Đflas Davalarında Yargılama Usulü ve Depo Kararı (ĐĐK. mad. 158)

Ankara Barosu Dergisi Yıl: 65 Sayı: 2 Bahar 2007 201-210 Đflas Davalarında Yargılama Usulü ve Depo Kararı (ĐĐK. mad. 158) Talih Uyar* I- Alacaklının iflas davası açması üzerine, ticaret mahkemesi, icra dairesindeki iflas dosyasını getirtir (şşk. mad. 158/II, c:1). * şflas davası basit yargılama usulüne (HUMK. mad. 507-511) göre incelenir (şşk. mad. 158/II, c:1). Uygulamada gereksinim duyulan sürati saşlamak için daha önce yürürlükte olan seri usul den vazgeçilerek- iflas davalarının basit yargılama usulü ne göre (HUMK. mad. 507-511) incelenmesi, 538 sayılı Kanun ile yapılan deşişiklik sonucunda -1965 yılında- kabul edilmiştir. şncelemenin mutlaka duruşmalı olarak yapılması gerekir. 1 Taraflara -iflas ödeme emrine vekili vasıtasıyla itiraz etmiş olan borçlunun vekiline 2 - gönderilecek davetiyelere ibraz etmek istedikleri vesikaları muayyen günde göndermeleri veya getirmeleri ve duruşmaya gelmemeleri veya vekille kendilerini temsil ettirmemeleri halinde gıyaplarında da karar verilebileceşi hususu ihtar olunur (HUMK. mad. 509) 3. EŞer her iki taraf da duruşmaya gelmezse, iflas davasına ait dosya işlemden kaldırılır (HUMK. mad. 409) 4. Ayrıca ilave edelim ki; davalı- borçlu makbul bir mazeret olmaksızın duruşmaya gelmezse, şcra ve * 1 2 3 4 Avukat, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi ÖŞretim Görevlisi. Bknz: 12. HD. 3.6.1986 T. 13128/6642; 28.1.1983 T. 10367/352 Bknz: 12. HD. 27.2.1986 T. 8527/2220; 14.10.1985 T. 8572/8079 Bknz: 12. HD. 12.5.1986 T. 11420/5580 Bknz: 12. HD. 28.2.1984 T. 12258/2132 şflas Kanunu na göre borçlunun bu davranışı taksiratlı müflis sayılır ve cezalandırılır (şşk. mad. 310/7). II- şflas talebinin ilanı: Ticaret mahkemesi dava dilekçesini aldıktan sonra hemen borçlunun iflas ödeme emrine -süresi içinde ve icra dairesinde- itiraz etmiş olup olmadışını araştırır ve iflas ödeme emrine itiraz etmemiş olduşunu saptarsa iflas talebinin ilanına karar verir (şşk. mad. 158/I,c:1;166/II) 5. Bu suretle borçlu hakkında a- lacaklı tarafından iflas davası açılmış olduşu borçluların dişer alacaklılarına duyurulur. Yüksek mahkeme 6 iflas yolu ile takibe borcum yoktur şeklinde itiraz ettikten sonra açılan iflas davasında borcu kabul ederek ödeme yapmayacaşını bildirmiş olan borçlunun bu beyanı ile takibe itirazını geri almış sayılacaşının, iflas talebinin şşk.nun 166. maddesi uyarınca ilan edilmesi gerekeceşini belirtmiştir. Bu ilan; tirajı ellibinin (50.000) üzerinde olan ve yurt düzeyinde daşıtımı yapılan gazetelerden biri ile birlikte borçlunun muamele merkezinin bulunduşu yerdeki bir gazete ve Ticaret Sicili Gazetesi ile yapılır. Tirajı ellibinin (50.000) üzerinde olan ve yurt düzeyinde daşıtımı yapılan gazetenin yayınlandışı yer aynı zamanda muamele merkezi ise mahalli gazetede ilan yapılmaz (şşk. mad. 158/I,c:1;166/II) 5 6 Bknz: 19. HD. 30.5.2002 T. 1087/4137; 28.6.2001 T. 3712/5039; 2.11.2000 T. 6604/7390 12.4.2001 T. 1619/2829 20.4.1997 T. 1762/3853 Bknz: 19. HD. 3.10.2002 T. 2023/6331 Ankara Barosu Dergisi Yıl: 65 Sayı: 2 Bahar 2007 201

Bu suretle, borçlunun bir alacaklısı ile anlaşarak iflas kararı alıp dişer alacaklılarına zarar vermesi önlenmek istenmiştir. Ticaret mahkemesi borçlunun -süresi içinde ve icra dairesinde- itiraz etmiş olduşunu saptarsa, iflas talebinin ayrıca ilanına (borçlunun dişer a- lacaklılarına duyurulmasına) gerek yoktur 7 8. Çünkü iflas ödeme emrine itiraz üzerine, itirazın kaldırılarak borçlunun iflasına karar verilmesi talebi ile açılan davada, taraflar arasındaki alacak borç ilişkisi inceleme konusu yapılacaşından, dişer bir deyişle iflası gerektiren bir durumun mevcut olup olmadışı araştırılacaşından, şşk. mad. 158/I maddesinde öngörüldüşü gibi, iflas talebinin ilanına gerek yoktur... 9 III- şflas davasına müdahale veya itiraz: şflas talebinin ilanından itibaren onbeş gün içinde, borçlunun dişer alacaklıları iflas davasına müdahale ederek veya itirazda bulunarak borçlunun iflasını gerektiren bir durum olmadışını örneşin; borçlu hakkında yapılan takipteki alacaşın gerçek bir alacak olmadışını, takibin muvazaalı olarak yapıldışını- belirterek mahkemeden iflas talebinin (iflas davasının) reddine karar verilmesini isteyebilirler. Ticaret mahkemesi; iflas davasına müdahale ederek, iflas talebine itiraz etmiş olan alacaklıları dinledikten sonra borçlunun iflasını gerektiren bir durum bulunup bulunmadışını -çok kez; tarafların ticari defterleri üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırarak- araştırır 10 ve bu araştırma sonu- 7 8 9 10 Karş: KURU, B. şcra ve şflas Hukuku,1993, C:3,s:2678 vd.-kuru, B. şcra ve şflas Hukuku El Kitabı,2004,s:954,dipn:4-Aynı görüşte: ALTAY, S. Türk şflas Hukuku,2004,C:1,s:134 vd.-altay, S. Genel Olarak şflas Davaları ve şflasta Paylaştırımanın Esasları (Ünal Tekinalp e ArmaŞan, C:2, 2003, s:897) -BAYKAL, E. U. şflas Davasında Depo Kararı (BATşDER, 2001, C:21, S:1, s:195) (Bu görüşe göre hem borçlunun ödeme emrine i- tiraz etmiş olması ve hem de itiraz etmeden ödeme emrinin kesinleşmesinden sonra açılan iflas davasında iflas takibinin kesinleşmesi üzerine- mahkemenin iflas talebini ilan etmesi gerekir ) Bknz: 19. HD. 23.12.2004 T. 9865/12962; 27.5.2003 T. 3349/5502; 5.3.2002 T. 894/1493 vb. 12.4.2001 T. 1619/2829 Bknz: 19. HD. 5.3.2002 T. 894/1493 Bknz: 19. HD. 28.9.2006 T. 6153/8956; 3.7.2003 T. 5065/7365; 15.11.2001 T. 5489/7497 28.1.2003 T. cuna göre ya depo kararı vermeden iflas davasının reddine ya da depo kararı vererek, borçlunun depo kararını yerine getirip getirmemesine göre iflas kararı veya iflas konusunda karar verilmesine mahal olmadışına (iflas davasının reddine) karar verir. Ayrıca belirtelim ki; şşk. mad. 158 de öngörülen sürede iflas davasına müdahale veya itiraz da bulunmayan alacaklılar yargılama sonunda mahkemece verilen iflas kararını temyiz edemezler. 11 IV- şflas talebinin (davasının) incelenmesi: şflas takibinin yapıldışı icra dairesinden takip (iflas) dosyasını getirten ticaret mahkemesi ö n c e borçlunun iflas ödeme emrine süresi içinde ve icra dairesine- itiraz edip etmedişini ve borçlunun iflasa tabi kişilerden olup olmadışını 12 13 ve kendisinin yetkili olup olmadışını (şşk. mad. 154/III) 14 15 k e n d i l i Ş i n d e n 16 araştı- 11 12 13 14 15 16 5007/707 Bknz: 19. HD. 3.6.2004 T. 8784/6613; 2.3.2000 T. 815/1572 Hukukumuzda kimlere karşı iflas yolu ile takip yapılabileceşi şşk. mad.43 te iflas yoluyla takip ancak Ticaret Kanunu gereşince tacir sayılan veya tacirler hakkındaki hükümlere tabi bulunanlar ile özel kanunlarına göre tacir olmadıkları halde iflasa tabi bulundukları bildirilen hakiki veya hükmi şahıslar hakkında yapılır ş e k l i n d e belirtilmiştir.kimlerin tacir olduşu veya tacirler hakkındaki hükümlere tabi bulunduşu da TK. mad.14-19 da gösterilmiştir (Ayrıntılı bilgi için bknz: KURU, U, B. a.g.e C:3, s:2620 vd.-altay, S. a.g.e s:29 vd.-üstün ÜSTÜN- DAİ, S. şflas Hukuku,2006,s:12 vd.-deyneklş, A. Türk Hukukunda Kambiyo Senetlerine Özgü şflas Yoluyla Takip,2005, s:28 vd.-günel,y.m. şflas Davaları,2006, s:13 vd. BALCI,. şflasın Ertelenmesi, 2005, s:61 vd.) Yüksek mahkeme anonim şirkete kefil olmanın veya anonim şirket ortaşı olmanın, tacir sayılmak için yeterli olmadışını (bknz: 19. HD. 25.11.2004 T. 7816/11614); anonim şirket ortaklarının sadece bu sıfatları nedeniyle tacir olarak kabul edilip iflaslarına karar verilemeyeceşini (bknz: 19. HD. 22.5.2003 T. 2617/5302 ); sermaye şirketlerinin ortakları ve yöneticilerinin sadece bu sıfatları nedeniyle iflasa tabi tutulamayacaklarını (bknz: 19. HD. 8.5.2003 T. 9814/4878) belirtmiştir... Ayrıntılı bilgi için bknz: UYAR,T. şcra ve şflas Kanunu erhi,1973,c:2,s:1723 Bknz: 19. HD. 2.7.1997 T. 4707/6966 26.9.1995 T. 6758/7485 Bknz: 19. HD. 7.12.2006 T. 8508/11660; 23.11.2006 T. 7842/10984; 18.6.2004 T. 4462/7390 vb. 3.2.2000 T. 8151/622 8.10.1997 T. 5720/8292 202 Ankara Barosu Dergisi Yıl: 65 Sayı: 2 Bahar 2007

rarak; borçlunun iflas ödeme emrine itiraz etmedişini saptaması halinde hemen -yukarıda II de belirttişimiz şekilde- iflas talebi ni i l a n ettikten sonra; iflas talebini (davasını) borçlunun iflas ödeme emrine süresi içinde ve icra dairesine itiraz etmiş olup olmamasına göre farklı şekilde inceler: A) Borçlunun ödeme emrine itiraz etmemiş ol- o ması 17 : Borçlu, kanunda öngörülen süre -7 güniçinde şşk. mad.155 ve 156/I uyarınca, ödeme emrine icra dairesine başvurarak- itiraz etmemişse alacaklı ticaret mahkemesinden sadece iflas kararı verilmesini ister(şşk.mad. 156/I). Bu taktirde ticaret mahkemesi alacaşın gerçekten varolup olmadışını araştırmaksızın sadece borçlunun ödeme emrine itiraz edip etmedişini ve takibin kesinleşip kesinleşmedişini araştırır. 18 Yüksek mahkeme takibin itirazsız kesinleşmesi üzerine açılan iflas davasında; borçlunun cevap dilekçesinde takip konusu borcu tamamen ödedişini belirtmesine raşmen, bu savunmasını isbat edememesi halinde, mahkemece iflas kararı verilmesinde bir usulsüzlük bulunmadışını 19, davalı-borçlunun yargılama sırasında sunduşu ö- demeye ilişkin makbuz üzerinde durulmadan iflas kararı verilemeyeceşini 20 belirtmiştir. Ayrıca bu olasılıkta ticaret mahkemesi -yukarıda (II) de belirtildişi şekilde- iflas talebini ilan etmek zorunda olduşundan, bu ilan üzerine borçlunun dişer alacaklıları iflas davasına müdahale veya iflas talebine itiraz da bulunmuşlarsa iflası gerektiren bir hal bulunup bulunmadışı, takip konusu alacaşın gerçek bir alacak olup olmadışı -tarafların ticari defterler üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılarak- araştırılmalı ve varılacak sonuca göre -borçlunun borçlu olmadışıveya iflasa tabi kişilerden olmadışı saptanırsa- iflas davasının reddine karar verilir ya da - borçlunun borçlu olduşu saptanırsa- depo kararı (emri) verilerek, borçluya iflas kararı verilmeden önce, borcunu ödeyerek iflastan kurtulması 17 18 19 20 KURU,B. şflas Ödeme Emrine ştiraz Edilmemesi Halinde şflas Davası (BATşDER,1962,C:1,S:4,s:579-591) Bknz: 19. HD. 20.5.2004 T. 10157/5949 12. HD. 21.2.1985 T. 11738/1523 Bknz: 19. HD. 7.12.2006 T. 8198/11658 Bknz. 19. HD. 21.9.2006 T. 6179/8547 için son bir şans tanınır. Bu iflas davasında borçlu ticaret mahkemesinde borçlu olmadışına dair bir itiraz ve def ide bulunamaz.borçlu, borcunu ödeme emrini tebli- Şinden önce alacaklıya ödemiş ise, ödeme emrinin teblişi üzerine bu hususu icra dairesine bildirmek zorundadır.eşer, ihmal ederek ödeme emrine bu nedenle itiraz etmemiş ve takipte kesinleşmiş ise, iflas davasında borçlu olmadışını ileri süremez. Bu taktirde borçlu için yapılacak iş, borcunu tekrar ödeyerek iflastan kurtulmaktır.ancak, ikinci kez ödedişi bu parayı istirdat davası açarak (şşk. mad.72/vii) geri alabilmelidir 21. Ayrıca belirtelim ki; borçlu iflas davasına bakan mahkemeye iflasın ertelenmesi (şşk.mad.179) talebinde bulunduşunu bildirirse mahkemenin iflas kararı verebilmek için, erteleme talebi ü- zerine verilecek kararı beklemesi yani;iflasın ertelenmesi talebi iflas kararı bakımından bekletici mesele sayması- gerekir 22. B) Borçlunun ödeme emrine itiraz etmiş olması: o Borçlu, kanunda öngörülen süre -7 gün- içinde, şşk. mad.155 ve 156/I uyarınca ödeme emrine icra dairesine başvurarak- itiraz etmişse, alacaklı ticaret mahkemesinden hem borçlunun itirazının kaldırılmasını 23 ve hem de borçlunun iflasına karar verilmesini talep eder (şşk. mad. 156/III). Ticaret mahkemesi normal bir alacak davasında olduşu gibi tarafların iddia ve savunmalarını genel hükümlerine göre 24 inceleyerek -ve tarafların ticari defter ve kayıtları üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırarak 25 - borçlunun gerçekten borçlu olup olmadışını araştırır (şşk. mad. 158/II, c:1). Yani, ticaret mahkemesi genel haciz yoluyla takiplerdeki itirazın kaldırılması talebini inceleyen icra mahkemesi gibi şşk. mad.68 de sayılan belgelerle başlı olmaksızın tarafların beyanlarını deşerlendirir. 21 22 23 24 25 Ayrıntılı bilgi için bknz:şleride;açiklama: V-h MU UL,T. şcra ve şflas Hukuku,2005, s:987 Bknz: 19. HD. 22.12.1992 T. 11218/6832 12. HD. 27.4.1987 T. 1362/2496 Bknz: 19. HD. 29.3.1995 T. 2172/2964; 14.2.1995 T. 22/1109; 31.5.1994 T. 3502/5478 Bknz: 19. HD. 7.2.2002 T. 7918/908 Ankara Barosu Dergisi Yıl: 65 Sayı: 2 Bahar 2007 203

Borçlu, ticaret mahkemesinde, ödeme emrine itiraz ederken icra dairesine bildirmiş olduşu sebeplerle başlı olmamaksızın, iflas davasına karşı vermiş olduşu cevap dilekçesi nde, tüm savunma nedenlerini ileri sürebilir. Yukarıda belirttişimiz gibi; borçlu iflas davasına bakan mahkemeye iflasın ertelenmesi (şşk. mad.179) talebinde bulunduşunu bildirirse mahkemenin iflas kararı verebilmek için, erteleme talebi üzerine verilecek kararı beklemesi yani; iflasın ertelenmesi talebi iflas kararı bakımından bekletici mesele sayması- gerekir. Mahkeme,yaptıŞı inceleme sonunda; a) Davalının borçlu olduşunu ve borcunu öde- memiş olduşunu saptarsa; borçlunun itirazının kaldırılmasına ve ayrıca bu kararla birlikte bir de az sonra içerişini inceleyeceşimiz- depo kararı (emri) verir. b) Davalının borçlu olmadışı ya da iflasa tabi ki- k şilerden olmadışı sonucuna varırsa; itirazın kaldırılması talebinin -ve iflas davasının- reddine karar verir. Bu karar maddi anlamda kesin hüküm teşkil eder (HUMK. mad.237). şflas davası sırasında borçlunun ölmesi halinde, alacaklı iflas davasının -tereke temsilcisine depo emri tebliş ettirerek- tereke hakkında davanın devamını isteyebilir. Bu dava sonucunda borçlunun deşil, terekenin iflasına karar verilir. 26 V- Depo kararı (emri): a) Ticaret mahkemesi gerek borçlunun iflas ödeme emrine süresi içinde ve icra dairesine itiraz etmemiş olması ve gerekse borçlunun iflas ödeme emrine -süresi i- çinde ve icra dairesine- itiraz etmiş olması halinde; yaptışı inceleme sonunda borçlunun iflasa tabi kişilerden olduşunu ve borçlu olduşuna ve borcunu ödemedişine kanaat getirirse, borçluya yedi gün içinde, faiz ve icra giderleriyle birlikte borcunu i f a e t m e s i n i ya da o miktar meblaşı (parayı) mahkeme veznesine d e p o e t m e s i n i bildirir (emreder) (şşk. mad. 158/II, c:2). Buna uygulamada depo kararı veya depo emri denilmektedir 27. 26 27 Bknz: 19. HD. 19.12.1996 T. 6621/11483 şşk. mad. 158/II,c:2 de düzenlenmiş olan depo kararı (emri) kaynak şsviçre şcra ve şflas Kanunu nda yer al- Depo kararında (emrinde) borcun (faiz ve takip giderleriyle birlikte) yedi gün içinde i f a veya d e p o edilmemesi halinde iflasına karar verileceşi de borçluya i h t a r olunur (şşk.mad. 158/II,c:3) 28. Depo kararının (emrinin) ana para, icra masraflarını (başvurma harcını, peşin harcı, tahsil harcını, tebligat giderlerini ve icra vekalet ücretini 29 30 ) ve faizi (temerrüt tarihinden -en geç takip tarihinden- depo kararının verileceşi tarihe kadar işleyecek faizi) içermesi gerekir. 31 Depo emrinde ödenecek meblaşın Türk lirası o- larak belirtilmesi gerekir. 32 U y g u l a m a d a, ticaret mahkemeleri depo kararına (emrine) esas olacak olan alacak miktarını, tayin ettikleri bilirkişilere hesaplatmaktadırlar. 33 28 29 30 31 32 33 mamaktadır. Kaynak kanunda mahkemenin iflas talebini reddedeceşi durumları öngören 172. maddesinde eşer borçlu borcun faiz ve masrafları ile birlikte itfa e- dilmiş veya alacaklının kendisine bir mühlet vermiş olduşunu senetle ispat ederse denilerek, bu durumda da mahkemenin iflas talebini reddedeceşi belirtilmiştir. GörüldüŞü gibi madde metninde borcun faiz ve masraflarıyla birlikte resmi bir yere depo edilmesi ayrıca öngörülmemiştir (ÇAİA,T. şflas Davalarında Depo Kararına Dair BATşDER, 1987, C:XIV, S:1, s:5 ). 1997 tarihli yeni şsviçre şcra ve şflas Kanunu. nun 172. maddesinde aynı düzenlemeye yer verilmiştir (BA BAY- KAL,E.U. a.g.m. s:197) Bknz: 19. HD. 22.5.2003 T. 2617/5302; 30.1.2003 T. 6275/844; 17.10.2002 T. 5281/6759 vb. POSTACIOİLU,ş. şflas Hukuku şlkeleri,1978,c:1,s:23- ALTAY,S. a.g.m. s:896-altay,s. a.g.e C:1,s:170- OLGAÇ,S. şçtihatlarla şcra ve şflas Kanunu,1974, s:1132- BERKşN,N. şflas Hukuku Bakımından Harç ve Masraflar (Ord. Prof. Dr. Sabri akir Ansay a ArmaŞan, 1964, s:331)- ÖİÜTÇÜ,T./ÇşTOİLU,A. Uygulamalı şcra ve şflas Kanunu,1977, C:1,s:755 Karş: KURU,B. a.g.e. C:3,s:2614 vd. (Bu görüşe göre;şşk. mad.158/ii,c:2 deki icra masrafları na icra takibinden dolayı, alacaklı vekili için takdir edilecek vekalet ücreti girmez. Çünkü henüz icra takibi sonuçlanmamıştır Ayrıca; şşk. mad. 138 e göre vekalet ücretinin icra müdürü tarafından takdir edilmesi gerekir. Halbuki burada depo kararını ticaret mahkemesi vermektedir.) Bknz: 19. HD. 2.3.2006 T. 1023/2069; 16.12.2004 T. 9269/12664; 18.6.2004 T. 4462/7390 vb.. 2.3.2000 T. 796/1569 16.9.1999 T. 4303/4871 15.12.1996 T. 5172/10897 5.12.1996 T. 5920/10901 11. HD. 26.3.1990 T. 1358/2564 Bknz: 19. HD. 21.9.2006 T. 7047/8562; 13.5.2004 T. 11741/5582; 10.7.2003 T. 2306/7605 vb. Bknz: 19. HD. 28.1.2003 T. 5007/707; 28.1.2003 T. 204 Ankara Barosu Dergisi Yıl: 65 Sayı: 2 Bahar 2007

Alacaklı, depo kararının verildişi oturumdan sonraki ilk oturumda borçluya borcunu ödemesi için mehil verirse mahkemenin yeni bir depo kararı (emri) vererek,buna göre yeni bir oturum günü belirlemeli ve belirledişi oturum gününü ve depo kararını borçluya veya vekiline tefhim (ya da tebliş) etmelidir 34 35. Keza, bozmadan önceki depo kararına (emrine) göre -yeniden depo kararı vermeden- iflasa karar verilemeyeceşi 36 gibi depo kararının (emrinin) teblişinden (tefhiminden) sonra iflas davasının müracaata bırakılmış olması halinde, davalıya yeni depo kararı (emri) tebliş (tefhim) edilmeden iflas kararı verilemez. 37 Depo kararının verileceşi oturumda b o r ç l u ya da -vekaletnamesinde iflas davasını kabul yetkisi bulunan 38 - v e k i l i depo kararı verilmemesinin borcu ödemeyeceklerini iflas kararı verilmesini isterse mahkemece depo kararı (emri) verilemez 39 40 41. Borçlu, depo kararında (emrinde) belirtilen 7 günden sonra borcunu öderse yine iflas kararı verilebilir mi? Doktrinde 42 43 depo kararındaki (emrindeki) yedi günlük sürenin mahkemeyi kısıtlayan bir süre olduşu bu süre geçtikten sonra 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 5006/706 25.9.1997 T. 5496/7729; 18.9.1997 T. 1773/7497 15.5.1997 T. 1842/4976 4.3.1993 T. 937/1665 11. HD. 5.12.1988 T. 8860/7451 2.7.1998 T. 3992/4622 26.9.1995 T. 6653/7484 11. HD. 26.6.1989 T. 3613/3912 KURU, B. a.g.e. C:3, s:2694 Bknz: 19. HD. 5.10.2006 T. 6094/9184; 16.12.1994 T. 9524/12695; 1.7.1994 T. 5081/7175 30.10.1997 T. 6304/9039 Bknz: 11. HD. 29.2.1988 T. 601/922 Bknz: 11. HD. 2.2.1988 T. 536/774; 7.6.1983 T. 2826/4540 Bknz: 19. HD. 28.6.1994 T. 4936/6951; şşd. 23.1.1969 T. 882/721 KURU, B. a.g.e. C:3,s:2694 Bknz: 19.HD. 10.11.2000 T. 6701/7657; 9.7.1993 T. 5470/5081;11. HD. 27.5.1988 T. 4119/3445 Karş: 12. HD. 9.6.1987 T. 1418/3463 KURU, B. a.g.e. C:3,s:2688 vd. KURU, B. El Kitabı s:955 vd.- POSTACIOİLU, ş. a.g.e. s:32 -ÜSTÜNDAİ, S. a.g.e. s:42, dipn. 13a - GÜRDOİAN,B. şflas Hukuku Dersleri,1966, s:40-altay,s. a.g.e. C:1,s:171- BAY- KAL,E.U. a.g.m. s:199-olgaç,s. a.g.e. s:1130 Aynı doşrultuda; bknz: 19. HD. 1.7.2004 T. 2693/7866; 12.10.2000 T. 4849/6713; 25.3.1999 T. 1781/2059 da borcunu ödeyebileceşi ve borcunu bu surette ödedişini resmi veya imzası alacaklı tarafından ikrar edilmiş bir belge ile depo kararının verildişi celseden sonraki ilk oturumda ispat eden borçlu hakkında iflas kararı verilemeyeceşi belirtilmiştir. Depo kararının (emrinin) verildişi oturumda borçlu hazırsa bulunuyorsa depo kararı b o r ç - l u y a bildirilir (tefhim edilir), borçlu yoksa fakat vekili varsa v e k i l i n e bildirilir (tefhim edilir). Bu durumda, ayrıca depo kararının borçluya teblişine gerek yoktur. Fakat, depo kararının verildişi oturumda borçlum hazır deşilse ve vekili de yoksa depo kararının borçluya Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliş edilmesi gerekir (şşk. mad. 158/II, c:2). EŞer borçlu iflas davasında bir vekille temsil ediliyorsa depo kararının oturumda hazır bulunmayan- borçlunun vekiline tebliş edilmesi gerekir (Tebligat Kanunu mad.11) 44 45. Depo kararı ile borçluya,borcunu ödeyerek iflas etmekten kurtulması için son bir fırsat verilmektedir 46. Ticaret mahkemesince verilen depo kararı (emri) a r a k a r a r ı nitelişinde olduşundan, bu karar tek başına (müstakil olarak) temyiz edilemez 47 ve davalı-borçlunun iflasına karar verilip karar tefhim edilinceye kadar 48, bu karardan 49 50 dönülebilir 44 45 46 47 48 49 50 KURU,B. a.g.e. C:3,s:2686- KURU,B. El Kitabı s:955- POSTACIOİLU,ş. a.g.e. s:32- ÜSTÜNDAİ,S. a.g.e., s:42 - BAYKAL,E.U. a.g.e. s:198-erş,g. Uygulamalı şflas ve Konkordato Hukuku,1991,s:56-MU UL,T. a.g.e. s:987 Aynı doşrultuda;bknz: 19. HD. 23.12.2004 T. 9765/12962; 2.3.2000 T. 800/1570; 2.3.2000 T. 796/1569 16.9.1999 T. 4303/4871; 18.12.1997 T. 8338/10817 11. HD. 10.3.1989 T. 1847/1510 KURU,B. a.g.e C:3, s:2687-kuru,b. El Kitabı s:955- ÇAİA,T. a.g.m. s:5-üstündai;s: a.g.e. s:42-baykal, E.U. a.g.m. s:197 Bknz: 19. HD. 25.9.1992 T. 8103/4477 Karş: ERş,G. a.g.e. s:57 (Bu görüşe göre; depo kararı tefhim veya tebliş edilmişse bundan rücu edilemez.) ÇAİA,T. a.g.m. s:6 vd; 13-BAYKAL,E.U. a.g.m. s:202 vd. FINDIKGşL,Y. şflas Hukukumuzda Depo Kararı (şbd. 1950, C:XXIV, S:12,s:709) Bknz: 19. HD. 25.9.1992 T. 8103/4477 Ankara Barosu Dergisi Yıl: 65 Sayı: 2 Bahar 2007 205

b) Borcun alacaklıya ödenmesi esi veya ticaret mah- kemesine depo edilmesi: Borçlu, y e d i g ü n- l ü k depo süresi içinde; aa- Borcunu -faiz ve icra giderleriyle birliktedoşrudan doşruya alacaklıya nakden veya alacaklının kabul ettişi çek,bono,teminat mektubu vs. ile 51 - ödeyebilir (ifa edebilir) 52. Bu olasılıkta borcun ödendişi nin ilk oturumda ticaret mahkemesine ya bizzat alacaklı (vekili) tarafından bildirilmesi yahut borçlunun bu hususu kesin delillerle ticaret mahkemesinde ispat etmesi gerekir. bb- Borcunu -faiz ve icra giderleriyle birlikte- ticaret mahkemesi veznesine depo edebilir 53. Borçlu eşer, sırf iflas etmemek için -depo kararında belirtilen borç miktarına itirazı olmasına raşmen- borcu ödemek istiyorsa bu yolu tercih etmelidir. Çünkü ileride belirteceşimiz gibi- depo ettişi parayı teminat göstererek ticaret mahkemesinin verdişi depo kararını temyiz edebilir ve Yargıtay dan yürütmenin geri bırakılması (tehiri icra) kararı alarak, bu paranın alacaklıya hemen- ödenmesini önleyebilir.. Borçlunun yukarıda belirtildişi şekilde; depo kararında belirtilen miktarı alacaklıya ödemesi veya ticaret mahkemesi veznesine depo etmesi halinde; ticaret mahkemesince bir görüşe göre 54 iflas davasının reddine dişer bir görüşe göre ise 55 iflas talebinin reddine karar verilmesi gerekir. Fakat uygulamada 56 bu durumda iflas konusunda karar verilmesine mahal olmadışına şeklinde karar verilmektedir. Bu durumda mahkeme ayrıca davalı-borçluyu 51 52 53 54 55 56 Bknz: 11. HD. 9.10.1989 T. 4745/5083; 27.10.1986 T. 69/11147 Bknz: 12. HD. 6.4.1978 T. 2910/4283 Yüksek mahkeme iki olayda, depo kararında (emrinde) belirtilen miktarın mahkeme veznesi yerine banka ya yatırılmasını da geçerli kabul ederek, bu durumda iflas kararı verilemeyeceşini belirtmiştir: bknz: 19. HD. 10.6.1988 T. 6002/7517; 12. HD. 26.6.1986 T. 13348/7489 KURU,B. a.g.e. C:3 s:2689- KURU,B. El Kitabı,s:956 ÇAİA,T. a.g.m. s:4;12 Bknz: 19. HD. 1.7.2004 T. 2693/7866; 12.10.2000 T. 4849/6712; 25.3.1999 T. 1781/2059 vb. - 10.10.1995 T. 7709/8271-12. HD. 20.6.1986 T. 13237/7156 yargılama giderlerini ve vekili bulunan davacı lehine hükmettişi- maktu 57 avukatlık ücretini de ödemeye mahkum eder. c)borcun alacaklıya ö- denmemesi veya ticaret mahkemesine depo e- dilmemesi: Borçlu y e d i g ü n l ü k depo süresi içinde -veya engeç; iflas kararının verileceşi oturumdan önce- takip konusu -depo kararında (emrinde) belirtilen- borcu ne alacaklıya öder ve ne de mahkeme veznesine depo etmezse, mahkemece -iflasın açılma anını saat ve dakika olarak belirterek 58 (şşk. mad. 165/I)- borçlunun itirazının kaldırılmasına ve (veya; icra takibine itiraz edilmemiş olması halinde; sadece) borçlunun iflasına karar verir. 59 şflas davasının kabulü (veya reddi) halinde, ayrıca lehine karar verilen taraf yararına -şşk. mad. 156 vd.nda ayrıca belirtilmemiş olduşundan- %40 tazminata hükmedilemez. 60 Ticaret mahkemesinde açılmış olan dava itirazın iptali davası almadışından, bu dava sonunda itirazın iptaline ve takibin devamına şeklinde karar verilemez. 61 Yüksek mahkeme şu durumlarda iflas davasının konusuz kaldışını belirterek konusu kalmayan davanın reddine ya da davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadışına şeklinde karar verilmesi gerekeceşini ifade etmiştir. Gerçekten, yüksek mahkeme; - şflas davasının dayanaşı olan takibin iptal edilmiş olması halinde, iflas davasının konusuz kalmış olacaşını 62 - Depo kararındaki süreden sonra nihai (son) karardan önce, takip konusu borcun davacıya ö- denmiş olması halinde, mahkemece konusu kalmayan davanın reddine karar verilmesi gerekeceşini 63 57 58 59 60 61 62 63 Bknz: 19. HD. 14.12.2006 T. 8922/12014; 28.9.2006 T. 6738/8961; 22.5.2003 T. 599/5309 vb. Bknz: 19. HD. 12.4.2001 T. 1619/2829 Bknz: 19. HD. 2.5.2002 T. 2071/3290 Bknz: 19. HD. 27.5.2003 T. 3349/5502; 24.9.1998 T. 4111/5480; 13.11.1997 T. 6404/9470 vb. Bknz: 19. HD. 2.3.2006 T. 1023/2069; 9.3.2000 T. 699/1888; 2.7.1998 T. 3329/4602 Bknz: 19. HD. 30.12.2004 T. 11179/13377 Bknz: 19. HD. 1.7.2004 T. 2693/7866; 12.10.2000 T. 4849/6713; 25.3.1999 T. 1781/2059 vb. 206 Ankara Barosu Dergisi Yıl: 65 Sayı: 2 Bahar 2007

- şflas yoluyla yapılmış olan takibin, daha sonra haciz yoluna çevrilmiş olması halinde, iflas davası konusuz kalmış olacaşından, mahkemece davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadışına şeklinde karar verilmesi gerekeceşini 64 - Bir borçlu hakkında ancak bir kez iflas kararı verilebileceşinden, davalı hakkında başka (veya aynı) mahkemede iflas kararı verildişi nin bildirilmesi halinde, bu kararın kesinleşip kesinleşmedişinin araştırılarak, eşer kesinleşmemiş ise, bu kararın kesinleşmesinin bekletici mesele yapılması, eşer kesinleşmemiş ise, açılan (görülmekte olan) davanın konusu kalmadışından reddine -ya da konusu kalmadışından karar verilmesine yer olmadışına şeklinde- karar verilmesi gerekeceşini 65 - şflas davası sonucunda -borcun ödenmiş olması ya da daha önce başkaca iflas kararı verilmiş olması gibi nedenlerle- konusu kalmayan davanın reddine veya konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadışına şeklinde karar verilen durumlarda, iflas davasını açmakta haklı görülen -ve vekili bulunan- davacı yararına avukatlık ücretine (ve yargılama giderine) hükmedilmesi gerekeceşini 66 - şflas takibi itirazsız kesinleşmiş olsa dahi, takip konusu borcun ödenmiş olduşunun anlaşılması halinde iflas davasının -konusu kalmamış olması nedeniyle- reddine karar verilmesi gerekeceşini 67 - Bozma kararından sonra dava ve takip konusu alacaşın ödenmiş olması halinde konusu kalmayan davanın reddine karar verilmesi gerekeceşini 68 belirtmiştir. ç)borçlunun ticaret mahkemesinin veznesine de-d po ettişi para alacaklıya ne zaman ödenir? şcra ve şflas Kanunu muzda bu konuyu düzenleyen açık bir hüküm olmadışından bu yasal boş- 64 65 66 67 68 Bknz: 19. HD. 10.4.1983 T. 8368/3878 Bknz: 19. HD. 13.2.2001 T. 256/1140; 28.2.1995 T. 562/1729; 2.7.1993 T. 4322/4865 vb. Bknz: 19. HD. 133.2.1996 T. 12064/1271; 14.10.1994 T. 7828/9487; 11. HD. 19.3.1990 T. 1542/2320 Bknz: 19. HD. 10.10.1995 T. 7709/8271 Bknz: 12. HD. 20.6.1986 T. 13237/7156 luk doktrinde (ve uygulamada) farklı görüşlerin ileri sürülmesine neden olmuştur. Bir görüşe gö-g re 69 depo kararında (emrinde) belirtilen meblaşın mahkeme veznesine yatırılması (ve hatta, bunun icra dairesine gönderilmesi) hukuken b o r c u n i f a s ı nitelişinde deşildir. Borçlu, bu suretle borcundan kurtulmuş olmaz, borcuna temerrüt faizi işlemeye devam eder. 70 Çünkü, bu para hemen alacaklıya ödenmez. Depo kararının (emrinin) hatalı olduşunu düşünen borçlu, bu kararı temyiz ederek alacaklının bu parayı karar kesinleşinceye kadar- almasını önler.bu durumda borçlunun ayrıca icra dairesinden mehil alarak, Yargıtay dan tehiri icra kararı getirmesine de gerek yoktur 71.DiŞer bir görüşe g göre 72 ise; borçlunun borcunu mahkeme veznesine depo etmesi de ödeme nitelişindedir. Mahkemenin, veznesine depo edilen parayı hemen icra dairesine (dosyasına) göndermesi gerekir. Bu aşamada borçlu mahkemece verilmiş olan iflas davasının (talebinin) reddi kararını veya iflas konusunda karar verilmesine mahal olmadışına dair kararı Yargıtay dan tehiri icra kararı (yürütmeyi durdurma kararı) verilmesini isteyerek temyiz edebilir. Bu durumda, borçlunun icra dairesinden mehil isterken ayrıca teminat göstermesine gerek yoktur. Mahkeme veznesine depo ettişi para teminat olarak kabul edilir. Borçlu bu suretle,depo ettişi paranın alacaklıya ödenmesini önleyebilir. EŞer borçlu, ticaret mahkemesince verilmiş olan yukarıda bahsedilen kararı tehiri icra isteyerek temyiz etmezse ya da Yargıtayca tehiri icra kararı verilmezse icra dosyasına gönderilen para alacaklıya ödenir. Doktrinde bu görüş ayrılışı uygulamayı da etkilemiş ve mahkemelerin bu konudaki tutumları da birbirinden farklı olmuştur.gerçekten kimi mahkemeler; veznelerine depo edilen parayı icra dairesine göndermemekte ve vermiş oldukları karar kesinleşinceye kadar kimseye ödeme yapmamak- 69 70 71 72 ÇAİA, T. a.g.m. s:7 vd.-aynı görüşte: ERş, G. a.g.e. s:58- GÜNEL, Y. M. a.g.e. s:57,dipn:5 Bknz: 19. HD. 26.12.1997 T. 7519/11031 Ayrıca bknz: BERKşN,N. şflas Hukuku Rehberi,1980, s:25 vd. KURU, B. a.g.e C:2, s:2689-kuru, B. El Kitabı, s:956 vd.-aynı görüşte: ALTAY, S. a.g.e. C:1,S:172;188vd. ANSAY,. S. Hukuk, şcra ve şflas Usulleri, s:207 Ankara Barosu Dergisi Yıl: 65 Sayı: 2 Bahar 2007 207

ta, kimi mahkemeler ise kararı temyiz eden borçluya tehiri icra kararı alma fırsatını tanımak için veznelerine depo edilmiş olan parayı hemen icra dairesine (dosyasına) göndermektedirler. Bu farklı görüş ve uygulamalara son vermek için en kısa zamanda şşk. mad. 158 e bu konuyu düzenleyen açık bir hüküm konulması çok isabetli olacaktır. d) Borçlunun ticaret mahkemesine depo ettişi para ticaret mahkemesinin kararının Yargıtayca bozulması halinde ne gibi işlem yapılacaktır? Bu paranın istek halinde hemen borçluya iadesi mi gerekir yoksa bu durum şşk.mad.36 ya da şşk. mad. 40 a göre mi işlem yapılacaktır? Bir görüşe göre 73 mahkeme kararı bozulursa mahkeme veznesine depo edilen para istek halinde borçluya hemen iade edilir. Ticaret mahkemesinin veznesine depo edilen paranın, hemen icra dairesine gönderilerek kararı temyiz eden borçluya şşk.mad.36 ya göre Yargıtay dan tehiri icra kararını getirme olanaşının tanınmasının isteyen görüşe göre ise, ticaret mahkemesi kararının Yargıtayca bozulması halinde şşk.mad.36/v uyarınca borçlunun müracaatı ü- zerine bozmanın mahiyetine göre teminatın geri verilip verilmeyeceşine mahkemece kesin olarak karar verileceşi nden ; icra dosyasındaki paranın borçluya iade edilip edilmeyeceşine bozmanın nitelişine göre- ticaret mahkemesi karar verecektir. Nihayet katıldışımız- son bir görüşe göre ise; iflas davasının sonucunda verilen kararın bozulması halinde şşk.mad 40/II hükmü kıyasen uygulanacaşından 74 iflas kararının Yargıtayca bozulması üzerine, borçlunun daha önce depo kararı (emri) uyarınca yatırdışı para hemen borçluya iade edilmemeli, şşk. 40/II koşullarının gerçekleşmesi yani bozma kararına uyan mahkemenin borçlunun hiç veya o kadar borçlu olmadışı doşrultusunda vereceşi kararın kesinleşmesinden sonra, paranın borçluya iadesi mümkün olmalıdır. 73 74 ERş,G. a.g.e. s:58 Bknz: 12. HD. 7.4.1987 T. 11970/4914; şşd. 24.3.1972 T. 3440/3376 e) Borcun alacaklıya ödenmemesi ve ticaret mah- kemesi veznesine depo edilmemesi ve iflas i kararı verilmesi: Borçlu, yukarıda açıklandışı şekilde depo kararında belirtilen miktarın, 7 günlük depo süresi içinde alacaklıya (vekiline) içinde alacaklıya (vekiline) ödemez veya ticaret mahkemesi veznesine depo etmezse; ticaret mahkemesi, depo kararından sonra ilk oturumda borçlunun iflasına karar verir (şşk. mad.158/ii,c:3). Ayrıca belirtelim ki, ticaret mahkemesinin depo kararından sonraki ilk oturumunda iflas kararı verebilmesi için davacı-alacaklının birinci alacaklılar toplantısına kadar olan giderler ile iflas kararının kanun yollarına başvuru için gerekli bütün tebliş masraflarını peşin olarak yatırmış olması da gerekli olduşundan (şşk.mad.160), ticaret mahkemesinin depo kararı (emri) verirken alacaklıya da şşk.mad.160 a göre belirleyece- Şi meblaşı yatırması için depo kararının verildi- Şi oturumda- ilk oturuma kadar süre vermesi gerekir. f) Borçlu ticaret mahkemesine başvurarak -genel (adi) iflas yoluyla takipte- g e c i k m i ş i t i-i r a z da bulunabilir mi? şcra ve şflas Kanunu muzun 154 vd. maddelerinde adi(genel) iflas yoluyla -süresi içinde, kusuru olmaksızın bir engel nedeniyle iflas ödeme emrine (şşk.mad.155) itiraz etmemiş olan borçlunun- şşk.mad. 65 e göre gecikmiş itirazda bulunabilip bulunamayacaşı hakkında özel bir hüküm yoktur.halbuki kambiyo senedine dayalı iflas yolunda şşk.mad.173/iv de borçlunun ticaret mahkemesine başvurarak 65. maddeye göre gecikmiş itirazda bulunabileceşi açıkça düzenlenmiştir. Ancak gerek doktrinde 75 76 ve gerekse uygulamaa- da 77 borçlunun adi (genel) iflas yolu nda da gecikmiş itiraz da bulunabileceşi kabul edilmektedir. 75 76 77 KURU,B. a.g.e s:2700 vd.-altay,s. a.g.e. C.1,s:122vd.- ALTAY,S. a.g.m. s:896-gürdoian,b. a.g.e. s:29-pos POS- TACIOİLU,ş: a.g.e. s:25- ÜSTÜNDAİ,S. a.g.e. s:32- BERKşN,N. a.g.e,s:38-erş,g. a.g.e. s:371 Karş: MU UL,T. a.g.e. s:984 Bknz: 11. HD. 27.12.1988 T. 3143/7963; şşd. 9.9.1963 T. 9344/9146 208 Ankara Barosu Dergisi Yıl: 65 Sayı: 2 Bahar 2007