Editör Yrd. Doç. Dr. Muharrem ÖZTEL Arş. Gör. Hüseyin BURGAZOĞLU

Editör Yrd. Doç. Dr. Muharrem ÖZTEL Arş. Gör. Hüseyin BURGAZOĞLU

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Bildiri Kitabı I Kırklareli Üniversitesi Yayınları: 2 İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları: 1 Yayın Koordinatörü Yrd. Doç. Dr. Baki Çakır Editör Yrd. Doç. Dr. Muharrem Öztel Arş. Gör. Hüseyin Burgazoğlu Yayıncı adresi: Kırklareli Üniversitesi Rektörlüğü Kültür Merkezi A Blok / KIRKLARELİ Tel: 0 288 212 96 70 (10 Hat) Fax: 0 288 212 96 79 Web: www.kirklareli.edu.tr KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ Bu kitabın bütün yayın hakları Kırklareli Üniversitesi ne aittir. Kapak Tasarımı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Han Ergüven Abdurrahim Yüce İç Düzen Abdurrahim Yüce Baskı Sayısı 1. Basım Baskı Adedi 2000 ISBN ---------------------- Baskı Tarihi Nisan 2011 Baskı Yeri Erkam Matbaası Organize Sanayi Bölgesi Turgut Özal Cad.No: 117/2 A-D İkitelli / İstanbul

İÇİNDEKİLER Takdim... Önsöz... Açılış Programı / Openning Program... 1 GİRİŞİMCİLİK ÖRNEKLERİ EXAMPLES OF ENTREPRENEURSHIP The Relationship between Government Investments and Firm Agglomerations at TR21 Sub-Region: Panel Causality Analysis Research Assistant Ibrahim AL, Associate Professor Mustafa Kemal DEGER, Research Assistant Murat Can GENC... 29 Role of Entrepreneurship of Private Sector: An Overview to Sugar Industry Samet KAVOĞLU... 39 Geleneksel Gıdalarda Pazarlama ve Girişimcilik: Tekirdağ Peynir Helvası Örneği Marketing and Entrepreneurship in Traditional Foods: Tekirdag Cheese Halva as an Example Öğr. Gör. Tuna ŞENER, Öğr. Gör. Cem KOLUKIRIK, H. Selçuk ETİ... 47 GİRİŞİMCİLİK - KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ ENTREPRENEURSHIP - WOMEN ENTREPRENEURSHIP Sosyal Girişimcilik Social Entrepreneurship Yrd. Doç. Dr. Tülay GÜZEL... 59 Kadın Girişimciliği ve Kooperatifler Women Entrepreneurship and Cooperatives Yrd. Doç. Dr. Gülen ÖZDEMİR, Arş. Gör. Dr. Emine YILMAZ... 71 VII IX XI

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Kadın Girişimcilerin Ekonomik Sürece Katılımları ve Örgütlenme Yaklaşımları Women Enterprises Participation to Economic Process and Organization Approaches Dr. Emine YILMAZ, Yrd. Doç. Dr. Gülen ÖZDEMİR, Yrd. Doç. Dr. Yasemin ORAMAN, Dr. Sema KONYALI... 81 ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI ALTERNATIVE ENERGY SOURCES Enerji Verimliliği Kapsamında Yapılarda Doğal Aydınlatma Yöntemleri: Kırklareli Örneği Natural Illumination Methods as Part of Efficient Use of Energy: Kirklareli as an Example Öğr. Gör. Sertaç GÖRGÜLÜ, Yrd. Doç. Dr. Süreyya KOCABEY, Yrd. Doç. Dr. İzzet YÜKSEK, Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN... 97 Trakya Bölgesinin Biyogaz Potansiyeli ve Mevcut Potansiyelin Bölge Ekonomisine Katkısı Üzerine Bir İnceleme A Review for the Biogas and Contribution of Present Potential to the Economy of the Region Arş. Gör. Cem DOĞRU... 113 Organik Atıklardan Biyogaz Üretimi Production of Biogas from Organic Waste Prof. Dr. Aydın GÜREL, Arş. Gör. Zeynep ŞENEL... 123 GİRİŞİMCİLİK - EĞİTİM İLİŞKİSİ ENTREPRENEURSHIP - EDUCATION Innovative Entrepreneurship in Selected Countries: The Case of Turkey, Bulgaria and Romania Öğr. Gör. Dr. A.Orçun SAKARYA... 137 Farklı Eğitim Düzeyindeki Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Konusunda Görüş Farklılığının Araştırılması Research on Diversity of Views of University Students in Different Levels of Education about Entrepreneurship Prof. Dr. Cengiz YILMAZ, Yrd. Doç. Dr. Tuncer ÖZDİL, Arş. Gör. Didem TEZSÜRÜCÜ, Öğr. Gör. Yasin KARADENİZ... 157 Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Girişimcilik Eğilimleri: Yalova Ve Kadir Has Üniversitelerinde Yapılan Karşılaştırmalı Bir Araştırma Inclination to Entrepreneurship of Vocational High School Students: A Comparative Research by Yalova and Kadir Has Universities Yrd. Doç. Dr. Orhan KOÇAK, Yrd. Doç. Dr. Ersin KAVİ... 175 KIRSAL KALKINMA RURAL DEVELOPMENT KÖYDES Project as a Instrument of Rural Development and Its Effect on the Infrastructure of Villages of Kırklareli Dr. Gökhan ZENGİN... 193 XII

İçindekiler Şikago Kenti Örneğinde Ekonomik Coğrafyanın Yeniden Keşfi ve Trakya Bölgesi İçin Çıkartılabilecek Dersler Reassessment of Chicago Economic Geography and Lessons for Thrace Mehmet Lütfi ARSLAN... 211 Trakya Bölgesindeki Tarımsal Üreticilerin Ek Gelir Olanakları: Tarım Turizmi Additional Income Opportunities for the Agricultural Producers in Thrace: Agricultural Tourism Dr. Harun HURMA, Doç. Dr. Ahmet KUBAŞ, Öğr. Gör. Çağdaş İNAN... 219 TURİZM - MARKALAŞMA TOURISM - BRANDING Destinasyon Markalaşması: Vize nin Turizm Destinasyonu Olarak Pazarlanması ve Markalaşması Destination Branding: Marketing and Branding of Vize as a Touristic Destination Yrd. Doç. Dr. Kamil MALKOÇLU, Yrd. Doç. Dr. Nihat Kamil ANIL, Öğr. Gör. Ebru BİLGEN 231 City-Branding and It s Effect on the Local Development: Can Kırklareli Become A City Brand? Arş. Gör. İskender GÜMÜŞ, Arş. Gör. Gökhan ÖVENÇ... 247 Şehir Markası Yaratma Süreci ve Marka Şehir Çerçevesinde Kırklareli İlinin Değerlendirilmesi Contributions of City-branding to Socio-economic Development Yrd. Doç. Dr. Gülnur ETİ İÇLİ, Arş. Gör. Beste Burcu VURAL... 259 TURİZM VE BÖLGESEL KALKINMA TOURISM AND REGIONAL DEVELOPMENT Bölgesel Kalkınmada Turizmin Etkisi: Bozcaada-Gökçeada Arz Kesimi Üzerine Araştırma The Role of Tourism in Regional Development: A Research on Tourism Supply of Bozcaada and Gökçeada Öğr. Gör. Murat AKSU, Öğr. Gör. Bahadır SEZER, Öğr. Gör. Ali ÇAKIR... 281 Çiftlik Turizminin Sosyoekonomik Kalkınmaya Etkileri: Trakya Bölgesi İçin Oluşturulabilecek Stratejiler Effects of Farm-based Tourism on Socio-Economic Development: Possible Strategies for Thrace Region Yrd. Doç. Dr. Kaplan UĞURLU... 295 Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Turizm Sektörünün Rolü ve Önemi The Role and Importance of Tourism Industry about Removing Regional Development Differences Yrd. Doç. Dr. Nur ERSUN, Yrd. Doç. Dr. Kahraman ARSLAN... 317 XIII

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu XIV YENİLENEBİLİR ENERJİ VE KALKINMA RENEWABLE ENERGY AND DEVELOPMENT Kırklareli İlinde Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kullanımının Bölgesel Kalkınmaya Olan Etkilerinin İncelenmesi A Research on Effects of Using Renewable Energy Resources on Regional Development in Kirklareli Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN, Öğr. Gör. Tarkan PERAN... 335 Kırsal Turizmde Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanılması: Poyralı Köyü nde Uygulanabilirliği Use of Renewable Energy Sources in Rural Tourism: Practicability in Village of Poyrali Öğr. Gör. Ali ÇAKIR, Öğr. Gör. Gülay ÇAKIR, Sibel DURSUN, Yrd. Doç. Dr. Bahtiyar DURSUN... 347 1990-2010 Dönemi Organik Tarım Uygulamaları, Trakya Bölgesi nin Görünümü ve Gelecek Perspektifi Organic Agricultural Applications Between 1990-2010, The Current Outlook of Thrace and its Future Perspective Yrd. Doç. Dr. Mustafa CANBAZ, Arş. Gör. Can Ahmet GENERAL, Arş. Gör. Ülfet İŞÇİ.. 357 Tarımsal Atıkların Değerlendirilmesinin, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Ve Sürdürülebilir Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi, Tekirdağ İli Uygulaması Evaluation of Using Agricultural Waste as Renewable Energy Resources and Sustainable Development: An Application in Tekirdag Prof. Dr. Necdet ÖZÇAKAR, Hasan BAKIN... 375 BÖLGESEL VERİMLİLİK REGIONAL PRODUCTIVENESS Kriz Ortamında Kırklareli İlinde Bulunan Firmaların Verimlilik Analizi Efficiency Analysis of Firms in Kirklareli in Economic Crisis Öğr. Gör. Fatma BUTUŞ, Öğr. Gör. Ayşe ANIL, Öğr. Gör. Tülay TOP... 405 ISO 9001 Kalite Yönetim Sisteminin KOBİ lerin Performanslarına Etkisi: Kırklareli İlinde Bir Uygulama Effects of ISO9001 Quality Management Systems on SMEs: An Application in Thrace Arş. Gör. Öznur AYDINER, Öğr. Gör. Yasin ÇAKIREL, Öğr. Gör. Ali GÖRENER... 413 Otel İşletmelerindeki İşgörenlerin İş Tatmini: Kocaeli ve Yalova Örneği Work Satisfaction of Employees in Hotels: Kocaeli and Yalova as examples Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN, Arş. Gör. Duygu TALİH, Öğr. Gör. Şeniz ÖZHAN... 433 EMEK - İSTİHDAM İLİŞKİSİ LABOR - EMPLOYMENT RELATIONSHIP Sosyal İçerme Açısından Eski Hükümlülerin Girişimciliğe Yönlendirilmesi ve Denetimli Serbestlik Faaliyetleri Orientation of Old Prisoners to Entrepreneurship in the Perspective of Social Inclusion and Applications of Supervised Liberty Yrd. Doç. Dr. Ersin KAVİ, Öğr. Serdar Altun... 449

İçindekiler Labor Market in Health Sector in Republic of Bulgaria, Ass. Prof. N. Atanasov, PhD, Ass. R. Stoianova... 463 Edirne Sanayi Sitesinde Çalışan İş Görenlerin Mobbinge Uğrama Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Yapılan Bir Araştırma A Research Conducted to Determine Level of Mobbing on Employees in Edirne Industrial Estate Doç. Dr. Agah Sinan ÜNSAR... 473 FİNANSAL GELİŞMELER VE TİCARET FINANCIAL DEVELOPMENT AND TRADING Trakya Bölgesinin Kalkınmasında Bölgesel Planlama Yaklaşımı İhtiyacı ve Planlama Modeli Önerisi The Need for a Regional Planning Perspective on Development of Thrace and Planning Model Suggestion Yrd. Doç. Dr. Nur ERSUN, Yrd. Doç. Dr. Kahraman ARSLAN... 487 Türkiye de Kalkınma Ajansları: Trakya Kalkınma Ajansı Örneği Turkish Development Agencies: Thracian Development Agency as an Example; Thracian Development Agency Yrd. Doç. Dr. Nihat Kamil ANIL, Yrd. Doç. Dr. Kamil MALKOÇLU, Öğr. Gör. Ömer Sinan PEHLİVAN... 507 BÖLGESEL KALKINMANIN TARİHSEL BOYUTU HISTORICAL PERSPECTIVE OF REGIONAL DEVELOPMENT Osmanlı Döneminde Balkan Kökenli İşgücünün ve İşletmecilerin Ereğli Madenlerinin Gelişmesine Katkıları The Contributions of Balkan Labor Force and Businessmen to the Development of Eregli Mineral Resources in Ottoman Empire Yrd. Doç. Dr. Hamdi GENÇ... 525 Customs Registers In The Second Half Of The Nineteenth Century On Ottoman Danubian Ports: Rules Of The Game In Ottoman Trade Arş. Gör. Gökçen COŞKUN ALBAYRAK... 535 TARIMSAL VERİMLİLİK AGRICULTURAL EFFICIENCY Effects of Dietary VITASIL on the Growth Performance of Carp (Cyprinus caprio) Cultivated in a Recirculation System Assist. Prof. Alexander ATANASOV, Assist. Prof. Zhivko ZHELEV, Assoc. Prof. Veselin IVANOV, Galin NIKOLOV... 551 Protein Levels in the Feed of Carp (Cyprinus caprio) on Cultivated in Recirculation System Prof. Yordan STAYKOV, Assist. Prof. Zhivko ZHELEV, Assoc. Prof. Veselin VIDEV, Assist. Prof. Alexander ATANASOV... 555 Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modelinin Bölgesel Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi Regional Development-based Evaluation of Production and Support Model for Agricultural Production Areas Yrd. Doç. Dr. Gökhan UNAKITAN, Dr. Harun HURMA, Dr. Celal DEMİRKOL... 559 XV

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu XVI KIRSAL KALKINMA VE REKABET RURAL DEVELOPMENT AND COMPETITION Contribution of Thrace Region to Competitive Sectors of Turkey Assist. Prof. Adem BALTACI, Res. Assist. Huseyin BURGAZOGLU, Res. Assist. Selver KILIC... 573 Kendi İşini Kurma ve Girişimcilik Ruhu Ticaret Meslek Liselerinde Girişimcilik Ruhu Üzerine Bir Alan Araştırması Setting One s Own Business and Spirit of Entrepreneurship Yrd. Doç. Dr. Selami ÖZCAN, Yrd. Doç. Dr. H. Yunus TAŞ... 585 Kırsal Kalkınma Açısından İletişim ve Girişimcilik İlişkisi Communication-Entrepreneurship Relationship in terms of Rural Development Arş. Gör. Zeynep ŞENEL, Prof. Dr. Aydın GÜREL... 599 BÖLGESEL KALKINMA VE FİNANS REGIONAL DEVELOPMENT AND FINANCE Türkiye de Finans Piyasasının Gelişim Seyrinde Katılım Bankacılığının Yeri The Role of Participation Banking in the Development of Turkish Financial Market Yrd. Doç. Dr. Ferhat SAYIM, Arş. Gör. Özlem ÖZMEN... 611 2008 Küresel Finansal Krizinin Türkiye ve Trakya Bölgesi Üzerine Etkileri: Mukayeseli Bir Analiz The Impacts Of Global Financial Crisis On Turkey and Thrace: A Comparative Analysis Yrd. Doç. Dr. Ayfer GEDİKLİ... 635 Trakya Bölgesi nde Tarım Sektörünün Finansmanında Kullanılan Banka Kredilerinin Gelişimi: 2000 2010 Dönemi Karşılaştırmalı Bir Analiz Development Process of the Bank Loans for the Agricultural Sector in Thrace: A Comparative Analysis Covering 2000-2010 Yrd. Doç. Dr. Mustafa CANBAZ, Arş. Gör. Mevlüt CAMGÖZ... 665 BİLGİ - İLETİŞİM VE DIŞ TİCARETİN GELİŞİMİ INFORMATION - COMMUNICATION AND DEVELOPMENT OF FOREIGN TRADE Şehirlerin Markalaşması ve Şehir Markası Oluşturmada Sembol Yapılar: Çanakkale Örneği City-branding and The Role of Symbolic Structures in City-branding Process: Canakkale as an Example; (The Dardanelles) Doç. Dr. Mehmet MARANGOZ, Prof. Dr. Günal ÖNCE, Arş. Gör. Hale ÇELİKKAN... 681 In the Thrace Region Use of Information and Communications Equation, in the Integrated Management Information Systems for the Information Production Process Development and Entrepreneurship Dr. Filiz GÜLTEKİN KÖSE... 701

İçindekiler EĞİTİM, BÜTÇE VE PLANLAMA EDUCATION, BUDGET AND PLANNING E-commerce Security Instructor Serdar CANBAZ... 715 Implementation of ICT in education case study in Trakia University Associate Prof. Lina YORDANOVA, Chief Assist. Prof. Gabriela KIRYAKOVA, Senior Assist. Prof. Nadezhda ANGELOVA... 735 Merkezi Yönetim Bütçesi İle İlişkileri Açısından Trakya Bölgesinin İncelenmesi An Analysis On Thrace Based On Its Relations With Central Administration Budget Prof. Dr. Naci B. MUTER, Yrd. Doç. Dr. Selçuk İPEK... 757 Bölgesel Kalkınma ve Girişimci Üniversite İlişkisi: Anadolu Üniversitesi Örneği Relationship between Regional Development and Entrepreneur University: Anatolia University as an Example Öğr. Gör. Sevgi SEZER... 771 KIRSAL KALKINMA VE TARIM RURAL DEVELOPMENT AND AGRICULTURE Cumhuriyetin İlk Yıllarında (1923 1930) Kırklareli nde Tarım- Hayvancılık, Ticaret ve Sanayinin Gelişimi Development of Agriculture, Stockbreeding, Trade and Industry in Kirklareli in the first years of Republic (1923-1930) Yrd. Doç. Dr. V. Türkan DOĞRUÖZ... 795 Üretici Örgütlerinin Kırsal Kalkınma Yönünden Değerlendirilmesi: Kayalıköy ve Kırklareli Barajları Sulama Kooperatifleri Örneği Development-based Evaluation of Agricultural Production Organizations: Example; Irrigation Associations for Kayalıköy and Kirklareli Dams Dr. Erol ÖZKAN, Dr. Harun HURMA, Uzm. Başak AYDIN, Yrd. Doç. Dr. Erkan AKTAŞ, Yrd. Doç. Dr. Gülen ÖZDEMİR, Doç. Dr. Ömer AZABAĞAOĞLU... 811 Biyolojik Çeşitliliğin Korunmasının Önemi ve Hayvancılık Sektöründe Sunduğu Ekonomik Fırsatlar Importance of Protecting Biological Diversity and Its Economic Opportunities for the Stockbreeding Sector Hasan BAKIN, Yrd. Doç. Dr. Eser Kemal GÜRCAN... 825 DOĞA VE SOSYOEKONOMİK DEĞERLER NATURE AND SOCIOECONOMIC VALUES Korunan Alanların Sosyo-Ekonomik Değeri Ve Yöre Halkının Yararlanma Olanakları: İğneada Longoz Ormanları Milli Parkı Örneği Socio-economic Value of Protected Areas and Opportunities for Local Population to Benefit From These Areas: Example; Longoz Forest in Igneada Dr. Harun HURMA, Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZYAVUZ, Dr. Murat CANKURT... 847 XVII

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Sürdürülebilir Kalkınmada Biyosfer Rezervlerinin Önemi: İğneada Longoz Ormanları Örneği Importance of Biosphere Reservoirs on Sustainable Development: Example of Igneada Longoz Forest Yrd. Doç. Dr. Murat ÖZYAVUZ... 859 Yıldız Dağları Kırsal Mimari Mirasının Turizm Amaçlı Kullanımı Use of Yıldız Mountain Rural Architecture as a Touristic Area Yrd. Doç. Dr. İzzet YÜKSEK... 875 TARİHSEL SÜREÇTE SOSYOEKONOMİK YAPI HISTORICAL PROCESS OF SOCIOECONOMIC STRUCTURE 20.yy Başlarında Rumeli Vilayetleri nin Mali Gücü (1325 1329/1909 1912) Financial Capabilities of Rumelian Provinces in Early 20th century (1325-1329 / 1909 1912) Yrd. Doç. Dr. Muharrem ÖZTEL... 885 Kapanış Oturumu / Closing Session... 901 İndeks... 927 Sempozyumdan Görüntüler... 931 XVIII

Farklı Eğitim Düzeyindeki Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Konusunda Görüş Farklılığının Araştırılması Prof. Dr. Cengiz YILMAZ 1 Yrd. Doç. Dr. Tuncer ÖZDİL 2 Arş. Gör. Didem TEZSÜRÜCÜ 3 Öğr. Gör. Yasin KARADENİZ 4 Özet Tanımı ilk çağlarda yapılan girişimcilik kavramı ile ilgili yapılan çalışmalarda son yıllarda oldukça artış görülmektedir. Girişimcilik kelimesinin entreprendere kökünden geldiği yani iş yapan anlamına geldiği görülmektedir. Bu tanım zaman içinde değişmiş, gelişmiş ve özellikle 20. yüzyılda bu kavram daha çok risk alma, yenilikleri yakalama, fırsatları değerlendirme ve tüm bunların hayata geçirilme süreci olarak anlamlandırılmaya başlamıştır. Ülke ekonomilerinde yaşanan sorunların düzelmesi ve ekonominin gelişme ve kalkınmanın sağlanabilmesinin bir yolu girişimciliktir. Girişimciliğin ekonomik büyüme ve kalkınmaya yaptığı katkılar; sermaye birikiminin hızlandırılması, istihdam yaratılması, yeniliklerin ülkeye getirilmesi olarak sayılabilmektedir. Ekonomik büyüme ve kalkınmada oldukça önemli bir role sahip olan girişimcilik konusunda son yıllarda yapılan çalışmalar artarken, bir yandan da girişimcinin eğitim düzeyinin girişimcilik kararlarına ve girişimciliğe bakış açısına etkisi araştırılmaya başlanmıştır. Bilgi çağında girişimcilik ruhuna sahip ve bu konuda eğilimli bireyler ekonomik büyümenin gerçekleşmesinde kilit rol oynayacaktır. 1. Celal Bayar Üniversitesi, İ.İ.B.F, İşletme Bölümü Manisa. 2. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi, İ.İ.B.F Bişkek-Kırgızistan. 3. Celal Bayar Üniversitesi, İ.İ.B.F, İşletme Bölümü Manisa. 4. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ayvacık MYO, İşletme Yönetimi Programı Çanakkale. 157

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Çalışmanın amacı, ekonomilerin gelişmesinde önemli bir kavram olan girişimcilik üzerinde eğitimin etkisinin araştırılmasıdır. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi lisans programlarında ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ayvacık Meslek Yüksekokulu ön lisans programlarında eğitim alan öğrencilerin girişimci bir kişiliğe sahip olup olmadıkları, girişimciliği nasıl tanımladıkları, girişimciliği mezuniyet sonrasında kendileri için bir fırsat olarak görüp görmedikleri, alınan eğitim düzeyinin artmasıyla girişimciliğe bakışlarının değişip değişmediği araştırılmış, ayrıca; ön lisans ve lisans düzeyindeki bu öğrencilerin girişimciliğe bakış açılarındaki benzerlikler ve farklılıklar belirlenmeye çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Girişimcilik, Eğitim ve Girişimcilik 1. Girişimci ve Girişimcilik Kavramı Girişimcilik bir ülke ekonomisi için çok önemli olup, girişimciler, iş hayatının sürükleyici bir unsuru olarak kabul edilmektedir. Bir ülke ekonomik sistemi içerisinde girişimciler, buluş yaparlar, yeni işler kurarlar ve ekonomik büyümeye yardımcı olurlar. Girişimciler basit birer büfeci, gazete satıcısı, manav, tamirci olabileceği gibi perakendeci büyük market sahibi, fabrika sahibi, tesis sahibi, holding sahibi vb. de olabilirler. Girişimciler, bir ülkede büyüyen ve üretken bir ekonominin gereği olarak risk üstlenebilen işletmeciliğin itici güçleridir. Günümüzde her yıl birçok kişi girişimci olarak yeni işler kurmakta ve iktisadi gelişmenin ve kalkınmanın dinamiği olmaktadırlar. Girişimci kısaca işletmeyi kuran, yönlendiren, geleceğe ilişkin planları yapan ve yürüten kişi olarak ifade edilebilir. Girişimciliğe ilişkin yaygınlıkla yapılan bir tanım da şöyledir: Belirli işletmecilik faaliyetlerini realize etmek amacıyla sahip olduğu finansal kaynakları riske eden ve kar amacı güden kişilere girişimci denir (Akdemir, 2009, s.25). Diğer bir tanıma göre ise, girişimci, mal ve hizmet üretimini gerçekleştirebilmek amacıyla riski üstlenerek doğal kaynak, sermaye, emek gibi üretim öğelerini bir araya getirip faaliyete geçiren kişi olarak tanımlanabilir (Tekin, 2004, s.3). Girişimcilik, artan bir refah yaratan dinamik bir süreçtir. Bu refah, girişimcinin sermaye, zaman ve kariyer konularında riskler almasıyla ya da mal ve hizmetlere artı değer kazandırılmasıyla sağlanır (Yurtseven, 2007, s.60-61). Girişimcilik, yeterli emek ve zaman ayırarak, riskleri göze alarak, parasal ödüller, kişisel tatmin ve bağımsızlık elde ederek yeni bir değer yaratma süreci olarak görülmektedir (Aytaç, 2006, s.141). Özel bir kişilik yapısı, dünyaya farklı bir bakış açısı, risk almanın yaratıcı bir türü olarak da tanımlanmaktadır (Ma ve Tan, 2006, s. 704). Parker (2009) a göre, girişimcilik, mevcut organizasyonun dışında yeni teşebbüsler geliştirmeyi içermektedir. Bir diğer tanıma göre, girişimcilik, risk alma, fırsat kovalama, hayata geçirme ve yenilik yapma süreçlerinin tamamını ifade eder (TÜSİAD, 2002, s.34). Tüm bu tanımları kapsayan ve günün koşullarına uygun bir girişimci tanımı şöyle yapılabilir (Akdemir, 2009, s.30): Bilgiyi temel alarak, genel eğilimlere ve kendisine uygun bir alanı seçerek ve/veya bilgisini girişimciliğe konu ederek, herhangi bir finansman yöntemi kullanıp (öz kaynaklarıyla, tasarrufuyla, krediyle, borçla veya parasız) tüm insanların yararı için mal ve hizmet üretmek amacıyla işletme açıp ekonomik gereksinimini, ekonomik zenginliğini, bağımsızlığını, 158

Girişimcilik - Eğitim İlişkisi / Entrepreneurship - Education sosyal prestijini, kendini kabul ettirmeyi ve kendisini aşmayı, açtığı işletmesinde sürdüren, sürdürme arzusunda ve çabasında olan herkes girişimcidir. Girişimciliğin bir çok tanımı olmakla birlikte, tümünde ortak olan nokta girişimcinin daima başkalarının baktığı ama göremediği fırsatları görüp, bunları birer iş fikrine dönüştürebilmesi ve risk almaya yatkınlığı dır. Bu özellikler dünyanın her yerindeki girişimcilerin ortak özelliğidir. Bu açıklamalar ışığında girişimcilik; bir iş fikrine sahip olarak pazardaki fırsatları değerlendirerek mal ve hizmet üretmek amacıyla sermaye, doğal kaynak, emek gibi üretim faktörlerinin bir araya getirilerek işletilmesiyle ilgili faaliyetler olarak da tanımlanabilir (Tekin, 2004, s.4). 2. Girişimciliğin Önemi ve Girişimci Olma Nedenleri Girişimlerin kurulması ve yaşama süreleri ülkeler için tesadüflere bırakılamayacak kadar önem arz etmektedir. Yaşanan ekonomik krizle beraber tüm dünyada ve ülkemizde işsiz sayısının artması, bilinçli ve sistemli bir şekilde girişimci yetiştirme ihtiyacını ve bundan sorumlu olacak kurumları gündeme getirmektedir. Özellikle gelişmekte olan ülke ekonomileri için girişimcilik ekonomik gelişimin motoru olarak görülmekte ve ekonomide kritik bir role sahip olmaktadır. Bu nedenle KOBİ lerin kurulması ve büyümesi ulusal ekonomi politikaları ile de desteklenmektedir. Ekonomik hareketliliğin toplum içerisinde arttırılması ve yaygınlaştırılmasında girişimciliğe önemli roller düşmektedir. Ekonomik kalkınma sürecinin sağlanabilmesi ve toplumsal refah düzeyinin arttırılması için, toplumsal ihtiyaçlara cevap verebilecek gelişmeye açık, başarılı girişimcilerin faaliyete geçirilmesine gerek duyulmaktadır. Girişimciler, ülkenin sosyal, kültürel ve siyasi gelişmesini de etkilemekte ve bu gelişmelerde de belirleyici rol oynamaktadır. Bu nedenle günümüzde girişimciliğe verilen önem daha da artmaktadır (Akpınar, 2009, s.15). Küreselleşen dünyada kendilerine yer bulmaları için gelişmekte olan ülkelerin enflasyon, işsizlik, artan borçlanma, istikrarsız büyüme, adaletsiz gelir dağılımı, kurumsal yetersizlik...vb gibi, önemli makroekonomik sorunlara sahip olmaları, küresel düzene uyumlarını zorlaştırmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde girişimciler, ekonomik gelişme sürecinde önemli roller üstlenmektedirler. Krizlerle kolaylıkla baş edebilmeleri ve büyük işletmeler için birer uyarıcı olmaları nedeniyle şiddetlenen uluslararası rekabetle birlikte girişimciler büyük öneme sahip hale gelmektedirler (Özgen,1998, s.2). Girişimcilik, serbest rekabet ekonomisinin en önemli unsurlarından birisidir. Bir ülkede girişimcilik olmadan serbest rekabet sistemi tam anlamıyla işlemeyecektir. Bu noktada girişimcilik birçok yönden önem taşımaktadır. Girişimciliğin önemi şu şekilde sıralanabilir (Tekin, 2004, s.5-7): Özelleştirme ancak girişimciliğin başarısı ve etkinliğine bağlı olarak yapılabilecektir. Devlet kuralları koyan kurum olduğu için pazarda kendisiyle rekabet edilmesi imkânsızdır. Dolayısıyla ekonomide devletin hakim olması pazarda rekabetin bulunmaması anlamına gelecektir. Devletin görevi gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, pazarda tam rekabetçi bir serbest pazar ortamının kurulmasını sağlamak olmalıdır. Bu amaçla gerekli yasalar çıkarılarak bu yasalara işlerlik kazandırılmalı, teşvik ve kredi mekanizmalarıyla girişimcilik merkezli sistemin başarılı bir şekilde çalışması sağlanmalıdır. 159

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Kamu kesiminde aşırı istihdamın istenen düzeye çekilerek ücretlerinin arttırılabilmesi girişimcilik iklimine bağlıdır. Kamu personelinin kendi işlerini kurmaları yönünde teşvik edilmeleri gerekmektedir. Bunun sonucunda kamu hizmetlerinin kalitesinin ve verimliliğinin arttırılması da sağlanmış olacaktır. Ülkemizde teknolojik gelişme buna bağlı olarak ekonomik kalkınma dünyada olduğu gibi girişimciler ile gerçekleşebilecektir. Araştırma kurumları, üniversiteler ve diğer AR-GE kuruluşları ne kadar üretken olurlarsa olsunlar sonuçta geliştirilen yeni teknolojilerin uygulanarak hayata geçirilmesi girişimcilere bağlıdır. Girişimcilerin bu konudaki başarısı ülke ekonomisinin gelişmesine önemli katkı sağlayacaktır. Bilim ve teknolojinin gelişmesi girişimcilerin başarısına bağlıdır. Girişimciler bilimsel ve teknolojik bulguları ve sonuçları başarılı bir şekilde uygulayıp başarılı oldukça bilim ve teknoloji ilerlemeye devam ederek dünya genelinde rakiplerle kolaylıkla rekabet edebilecektir. 21. Yüzyılda ülkemizde istihdamın sağlanarak işsizlikle mücadelenin en etkin yolu kişilerin kendi işlerini kurmaları yani girişimciliktir. Artık işsizlikle mücadelenin klasik anlayıştaki sadece kamu tarafından yapılan yeni yatırımlarla sağlanamayacağı bilinmektedir. Çağdaş işsizlikle mücadele yöntemi, bireysel yetenekleri ve potansiyeli değerlendirmeye dayalı bireysel yatırımcılığı öngören insanların kendi işlerini kurmalarının desteklenmesini sağlayan girişimcilikten geçmektedir. Ülkemizde işsizlikle birlikte ortaya çıkan diğer bir olumsuz sonuçta gelir yetmezliğidir. Gelir artışı sağlayabilmenin yolu, bu geliri üretecek olan girişimciliğin gelişmesine ve yaygınlaşmasına bağlıdır. Doğal olarak, bu sorunun çözümü de girişimcilikle sağlanacaktır. Türkiye için çok önemli bir güç olan genç nüfusun istihdam edilerek ekonomik bir güç haline gelebilmesi ancak girişimcilikle mümkün olabilecektir. Bu nedenle ülkemiz için çok önemli bir potansiyel olan bu dinamik ve genç nüfusun ancak girişimcilikle istihdam edilerek Türkiye nin ekonomik büyümesi ve dünyayla rekabet edebilmesi sağlanacaktır. Ekonomiye oldukça önemli katkıları olan girişimlerin sayısının artması için; özellikle ekonomide enflasyonun belirli bir düzeye indirilmesi, girişimcilik teşvik ve kredilerinin arttırılması, girişimcilik önündeki önemli engel ve kısıtlamaların kaldırılması, ülkemizdeki girişimciliği girişimcilikte ileri düzeyde olan ülkelerin seviyesine getirmek için girişimcilik mevzuat ve düzenlemelerin yapılması, gençlere girişimcilik için verilen teşviklerin arttırılması, girişimcilik ödül sistemi kurulması gibi düzenlemeler yapılmalıdır. Girişimcilik, pazardaki fırsatların iş fikrine dönüştürülerek yeni iş ve işletmelerin oluşturulduğu dinamik bir süreçtir. Bu sürecin en önemli unsuru olan girişimcinin, çeşitli nedenlerle girişimcilik yaptığı görülmektedir. Girişimci olmanın dört temel güdüsü bulunmaktadır (Segal, Borgia ve Schoenfeld, 2005, s.42-57): Kar elde etmek, Kendinin patronu olmak, Kişisel tatmin elde etmek, 160

Girişimcilik - Eğitim İlişkisi / Entrepreneurship - Education Tercih edilen yaşam biçimini kurmak Yukarıdaki nedenler biraz daha ayrıntılı incelendiğinde bazı insanları girişimciliğe yönelten başka nedenlerde vardır. Bu nedenler şunlardır; Kendi işinin patronu olmak, başkalarından emir almamak ve yeteneklerini kullanabilmek. Bir ticari fikri ya da düşünceyi kendi işini kurarak gerçekleştirmek, İstediği bir işte çalışabilmek. Bazen insanlar istemedikleri ya da ikinci, üçüncü sırada istedikleri işlerde çalışmak zorunda kalabilirler. Tanınma ve prestij kazanma isteği. Para kazanma ve refah içinde yaşama isteği. Bir kişi başkaları adına çalışırken kazandığı paradan daha fazlasını kendi işinde kazanabilir. Başka insanların göremedikleri ya da uğraşmadıkları işleri keşfedip bu fırsattan yararlanabilmek için bir girişim; işyeri, dükkan, mağaza, ofis, acente, büro vs. kurmak (Tekin, 2004, s.8-9): 3. Üniversiteler ve Girişimcilik Eğitimi Bilgi toplumunda ekonomik gelişmeyi belirleyen temel faktörlerden biri girişimciliktir. Ülke ekonomilerinde yaşanan sorunların düzelmesi ve ekonominin gelişmesi ve kalkınmanın sağlanabilmesi için girişimciler yetiştirilmesi son derece önem taşımaktadır. Girişimciliğin ortaya çıkarılmasında en önemli görülen faktörlerden biri eğitimdir. Üniversitelerde verilen eğitimin gençlerin girişimciliğe bakışlarını geliştirmede son derece önem taşıdığı görülmektedir. Günümüz üniversiteleri faaliyetlerin türlerini ve alanlarını toplumun ihtiyaç ve beklentileri ile kendilerine tahsis edilen kaynaklara göre belirleyen kurumlardır. Bundan dolayı, çağdaş üniversite, toplumun her kesimi ile bütünleşmiş, faaliyetleri bakımından topluma karşı olan sorumluluğunu ne ölçüde yerine getirdiği denetlenen ve faaliyetleri toplum tarafından yönlendirilen, sahip olduğu her türlü tesis, teçhizat, bilgi birikimi ve insan gücünü girişimci bir zihniyetle değerlendirerek ek mali kaynak oluşturan, modern işletmecilik teknikleri ile yönetilen oldukça karmaşık yapıdan oluşan bir kurumdur (Erdem, 2006, s.310). Akademik çevrede girişimcilik kültürü ve prensiplerini yerleştirmeye çalışan girişimci üniversitelerin en önemli işlevi, bölgesel ve ulusal refah artışını destekleyecek biçimde girişimcilik üzerinde odaklanmaktır (Çetin, 2007, s.217-232). Üniversitelerde bilgi üretiminin piyasa normlarına göre ve piyasa için yapılanması girişimci üniversite kavramını ortaya çıkarmıştır. Bu paradigmayla üniversitelerin, kendi kaynaklarını kendileri yaratan, piyasayla işbirliği yapan ve sürekli rekabet içinde olan girişimci kimlikte olması amaçlanmaktadır. Girişimci üniversite anlayışında bilginin piyasa sürecinde rekabette öne geçmeyi sağlayacak ve karlılığı artıracak bilgi üretimine öncelik verildiği görülmektedir (Özdem ve Sarı, 2005, s.3-4). Girişimciliğin gelişiminde en önemli faktörlerden biri de bu konuda verilen eğitimlerin yaygınlaştırılması ve kişilerin girişimcilik özelliklerinin geliştirilmesidir. Girişimcilik eğitimi ile girişimcilik faaliyetleri arasında olumlu bir ilişki olduğuna dair birçok araştırma bulunmaktadır ve bu da girişimcilik eğitiminin incelenme gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. 161

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu Girişimcilik ile ilgili Amerika da ilk eğitim 1947 yılında Harvard Business School da verilmeye başlanmıştır. Bu konudaki akademik programlar 60 lı yıllarda ivme kazanmış ve 1965 sonrasında giderek yaygınlaşmıştır. Koh un (1996) araştırmasına göre, 1993 yılında 400 den fazla ABD üniversitesinde lisans veya yüksek lisans düzeyinde girişimcilik dersleri verilirken, bu sayı 2003 yılında 1600 lere ulaşmıştır. Günümüzde girişimcilik eğitimine Amerika da ve Avrupa da ilk ve orta dereceli okullarda da yer verildiği görülürken; Türkiye de ise girişimcilik eğitiminin çoğunlukla üniversite düzeyinde verildiği görülmektedir (Gürol ve Bal, www.ikt.yildiz.edu.tr/repec/yil/makaleler/gurol0019.pdf, Erişim Tarihi: 10.08.2010). Küçük (2009) çalışmasında, Türkiye de girişimcilik eğitimi üzerinde durarak, Türk Milli Eğitim Sistemi nde girişimcilik eğitimine değinmiş, AB hibe projesi kapsamında gerçekleştirilen bir girişimcilik eğitimini örnek olarak sunmuştur. Şengel (2008) ise; bir ülkenin kalkınmasında, rekabet gücünün arttırılmasında, istihdamın sağlanmasında, ekonomik gücünün arttırılmasında girişimciliğin teşviki ve girişimcilik eğitimi konularına değinerek, Anadolu Üniversitesi ve Bilecik Üniversiteleri ndeki akademik birimlerde ön lisans ve lisans düzeyinde verilen girişimcilik dersinin, öğrencilerin inovatif iş fikrine ulaşmada olumlu etkileri olduğu sonucuna ulaşmıştır. Berglund ve Wennberg (2006) master düzeyinde girişimcilik eğitimi alan işletme ve mühendislik bölümü öğrencilerinin girişimcilik eğilimlerini kişilik testi ve görüşme yaparak araştırmışlardır. Araştırmaya göre; her iki bölüm öğrencilerinin de girişimcilik eğilimlerinin yüksek olduğu, mühendislik öğrencilerinin pratik ve çaba gerektiren girişimlere yönlendiği, işletme öğrencilerinin ise daha kuramsal ve daha açık pazarlara odaklandığı bulunmuştur. Kaushik vd. (2006) çalışmasında, kadınların eğitiminin iyileştirilmesinin girişimcilik ve insan hakları için önemini tartışmışlardır. Hindistan ın kırsal kesiminde yaşayan bayanların daha yüksek eğitim almasının girişimciliği nasıl etkilediği araştırılmıştır ve girişimci olma durumunun eğitim düzeyiyle birlikte artış gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır (Kaushik vd., 2006, s.29). Oosterbeek vd.(2009) geliştirilen eğitim programının üniversite öğrencilerinin girişimcilik yetenekleri üzerine etkisini analiz etmişlerdir. Eğitim programının girişimcilik üzerinde negatif etkiye sahip olduğu, girişimciliğin sadece eğitime değil kişisel yeteneklere de bağlı olduğu sonucuna ulaşmışlardır (Oosterbeek, 2009, s.1). Yapılan çalışmalar eğitimin girişimcilik ruhunun gelişmesindeki önemini ve yeni girişimcilerin oluşmasına sağladığı katkıyı, ayrıca girişimcilikle ilgili eğitimin ilköğretim düzeyinden başlayarak, yüksek öğretimin her alanında verilmesinin önemli olduğunu göstermektedir. Bu çalışma da ekonomilerin gelişmesinde önemli bir kavram olan girişimcilik üzerinde eğitimin etkisini, iki farklı üniversitede, farklı eğitim düzeylerindeki öğrencileri araştırarak ortaya koymaktadır. 4. Farklı Eğitim Düzeyindeki Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Konusundaki Görüş Farklılıkları Eğitim seviyesinin potansiyel girişimcilerin girişimcilik kavramıyla ilgili görüş, tutum ve davranışlarını etkileyip etkilemediğini, eğer etkiliyorsa bu etkileşimin nasıl olduğunu anlayabilmek için; Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesine kayıtlı lisans öğrencileriyle Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Ayvacık 162

Girişimcilik - Eğitim İlişkisi / Entrepreneurship - Education Meslek Yüksekokulu önlisans öğrencilerine bir anket uygulanmıştır. Ankete her iki üniversiteden toplam 195 öğrenci katılmıştır. Anket formundaki sorular gerek konuyla ilgili literatürden gerekse de bilgi ve deneyimlerden yararlanılarak titizlikle hazırlanmıştır. Çalışmada girişimcilik kavramı en geniş tanımıyla değerlendirilmekte, ekonomik faaliyette bulunsun bulunmasın, yeni fikirler üreten, bunları pratiğe dönüştürmeye çaba sarf eden herkes; konumu ne olursa olsun şimdi veya gelecekte birer potansiyel girişimci olarak düşünülmektedir. Bu yönüyle çalışma, hem bireysel olanaklar nedeniyle ulaşım kolaylığı hem de aldıkları temel eğitim alanı nedeniyle konuya yakın, girişimci olma eğilimleri yüksek olan işletme bölümü lisans ve önlisans üniversite öğrencileri üzerinde gerçekleştirilmiştir. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme bölümü öğrencileri araştırmanın lisans eğitimi alan grubunu Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Ayvacık Meslek Yüksekokulu İşletme Yönetimi programı öğrencileri de önlisans grubunu oluşturmaktadırlar. Çalışmada lisansönlisans eğitim seviyelerindeki farklılığın girişimcilik kavramı üzerinde yarattığı farklılıklar araştırılmaktadır. Bu yönüyle genel olarak çalışmanın temel araştırma hipotezi; Eğitim seviyesi farklılığı girişimcilik kavramı üzerinde etkilidir. şeklinde düşünülebilir. Bu hipotezin geçerliliğini test edebilmek için oluşturulan anket soruları; konuyla ilgili literatür taraması ve bilgi birikiminden yararlanılarak dikkatle hazırlanmıştır. Soruların amaçlanan sonuçlara ulaşmada geçerli olduğu, ulaşılan örnek büyüklüğünün de, istatistiksel testlerin güvenilir sonuçlar vermesi bakımından yeterli olduğu düşünülmektedir. Anket sonuçlarının istatistiksel olarak değerlendirilmesinde frekans dağılımlarından yararlanılmış, kalitatif değişkenlerden eğitim seviyesi ve cinsiyetin sorulara verilen cevaplar üzerindeki etkileri Ki-kare testiyle araştırılmıştır. 4.1. Katılımcıların Genel Özellikleri Ankete katılan öğrencilerin genel özellikleri tablo 1 de özetlenmektedir. Ankete 100 ü önlisans, 95 i lisans olmak üzere toplam 195 üniversite öğrencisi katılmıştır. Katılımcılar içerisinde kız öğrenciler ağırlıklı olup önlisans öğrencilerinin %58 i kız %42 si erkek, lisans öğrencilerinin %65 i kız, %35 i erkektir. Tüm öğrencilerde 19-21 yaş aralığında yığılma vardır. Önlisans öğrencilerinin %74 ünün, lisans öğrencilerinin %97,9 nun yaşları bu aralıktadır. Öğrencilere hangi sektörde girişimci olmayı istersiniz? diye sorulduğunda, tüm öğrenciler yaklaşık %70-%75 civarı paylarla hizmet sektöründe çalışmak istediklerini belirtmişlerdir. Her iki grupta da en az seçilen sektör tarım sektörü olmuştur. Katılımcılara gelecek 10 yılda girişimci olma olasılığınız nedir? diye sorulduğunda da, önlisans öğrencilerinde yığılma %21- %80 olasılık seviyelerinde, lisans öğrencilerinde %41-%80 olasılık seviyelerinde oluşmuştur, ancak %81-%100 girişimci olurum diyenlerin oranı belirgin olarak lisans eğitimi alan öğrencilerde diğer gruba göre daha yüksek çıkmıştır. Buradan genel olarak artan eğitim seviyesinin girişimcilik eğilimini arttırdığını belirtebiliriz. Önlisans öğrencilerinin tamamı girişimcilikle ilgili ders aldıklarını belirtirken, lisans öğrencilerinin ancak % 20 si doğrudan ders aldığını belirtmekte, %37,9 u başka derslerde kısmen değinildiğini söylemektedir. Öğrencilerin tamamına yakını girişimcilik derslerinin olması gerektiğini düşünmektedirler (Tablo 1). 163

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu 4.2. Girişimcilik ve Girişimciliği Etkileyen Unsurlara Verilen Önem Bireysel olarak kişilerin girişimci olmasında etkili olan unsurların belirlenebilmesi için, girişimci olmayı etkileyen unsurlardan en önemli üç tanesinin önemliden önemsize doğru sıralanarak işaretlenmesi istenmiştir. Bu unsurlar ve sıralama sonuçları tablo 2 de verilmektedir. Kişinin girişimci olmasını olumlu yönde etkileyen özellikler içerisinde, birinci sırada önemli olarak işaretlenen unsur %31,8 lik payla risk alabilme özelliği olmuştur. Bunu %24,1 ve %13,8 paylarla daha çok kazanma isteği ve insan ilişkilerini kullanma isteği unsurları izlemiştir. İkinci sırada en çok işaretlenen unsur %24,1 ile kontrolün kendinde olması unsuru olmaktadır. Üçüncü sırada önemsenen unsurlarda ise en yüksek paylar %20,5 ve %14,4 lük paylarla daha çok kazanma, başkalarına iş yaratma, risk alabilme ve kontrolün kendinde olması unsurlarıdır. Bunların önemli bir kısmı birinci sırada işaretlenen unsurlarda da en yüksek payları almışlardır. İşaretlenmeme yani sıralamaya girmeme yüzdelerine bakıldığında da, %81,5 payla lisans eğitiminde gördüklerini uygulama, %73,3 payla özerklik ihtiyacı, %63,6 payla başkalarına iş yaratma isteği unsurları en az işaretlenmişlerdir (Tablo 2). İnsanların girişimci olmasını engelleyen unsurlar içerisinde de, birinci sırada önemsenen unsurlar sermaye yetersizliği ve riskin yüksek olması unsurlarıdır. Bu iki unsur ikinci sırada da en yüksek paylara sahiptirler. Ancak ikinci sırada bunlara ek olarak %14,4 lük payla rekabet yoğunluğu, üçüncü sırada da haksız rekabetin varlığı dikkat çekmektedir. Girişimciliği engelleyen unsurlar içinde olabilecek ama katılımcılarca en az işaretlenen unsurlara bakıldığında, %96,9 payla sigorta işlemlerinin karmaşık ve uzun olması, %91,3 payla ithalat ve ihracat işlemlerinin karmaşıklığı, %88,7 payla başkalarına patronluk yapamama, %78 ve %70 paylarla bürokratik işlemlerin çokluğu ve vergi işlemlerinin çok ve yüksek oluşu gelmektedir. Kısacası katılımcılar bu unsurları girişimciliğin önünde engel olarak görmemektedirler (Tablo 2). Katılımcılara en önemli girişimcilik unsurlarının neler olduğu sorulduğunda, 1. derecede önemli görülen girişimcilik unsurları %52,8 lik payla risk üstlenme, ve ikinci en yüksek pay %23,46 ile kaynakları pratiğe dönüştürme özelliği olmuştur. İkinci sırada ençok önemsenen unsurlar %25-%26 gibi yakın paylarla başarısızlığı göze alma ve risk üstlenme olmuştur. Üçüncü sırada ençok önemsenen unsur %32,3 ile kaynakları pratiğe dönüştürme özelliği olmuştur (Tablo 2). 4.3. Katılımcıların Girişimcilik Tanımı ve Uygulamaları Hakkındaki Görüşleri Ankette girişimciliği en iyi tanımlayan ifadenin hangisi olduğunun katılımcılarca belirtilmesi istenmiştir. Ayrıca girişimciliği özendiren, destekleyen uygulamalarla, engelleyen uygulamaların neler olduğunun da işaretlenmesi istenmiştir. Buradan elde edilen sonuçlar tablo 3 ve tablo 4 de gösterilmektedir. Sizce girişimciliği tanımlayan en iyi ifade hangisidir? sorusuna verilen cevaplar incelendiğinde, %56,4 lük payla en çok işaretlenen tanım Zaman ve çaba harcayarak farklı değerler üreten, çeşitli riskleri üstlenen ve sonunda maddi ya da manevi karşılık alan kişidir. ifadesi olmuştur. Bu tanım hem önlisans hem lisans öğrencilerinde en çok yüzdeyi alan tanımdır. Ancak %10 luk işaretlenme oranlarıyla önlisans öğrencileri tarafından, kaynakları düşük verimlilik alanlarından yüksek verimlilik alanlarına aktaran ve orada tutmayı başaran kişidir tanımıyla bir 164

Girişimcilik - Eğitim İlişkisi / Entrepreneurship - Education şeye ulaşmaya ihtiyaç duyan, başarılı, başkalarının emri altında çalışmaktan hoşlanmayan kişidir. ifadeleri önemsenmektedir. Lisans öğrencileri ise, %15,8 lik payla Fırsatları en üst düzeye çıkaran kişidir. tanımını önemsemektedir. Ayrıca lisans öğrencileri girişimcilikle ilgili sermayedardan ayrı risk üstlenen kişidir tanımını da önemsemektedirler. Önlisans öğrencileri ise sadece bir kişi dışında girişimciliğin bu yönünü hiç değerlendirmeye dahi almamışlardır. Girişimcilik dersi aldığını belirten grubun girişimciliğin bu yönünü değerlendiremiyor olması ilginç olmaktadır. Bunlar dışında her iki grup öğrencileri de girişimciliği piyasa ekonomisinin vazgeçilmez unsuru olarak değerlendirmemekte, ekonomik refahın oluşmasında da, başrol olarak görmemektedirler (Tablo 4). Girişimciliği destekleyen uygulamalar içerisinde en yüksek %55,9 luk paylarla ençok desteklenen uygulamalar, Yeni buluş ve girişimleri destekleme birimlerinin kurulması ve Girişim eğitiminin yaygınlaştırılması ve bu eğitimi veren kurumların desteklenmesi görüşleridir. Bunu %47-%48 paylarla kamusal teşvikler ve vergi indirimleri ve taksitlendirmesi izlemektedir. Enflasyon muhasebesi uygulaması ise en az önemsenen unsur olmuştur. Bunlar içerisinden yeni buluş ve girişimlerin desteklenmesiyle ilgili uygulama dışındaki tüm önemsenen ifadelerde oran olarak lisans öğrencilerinin diğer gruba göre daha çok destekleme eğilimi sözkonusudur. Sadece yeni buluş ve girişimlerin desteklenmesinde önlisans öğrencileri lisans öğrencilerine göre daha çok destekleme eğiliminde olmuşlardır (Tablo 3). Girişimciliği engelleyen uygulamalarda da, %71,8 lik payla ençok önemsenen unsur sermaye yetersizliği olmuştur. Bunu bireylerin yeterli bilgi ve beceriye sahip olmamasıyla, yöneticilik deneyimi ve profesyonelliğiyle iş sahibi olmanın gerektirdiği yetenek ve deneyiminin olmaması ifadeleri izlemektedir. Doğal olarak eğitim düzeyinin düşük olması da girişimciliğin önünde engel olarak görülen en çok önemsenen unsurlar olmaktadır. Tüm bu unsurların işaretlenme yüzdeleri %44,1 ile %71,8 arasında değişmektedir. Tüm bu ifadeler hem lisans hem önlisans öğrencileri tarafından da önemsenmekte ama lisans öğrencilerinin diğer gruba göre daha çok önemseme eğiliminde olduğu görülmektedir (Tablo 3). Kişinin girişimcilik için kendini genç ve/veya yaşlı hissetmesi ifadeleri en az önemsenen görüşler olmuşlardır. Bu ifadelerin işaretlenme oranları %13,8 ve %10,3 tür. Fakat burada da, oranlar yakın olmakla birlikte bu kez önlisans öğrencilerinin bu iki maddeyi daha çok önemseme eğilimi göze çarpmaktadır (Tablo 3). 4.4. Eğitim Seviyesinin Girişimcilik Eğilimlerine Etkisi Farklı eğitim seviyelerinin girişimcilik kavramı ve girişimcilik eğilimleri üzerindeki etkisi Ki-kare bağımsızlık testiyle araştırılmıştır. Sıralama sorularına verilen yanıtlarla eğitim türü değişkeni ile girişimcilik arasındaki bağımlılık ilişkisi incelenmiştir. %10,1 den küçük önem seviyelerinde anlamlı bağımlılık ilişkisi elde edilen sorulara verilen cevapların dağılımıyla tablo 5 elde edilmiştir. Kişinin girişimci olma nedenleriyle ilgili sorulan soruya yanıtlar; verilen seçeneklerden en önemli üç tanesinin sıralanması suretiyle alınmıştır. Bu soruya verilen yanıtların eğitim seviyesine göre dağılımı incelendiğinde, insan ilişkilerini kullanma isteği ve özerklik ihtiyacı seçeneklerinde anlamlı bağımlılık ilişkisi elde edilebilmiştir. Bunlar dışında seçeneklerde verilen cevaplar arasında istatistiksel açıdan anlamlı farklılık elde edilememiştir. Girişimci olma nedenleri arasında 165

Uluslararası II. Trakya Bölgesi Kalkınma - Girişimcilik Sempozyumu anlamlı farklılık elde edilen insan ilişkilerini kullanma isteği ifadesinde lisans öğrencilerinin önlisans öğrencilerine göre ifadeyi girişimci olma gerekçesi olarak daha çok önemsedikleri görülmektedir. Tüm oranlar önlisans oranlarına göre daha yüksektir. Sıralama dışı oranlarında da lisans öğrencileri ifadeyi daha az sıralama dışı bırakmışlardır (Tablo 5). Özerklik ihtiyacında da, ikinci derecede önemseme dışında tüm oranlar lisans öğrencileri lehine daha büyük çıkmıştır. Buradan da anlaşılacağı gibi lisans öğrencileri önlisans öğrencilerine göre konuya daha duyarlı davranmaktadırlar. Kişinin girişimci olmasını olumsuz yönde etkileyen unsurlar içerisinde riskin yüksek olması ve sermaye yetersizliği unsurlarında anlamlı farklılık elde edilmiştir. Önlisans öğrencileri lisans öğrencilerine göre birinci derecede riski daha çok önemserken, İkinci derecede lisans öğrencilerinin daha çok önemsediği görülmektedir. İfadenin sıralama dışı kalma oranlarına bakıldığında da, önlisans öğrencilerinin oranının yüksek olduğu farkedilmektedir. Benzer şekilde sermaye yetersizliği maddesinde de, lisans öğrencileri bu maddeyi birinci derecede girişimciliğin önünde bir engel olarak önlisans öğrencilerine göre daha çok önemsemektedirler. İşaretlenmeme oranlarında da lisans öğrencilerinin oranı önlisans öğrencilerine göre daha azdır. En önemli girişimcilik unsurlarının belirtilmesinin istendiği soruda anlamlı farklılık sadece sosyal ve ekonomik mekanizmaların organizasyonu ve risk üstlenme seçeneklerinde elde edilmiştir. Burada risk üstlenme unsuru bu kez önlisans öğrencileri tarafından lisans öğrencilerine göre daha çok önemsenmiştir. Sıralama dışı kalma oranında da ön lisans öğrencilerinin lehine fark oluşmuştur. Aynı soruda sosyal ve ekonomik mekanizmaların organizasyonunda lisans öğrencilerinin önlisans öğrencilerine göre bu unsuru daha çok önemseme eğiliminde oldukları görülmektedir. Öğrencilere gelecek on yılda girişimci olma olasılığınız nedir? diye sorulduğunda tanımlanan olasılık seviyelerine göre alınan cevapların eğitim seviyesine göre istatistiksel olarak da farklılaştığı görülmüştür. Tablo 5 in incelenmesiyle de anlaşılacağı gibi, lisans eğitimi alan öğrencilerde girişimci olma eğilimi belirgin olarak artmaktadır. Önlisans öğrencilerinin kendilerini geleceğin girişimcileri olarak görme eğilimleri lisans öğrencilerine göre daha düşüktür. 4.5. Cinsiyetin Girişimcilik Eğilimlerine Etkisi Cinsiyetin girişimcilikle ilgili sıralama sorularına verilen cevaplar üzerindeki etkisi de, Ki-kare bağımsızlık testiyle araştırılmıştır. %10 dan küçük önem seviyelerinde anlamlı farklılık elde edilen cevaplarla tablo 6 oluşturulmuştur. Tablonun incelenmesiyle de anlaşılabileceği gibi, girişimci olma nedenleriyle ilgili soruda, daha çok kazanma isteği ifadesine erkekler bayanlara göre daha çok önem vermektedirler. İfadenin sıralama dışı kalma oranı erkeklerde %29 bayanlarda %45 tir. Benzer şekilde aynı soruda, İnsan ilişkilerini kullanma, kontrolün kendinde olma isteği gerekçelerinde de erkekler bayanlara göre belirgin olarak bu ifadeleri daha çok önemsemektedirler (Tablo 6). Kişinin girişimci olmasını olumsuz etkileyen unsurlar bakımından ise, yüksek risk daha çok bayanlar tarafından önemsenirken, sermaye yetersizliği ve bürokratik işlemlerin fazlalılığı erkekler tarafından daha çok önemsenmektedirler. Kaynakları 166

Girişimcilik - Eğitim İlişkisi / Entrepreneurship - Education pratiğe dönüştürme, sosyal ve ekonomik mekanizmaların organizasyonu bayanlar tarafından daha çok önemsenirken, başarısızlığı göze alma erkeklerin bayanlara göre daha çok önemsedikleri unsur olmuştur (Tablo 6). Gelecekte girişimci olma olasılığıyla ilgili sorulan soruda da, bayanlarda yığılma %41-%80 olasılık seviyelerinde gerçekleşirken, erkeklerde %41-%100 seviyelerinde yayılma vardır. Özellikle %80-%100 girişimci olurum diyenlerde erkeklerin %33 iken, bayanların oranı %8 çıkmıştır (Tablo 6). 5. Sonuç Gelişmiş ülkeler için girişimcilik, ekonomik faaliyetlerin canlandırılması ve yeni iş fırsatları yaratılarak işsizlik sorunlarının çözümlenmesi anlamına gelirken, gelişmekte olan ülkeler için ekonomik gelişmenin ve yeni iş yaratmanın motoru olarak görüldüğünden daha çok önem taşımaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde işsizlikle mücadelede, üretim kapasitesini arttırmada girişimcilik, KOBİ girişimciliği özendirilmektedir. Genelde doğal kaynakların yetersiz olduğu, sermaye yetersizliğinin yaşandığı gelişmekte olan ülke ekonomilerinde potansiyel işgücünü üretime kanalize etmenin temel aracı girişimcilik olmaktadır. Bu yönüyle hem gelişmiş hemde gelişmekte olan ülke ekonomileri bakımından girişimcilik kavramı gün geçtikçe daha da önem kazanmakta ve güncelliğini korumaktadır. Günümüzde hızla gelişen bilgi iletişim teknolojileri ve küreselleşmenin de etkisiyle girişim, girişimci kavramları da içerik ve kapsam yönünden değişime uğramıştır. Artık fiili olarak üretimde bulunsun bulunmasın, bulunduğu konum ne olursa olsun yeni fikirler üreten, bunları gelir arttırıcı ekonomik faaliyete dönüştürmeye çalışan herkes bir girişimci olarak değerlendirilmektedir. Bu değişiklik karşısında kavramın potansiyel girişimciler tarafından nasıl değerlendirildiği, gereği gibi önemsenip önemsenmediğinin araştırılması da özellikle gelişmekte olan ülke ekonomileri için daha da önemlidir. Konuyla ilgili son yıllarda yapılan çalışmalar artarken, bir yandan da girişimcinin eğitim düzeyinin girişimcilik kararlarına ve girişimciliğe bakış açısına etkisi araştırılmaya başlanmıştır. Bilgi çağında girişimcilik ruhuna sahip ve bu konuda eğilimli bireyler ekonomik büyümenin gerçekleşmesinde de kilit rol oynayacaktır. Bu ve benzer düşüncelerle çalışmada; bir yandan üniversite öğrencilerinin girişimcilik kavramıyla ilgili görüş, tutum ve davranışları araştırılırken diğer yandan da farklı eğitim seviyelerinin konuyu algılama ve değerlendirme de farklılık yaratıp yaratmadığı araştırılmaktadır. Bu amaçla yapılan anket çalışmasında; öğrencilerin girişimcilik kavramını önemsedikleri, konuyla ilgili çeşitli eğitim programlarının ve eğitim gördükleri alanda girişimcilik derslerinin olması gerektiği, kendilerini gelecek on yılda birer girişimci olarak gördükleri anlaşılmıştır. Risk alabilme, daha çok kazanç elde etme ve insan ilişkilerini daha çok kullanma isteği girişimciliğin ençok önemsenen nedenleri arasında çıkmıştır. Sermaye yetersizliği, riskin varlığı ve haksız rekabet girişimciliğin önündeki en büyük engeller olarak gösterilmiştir. Büyük bir çoğunlukla algıladıkları girişimci tanımını; Zaman ve çaba harcayarak farklı değerler üreten, çeşitli riskleri üstlenen ve sonunda maddi ya da manevi karşılık alan kişidir şeklinde belirtmişlerdir. Girişimciliğin geliştirilmesi için; kamusal teşviklerin, vergi indirimlerinin, yeni buluş ve girişimleri destekleyecek birimlerin kurulması gerektiğini önermişler, konuyla ilgili tüm toplum ve özellikle genç kesimin eğitilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. 167