Dr. Erhan SOLAKOĞLU Kevser Sinem ŞİMŞEK Dr. Onur JANE

TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. Dr. Erhan SOLAKOĞLU Kevser Sinem ŞİMŞEK Dr. Onur JANE IX. Ulusal Uçak, Havacılık ve Uzay Mühendisliği Kurultayı Nazım Hikmet Kongre ve Sanat Merkezi/ANKARA 5 Mayıs 2017

CAPPADOCIA Projesi Projede Kullanılan Yöntem ve Yaygın Etki Standardizasyon Mevcut Durum ve Tavsiyeler Sertifikasyon Mevcut Durum ve Tavsiyeler Mevzuat ve Düzenleme Mevcut Durum ve Tavsiyeler Sonuç 2 TASNİF DIŞI

PROJE ADI: CAPPADOCIA (Coordination Action Pro Production, Avionics, Design on Cost-efficiency in Aeronautics) AMAÇ: Proje, havacılık sanayinin [özellikle Advisory Council for Aviation Research and Innovation in Europe (ACARE), Avrupa Birliği (AB) gibi kurumların] stratejik hedeflere ulaşmak üzere karşılaştığı dar boğazlar ve teknolojik boşlukların tespit edilmesi amacıyla yürütülen faaliyetleri içermektedir. Bu faaliyetlerde özellikle maliyet etkinlik konusuna etkiler göz önüne alınmaktadır. DESTEK PROGRAMI: AB 7. Çerçeve Programı (ÇP) Coordination & Support Action (CSA) sınıfında bir projedir. PROJE SÜRESİ: 48 Ay (01.10.2013-30.09.2017) 3 TASNİF DIŞI

Havacılık otoritelerinin belirlediği stratejik hedeflere ulaşma sürecinde darboğaz oluşturan kısıtların, rekabet edebilirlik açısından eksik görülen noktaların, teknolojik boşlukların tespit edilmesi ve giderilmesi için tavsiyelerin oluşturulmasına yönelik faaliyetler yürütülmektedir. Bu bildiride; projenin 2. ve 3. senesinde, uzmanlarla ve sektör temsilcileri ile yapılan mülakat ve anketlerde standardizasyon, sertifikasyon ve mevzuat konularıyla ilgili elde edilen değerlendirmeler anlatılmaktadır. 4 TASNİF DIŞI

Yöntem Değer zincirinde yer alan paydaşların beklentilerinin, görüşlerinin alınması için mülakatlar ve anketler yapılmaktadır. Benzer şekilde Avrupa'daki havacılık konferanslarında ve çalıştaylarda düzenlenen CAPPADOCIA oturumlarında uzmanların görüşleri alınmaktadır. TUSAŞ taki farklı bölümlerde ilgili uzmanlarla ve Havacılık Kümelenmeleri/Dernekleri ile anketler ve görüşmeler de yapılmıştır. Yaygın Etki ACARE tarafından hazırlanan ve yayımlanan Strategic Research and Innovation Agenda (SRIA) dokümanın güncellenmesi sürecine girdi sağlanması mümkün olmaktadır. Ülkelerin kendi içlerindeki ulusal ve uluslararası (Avrupa ölçeğinde H2020, FP-9 örneği) teşvik mekanizmalarının yönlendirilmesinin fayda sağlayacağı öngörülmektedir. 5 TASNİF DIŞI

Standardizasyon Sertifikasyon Mevzuat ve Düzenlemeler 6 TASNİF DIŞI

7 TASNİF DIŞI Havacılık sanayii; tasarım, üretim ve çevresel açıdan katı standartlara tabi olan bir endüstridir. Tasarım açısından: Tedarik zincirinin etkinliği büyük ölçüde standartların kullanımına bağlıdır. Özellikle tasarım değişikliklerinin yönetimi için standartlar önemlidir. Global havacılık sanayi yararına çalışmalar yürüten bir standardizasyon organizasyonu bulunmamaktadır (Odetta/Galia gibi). Üretim açısından: Standartlar ile ilgili eksiklikler, maliyet, kalite ve kabul edilen teslimat süreleri üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Çevresel açıdan: Hava araçlarının çevresel etkileri, standartlar için yeni düzenlemelere ve kısıtlamalara yol açmıştır: Gürültü ve Kirlilik (Emisyon).

8 TASNİF DIŞI Standartların Avrupa havacılığının tedarik zinciri içerisinde tanımlanmadığı ve/veya paylaşılmadığı alanlar, özellikle küçük şirketler için endüstriyel rekabetçiliği sınırlamaktadır. ASD (AeroSpace and Defence Industries of Europe)-S1000D: teknik veri paketi (bakım operasyon) tarif standardı: altyapı, personel, zaman, eğitim problemi, proje yönetimi Standartların Avrupa dışındaki herhangi bir ülke tarafından tanımlandığı alanlar, Avrupa endüstrisinin çok az katılımı olduğu veya hiç katılımı olmadığı alanlardır. Bu durum, Avrupa endüstriyel rekabet gücüne karşı fiili bir tekelci durum oluşturmaktadır. MIL STD 1388: lojistik destek (ABD) vs. S3000L (Avrupa da, kabul görmüş değil): lojistik destek analizi Ürünün geliştirme aşamasında, tasarımda değişikliklerin standardizasyonu ile ilgili iyileştirilmesi gereken konular vardır Konfigürasyon yönetiminin önemi ve standardı Farklı firmalara çalışan KOBİ'ler için risk, aynı görevi yerine getirmek için farklı araçlar kullanmaya zorlanmasıdır. AIRBUS teknik dokümanları için FrameMaker kullanılması KOBİ lerin ihtiyaçları dikkate alınmadan, KOBİ ler büyük şirketlerin tasarladıkları standarda uymakta güçlük çekmektedirler. Model tabanlı sistem mühendisliği SysML aracı gibi. Standartlara uyumlu çoğu yazılım ücretlidir.

Yeni standartların gösterilmesi ve uygulanması için konferanslar düzenlenmesi ve etkinliklerin desteklenmesi. Hizmet şirketleri ile standartlara dayalı çevrimiçi eğitim oturumlarının hazırlanması ve bu eğitimlerin Avrupa KOBİ'leri tarafından akredite edilmesinin sağlanması. Avrupa daki araştırma projelerinde standardizasyon faaliyetlerine % 100 fon sağlanması. Hem uygulama hem de demonstrasyon (gösterim) etkinliklerini desteklemek için, Avrupa çapında birlikte çalışabilir ve birbirine bağlı platformların uygulanması. Endüstriyel alanlardaki standardizasyon faaliyetlerini koordine etmek için merkezi bir Avrupa Standardizasyon otoritesinin oluşturulması ve büyük standardizasyon projelerinde bu otoritenin ortak olarak yer alması. 9 TASNİF DIŞI

Sertifikasyon bir uçağın geliştirilmesi için gereken maliyetin önemli bir bölümünü (yaklaşık % 17) oluşturmaktadır. Hava aracı üreticileri değişen şartnamelere/sözleşmelere uyum sağlamaya çalışmaktadır. Rekabetçilik, doğru şartnameye dayanmaktadır. İleri teknolojiler ve yenilikler, rekabet avantajlarını kaybetmemek için olabildiğince erken sertifikalandırılmalıdır. Ancak, uçaklar için yeni teknolojilerin kullanışlı pazarı mevcut sertifikasyon kuralları nedeniyle uzayabilmektedir (özellikle motor sertifikasyon süreci). 11 TASNİF DIŞI

Sertifikasyon doğrulama aşaması için gelişmiş modelleme tekniklerinin kullanılması: Modellerin doğruluğu değerlendirilmeli ve özenle planlanmış fiziksel testler ile doğrulanmalı, ancak testlerin sayısı artırılmalıdır. Örn: Kuş çarpması testleri "Sertifika Raporu" için kullanılan verilerin izlenebilirliğinin geliştirilmesi Konfigürasyon yönetimi: gereksinimler sertifikasyon süreci Ürünlerin özelleştirilmesi: Her üretici onaylanmış ve sertifikalandırılmış geniş kapsamlı bir katalog sunmalıdır. Örn. Sertifikalandırılmış helikopter iniş takım seti Tedarik zincirinin sertifikalandırılma sürecine dahil edilmesi: Nihai ürünün sertifikalandırılmasından sorumlu olan şirket tarafından sıkı bir şekilde yönetilmelidir. Böylece gecikme, araştırma süreci ve uygulama süreci arasında önemli ölçüde azaltılacaktır. Sertifikasyon üzerinde etki doğuran araştırma faaliyetlerini kolaylaştırmak için Avrupa Sertifikasyon yetkililerinin belirli araştırma projelerinde ortak olarak yer alması 12 TASNİF DIŞI

Özellikle son yıllarda gerçekleşen kazalar (Germanwings, Malezya gibi) dikkatleri nakliye ve hava taşımacılığı üzerine çekmiştir. Mevcut yönetmeliklerin gelecek on yıl içinde güvenlik beklentilerini sağlamak için yeterli olmadığı görülmektedir. Yeni ortaya çıkan teknolojiler ve önümüzdeki yıllarda hava araçlarında kullanılması öngörülen teknolojiler, mevcut hava taşımacılığı yönetmelik ve mevzuatlarında ele alınmamaktadır. Uzaktan kumanda edilen araçlar, Bilgi ve iletişim teknolojileri, Eklemeli imalat, Yeni akıllı malzemeler, Akıllı telefonlar, Siber güvenlik, Büyük veri gibi 14 TASNİF DIŞI

Yeni teknolojilere uyumlu mevzuat ve düzenlemeler Yeni iş fırsatlarının ve pazar payının artması Avrupa rekabet gücünü desteklemek için "küresel çözüm" sağlayabilecek modern ve etkin bir mevzuat ve düzenleme sistemi oluşturulması Mevzuat ve düzenleme sürecinin daha erken başlaması Tüm mevzuat ve düzenleme sürecinde kararların sürdürülebilir olması Mevzuat ve yönetmeliklerin inovasyonu destekleyip kolaylaştıracak bir konumda olması 15 TASNİF DIŞI

Gün geçtikçe daha da karmaşıklaşan dünya çapındaki havacılık sanayi ortamına yönelik olarak; standardizasyon, sertifikasyon, mevzuat ve düzenlemeler konularının ele alınması elzemdir. Standardizasyon ve sertifikasyon süreçlerindeki darboğazların aşılması, özellikle havacılık tedarik zincirinde maliyet etkinliğine büyük fayda sağlayacaktır. Yeni ortaya çıkan teknolojiler ve önümüzdeki yıllarda hava araçlarında kullanılması öngörülen teknolojilerin mevcut hava taşımacılığı yönetmelik ve mevzuatlarında ele alınması, uyum sağlama sürecini kolaylaştıracaktır. 16 TASNİF DIŞI

TUSAŞ TÜRK HAVACILIK VE UZAY SANAYİİ A.Ş. TURKISH AEROSPACE INDUSTRIES, INC. 17 TASNİF DIŞI www.tai.com.tr