Yrd.Doç.Dr. Serap YÜKRÜK GİRİŞ. Geleneksel Türk Müziği

Transkript

1 GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİYLE AMATÖR OLARAK İLGİLENEN BİREYLERİN ORTAÖĞRETİM DERS SÜREÇLERİNDE YER ALAN GELENEKSEL ÖĞRETİ VE UYGULAMALARI DEĞERLENDİRME DURUMLARI Yrd.Doç.Dr. Serap YÜKRÜK GİRİŞ Sanat eğitiminin önemli kollarından biri olan müzik eğitiminde bilindiği gibi program içerikleri iki ana boyutla biçimlenmektedir. Bunlar, evrensel batı sanatı öğretileri ve geleneksel Türk Müziği öğretileri ve uygulamalarıdır. Bu öğretilerin başında belirlenen genel amaçlar özet olarak, toplumsal kültürün önemli bir parçasını oluşturan müzik ile sağlıklı iletişim-etkileşim kurabilme ve müzik kültürünün, genel kültürün ayrılmaz bir öğesi olduğunu kavrayabilme, müziği, yaşamın içerisine bilinçli, seçici, ayırt edici bir perspektifle yansıtabilme, ulusal birliğimiz ve bütünlüğümüz açısından kendi kültürünü tanıyabilme, dünya ile bütünleşmemize yönelik olarak da, evrensel kültürü tanıyabilme ve bu çerçevede uygun bir birikim ve dağara sahip olma olarak özetlenebilir. Gelenek, bir toplumda, bir toplulukta eskiden kalmış olmaları dolayısıyla saygın tutulup kuşaktan kuşağa iletilen kültürel kalıntılar olarak tanımlanmaktadır. (Türkçe sözlük) Ancak burada şunu ifade etmek de doğru olacaktır. Gelenek sadece bir geçmişte var olan bütün uygulamalar demek değildir. Herhangi bir sanatın geçmişinin yanı sıra geleneğinden söz edebilmek için, belli kimliklerin saptanabilmesini sağlayan çizgileri ortaya koyan bir uygulamalar zincirinin varlığı gerekir. (Cemal A. :165) Bu çerçevede, belli bir geçmişi ve geleneği de bulunan, geleneksel Türk müziğimizin başlıca iki türü olan Türk sanat müziği ile Türk halk müziğinin, ilköğretim ikinci kademe ve ortaöğretim program içeriklerinde teori, uygulama ve tarihsel gelişimleri olarak yer aldığı görülmektedir. Okul yaşantılarında, diğer alanlarda olduğu gibi, sanat eğitimi alanında da bireyin tüm ruhsal ve bedensel bütünlüğü içerisinde, var olan yetilerinin, düşünce ve görüşlerinin geliştirilmesi, yaratıcılık nüvelerinin olgunlaştırılması, sanatsal değerlere hoşgörü ile yaklaşması ve tüm bu çerçevede belli birikim 91

2 Yrd. Doç. Dr. Serap YÜKRÜK ve gelişmeler kaydedilmesi beklenmektedir. Sanat eğitiminin önemli bir kolunu oluşturan müzik eğitimi alanında da varılması beklenen nokta, müziğin toplumsal ya da bireysel yaşantı içerisinde belli bir kültür birikimiyle var olması, müzik ile ilişkilerde sağlıklı iletişim kurulabilmesi, bireysel farklılıkların gelişme kaydetmesi ve doğru yönelimlere ulaşması beklenen sonuçlardır. Bu çerçevede, okul yaşantılarında programlı olarak müzik eğitimi gören bireylerin bu alanda sahip oldukları bireysel yetilerine ve tercihlerine göre belli birikimlere dayanan gelişim ve iletişim süreçleri yaşamaları beklenmektedir. Buradan hareketle, ilimizde faaliyet gösteren iki Türk müziği derneğine sürekli devam eden bireylerin orta öğretim müzik dersi süreçlerini değerlendirme durumları bu araştırmanın konusunu oluşturmuştur. YÖNTEM Bu çalışma, betimsel çerçevede durum tespitine yönelik bir nitelik taşımaktadır. Bu amaçla, araştırmacının kendi mesleki birikimleri ile uzman görüşleri birleştirilerek bir anket hazırlanmıştır. Uzman görüşleri ile son şekli verilen anket daha sonra ilimizde faaliyet gösteren iki Türk müziği derneğine devam eden yaklaşık 150 kişiden 80 ine uygulanmış, frekans ve yüzdeleri alınarak bulgulara ulaşılmıştır. Buna göre bu araştırmanın evreni Van Türk Müziği Cemiyeti ve Van Musiki Derneğidir. Örneklem ise bu derneklere sürekli devam eden 150 kişiden raslamsal olarak seçilerek anket uygulanan 80 kişidir. BULGULAR ve YORUMU Çizelge I: Cinsiyet Durumları Kadın 24 30,0 Erkek 56 70,0 Çizelge I de görüldüğü gibi, ankete katılanların % 30 unu kadınlar, % 70 ini ise erkekler oluşturmaktadır. 92

3 Çizelge II: Yaş Dilimlerinde Yer Alma Durumları alt , , ,5 40-üst 6 7,5 Çizelge II de görüldüğü gibi, ankete katılanların % 20 si 11 ile 20 yaş arasında, % 60 ının yaş arasında, % 12,5 unun yaş arasında, % 7,5 unun ise 40 yaş üzerinde olduğu görülmektedir. Buna göre, ankete katılanların büyük çoğunluğunu yaş arasındaki bireyler oluşturmaktadır. Çizelge:III: Eğitim Durumları ilkokul 2 2,5 ortaokul 4 5,0 lise 13 16,3 üniv 54 67,5 lisans üstü 7 8,8 Total ,0 Çizelge III de görüldüğü gibi, ankete katılanların % 2,5 i ilkokul mezunu, % 5 i ortaokul mezunu, % 16,3 ü lise mezunu % 67,5 i üniversite mezunu, % 8,8 i ise lisans üstü eğitim mezunudur. Buna göre, ankete katılanların büyük çoğunluğunu üniversite mezunları oluşturmaktadır. Çizelge: IV. Meslek Durumları öğrenci 32 40,0 öğretmen 16 20,0 memur 16 20,0 serbest 11 13,8 akademik 5 6,3 Çizelge IV de görüldüğü gibi, ankete katılanların meslek durumlarında, % 40 ının öğrenci, % 20 sinin öğretmen, % 20 sinin 93

4 Yrd. Doç. Dr. Serap YÜKRÜK memur, % 13,8 inin serbest meslek sahibi, % 6,3 ünün ise akademisyen olduğu görülmektedir. Buna göre, ankete katılanların büyük çoğunluğunu öğrenciler oluşturmaktadır. Çizelge V: Öğrenim Süreçlerinde Alan Uzmanından Ders Alma Durumları alan uzm 28 35,0 bazen 29 36,3 hiç 23 28,8 Çizelge V de görüldüğü gibi, ankete katılanların % 35 i öğrenim yaşantılarında alan uzmanından müzik eğitimi almışlar, % 36,3 ü bazı dönemlerde alan uzmanından ders almışlar, % 28,8 i ise müzik derslerini alan uzmanından hiç almadıklarını ifade etmişlerdir. Buna göre, % 36,3 ü bazı dönemler alan uzmanından müzik dersi almalarına rağmen, buna çok yakın bir değer olan % 35 oranı ile alan uzmanından ders aldıkları görülmektedir. Çizelge:VI: Geleneksel Türk Müziğine Amatör Olarak Yönelmelerinde, Orta öğrenim Süreçlerinde Almış Oldukları Müzik Dersi Kültür ve Birikimlerinin Etki Durumları Hiç katılmıyorum 42 52,5 Ortanın altında katılıyorum 12 15,0 Orta düzeyde katılıyorum 12 15,0 Ortanın üstünde katılıyorum 4 5,0 Tamamen katılıyorum 10 12,5 Çizelge VI da görüldüğü gibi, Geleneksel Türk Müziğine Amatör Olarak Yönelmemde, Orta Öğretimde Almış Olduğum Müzik Dersi Kültür ve Birikimleri Etkili Olmuştur a katılımcıların % 52,5 i hiç katılmadığını, % 15 i ortanın altında katıldığını, % 15 i orta düzeyde katıldığını, % 5 i ortanın üstünde katıldığını, % 12,5 i ise tamamen katıldıklarını belirtmişlerdir. Buna göre, ankete katılanların büyük çoğunluğu geleneksel Türk müziğine yönelmelerinde öğrenim süreçlerinde aldıkları 94

5 müzik dersi kültür ve birikimlerinin etkili olmadığı konusunda görüş bildirmişlerdir. 95

6 Yrd. Doç. Dr. Serap YÜKRÜK Çizelge VII: Geleneksel Müziğe Karşı İlgi ve Yeteneği Müzik Derslerinde Fark Etme Durumları Hiç katılmıyorum 39 48,8 Ortanın altında katılıyorum 9 11,3 Orta düzeyde katılıyorum 15 18,8 Ortanın üstünde katılıyorum 6 7,5 Tamamen katılıyorum 11 13,8 Çizelge VII de görüldüğü gibi, Geleneksel Müziğe Olan İlgi ve Yeteneği Müzik Derslerinde Fark Etme Durumlarında, katılımcıların % 48,8 i bu görüşe hiç katılmadığını, % 11,3 ü ortanın altında katıldığını, % 18,8 i orta düzeyde katıldığını, % 7,5 i ortanın üstünde katıldığını, % 13,8 i ise tamamen katıldığını belirtmişlerdir. Buna göre, Bu Alana Karşı Olan İlgi ve Yeteneklerini Müzik Derslerinde Fark Etme Durumlarına büyük çoğunluk Hiç katılmadıkları doğrultusunda görüş bildirmişlerdir. Çizelge VIII: Bu Alanda Sahip Olunan Birikim ve Kültüre Müzik Derslerinin Etki Durumları Hiç Katılmıyorum 40 50,0 Ortanın altında katılıyorum 11 13,8 Orta düzeyde katılıyorum 13 16,3 Ortanın üstünde katılıyorum 11 13,8 Tamamen katılıyorum 5 6,3 Çizelge VIII de görüldüğü gibi, Geleneksel Türk Müziğine Ait Sahip Olduğum Birikim ve Kültüre, Orta Öğretim Süreçlerinde Almış Olduğum Müzik Dersleri Etkili Olmuştur a ankete katılanlar, % 50 hiç katılmıyorum,,% 13,8 ortanın altında katılıyorum, % 16,3 orta düzeyde katılıyorum, % 13,8 ortanın üstünde katılıyorum, % 6,3 tamamen katılıyorum olarak görüş bildirmişlerdir. Buna göre, Geleneksel Türk Müziğine Ait Sahip Olduğum Birikim ve Kültüre, Orta Öğretim Süreçlerinde Almış Olduğum Müzik Dersleri Etkili Olmuştur görüşüne, ankete cevap verenlerin büyük çoğunluğu hiç katılmadıklarını ifade etmişlerdir. 96

7 Çizelge IX: Müzik Derslerinin Geleneksel Türk Müziği Teorilerini Öğrenme Düzeyine Etki Durumları Hiç katılmıyorum 42 52,5 Ortanın altında katılıyorum 12 15,0 Orta düzeyde katılıyorum 14 17,5 Ortanın üstünde katılıyorum 8 10,0 Tamamen katılıyorum 4 5,0 Çizelge IX da görüldüğü gibi, Müzik derslerinin Türk Müziği Teorilerini Öğrenme Düzeyine Etki Durumlarına, % 52,5 hiç katılmadığını, % 15 Ortanın altında katıldığını, % 17,5 orta düzeyde katıldığını, % 10 ortanın üstünde katıldığını, % 5 ise tamamen katıldığını belirtmiştir. Buna göre, Orta öğretim Süreçlerinde Aldığım Müzik Dersleri, Geleneksel Türk Müziği Teorilerini Öğrenme Düzeyime Katkı Sağlamıştır görüşüne katılımcıların büyük çoğunluğu hiç katılmadıklarını ifade etmişlerdir. Çizelge X: Uygulamada Öğrenilen Şarkı ya da Türkülerin Seçkin Örnekler Olma Durumları Hiç katılmıyorum 39 48,8 Ortanın altında katılıyorum 22 27,5 Orta düzeyde katılıyorum 6 7,5 Ortanın üstünde katılıyorum 6 7,5 Tamamen katılıyorum 7 8,8 Çizelge X da görüldüğü gibi Uygulamada Öğrenilen Şarkı ya da Türkülerin Seçkin Örnek Olma Durumlarında % 48,8 hiç katılmıyorum, % 27,5 ortanın altında katılıyorum, % 7,5 orta düzeyde katılıyorum, % 7,5 ortanın üstünde katılıyorum, % 8,8 tamamen katılıyorum olarak ifade etmişlerdir. Buna göre, Orta öğretimde müzik derslerinde Öğrenilen Şarkı ya da Türkülerin Bu Alanı Temsil Eden Seçkin Örnek Olma Durumlarında ankete katılanların büyük çoğunluğu hiç katılmıyorum olarak görüş bildirmişlerdir. 97

8 Yrd. Doç. Dr. Serap YÜKRÜK Çizelge XI: Öğrenim Süreçlerinde Alınan Müzik Derslerinde, Uygulamada Öğrenilen Şarkı ya da Türkülerin Kalıcı İzler Bırakma Durumu Hiç katılmıyorum 34 42,5 Ortanın altında katılıyorum 16 20,0 Orta düzeyde katılıyorum 11 13,8 Ortanın üstünde katılıyorum 9 11,3 Tamamen katılıyorum 10 12,6 Çizelge XI de görüldüğü gibi, Öğrenim süreçlerinde Alınan Müzik Derslerinde, Uygulamada Öğrenilen Şarkı ya da Türkülerin Kalıcı İzler Bırakma Durumlarında ankete katılanların % 42,5 u hiç katılmıyorum, % 20 si ortanın altında katılıyorum, % 13,8 i orta düzeyde katılıyorum, % 11,3 ü ortanın üstünde katılıyorum, % 12,6 sı ise tamamen katılıyorum olarak görüş bildirmişlerdir. Buna göre, Öğrenim Süreçlerinde Alınan Müzik Derslerinde, Uygulamada Öğrenilen Şarkı ya da Türkülerin Kalıcı İzler Bırakma Durumlarına büyük çoğunluk hiç katılmadıklarını ifade etmişlerdir. Çizelge XII: Uygulamada Seçilen Örneklerin Bu müzik Türünü Tanıtma ve Sevdirme Durumları Bu müzik Türünü Tanıma ve Sevdirme Durumları Hiç katılmıyorum 32 40,0 Ortanın altında katılıyorum 10 12,5 Orta düzeyde katılıyorum 20 25,0 Ortanın üstünde katılıyorum 8 10,0 Tamamen katılıyorum 10 12,5 Çizelge XII de görüldüğü gibi, Uygulamada Seçilen Örneklerin Bu Müzik Türünü Tanıtma ve Sevdirme Durumlarında % 40 hiç katılmıyorum, % 12,5 ortanın altında katılıyorum, % 25 orta düzeyde katılıyorum, % ortanın üstünde katılıyorum, % 12,5 ise tamamen katılıyorum olarak görüş bildirmişlerdir. Buna göre, Geleneksel Türk Müziği Öğretilerinde, Uygulamada Seçilen Örnekler, Bu Müzik Türünü Tanımamı ve 98

9 Sevmemi Sağlamıştır görüşüne ankete katılanların büyük çoğunluğu hiç katılmadıklarını ifade etmişlerdir. Çizelge XIII: Öğrenim Süreçlerinde, Müzik Derslerinde Yer Alan Öğreti ve Uygulamaların Ders içerik Programlarında Yer Alma Durumu Hiç katılmıyorum 49 61,3 Ortanın altında katılıyorum 10 12,5 Orta düzeyde katılıyorum 13 16,3 Ortanın üstünde katılıyorum 4 5,0 Tamamen katılıyorum 4 5,0 Çizelge XIII de görüldüğü gibi Öğrenim Süreçlerinde, Müzik Derslerinde Yer Alan Öğreti ve Uygulamaların Ders İçerik Programlarında Yer Alma Durumlarında % 61,3 hiç katılmıyorum, % 12,5 ortanın altında katılıyorum, % 16,3 orta düzeyde katılıyorum, % 5 ortanın üstünde katılıyorum, % 5 ise tamamen katılıyorum olarak görüş bildirmişlerdir. Buna göre, Orta öğrenim süreçlerinde Alınan Müzik Derslerinde Yer Alan Öğreti ve uygulamaların Ders İçerik Programlarında Yer Alma Durumlarında katılımcılar büyük bir çoğunlukla hiç katılmadıklarını ifade etmişlerdir. Çizelge XIV: Bir Amatör Olarak Geleneksel Türk Müziği ile Uğraşıyor Olmanın, Diğer Müzik Türlerinde Seçici Olmaya Yöneltme Durumları Hiç katılmıyorum 18 22,5 Ortanın altında katılıyorum 3 3,8 Orta düzeyde katılıyorum 13 16,3 Ortanın üstünde katılıyorum 14 17,5 Tamamen katılıyorum 32 40,0 Çizelge XIV de görüldüğü gibi, Bir Amatör Olarak Geleneksel Türk Müziği ile Uğraşıyor Olmanın, Diğer Müzik Türlerinde Seçici Olmaya Yöneltme Durumlarında % 22,5 hiç katılmıyorum, % 3,8 ortanın altında katılıyorum, % 16,3 orta düzeyde katılıyorum, % 17,5 ortanın üstünde katılıyorum, % 40 ise tamamen katılıyorum olarak görüş bildirmişlerdir. Buna göre, Bir Amatör Olarak Geleneksel Türk Müziği ile İlgileniyor Olmak Beni Diğer Müzik Türlerinde de Seçici 99

10 Yrd. Doç. Dr. Serap YÜKRÜK Davranmaya Yöneltmiştir konusunda ankete katılanların büyük çoğunluğu tamamen katılıyorum olarak görüş bildirmiştir. 100

11 SONUÇ ve ÖNERİLER 1. Ankete katılanların büyük bir çoğunluğunu % 70 oranıyla erkekler oluşturmaktadır. 2. Ankete katılanların büyük çoğunluğunu % 60 oranıyla arasındaki bireyler oluşturmaktadır. 3. Eğitim durumlarında katılımcıların büyük bir çoğunluğunu % 67,5 oranıyla üniversite eğitimi almış ya da almakta olan bireyler oluşturmaktadır. 4. Ankete cevap verenlerin meslek durumlarında % 40 oranıyla büyük bir çoğunluğu öğrenciler oluşturmaktadır. 5. Düzenlenen ankete cevap verenlerin %35 i öğrenim süreçlerinde müzik eğitimlerini alan uzmanından almış olduklarını, % 36,3 ü bazı dönemleri alan uzmanından almış olduklarını, % 28,7 si ise müzik eğitimlerini alan uzmanından hiç almadıklarını ifade etmişlerdir. 6. Geleneksel Türk Müziğine Amatör olarak Yönelmemde, Öğrenim süreçlerinde Almış Olduğum Müzik Dersleri Kültür ve Birikimleri Etkili Olmuştur görüşüne büyük bir çoğunluk % 52;5 gibi bir oranla hiç katılmadıklarını ifade etmişlerdir. 7. Bu Alana Karşı İlgi ve Yeteneğimi Müzik Derslerinde Fark Ettim görüşüne % 48,8 oranıyla büyük bir çoğunluk hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir. 8. Geleneksel Türk Müziğine Ait Sahip Olduğum Birikim ve Kültüre, Öğrenim Süreçlerinde Almış Olduğum Müzik Dersleri Etkili Olmuştur görüşüne % 50 oranıyla büyük bir çoğunluk hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir. 9. Öğrenim Süreçlerinde Aldığım Müzik Dersleri, Geleneksel Türk Müziği Teorilerini Öğrenme Düzeyime Katkı Sağlamıştır görüşüne % 52,5 oranıyla büyük bir çoğunluk hiç katılmadıklarını ifade etmişlerdir. 10. Öğrenim Süreçlerinde Müzik Derslerinde Uygulamada Öğrendiğim Şarkı ya da Türküler Bu Alanı Temsil Eden Seçkin Örneklerdir görüşüne % 48,8 oranıyla büyük bir çoğunluk hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir. 11. Öğrenim Süreçlerinde Müzik Derslerinde Uygulamada Öğrendiğim Şarkılar Bende Kalıcı İzler Bırakmıştır görüşüne, % 42,5 ile büyük bir çoğunluk hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir. 101

12 Yrd. Doç. Dr. Serap YÜKRÜK 12. Geleneksel Türk Müziği Öğretilerinde, Uygulamada Seçilen Örnekler Bu Müzik Türünü Tanımamı ve Sevmemi Sağlamıştır görüşüne, % 40 oranıyla büyük bir çoğunluk hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir. 13. Öğrenim Süreçlerinde Aldığım Müzik Derslerinde Yer Alan Geleneksel Türk Müziği Öğretilerinin ve Uygulamalarının Ders İçerik Programında Yer Alma Düzeyini Yeterli Buluyorum görüşüne % 61,3 oranıyla büyük bir çoğunluk hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir. 14. Bir Amatör Olarak Geleneksel Türk Müziği ile İlgileniyor Olmam Beni Diğer Müzik Türlerinde de Seçici Olmaya Yöneltmiştir görüşüne katılımcıların büyük çoğunluğu % 40 oranıyla tamamen katıldıklarını belirtmişlerdir. 102 Öneriler 1. Yukarıda açık şekilde ifade edildiği gibi, ankete katılan katılımcılar soruların büyük çoğunluğuna hiç katılmıyorum olarak yanıt vermişlerdir. Geleneksel Türk Müziği ve onun uygulamalarına yönelik bilimsel perspektifte ciddi araştırmaların yapılmamış olmasının uygulamada yaşanan sorunların önemli nedenini oluşturduğu düşünülmektedir. Buradan hareketle, öğretim süreç, içerik ve niteliklerinin ayrıntılı bir gözden geçirme ve değerlendirme yapılmasına ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. 2. Programlarda yer alan geleneksel Türk müziği öğretilerinin ölçütlerinin sağlıklı kurgulanması, sistematiğinin ne için, neden, nasıl sorularına cevap oluşturacak şekilde kurgulanmasının ulaşılacak sonuçları daha işe vuruk ve anlamlı kılacağı düşünülmektedir. 3. Kuramsal öğretilerle uygulamalar arasında bir eşgüdüm gözetilmesinin, eğitim süreçlerini hedefe ulaşma açısından daha etkin kılacağı düşünülmektedir. 4. Sanat eğitimi süreçleri, bireyin toplumsallaşmasına, belli bir kültür ve birikim sahibi olmasına, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda gelişim kaydetmesine ve doğuştan getirdiği yetilerini gerçek yaşantılara aktararak kendini gerçekleştirmesine olanak sağlamalıdır. Bu çerçevede, öğrenim süreçlerinde yer alan sanat eğitimi alan derslerinin süre olarak yeniden değerlendirilerek, programda yer alma sürelerinin artırılmasının sorunun ana çözüm noktasında yer aldığı düşünülmektedir. 5. Çocuğun yaşamında ailesinden sonra en önemli kişi ve sosyal kurum, okul ve öğretmendir. Okuldaki öğretim

13 programlarının içeriği çocuğun gelişiminde ve yaratıcı davranış biçimlerinin kazandırılmasında önemli bir faktör olarak karşımıza çıkar. (CEMAL A:2000:154) Ders kitaplarında yer alan, içerik programlarında günün değişen ihtiyaç ve gelişen koşullarına göre eskinin sürekli tekrarı olmak yerine, yeni repertuar oluşturulmasının büyük yarar sağlayacağı düşünülmektedir. 6. Değişen ve sürekli gelişen zamana yenik düşmemek adına ayrıca ülkemizde farklı kaynak ve nitelikte yetişen müzik eğitimcilerini ortak bir payda da birleştirebilmek adına, hizmet içi eğitim kurslarının düzenli ve sürekli olarak programlanmasının, çözüm üretimine katkı sağlayacağı düşünülmektedir. 103