İŞ YERİ HEKİMLİĞİNDE ALAN SORUNLARI Dr. M. Orkun ÖZKAYA, Antalya, 2012
Sözleşmeler ve Tam Gün Uygulaması OSGB ler Ağır tehlikeli İşlerdeki Sorumluluklarla Birlikte Ortaya Çıkan Etik Sorunlar Ücretler Tetkik Yöntemleriyle İlgili Sorunlar Aşılar ve Aşılama Sağlık Durumu Değerlendirme Listesi Denetim Sorunları
1. Tam Gün Uygulaması ve Sözleşmeler Tam gün (240 saat) olarak değerlendirilen süreçte, özel sağlık kurumlarında tam gün çalışanların denetimi olmamasına karşın, kamuda çalışanların ek iş yapmasını önlemek pahasına iş yeri hekimliği hizmetlerinde aksamaya yol açacak ciddi bir engelleme karşımıza çıkarılmıştır. Özel sağlık kuruluşlarında çalışan hekimler bilfiil 240 saat ve üzerinde çalıştırılmalarına karşın, il sağlık müdürlüklerinin Tıp meslekleri şubelerinden çalışma sürelerini ifade edecek sözleşme örneklerine göre bilgi talep edilmemesi nedeniyle, iş yeri hekimliği uygulamalarında ek iş mantığı ile sözleşmeler yapıp, hizmet vermeden evrak tamamlayıcılığı ile ek gelir elde etmektedirler. Halbuki kamuda istihdam edilen bir çok hekim tam gün yasasına tabi olmasına karşın, aylık 160-180 saat aralığında çalışmakta ve bu sürenin üzerinde 240 saate kadar çok daha ciddi ve olması gerektiği şekilde iş yeri hekimliği hizmeti verebilecek olmalarına karşın, sözleşme yapamamaktadırlar.
2. OSGB ler OSGB ler mantığı anlaşılabilen, ama amacı anlaşılamayan bir sürece oturtulmuş ticari işletmeler olarak alanda karşımıza çıkmaktadır. Kurumsal olarak işçi sağlığı ile ilgili sağlık ve iş güvenliği ile ilgili bir kısım uygulamaları kurumsal temelde karşılaması düşünülerek planlanmış olan bu kuruluşların şu an piyasadaki değeri, «iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarından işverenin maliyetlerini vergi giderlerinden düşmek üzere fatura karşılığı bu hizmeti satan ticari işletmecikler» şeklini almıştır. İş yerlerine sunabildikleri tek şey, bu hizmetlerin alındığı belgesi ve bu belge karşılığı ödenen tutarın vergi iadesi olarak geri alınmasını sağlayan fatura olmaktadır. Zira OSGB ler mevcut belirtilen yapılanmayla belirtilen hizmetleri veremeyecek durumdadırlar. Bu işletmelerin yeniden ele alınıp yeniden yapılandırılmaları ve işverene değil alana dönük denetim ve değerlendirme yeteneği kazandırılmaları gerekmektedir.
3. Ağır ve tehlikeli işlerdeki sorumluluklar ve etik problemler Bu gruptaki işletmelerin iş güvenliği ve işçi sağlığı anlamında tarafsız değerlendirilmesi durumunda çok ciddi cezai uygulamalar söz konusu olur ki şu an alandaki denetimlerde bu cezalar uygulanmaktadır. Ceza, işçi sağlığında ortaya çıkan bozulmaları düzeltemediği içindir ki iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları bilimsel bir disiplin içerisinde ifade edilmeye çalışılıyor. Ağır ve çok ağır tehlikeli sınıfındaki işletmelerde verilecek iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları işveren inisiyatifine bırakıldığında sonuçları vicdan azabından başka bir şey olmuyor. Zira birçok şeyin kitaba uydurulmasının sonuçları değiştireceği düşünülüyor. Bu alanda işletmelerin eşit olarak kayıtlı iş yeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarına dağıtılması, işletmelerde yapılan uygulamaların ücretlendirilmesinin işveren tarafından değil ayrılacak başka fonlardan sağlanması, ve bu alanda çalışmayan işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarına diğer hafif iş kollarında çalışan işletmelere iş sağlığı güvenliği hizmeti için onay verilmemesi,
4. Ücretler Serbest piyasa koşullarında üretilen fiyatlar iş yeri hekimlerinin işe ihtiyacına göre değişmektedir. Ülkenin tüm sağlık işleri kendilerine verilse komşu ülkelerde de hasta bakmaya gönüllü hekimlerimiz, piyasada hizmet almaya ihtiyacı olan kurum sayısı arttıkça fiyatları daha da düşürerek, ülkem işvereninin teşebbüslerini artırmaya yurtsever bir anlayışla destek vermektedir.
5. Tetkik yöntemleriyle ilgili sorunlar Alanda aşı uygulamaya karar vermek ve yıllık kontrol muayenelerine eklemlenecek tetkikleri yaptırmak sorun olmaktadır. İş yeri hekimleri tetkik istemekte ve yaptırmakta zorlanmaktadır. Aile hekimlerinin istemlerini kamu laboratuvarlarında yaptırabilmesine karşın iş yeri hekimlerinin yaptıramaması, işlemlerin uzamasına, sonuçlara ulaşma ve raporlamaların gecikmesine yol açmaktadır. İş yeri hekiminin istemlerinin hıfzıssıhha laboratuvarlarında SGK üzerinden yaptırılabilmesi, genel poliklinik uygulamalarında yapılacak EKG, radyogram, kan, idrar istemlerin SGK kapsamında yaptırılabilmesi sağlanmalıdır. Bu anlamda istemler işverenin finanse edebileceği bir süreci bekletilmemelidir.
6. Aşılar ve aşılama Piyasada aşıların tedarikinde ciddi sıkıntılar olmasına karşı İl Sağlık Müdürlükleri iş yeri hekimlerine aşı veremeyecekleri, ancak aile hekimlerine aşı verebileceklerini yazılı olarak cevaplayabilmektedirler. Çalışanın aile hekimliğinde aşılatılması da aile hekimlerince olumsuz karşılanmaktadır. Aşılamalarda, çalışma ortamında uygulayıcı bulmanın, ayrıca steril uygulama ve soğuk zincir koşullarının sağlanmasının zorlukları göz önünde tutularak, aşı uygulamalarının sağlık kuruluşlarında uygulanmasının yolu, düzenlemelerle açılmalıdır.
7. Sağlık durumu değerlendirme listesi Herhangi bir modellemeye oturtulmuş kullanışlı bir sağlık durumu değerlendirme listesi iş yeri sağlık uygulamaları için yoktur. Yine iş yeri hekimliği uygulamaları ile ilgili bir uygulama algoritmi yoktur. Çoğu işyeri hekimi, tesadüflere dayalı ve özellikle alanda hasta muayenelerini esas alan bir iş yeri hekimliği uygulamasını hayata geçirmektedir. İş yerinde sağlık çalışmaların planlamak ve gerçekleştirmek amacıyla yapılması gereken yıllık çalışma planı modeli metotlaştırılmamıştır.
.. İŞLETMESİ İŞ YERİ VE İŞ SAĞLIĞI YILLIK ÇALIŞMA PLANI 1-Periyodik Muayeneler 2-SFT Ölçümler 3-Odiyometrik Ölçümler 4-EKG 5-Akciğer Radyogramı 6-Hemogram 7-Portör Muayeneleri 8-Fizyolojik Analizler 9-Psikoteknik Değerlendirme 10-Sosyal Etkinlik 11-Sağlık Bilgisi Eğitimi 12-Özel Risk Ölçümleri UYGULAMA O C Ş U M A N İ M Y H A T E A Ğ E Y E K K A A R *1-Periyodik Muayene :Yılda 2 Kez *7-Portör Muayenesi :Yılda 2 Kez *2-SFT Ölçümleri :Yılda 1 Kez *8-Fizyolojik Analiz: Yılda 1 Kez *3-Odiyometrik Ölçüm :Yılda 1 Kez *9-Psikoteknik Değerlendirme:Yılda 1 Kez *4-EKG :Yılda 1 Kez 10-Sosyal Etkinlik: Yılda 4 Kez *5-Akciğer Radyogramı:Yılda 1 Kez 11-Sağlık Bilgisi Eğitimi :Yılda 4 Kez *6-Hemogram :Yılda 1 Kez 12-Özel Risk Ölçümleri
**Fizyolojik Analizler a)vki hesaplama b)kas Kuvveti Değerlendirme c)el Pençe Kuvveti Değerelndirme d)emg e)vücut Yağ Yüzdesi f)aerobik Kapasite g)anaerobik Kapasite h)anaerobik Kapasite (ÇokHızlı) )Esneklik Ölçümü i)reaksiyon Süresi Görsel j)reaksiyon Süresi İşitsel k)kinestetik Ölçüm )Propriosepsiyon Değerleme m)koordinasyon Testleri n)besin Tüketimi Öçümü **Psikoteknik Değerlendirme a)depresyon Scalası c)bilişsel Değelendirme b)psikomotor Değerlendirme d)psikohijyen Çalışması **Sosyal Etkinlik a)tiyatro,opera,bale,sinema vb etkinlik b)yemekli Eğlence c)dergi Çalışması d)spor Turnuvası **Sağlık Bilgisi Eğitimi
8. Denetim sorunları Şuan iş yeri hekimlerini ve iş güvenliği uzmalarını denetleyecek kurumsal bir yapı yoktur. Ancak, iş yerlerinin denetimleri esnasında işletmelerin yapması gerekli iş sağlığı güvenliği ile ilgili ugulamarında eksiklikler müfettişlerce tespit edilmesi esasına dayalı rölatif bir denetim söz konusudur. Meslek odalarının senelerce bir ölçüde yapmaya çalıştığı yetersiz denetimler son düzenlemelerle ortadan kalkmıştır. Meslek odaları tekrar alanda denetim yetkilerine sahip çıkıp bu alanda yapılması gerekli uygulamarı düzenlemeli, standardize etmeli ve denetlemelidir.
Mevcut sağlık uygulamaları içerisinde toplumu sağlık sorunlarından korumayı amaçlayan gerçekçi bir yaklaşım olan iş yeri sağlık riskleriyle uğraşmak ve çalışma hayatından doğacak sağlık sorunlarını ortadan kaldırmak toplum sağlığını gözetlemek ve bozulmadan önlemek anlamında hali hazırımızda Ülkemizde kalan son yasal koruyucu hekimlik alanıdır.
TEŞEKKÜRLER