: Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdür yardımcısı Nilüfer Halk Sağlığı Laboratuarı sorumlusu 3: Ahmet Yesevi Sağlık Birimi sorumlusu, Nilüfer İşçi Sağlığı Merkezi sorumlusu 4: Fethiye Sağlık Birimi sorumlusu 5: Kültür Sağlık Birimi sorumlusu ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI PERSONELİ Mukadder Ekin Anabilim Dalı Sekreteri Ayşe Çelik Yardımcı Hizmetler Görevlisi Nevzat Doğan* Yardımcı Hizmetler Görevlisi *: 05.09.2010 tarihinde görevden ayrılmıştır. 6
Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Nilüfer Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Bölgesi, Nilüfer Belediyesi ile Uludağ Üniversitesi arasında imzalanan bir protokolle kurulmuştur. Bu işbirliği üç temel işlevi yerine getirmek için gerçekleştirilmiştir: Bölgede yaşayanlara nitelikli birinci basamak sağlık hizmeti sunmak, tıp fakültesi son sınıf öğrencileri ile halk sağlığı araştırma görevlilerinin eğitiminde uygulama olanaklarını sağlamak, toplumun sağlık sorunlarının belirlenmesi ve çözümüne yönelik saha araştırmalarını yürütmek. Projede birinci basamak sağlık hizmeti sunumunun temel felsefesi, hizmeti yalnızca sağlık kuruluşlarına başvuran bireylerle sınırlamadan, kişileri evlerinde, okullarda ve gerektiğinde işyerlerinde ziyaret ederek sağlıkla ilgili riskleri saptamak ve koruyucu önlemleri almak olarak açıklanabilir. Protokolün imzalanmasının ardından, İlçede sağlık hizmetine erişme olanağı en az olan kesimler coğrafi olarak belirlenmiş ve bu yerleşim yerlerine yakın yerlerde Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezleri (HSEAM) açılmıştır. Her merkezde, en az bir hekim ile ev ziyareti hizmeti sunulacak her iki bin nüfus için bir ebe olmak üzere yeterince ebe görevlendirilmiştir. Merkezlerde ayrıca hemşire, sağlık memuru vb gibi sağlık çalışanları ile sürücü ve temizlik çalışanı gibi diğer personel de görevlendirilmiştir. Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezleri önce İhsaniye, Fethiye, Alaaddinbey ve Ertuğrul da kurulmuştur. Nilüfer Belediyesi ne ait Fethiye Hizmet Binasının ikinci katında hizmet veren Fethiye Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi 4 Temmuz 2003 tarihinde Uludağ Üniversitesi Fethiye Kültür Merkezi bahçesine yaptırılan prefabrik bir binaya taşınarak, burada hizmet vermeye başlamıştır. Alaaddinbey, Fethiye ve Ertuğrul Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezlerinde ev halkı tespit fişleri doldurularak bölgede yaşayan nüfus tespit edilmiştir. Bu işlem personel yetersizliği, bölgede oturanların önemli bir kısmının çalışması ve buna bağlı olarak evde bulunamaması gibi nedenlerle İhsaniye Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi bölgesinde yapılamamıştır. İhsaniye Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi nde poliklinik, hemşirelik, ilk ve acil yardım hizmetleri verilmiş, laboratuar ve radyolojik tetkikler ile gıda satış yerlerinin denetimi yapılmıştır. Nüfus tespiti yapılan bölgelerde ebe ve hemşireler ev ziyaretleri yaparak bebek, 1-6 yaş çocuk, gebe, lohusa, 15-49 yaş evli kadınlar ile 65 yaş ve üzeri yaşlıları izlemiştir. Alaaddinbey Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezine bağlı olarak Gümüştepe Mahallesi nde 20 Ekim 2003, Ertuğrul Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi ne bağlı 7
olarak Özlüce Mahallesi nde 10 Kasım 2003 ve Minareliçavuş Mahallesi nde 16 Mart 2004, İhsaniye Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi ne bağlı olarak Karaman Mahallesi nde 12 Mart 2004 ve Fethiye Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi ne bağlı olarak 15 Aralık 2005 tarihinde Ahmet Yesevi Mahallesi nde Halk Sağlığı Merkezleri açılmıştır. 25 Şubat 2005 tarihinde Kültür Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi ve buna bağlı olarak 28 Şubat 2005 tarihinde Çamlıca Mahallesi nde Çamlıca Halk Sağlığı Merkezi açılmıştır. Coğrafi yakınlığı nedeniyle daha önce Alaaddinbey Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi ne bağlı olan Gümüştepe Halk Sağlığı Merkezi, Kültür Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi ne bağlanmıştır. Halk Sağlığı Merkezlerinde her gün bir ebe/ hemşire ve haftanın 3 yarım günü hekim görev yapmıştır. Binasının fizik koşullarının daha iyi olması nedeniyle Ertuğrul Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi 8 Eylül 2004 tarihinde, Özlüce Halk Sağlığı Merkezi ne taşınmıştır. Bu tarihten itibaren Özlüce Halk Sağlığı Merkezi, Özlüce Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi, Ertuğrul Mahallesi ndeki Ertuğrul Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi, Ertuğrul Halk Sağlığı Merkezi adını almıştır. Ertuğrul Halk Sağlığı Merkezi, binasının yıkılması nedeniyle, bölge hizmetleri Özlüce Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi nden yürütülmek üzere 25 Kasım 2004 tarihinde kapatılmıştır. 26 Ocak 2006 tarihinde Cumhuriyet Mahallesi nde Cumhuriyet Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi açılmıştır. 3 Mart 2008 tarihinde Çamlıca Mahallesi nde Çamlıca Sağlık Birimi hizmete açılmış, 13 Mayıs 2008 tarihinden itibaren de poliklinik hizmetleri de verilmeye başlanmıştır. Nilüfer Belediyesi ile Uludağ Üniversitesi arasında 13 Haziran 2008 tarihinde imzalanan Sağlık Hizmeti Sunumuna İlişkin İşbirliği Protokolü ile hizmet vermekte olan ve ileride hizmet vermesi planlanan 12 Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezinin (İhsaniye, Ahmet Yesevi, Alaaddinbey, Cumhuriyet, Çamlıca, Gümüştepe, Fethiye, Karaman, Kültür, Minareliçavuş, Özlüce ve Ürünlü) binalarının kullanım hakkı Üniversiteye devredilmiş ve adları Sağlık Birimi olarak değiştirilmiştir. Bu tarihe kadar Nilüfer Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Bölgesi olarak adlandırılan hizmet alanı, Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi adını almıştır. Bursa da 2009 yılı Ekim ayında aile hekimliği sistemine geçilmesi ve Nilüfer Belediye sinin sağlık hizmeti sunulan bazı binalarını aile hekimliği merkezi yapılmak üzere İl Sağlık Müdürlüğüne devretmesi nedeniyle, Nilüfer Belediyesi ile Uludağ Üniversitesi arasında 02.01.2009 tarihinde yeni bir Sağlık Hizmeti Sunumuna İlişkin İşbirliği Protokolü imzalanmıştır (Ek 4). Bu protokol ile sağlık hizmeti sunulan birim sayısı 3 e 8
indirilmiş, yönetimde ve verilen hizmetin niteliğinde herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Kapatılan birimlere bağlı mahalleler 3 sağlık birimine bağlanmıştır. Ancak personel eksikliği nedeni ile Ahmet Yesevi birimine bağlı Ertuğrul ve Minareli Çavuş; Kültür Sağlık Birimine bağlı Gümüştepe mahalleleri 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren izlemden çıkarılmıştır. Personel eksikliği nedeniyle 20 Aralık 2011 tarihinde Ahmet Yesevi Sağlık Birimi kapatılmış, birime bağlı Ahmet Yesevi, Balat ve Özlüce mahalleleri Kültür Sağlık Birimine bağlanmıştır. Bu mahallelerde yine risk gruplarının izlemlerine devam edilmektedir. Ahmet Yesevi Sağlık Birimi 20 Aralık 2011 tarihine kadar hizmet vermeye devam ettiği için bu yılki raporda veriler yine 3 sağlık birimi üzerinden verilmiştir. Birimlere bağlı mahallelerin dağılımı şöyledir: 1. Fethiye Sağlık Birimi 1.1. Fethiye Mahallesi 1.2. Işıktepe Mahallesi 2. Ahmet Yesevi Sağlık Birimi 2.1 Ahmet Yesevi Mahallesi 2.2 Balat Mahallesi 2.3 Özlüce Mahallesi 3. Kültür Sağlık Birimi 3.1 Üçevler Mahallesi 3.2 Ürünlü mahallesi 3.3 Çamlıca Mahallesi 3.4 Alaaddinbey Mahallesi 3.5 Demirci Mahallesi Hizmet İçeriği Sağlık Birimlerinde, aşağıda başlıkları verilen birinci basamak sağlık hizmetleri sunulmaktadır: 1. Ana-Çocuk Sağlığı Hizmetleri: Gebe kadınlar gebelikleri sırasında en az 6 kez evlerinde izlenerek, sağlıklı bir doğum için gerekli önlemler alınmakta, yeterli bir lohusalık bakımı, 0-6 yaş çocukların düzenli izlenmesi, fizik gelişmelerinin ve yeterli bağışıklamalarının takibi sağlanmaktadır. 2. Aile Planlaması Hizmetleri: 15-49 yaş evli kadınlar 6 aylık dönemlerle evlerinde izlenerek, kendilerine aile planlaması danışmanlığı hizmeti sunulmaktadır. Bu hizmet tüm birimlere başvuran kişilere de sunulmakta, ayrıca birimlerde isteyenlere ücretsiz olarak 9
kondom verilmektedir. 15 Ağustos 2003 tarihinde Fethiye Sağlık Biriminde açılan Aile Planlaması Birimi nde ise bu hizmetlerin yanı sıra, yine ücretsiz olarak, rahim içi araç uygulanmaktadır. 3. Sağlık Eğitimi: Gerek toplu, gerek bireysel olarak önemli sağlık konularında uzman kişiler tarafından halka sağlık eğitimi sunulmaktadır. Ayrıca sağlık personeline yönelik sürekli tıp eğitimi etkinlikleri düzenlenmektedir. 4. Çevre Sağlığı Hizmetleri: Bakteriyolojik ve kimyasal su analizleri ile suda serbest klor ölçümü yapılmaktadır. 5. Poliklinik Hizmetleri (Hasta Bakımı): Birimlerin polikliniklerinde hizmet veren hekimler tarafından sunulmaktadır. Hekimler her başvuran hastayı muayene etmekte, gerek duyduklarını bir üst basamağa yönlendirmektedirler. 6. İlk ve Acil Yardım Hizmetleri: Birimlerde ilk ve acil yardım hizmetleri hekimler tarafından verilmekte ve gerektiğinde hasta nakil araçlarıyla hasta sevki gerçekleştirilmektedir. Ev, okul ve işyerlerinden gelen acil yardım isteği de birim hekimlerince karşılanmaktadır. 7. Laboratuar Hizmetleri: Birimlerde kurulan laboratuarlarda, birinci basamakta hekimlerin tanı koymak için gereksinim duyduğu tetkiklerin tümü yapılmaktadır. 8. Ücretsiz İlaç Dağıtımı Hizmetleri: Birimlerde, çeşitli yollarla sağlanan ve dikkatli bir şekilde tasnif edilen ilaçlar, satın alma gücü olmayanlara, hekimlerin denetiminde, ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. 9. İstatistik İşleri: Birimler, geliştirilen ortak formlarla gereksinim duyulan verileri toplamakta, toplanan veriler aylık ve yıllık olarak raporlanmaktadır. 10. Yaşlıların ve Diğer Risk Gruplarının İzlenmesi: Bölgede farklı bir uygulama ile 65 yaş ve üzerindeki herkes, altı ayda bir ev ziyaretleri ile ebeler tarafından izlenmektedir. Bu izlemlerde kişilerin kan basınçları ölçülmekte, kan şekerlerine bakılmakta ve sağlıkları sorgulanmaktadır. Gerek görülenler hekim ile buluşturularak muayeneleri yapılmaktadır. Kronik hastalığı olanlar, engelliler, özürlüler vb. risk grupları da ev ziyaretleri ile izlenmektedir. Hizmet Modeli Merkezlerin hizmete açılmasının ardından, bölgede ev halkı tespit çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu bir tür nüfus sayımı olarak da adlandırılabilir. Sağlık personeli ev ev dolaşarak, ev halkı tespit formu aracılığı ile, ziyaret edilecek konutlarda yaşayan kişilerin 10
sosyodemografik özelliklerini belirlemiş ve formlar bir elektronik veritabanına kaydedilmiştir. Böylece bölgede hizmet sunulacak nüfusun özellikleri belirlenmiştir. Projede başlangıçta ebe sayısına bağlı olarak yaklaşık yirmi iki bin kişi kapsam altına alınmıştır. Bu çalışmalar,1 Şubat - 5 Nisan 2002 tarihleri arasında Fethiye, Alaaddinbey ve Ertuğrul Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezlerine ait bölgelerde başlamıştır. Gümüştepe Mahallesinde 1 Kasım - 10 Aralık 2003 tarihleri arasında ev halkı tespitleri yapılmış, veriler bilgisayara girilmiştir. Sayılan bu bölgelerde, ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetleri, sağlık eğitimi, yaşlılar ve özel risk gruplarına ait hizmetler ebehemşireler tarafından düzenli aralıklarla ve sürekli olarak evlerde sunulmaya başlanmıştır. İhsaniye mahallesinde işgücünün yetersiz olması nedeniyle ev ziyaretlerinin yapılamayacağı düşünülmüştür. Ancak İhsaniye Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezine bağlı olarak, 12 Mart 2004 de kurulan Karaman Halk Sağlığı Merkezinde, Karaman Mahallesinin ev halkı tespitleri yapılmış, 1 Şubat 2005 tarihinden itibaren ev ziyaretlerine başlanmıştır. Yıl içinde açılan Kültür Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi ne bağlı Kültür Mahallesinde 9 Mart 2005 tarihinde başlayan ev halkı tespit çalışmaları 27 Mayıs 2005 tarihinde tamamlanmış, ev halkı tespitleri Üçevler Mahallesinde Mart 2005 te Çamlıca Halk Sağlığı Merkezinde ise 9 Mart - 27 Mayıs 2005 tarihleri arasında yapılmış ve ev ziyaretlerine başlanmıştır. Cumhuriyet Halk Sağlığı Eğitim ve Araştırma Merkezi ne ait izlem yapılan herhangi bir bölge bulunmamaktadır. Bu merkezde de, tüm merkezlerde verilen poliklinik, hemşirelik, ilk ve acil yardım ile laboratuar hizmetleri verilmektedir. İhsaniye de bu hizmetlere ek olarak radyolojik tetkikler yapılmaktadır. Bölgede ev ziyaretleri sırasında sunulan hizmetlerin tümü ücretsizdir. 13 Haziran 2008 tarihinde imzalanan yeni protokol ile, bölgede verilen hizmetin modeli değiştirilmemiş; ancak yönetim yapısı değişmiştir. Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi, Müdürlük yapısıyla yönetilmeye başlanmıştır. Merkezin müdürü ve müdür yardımcısı Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı ndan iki öğretim üyesidir. Bursa da 2009 yılı Ekim ayında aile hekimliği sisteminin başlaması nedeniyle, İl Sağlık Müdürlüğü ne aile hekimliği merkezi olarak kullanılmak üzere protokolde yer alan sağlık birimlerinden bir kısmının binalarının devredilmesi gündeme gelmiştir. Bunun üzerine 02.01.2009 tarihinde Uludağ Üniversitesi ile Nilüfer Belediyesi arasında imzalanan yeni bir protokolle hizmet verilen birim sayısı 3 e indirilmiştir. 11
20 Aralık 2011 tarihinde de personel eksikliği nedeniyle Ahmet Yesevi Sağlık Birimi kapatılmıştır. Kültür ve Fethiye Sağlık Birimlerinde hizmet verilmeye devam edilmektedir. Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürlüğünün örgüt çizelgesi Şekil 1 de verilmektedir. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ HALK SAĞLIĞI EĞİTİM,ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ Fethiye Sağlık Birimi Ahmet Yesevi Sağlık Birimi Kültür Sağlık Birimi Halk Sağlığı Laboratuarı NİSAM (Nilüfer İşçi Sağlığı Merkezi) Şekil 1. Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Örgüt Çizelgesi 12
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ HALK SAĞLIĞI EĞİTİM, ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ Müdür : Doç. Dr. Emel İrgil Müdür Yardımcısı : Yard. Doç. Dr. Nalan Akış FETHİYE SAĞLIK BİRİMİ KÜLTÜR SAĞLIK BİRİMİ AHMET YESEVİ SAĞLIK BİRİMİ 13
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ HALK SAĞLIĞI EĞİTİM, ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ ve FETHİYE SAĞLIK BİRİMİ Müdür : Doç. Dr. Emel İrgil 1 Müdür Yardımcısı : Yar. Doç. Dr. Nalan Akış 1 Birim Sorumlusu : Uz. Dr. Harika Gerçek 1 Birim Hekimi : Uz. Dr. A. Nurdan Sakın 1 Laborant : Nurcan Süleymanoğlu 2 Hemşire : Ayşe Uçbağlar 1 Hemşire : Sevda Çoban 1 Ebe : Ayşe Mutlu 2 Ebe : Yasemin Turan 2 Ebe : Zehra Çetin Sabuncu 2 Ebe : Özgür Çalışkan Kapulu 2 Ebe : Aysel Yılmazeli 2 Memur : Nefise Sever 1 Memur : Fethiye Kızıl 1* Memur : Sibel Çetinalp 1* Şoför : Murat Güven 1* Şoför : Fikri Öztürk 1 Şoför : Veli Kazan 1 Hizmetli : Ayten Doğan 1 Hizmetli : Tülin Koştur 1 1 : Uludağ Üniversitesi Personeli 2 : Nilüfer Belediyesi Personeli * : Sibel Çetinalp 29.09.2011, Murat Güven 02.11.2011, Fethiye Kızıl 26.12.2011 tarihinden itibaren U.Ü. Tıp Fakültesi Hastanesinde görevlendirilmişlerdir. 14
AHMET YESEVİ SAĞLIK BİRİMİ Birim Sorumlusu : Yard.Doç. Dr. Alpaslan Türkkan 1 Ebe : Nilüfer Başaran 2 Ebe : Kalbiye Türeyen 1 Ebe : Canan Akkoç 2 Memur : Hatice Akkuş 1 Şoför : Beyhan Karaca 2 Hizmetli : Fatma Uslu 1 1 : Uludağ Üniversitesi Personeli 2 : Nilüfer Belediyesi Personeli KÜLTÜR SAĞLIK BİRİMİ Birim Sorumlusu : Dr. Ayşe Betül Yapa 1 Birim Hekimi : Dr. Pelin Şavlı Emiroğlu 1 Laborant : Günnur Aluz 2 Hemşire : Rafiye Pirinçci 2 Ebe : Fatma Dere 1 Ebe : Resmiye Güler 2* Ebe : Şengül Vatansever 2 Ebe : Muhsine Alan 1 Memur : Belma Baba 1 Şoför : Ahmet Güneş 2 Hizmetli : Sevgi Kaya 1 1 : Uludağ Üniversitesi Personeli 2 : Nilüfer Belediyesi Personeli *: 14.09.2011tarihinde emekli olmuştur. HALK SAĞLIĞI LABORATUARI Laboratuar Sorumlusu : Yard. Doç. Dr. Nalan Akış 1 Laborant : Yusuf Erbil 2 1 : Uludağ Üniversitesi Personeli 2 : Nilüfer Belediyesi Personeli NİLÜFER İŞÇİ SAĞLIĞI MERKEZİ (NİSAM) Merkez Sorumlusu : Yard. Doç. Dr. Dr. Alpaslan Türkkan 1 1 : Uludağ Üniversitesi Personeli 15
1. Nilüfer İlçesi Hakkında Genel Bilgiler 1.1. Tarihsel Bilgi Bursa Belediyesi 1987 yılında "Büyükşehir" statüsüne kavuşurken, kent merkezinde Osmangazi, Yıldırım ve Nilüfer olmak üzere üç merkez ilçe kurulmuştur. Kentin batı bölümünde bulunan ve bugün "Bursa'nın yeni yüzü" olarak anılan Nilüfer ilçesi adını içinden geçen Nilüfer Çayı ndan almaktadır. Nilüfer, genç bir ilçe olmasına rağmen, yerleşim yeri olarak tarihi çok eskilere dayanmaktadır. İlçe, eski uygarlıkların izlerini günümüze taşıyan çok sayıda tarihi ve turistik değere sahiptir. Bunlar arasında geçmişi çok eskilere dayanan Misi Köyü (Gümüştepe), Gölyazı ile Kite uygarlığının izlerini taşıyan Ürünlü ve eski Rum köyleri sayılabilir. Yüzyıllardır şarapçılığı ile ünlenen Misi, Hıristiyanlığın önemli merkezlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Tarihi kaynaklara göre M.S. 183 yılında Batı Roma'dan kaçan bir grup keşiş bu bölgeye sığınmış ve burada güçlü bir misyonerlik örgütü kurmuştur 1. Yine aynı tarihi kaynaklarda Misi'de o dönemde bir konsül toplantısının yapıldığı, kalıntılarına halen daha rastlanan Misipoli Manastırı'nda İncil üzerine tartışmalar yapıldığı belirtilmektedir. Dahası İncil'în ilk nüshalarının burada çoğaltıldığına ve Misi'deki bu manastırda İncil'in bir nüshasının gömülü olduğuna inanılmaktadır 1. Kilise kalıntılarının da bulunduğu Misi, 1985 yılında SİT alanı ilan edilmiştir. Nilüfer ilçe sınırları içinde bulunan Gölyazı ise Roma döneminin izlerini taşımaktadır. 14. yüzyılın başında Selçuklu ve Osmanlı akınlarından korkup İznik ve Bursa'dan kaçan Hıristiyan mültecilerin sığınma yeri olan bu bölgede; Aya Konstantin Kilisesi, Apollon Tapınağı'nın kalıntıları, antik tiyatro, antik Lapedium kentinin kalesinin kısmen ayakta kalan surları gibi pek çok tarihi değer mevcuttur 1. Halen Kite uygarlığının izlerini taşıyan Ürünlü ise, 2. derece arkeolojik SİT alanı olarak koruma altına alınmış durumdadır. Bunun dışında; 15. yüzyılda Hıristiyanların yaşadığı ve halen kilise kalıntılarının bulunduğu Tahtalı, Fadıllı ve yine Kite uygarlığının izlerini taşıyan, antik kent kalıntılarının bulunduğu ve bugün daha çok Bulgaristan göçmenlerinin yaşadığı Akçalar görülmeye değer tarihi güzelliklere sahip bölgelerden birkaçıdır. Nilüfer, 18.06.1987 tarih ve 3391 sayılı kanunla Bursa Büyükşehir ilçesi olarak kurulmuş, 6.6.1988 tarihinde ise ilçeye bağlı 5 kasaba, 14 merkez mahallesi, 26 köyüyle resmen ilçe hüviyeti yürürlüğe girmiştir. Nilüfer'in mahalle sayısı 1994'te 14'e, 1996'da 15'e, 1998'de 16'ya, 2003'te 24'e, 2008'de 25'e ve 2009'da 42'ye yükselmiştir. 1 Nilüfer Belediyesi WEB Sitesi http://www.nilufer.bel.tr/icerik.php?s=i&id=6 16
Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile (5747 sayılı, 06.03.2008 tarihli kanun) 2009 yerel seçimleri ile birlikte Çalı, Kayapa, Görükle, Hasanağa, Akçalar, Gölyazı Belediyelerinin kapatılarak Nilüfer Belediyesi`ne devredilmiştir. 1.2. Coğrafi Durum ve İklim Nilüfer ilçesi, doğuda Osmangazi ilçesi, kuzeyde Mudanya, güneyde Orhaneli ve Mustafakemalpaşa, batıda ise Karacabey ilçeleri ile çevrilidir. İlçenin yüzölçümü 50.756 hektardır 1. Nilüfer Belediyesi sınırları içinde Ahmet Yesevi, Akçalar-Kurtuluş, Akçalar-Zafer, Alaaddinbey, Altınşehir, Ataevler, Balat, Barış, Beşevler, Cumhuriyet, Çalı, Çamlıca, Demirci, Ertuğrul, Esentepe, Fethiye, Gölyazı-Bayır, Gölyazı-Merkez, Görükle-Büyükbalıklı, Görükle-Dumlupınar, Görükle-Gökçeköy, Görükle-İrfaniye, Görükle-Kurtuluş, Görükle- Sakarya, Görükle-Zafer, Gümüştepe, Hasanağa, Hasanağa-Kızılcıklı, Işıktepe, İhsaniye, Karaman, Kayapa-Çamlık, Kayapa-İstiklal, Kayapa-Zafer, Konak, Kültür, Minareliçavuş, Odunluk, Özlüce, Üçevler, Ürünlü, Yüzüncüyıl mahalleleri bulunmaktadır. Yeryüzü şekilleri itibarıyla genellikle ova ve düzlüklerle kaplıdır. İlçenin güneyinde Uludağ ın eteklerinden oluşan meyilli ve yüksek alanlar mevcuttur. İlçe sınırını oluşturan Nilüfer çayı en önemli akarsuyudur. İlçenin batısında Uluabat gölü bulunmaktadır. Bursa nın iklimi, genelde Akdeniz ikliminden Karadeniz iklimine geçiş özelliklerini yansıtmaktadır. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve bol yağışlıdır. Yağışlar kış ve ilkbaharda yoğunlaşır. Yıllık ortalama yağış 700 mm dir 2. Yıllık ortalama sıcaklık 14.5 0 C, yıllık ortalama oransal nem ise % 75 dir 2. 1.3. Nüfus 2011 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçlarına göre ilçenin nüfusu 316.753 kişidir. Bu nüfusun 13.611 i kırsal alanda, 303.142 si ise kentsel alanda yaşamaktadır. Nüfusun % 49,7 si erkek, % 50,3 ü kadındır 3. 1 http://www.nilufer.bel.tr/icerik.php?s=i&id=4 2 Karaca M, Kındap T, Ünal A, 1/100000 Çevre Düzeni Planı, İklim Grubu Raporu, Bursa, 2011 3 TÜİK, 2011 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 17
1.4. Eğitim İlçe merkezinde (6 ve daha yukarı yaşta) okuma yazma oranı % 97,9 dur. İlçe merkezinde sekiz yıldan daha fazla eğitim görenlerin oranı % 53,3 ve yüksek öğrenim mezunu olanların oranı ise % 20,5 dir 1. Nilüfer ilçesinde (köy ve beldelerle birlikte) 11 i özel 62 ilköğretim okulu, 13 ü özel 27 lise, 9 u özel 15 özel eğitim kurumu, 14 ü özel 18 anaokulu bulunmaktadır 2. Bölgede okula giden erkek / kız oranı 1.2 dir 1. 1.5. Ekonomik Durum İlçede erkek nüfusun işgücüne katılma oranı % 69, kadın nüfusun işgücüne katılma oranı ise % 27 dir. İstihdamdaki erkek nüfusun % 49 u hizmet sektöründe çalışmaktadır. İlçe merkezinde işsizlik oranı % 10,6 dır 3. Nilüfer ilçesi Organize Sanayi Sitesi ve Küçük Sanayi sitesi gibi büyük iş merkezlerini içerisinde barındırmaktadır. Sanayinin yanı sıra tarım da ekonomide önemli yer tutmaktadır. Domates, pancar, biber, buğday yetiştirilmektedir. Bursa nın şeftali üretiminin çoğunu Nilüfer ilçesi sağlamaktadır. 2. Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Bölgesi 2011 Yılı Verileri Bölgede Uludağ Üniversitesi ile Nilüfer Belediyesi arasında imzalanan protokol uyarınca kurulan 3 birimde sağlık hizmeti sunulmaktadır. İlçe sınırlarında Sağlık Bakanlığı na ait 21 aile sağlığı merkezi, 1 toplum sağlığı merkezi bulunmaktadır 4. Bu raporda sunulan veriler yalnızca Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezine ait verileri kapsamaktadır. 2.1. Genel bilgiler 2.1.1. Coğrafi durum Bölge 3 birimden oluşmaktadır. Bölgenin haritası Şekil 2 de verilmektedir. Kültür Sağlık Biriminin Ahmet Yesevi Sağlık Birimine uzaklığı 10200 m., Fethiye Sağlık Birimine uzaklığı ise 5625 m. dir. Ahmet Yesevi Sağlık Birimi ile Fethiye Sağlık Birimi arasındaki uzaklık ise 6030 m.dir. 1 TÜİK 2008, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2 http://nilufer16.meb.gov.tr/istatistik.asp (Erişim tarihi:06.01.2012) 3 DİE, 2000 Genel Nüfus Sayımı, 16-BURSA 4 http://www.bsm.gov.tr/kur_kur.asp?kurum=s_ocak (Erişim tarihi: 06.01.2012) 18
2.1.2. Nüfus Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezine bağlı bölgenin nüfusu 23091 ve konut sayısı 6118 dir. Konut başına ortalama 3,8 kişi düşmektedir. Bölgenin nüfus piramidi Şekil 3 te, nüfusun yaş grupları ve cinsiyete göre dağılımı Tablo 1 de ve yerleşim yerlerinin nüfusları Tablo 2 de verilmiştir. 2.1.3. Eğitim Bölgede 15 yaş ve üstü nüfusta okur yazar olmayanların oranı % 5,4 dür. Nüfusun öğrenim durumu Tablo 3 te sunulmuştur. 19
Şekil 2. Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Bölgesi 20
Tablo 1. Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Nüfusun Yaş Grupları ve Cinsiyete Göre Dağılımı (2011) Yaş grubu Cinsiyet Toplam Erkek Kadın Sayı % Sayı % Sayı % 0 92 0,4 78 0,3 170 0,7 1-4 680 2,9 670 2,9 1350 5,8 5-9 832 3,6 840 3,6 1672 7,2 10-14 905 3,9 890 3,9 1795 7,8 15-19 892 3,9 899 3,9 1791 7,8 20-24 986 4,3 977 4,2 1963 8,5 25-29 1061 4,6 1098 4,8 2159 9,4 30-34 1068 4,6 1034 4,5 2102 9,1 35-39 923 4,0 942 4,1 1865 8,1 40-44 847 3,7 785 3,4 1632 7,1 45-49 840 3,6 863 3,7 1703 7,3 50-54 702 3,0 688 3,0 1390 6,0 55-59 614 2,7 566 2,5 1180 5,2 60-64 424 1,8 429 1,9 853 3,7 65-69 270 1,2 281 1,2 551 2,4 70-74 172 0,7 205 0,9 377 1,6 75-79 138 0,6 163 0,7 301 1,3 80+ 87 0,4 150 0,6 237 1,0 TOPLAM 11533 49,9 11558 50,1 23091 100,0 21
80+ 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 6 5 4 3 2 1 % 1 2 3 4 5 6 E R K E K K A D I N Şekil 3. Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Bölgesi Nüfus Piramidi 22
Tablo 2. Bölge Yerleşim Yerlerinin Nüfusları 1 ( 2011 ) Fethiye HSEAM Yerleşim Yeri Erkek Kadın Toplam Sayı % Sayı % Sayı % Fethiye Mahallesi 4231 49,9 4253 50,1 8484 100,0 Işıktepe Mahallesi 984 50,1 981 49,9 1965 100,0 Toplam 5215 49,9 5234 50,1 10449 100,0 Kültür HSEAM Üçevler Mahallesi 1884 50,4 1856 49,6 3740 100,0 Alaaddinbey Mahallesi 278 47,6 305 52,4 583 100,0 Demirci Mahallesi 710 49,2 733 50,8 1443 100,0 Ürünlü Mahallesi 494 48,9 516 51,1 1010 100,0 Çamlıca Mahallesi 892 50,5 875 49,5 1767 100,0 Toplam 4258 49,8 4285 50,2 8543 100,0 Ahmet Yesevi HSEAM Ahmet Yesevi Mahallesi 912 49,6 928 50,4 1840 100,0 Balat Mahallesi 622 51,2 593 48,8 1215 100,0 Özlüce Mahallesi 526 50,5 518 49,5 1044 100,0 Toplam 2060 50,3 2039 49,7 4099 100,0 GENEL TOPLAM 11533 49,9 11558 50,1 23091 100,0 1 : Bu tabloda belirtilen mahalle nüfusları, Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi kayıtları içerisinde yer alan kişi sayısını göstermektedir. Mahallede oturduğu halde, bölge kayıtlarında yer almayanlar olduğu için demografik olarak mahalle nüfusları daha farklı olabilir. 23
Tablo 3. Bölgede 15 Yaş ve Üstü Nüfusun Öğrenim Durumu 1 Erkek Kadın Toplam Öğrenim Durumu Sayı % Sayı % Sayı % Okur Yazar Değil 125 1,4 855 9,4 980 5,4 Okur Yazar 194 2,2 428 4,7 622 3,4 İlkokul Mezunu 3232 35,8 3696 40,7 6928 38,3 Orta Okul Mezunu 1093 12,1 876 9,7 1969 10,9 İlköğretim Okulu Mezunu 969 10,7 930 10,2 1899 10,5 Lise Mezunu 1474 16,3 1173 12,9 2647 14,6 Meslek Lisesi Mezunu 1281 14,2 698 7,8 1979 10,9 Yüksek Okul Mezunu 288 3,2 181 1,9 469 2,6 Üniversite Mezunu 367 4,1 244 2,7 611 3,4 Toplam 9023 100,0 9081 100,0 18104 100,0 1 : En son bitirilen okul durumuna göre 24
2.1.4. Konutlar ve Özellikleri Bölgede konut başına ortalama 3,8 kişi düşmektedir. Bölgedeki konutun genel özellikleri aşağıda gösterilmiştir. Konutun Özelliği Sayı % a) İçilen Suyun Çeşidi Şebeke Suyu 4620 75,5 Damacana 1431 23,4 Çeşme 8 0,1 Kuyu 59 1,0 Kaynak b) Kullanılan Hela Tipi Kanalizasyon 6050 98,9 Tek Çukur 62 1,0 Fosseptik 6 0,1 c) Isınma Aracı Doğal gaz 4662 76,2 Kömür 706 11,5 Odun 741 12,2 Elektrik 9 0,1 Toplam 6118 100,0 25
2.2. Sağlık Hizmetleri 2.2.1. Sağlık hizmetleri sunumu ve sağlık insan gücü Bölgede 1 Mayıs 2002 tarihinden itibaren ebe/hemşireler tarafından ev ziyaretleri ile üreme sağlığı ve risk gruplarının izlenmesi hizmetleri verilmeye başlanmıştır. 2011 yılı sonu itibariyle, müdür ve yardımcısıyla birlikte, bölgede toplam 35 kişi çalışmaktadır. Çalışanların mesleklerine ve çalıştıkları merkezlere göre dağılımı Tablo 4 te verilmektedir. Tablo 4. Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezi Personel Durumu Sağlık Birimleri Meslek Ahmet Fethiye Yesevi Kültür HSL NİSAM Toplam Öğretim Üyesi - 1-1 1* 2* Uzman 2 - - - - 2 Hekim Pratisyen (Belediye) - - - - - - Araş. Gör. - - 2 - - 2 Toplam 2 1 2 1 1 6 Ebe/ Hemşire 7 3 4 - - 14 Laborant 1-1 1-3 Memur 1 1 1 - - 3 Şoför 2 1 1 - - 4 Hizmetli 2 1 1 - - 4 Toplam 15 7 10 2 1 34 *: Aynı öğretim üyesi hem Ahmet Yesevi Sağlık Birimi hem de NİSAM da çalışmaktadır. 26
Bölgede ebe/hemşirelerin ev ziyaretlerinde, çevre sağlığı hizmetleri ve öğrenci hizmetlerinde kullanılan, Uludağ Üniversitesi ne ait bir otobüs ve bir minibüs ile Nilüfer Belediyesi ne ait iki minibüs bulunmaktadır. 2.2.2. Sağlıkla İlgili Sosyal Güvence Bölge nüfusunun %15,7 sinin sağlıkla ilgili her hangi bir güvencesi yoktur. Ayrıntılar Tablo 5 te verilmektedir. Tablo 5. Bölgede Yaşayanların Sağlıkla İlgili Sosyal Güvence Durumu Sosyal Güvence Sayı % SGK 18865 81,8 Yeşil Kart 563 2,4 Özel Sigorta 30 0,1 Yok 3633 15,7 Toplam 23091 100,0 2.2.3. Ölümler Bölgede gerçekleşen ölümler ebeler tarafından ev gezileri sırasında edinilen bilgiler, Nilüfer Belediyesi Mezarlıklar Memurluğu ndan verilen defin ruhsatları ve mahalle muhtarlarından her ay alınan verilere göre saptanmaktadır. Bölgede 2011 yılında bebek ölümü olmamıştır. Toplam 69 kişi yaşamını yitirmiştir. Saptanan ölümlerin yaş ve cinsiyet dağılımı Tablo 6 da gösterilmiştir. 27
Tablo 6. Ölümlerin Yaşa ve Cinsiyete Göre Dağılımı Yaş Grupları Ölümler Erkek Kadın Toplam Sayı % Sayı % Sayı % 0 - - - - - - 1-4 - - - - - - 5-14 - - - - - - 15-24 - - - - - - 25-44 3 8,8 2 5,7 5 7,2 45-64 7 20,6 2 5,7 9 13,0 65 + 24 70,6 31 86,6 55 79,8 Toplam 34 100,0 35 100,0 69 100,0 Ölümlerin büyük kısmı (% 79,8) 65 yaş ve üzerinde olmuştur. Yaşa özel ölüm hızları Tablo 7 de, ölümlerin nedenleri ise Tablo 8 de gösterilmiştir. Tablo 7. Bölgede Yaşa Özel Ölüm Hızları Yaş Grupları Nüfus Ölen Sayısı Ölüm Hızı ( Binde ) 0 170 - - 1 4 1350 - - 5 14 3467 - - 15 24 3754 - - 25 44 7758 5 0,6 45 64 5126 9 1,8 65 + 1466 55 3,8 TOPLAM 23091 69 3,0 28
Tablo 8. Bölgede Ölümlerin Nedenleri 1 Ölüm Nedeni ICD-10 Kodu Sayı % Myokard enfarktüsü I21 12 17,5 Kardiyopulmoner arrest I46 9 13,1 Serebrovasküler hastalık G46 6 8,8 Kaşeksi R64 6 8,8 Kalp yetmezliği I50 3 4,3 Pulmoner emboli I26 3 4,3 Akciğer CA C34 2 3,0 KOAH J44 2 3,0 Bilinmiyor - 2 3,0 Prostat Ca C61 2 3,0 Olası serebral iskemi G45 2 3,0 Solunum yetmezliği/arresti J-96 2 3,0 Akut MI I40 1 1,4 Hipertansiyon I10 1 1,4 Kolon Ca C18 1 1,4 Kardiak arrest I37 1 1,4 Sepsis A41.9 1 1,4 Beyin malign neoplazisi C71 1 1,4 Adli vaka - 1 1,4 Hodgkin lenfoma C82 1 1,4 Kurşun yaralanması - 1 1,4 Mide CA C16 1 1,4 DM koma? E11.0 1 1,4 Bronkopnömoni J18.0 1 1,4 Pankreas Ca C25 1 1,4 Beyin kanaması I61 1 1,4 Diğer kazalar - 1 1,4 Pnömoni J13 1 1,4 Renal cell karsinom C-64 1 1,4 Akciğer ödemi I50.1 1 1,4 Toplam 69 100,0 1 : Ölüm nedenleri, ölüm istatistik formunda yazıldığı biçimiyle sınıflandırılmıştır. Bölgede 2011 yılında bebek ölümü saptanmamıştır. 2.2.4. Doğumlar 2011 yılında bölgede 158 doğumda ( 2 ikiz doğum) 156 bebek dünyaya gelmiştir. Bölgede 4 ölü doğum bildirilmiştir. Bir doğum dışında, diğer tüm doğumlar hastanede gerçekleşmiştir. Tablo 9 da doğumların kim tarafından ve nerede yaptırıldığı gösterilmiştir. 29
Tablo 9. Doğumlar 1 ve Doğum Yaptıranlar Doğum Yapılan Yer Sayı % Hastane 157 99,4 Ev 1 0,6 Ebe yardımıyla 1 - Sağlık personeli yardımı olmaksızın - - Toplam 158 100,0 1: 2 ikiz doğum. 2.2.5. Ana - Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Hizmetleri 2.2.5.1. 15-49 Yaş Evli Kadın İzlemleri Bölgede yaşayan 15-49 yaş kadın sayısı 6598, 2011 yılında izlenen 15-49 yaş evli kadın sayısı ise 3255 dir. 2011 yılı içinde yapılan izlem sayısı 4520, 15-49 yaş evli kadın başına düşen ortalama izlem sayısı 1,4 dür. 15-49 yaş evli kadınlara ilişkin veriler Tablo 10 da görülmektedir. Tablo 10. 15-49 Yaş Evli Kadın Durumu 2010 dan devreden kadın sayısı 3429 Başka bölgeden gelen kadın sayısı 61 Bu yıl saptanan kadın sayısı 3 Bu yıl 15-49 yaş evli kadın olan 4 Bu yıl ölen kadın sayısı 1 Bölgeden ayrılan kadın sayısı 141 15-49 yaş evli kadın olmaktan çıkanların sayısı 96 Hizmeti kabul etmeyen kadın sayısı 4 2011 yılı sonu 15-49 yaş evli kadın mevcudu 3255 15-49 yaş evli kadın izlem sayısı 4520 15-49 yaş evli kadın ortalama izlem sayısı 1,4 30
2.2.5.2. Aile Planlaması Hizmetleri Aile planlaması hizmetleri Fethiye Sağlık Birimi nde kurulan Aile Planlaması Birimi tarafından verilmektedir. Birimde aile planlaması danışmanlığı yapılmakta, ücretsiz rahim içi araç (RIA) uygulanmakta ve kondom verilmektedir. Bölgede 2011 yılında 7284 adet kondom dağıtılmıştır. Aile planlaması biriminde verilen kondomlar bağış olarak sağlanmakta veya satın alınmaktadır. Aile Planlaması birimi tarafından 2011 yılında verilen hizmetler Tablo 11 de sunulmaktadır. Tablo 11. Aile Planlaması Hizmetleri Kondom durumu Sayı Bu yıl içinde yeni başlayan kişi(a) 1+2 41 Bölge içi 1 40 Erkek - Kadın 40 Bölge dışı 2 1 Erkek - Kadın 1 Geçen yıldan devam eden(b) 1+2 566 Bölge içi 1 515 Erkek 9 Kadın 506 Bölge dışı 2 51 Erkek 35 Kadın 16 Yıl sonu toplam kişi sayısı (a+b) 607 Yıl sonu verilen toplam kondom sayısı 7284 RIA durumu RIA taktırmak için başvuran kişi sayısı(a) 35 RIA uygulaması 16 RIA uygulanamayan 3 RIA uygulanmasında sevk 1 16 RIA kontrolü için başvuran kişi sayısı(b) 41 RIA kontrolünde sevk 2 - RIA çıkartmak için başvuran kişi sayısı (c) 24 RIA çıkartmada sevk 3 3 Fresh preperat (d) - Fresh preperatda sevk 4 - Toplam sevk(sevk 1+ sevk 2+ sevk 3+ sevk4) 18 Toplam sunulan hizmet(a+b+c+d) 100 Yıl sonu toplam başvuru 97 31
Danışmanlık durumu Genel danışmanlık (a) 1 Kondom+ genel danışmanlık (b) - Yönteme özel danışmanlık (c) - Kondom+ yönteme özel danışmanlık (d) 25 Toplam (a+b+c+d) 26 Enjeksiyon durumu Enjeksiyon 32 Aile planlaması hizmetleri Başvuran toplam kişi sayısı 737 Verilen toplam hizmet sayısı 765 15-49 yaş kadınların %86,2 sinin aile planlaması yöntemi kullandığı; ancak, % 56,7 sinin çağdaş aile planlaması yöntemlerini tercih ettiği saptanmıştır. Kadınların % 12,0 ının yöntem kullanmasına gerek olmadığı belirlenmiştir. 15-49 yaş kadınların aile planlaması yöntemi kullanma durumları ile kullandıkları yöntemler Tablo 12 de verilmektedir. 32
Tablo 12. Bölgede 15-49 Yaş Evli Kadınların Aile Planlaması Yöntemi Kullanma Durumları ve Kullandıkları Yöntemler Yöntem Kullanma Durumu Sayı % 1 % Yöntem kullananlar 2807 86,2 86,2 Çağdaş yöntemler 1845 56,7 65,7 2 RIA 620 19,0 33,6 3 Kondom 842 25,9 45,6 3 Tüp ligasyon 236 7,2 12,8 3 Hap 115 3,5 6,2 3 Spermisid - - - Enjeksiyon 29 0,9 1,6 3 Norplant 1 0,1 0,1 3 Vazektomi 2 0,1 0,1 3 Geleneksel yöntemler 962 29,5 34,3 2 Geri çekme 960 29,3 99,8 4 Vajinal duş 2 0,1 0,1 4 Takvim 2 0,1 0,1 4 Yöntem kullanmayanlar 58 1,8 1,8 Emzikli 46 1,4 79,3 5 Kendi istemeyenler 9 0,2 15,5 5 Eşi yöntem istemeyenler 2 0,1 3,4 5 Nedeni belli değil 1 0,1 1,8 5 Yöntem kullanmasına gerek olmayanlar 390 12,0 12,0 Gebe 42 1,3 10,8 6 Çocuk isteyenler 137 4,2 35,1 6 Menapoz 82 2,5 21,0 6 İnfertil 69 2,1 17,7 6 Histerektomi 42 1,3 10,8 6 Lohusa 14 0,4 3,6 6 Eşi uzakta 1 0,1 0,2 6 Eşi infertil 3 0,1 0,8 6 Toplam 3255 100,0 100,0 1: Toplam kadın sayısına (3255 kadın) göre % alınmıştır. 2: Yöntem kullananlar içindeki oranıdır. 3: Çağdaş yöntem kullananlar içindeki oranıdır. 4: Geleneksel yöntem kullanan içindeki oranıdır. 5: Yöntem kullanmayanlar içindeki oranıdır. 6: Yöntem kullanmasına gerek olmayanlar içindeki oranıdır. 33
2.2.5.3. Gebe İzlemleri Bölgede yıl sonunda mevcut gebe sayısı 42 ve doğum başına ortalama izlem sayısı 5,8 dir. Bölgedeki gebelere ilişkin veriler Tablo 13 de verilmiştir. Tablo 13. Bölgede 2011 Yılı Gebe Durumu 2010 dan devreden gebe sayısı 97 2011 yılında saptanan gebe sayısı 100 Başka bölgeden gelen gebe sayısı 21 Düşük yapan gebe sayısı 8 Ölen gebe sayısı - Doğuran gebe sayısı 158 Bölgeden ayrılan gebe sayısı 8 İzlemi kabul etmeyen gebe sayısı 2 2011 yılı sonu mevcut gebe sayısı 42 2011 yılı ölü doğum sayısı 4 Gebe izlem sayısı 821 Lohusa izlem sayısı 413 Gebe izlem sayısı (Doğum yapan 158 gebe) 917 Doğum başına ortalama izlem sayısı 5,8 2.2.5.4. Bebek İzlemleri 2011 yılı sonunda bölgedeki bebek sayısı 168 dir ve ortalama bebek izlem sayısı 9,2 olarak gerçekleşmiştir. Bölgedeki bebek izlemleri Tablo 14 de verilmiştir. 2.2.5.5. Çocuk İzlemleri 2011 yılı sonunda çocuk mevcudu 1556 dır ve ortalama çocuk izlem sayısı 1,1 olarak gerçekleşmiştir. Bölgedeki çocuk izlemleri Tablo 15 de verilmiştir. 34
Tablo 14. Bölgede 2011 Yılı Bebek Durumu 2010 dan devreden bebek sayısı 244 Başka bölgeden gelen bebek sayısı 15 Bu yıl saptanan bebek sayısı 14 Bu yıl canlı doğan bebek sayısı 1 156 Bu yıl ölü doğan bebek sayısı 4 Bu yıl ölen bebek sayısı - Bölgeden ayrılan bebek sayısı 16 Bebeklik çağından çıkanların sayısı 244 Ailesi izlem kabul etmeyen bebek sayısı 1 2011 yılı sonu bebek mevcudu 168 Bebek izlem sayısı 1542 Ortalama bebek izlem sayısı 9,2 1 :2 ikiz doğum 35
Tablo 15. Bölgede 2011 Yılı Çocuk Durumu 2010 dan devreden çocuk sayısı 1610 Başka bölgeden gelen çocuk sayısı 15 Bu yıl saptanan çocuk sayısı - Bu yıl çocukluğa geçen 244 Bu yıl ölen çocuk sayısı - Bölgeden ayrılan çocuk sayısı 74 Çocukluk çağından çıkanların sayısı 238 Ailesi izlem kabul etmeyen çocuk sayısı 1 2011 yılı sonu çocuk mevcudu 1556 Çocuk izlem sayısı 1778 Ortalama çocuk izlem sayısı 1,1 2.2.6. Yaşlı Nüfusun İzlenmesi Bölgede 65 yaş ve üstü yaşlılar ebe/hemşireler tarafından izlenmektedir. Yılda iki kez yapılan bu izlemlerde yaşlıların kan şekerleri ve kan basınçları ölçülmektedir. Kan basıncı ölçümlerinde sistolik kan basıncı 140 ve/ veya diastolik kan basıncı 90 mmhg nın üzerinde, açlık kan şekeri ölçümlerinde kan şekeri 120 mg/dl nin üzerinde ise yüksek kabul edilmektedir. Ölçüm sonuçları yüksek olanlar bölgede çalışan hekimler tarafından muayene edilmekte, tedavileri düzenlenmekte, gerek görülmesi durumunda da bir üst basamağa yönlendirilmektedir. Yaşlı nüfusun izlenmesine ilişkin veriler Tablo 16 da verilmiştir. 36
Tablo 16. Bölgede 2011 Yılı Yaşlı Durumu 65 YAŞ VE ÜZERİ YAŞLI DURUMU TOPLAM 2010 dan devreden 1194 2011 yılı içinde 65 yaş olan 62 2011 yılında saptanan - Başka bölgelerden gelen 13 2011 yılı içinde ölen 1 49 Bölgeden ayrılan 40 Hizmeti kabul etmeyen 14 Yıl sonu 65 yaş üstü yaşlı sayısı 1166 2011 yılında ilk kez izlenen yaşlı sayısı 75 65 yaş ve üstü toplam izlem sayısı 1616 65 yaş ve üstü ortalama izlem sayısı 1,4 KAN BASINCI ÖLÇÜMÜ 2 Normal 756 Hipertansiyon hastası değil 299 Hipertansiyon hastası 457 İlaç kullanmıyor 55 İlaç kullanıyor( regüle HT) 278 Yüksek 175 Farkında değil (ilk kez yüksek çıkan) 19 Hipertansiyon hastası 156 İlaç kullanmıyor ( tedavi yok) 19 İlaç kullanıyor (yetersiz tedavi) 137 Toplam Hipertansiyon hastası 635 KAN ŞEKERİ ÖLÇÜM SONUCU 3 Normal 693 DM hastası değil 598 DM hastası 95 İlaç kullanmıyor 6 İlaç kullanıyor (regüle DM) 89 Yüksek 111 37
Farkında değil ( ilk kez yüksek çıkan) 13 DM hastası 98 İlaç kullanmıyor( tedavi yok) 15 İlaç kullanıyor ( yetersiz tedavi) 83 Toplam DM hastası 215 DM+ HT hastası 151 1 : Ölen 6 yaşlıdan 5 i izlem kabul etmediği için, 1 yaşlı da 65 yaşını doldurmadığı için izlenmeyen yaşlılardır. Bu nedenle bu tabloda gösterilmemişlerdir. 2 : Fethiye 1 den 73, Fethiye 3 den 75, Fethiye 5 den 1, Işıktepe den 85 kişi (toplam 234 kişi) bölge ebeleri doğum izninde ve ücretsiz izinde olduklarından bu yıl içinde izlenememiştir. 3 : Şeker stribi olmadığı için 127 kişinin kan şekeri ölçülememiştir. 2.2.7. Hastalıklar Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezinde 2011 yılı içinde toplam 6132 kişi muayene edilmiştir. Bunların 62 si (%1,0) ileri tetkik, tanı ve tedavi amacıyla bir sağlık kuruluşuna sevk edilmiştir. Muayene edilen hasta sayısı 2010 yılı içinde 11.363 dür ve 2011 yılında 2010 yılına göre muayene edilen hasta sayısında %46,0 oranında azalma olmuştur. Bu azalmada ilimizde aile hekimliğe sistemine geçilmiş olmasının ve personel eksikliği nedeniyle Kültür Sağlık Biriminde Ağustos, Eylül, Ekim aylarında hiç poliklinik hizmeti verilememesinin etkisi olmuştur. 2011 yılı içerisinde aylara göre muayene edilen kişi ve sevk sayısı Tablo 17 de gösterilmiştir. Bölgede 2011 yılı içinde 1 bildirimi zorunlu hastalık (A22.0 deri şarbonu (olası vaka) görülmüştür. 38
Tablo 17. Uludağ Üniversitesi Halk Sağlığı Eğitim, Araştırma ve Uygulama Merkezinde Muayene Edilenlerin Aylara Göre Dağılımı Aylar Muayene Sayısı Sevk Sayısı % Ocak 917 4 0,4 Şubat 755 13 1,7 Mart 769 14 1,8 Nisan 450 1 0,2 Mayıs 679 8 1,2 Haziran 383 5 1,3 Temmuz 240 1 0,4 Ağustos 353 6 1,7 Eylül 287 4 1,4 Ekim 366 4 1,1 Kasım 446 1 0,2 Aralık 487 1 0,2 Toplam 6132 62 1,0 Birimlere hasta olarak başvuran 0-4 yaş grubunda en çok görülen 5 hastalık Tablo 18 de 5 yaş ve üzerinde en çok görülen 10 hastalık ise Tablo 19 da gösterilmiştir. Tablo 18. 0-4 Yaş Grubunda En Çok Görülen Beş Hastalık Sıra No ICD-10 Kodu Hastalık Olgu Sayısı 1 J06 Üst solunum yolu enfeksiyonu 83 2 J02 Tonsillit 24 3 D50 Anemi 16 4 L30,9 Dermatit 9 5 G40,9 Epilepsi 7 39
Tablo 19. 5 Yaş ve Üstü Nüfusta En Çok Görülen On Hastalık Sıra No ICD-10 Kodu Hastalık Olgu Sayısı 1 I10 Hipertansiyon 1077 2 E10 Diyabetes mellitus 421 3 J06 Üst solunum yolu enfeksiyonu 847 4 M79 Myalji 626 5 F33 Depresyon 412 6 K27 Peptik ülser 218 7 D50 Anemi 157 8 I25 Koroner arter hastalığı 141 9 J02 Tonsillit 125 10 F41 Anksiyete bozukluğu 113 2.2.8. Laboratuar Hizmetleri Bölgedeki tıbbi laboratuar hizmetleri sağlık birimleri bünyesindeki laboratuarlarda yürütülmektedir. Bölgede toplam olarak yapılan laboratuar tetkik sayısı 2822 dir. Bu sayı 2010 yılında 6266 olarak gerçekleşmiş ve yapılan tetkik sayısında, 2011 yılında, 2010 yılına göre %55,0 oranında azalma olmuştur. Geçen yıla göre hasta sayısında azalma olması laboratuar sayısında da azalmaya yol açmıştır. Birimlere başvuran hasta başına yapılan laboratuar tetkik sayısı 0,4 dür. Bölgede 2011 yılı içerisinde yapılan laboratuar incelemelerinin dökümü Tablo 20 de gösterilmiştir. 40
Tablo 20. Bölgede Laboratuar Hizmetleri 1 Tetkik Sağlık Birimi Fethiye Kültür Ahmet Yesevi Toplam Hemogram 639 (24) - - 639 (24) Sedimentasyon - - - - ASO - - - - CRP - - - - RF - - - - Kanama zamanı 4 - - 4 Pıhtılaşma zamanı 4 - - 4 Açlık kan şekeri 43 (10) - (44) 43(54) Üre 55 - - 55 Kreatinin 49 - - 49 Ürik asit 9 - - 9 Total kolesterol 165 - - 165 HDL kolesterol 165 - - 165 LDL Kolesterol 165 - - 165 Trigliserit 165 - - 165 Total protein 14 - - 14 Albumin 22 - - 22 Globulin 13 - - 13 Total bilurubin 14 - - 14 Direkt bilurubin 14 - - 14 İndirekt bilurubin 14 - - 14 Demir (Fe) - - - - Demir bağlama kapasitesi - - - - S.G.O.T 94 - - 94 S.G.P.T 94 - - 94 Tam idrar 209 (35) 20(4) - 229(39) Hepatit B yüzey ag 8 - - 8 Anti Hb s 8 - - 8 Kan grubu (199) (13) (9) (221) Gebelik testi (158) (23) (38) (219) Lökosit 92 6-98 Hemoglobin 63 (3) - (7) 63 (10) Hematokrit 27 - - 27 Gaitada parazit 62 4 (1) - 66 (1) Gaitada gizli kan 10-10 Selobant yöntemi 3-3 Toplam (Hekim isteği) 2224 30-2254 Diğer (Ebe ve kişilerin isteği) (429) (41) (98) (568) Genel Toplam 2653 71 98 2822 1 : İlk sayılar hekim isteği ile parantez içindeki sayılar ebe/hemşire ya da vatandaşın kendi isteği ile yapılan tetkiklerdir 41