5957 SAYILI YENİ HAL KANUNU Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü Adnan Benli Şube Müdürü 1
ÜLKEMİZDE SEBZE VE MEYVE TİCARETİ SEBZE ÜRETİM MİKTARI* MEYVE ÜRETİM MİKTARI* TOPLAM SEBZE VE MEYVE ÜRETİM MİKTARI 27.8 MİLYON TON 18 MİLYON TON 46 MİLYON TON DÜNYA SEBZE ÜRETİMİNDEKİ PAY (Yaklaşık)** % 5 DÜNYA MEYVE ÜRETİMİNDEKİ PAY (Yaklaşık)** % 3 SEBZE MEYVENİN İŞLEM DEĞERİ*** 75 MİLYAR TL (Ocak-Aralık 2012) * TÜİK 2012 yılı verileri ** Ziraat Mühendisleri Odası *** TÜİK Üretim Verileri ile Ankara Büyükşehir Belediyesi Toptancı Hali fiyatlarına göre hesaplanmıştır. 2
ÜLKEMİZDE SEBZE VE MEYVE TİCARETİ İHRACATIN TOPLAM ÜRETİMDEKİ PAYI * SANAYİDE KULLANILAN SEBZE VE MEYVENİN TOPLAM ÜRETİMDEKİ PAYI * ÜRETİCİLERCE DOĞRUDAN TÜKETİCİLERE SATILAN MALIN TOPLAM ÜRETİMDEKİ PAYI ÜRÜN KAYBININ TOPLAM ÜRETİMDEKİ PAYI * HALLERDE İŞLEM GÖRMESİ GEREKEN MALIN TOPLAM ÜRETİMDEKİ PAYI ** SEKTÖR TARAFINDAN DA GENEL KABUL GÖREN KAYIT DIŞILIK ORANI *** % 5 (3,8 MİLYAR TL) %12,5 (9,4 MİLYAR TL) % 0,5 (0.4 MİLYAR TL) % 25 (18,8 MİLYAR TL) % 57 (42.8 MİLYAR TL) % 70 (30 MİLYAR TL) * Ziraat Mühendisleri Odası ** Bu pay, ihraç edilen, sanayide kullanılan, üreticilerce doğrudan satılan ve zayi olan malların dışında kalan mal miktarını göstermektedir. *** Bu miktarın hesaplanmasında, Hallerde İşlem Görmesi Gereken Malın Toplam Üretimdeki Payı dikkate alınmıştır. 3
ÜLKEMİZDEKİ TOPTANCI HALLERE İLİŞKİN GENEL VERİLER MEVCUT TOPTANCI HAL SAYISI 191 ÖZEL TOPTANCI HAL SAYISI 4 İŞLETİM YETKİSİ DEVREDİLEN BELEDİYE TOPTANCI HAL SAYISI (ORDU, DENİZLİ ) 2 TOPTANCI HALLERİNDEKİ TOPLAM İŞYERİ SAYISI 11303 TOPTANCI HALLERİNDEKİ KOMİSYONCU SAYISI 9444 TOPTANCI HALLERİNDEKİ TÜCCAR SAYISI BAKANLIĞIMIZCA VERİLEN ÜRETİCİ ÖRGÜTÜ BELGESİ SAYISI 1859 586 4
TOPTANCI HAL SAYISI 206 191 01/01/2012 tarihi itibarıyla 25/05/2013 tarihi itibarıyla 5
TOPTANCI HALLERİNİN YERLEŞİM BİRİMLERİNE GÖRE DAĞILIMI İl Merkezi 66 adet, İlçe Merkezi 83 adet, Belde Merkezi 44 adet Belde 22% İl 34% İlçe 44%
5957 SAYILI KANUNDAN ÖNCEKİ MEVZUAT SEBZE VE MEYVE TİCARETİ 1995 YILINDA YÜRÜRLÜĞE GİREN 552 SAYILI YAŞ SEBZE VE MEYVE TİCARETİNİN DÜZENLENMESİ VE TOPTANCI HALLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME, HÜKÜMLERİ ÇERCVESİNDE YAPILMAKTAYDI. 552 SAYILI KHK NİN SEBZE VE MEYVE TİCARETİNİ DÜZENLEMEKTEKİ YETERSİZLİĞİ NEDENİYLE HAZIRLANAN 5957 SAYILI KANUN, 26 MART 2010 TARİHLİ RESMİ GAZETE DE YAYIMLANMIŞTIR. 5957 SAYILI KANUN, 1 OCAK 2012 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİRMİŞTİR.
5957 SAYILI KANUNUN AMACI GIDA GÜVENİLİRLİĞİNİN SAĞLANMASI TÜKETİCİNİN, KALİTELİ, GÜVENİLİR, SAĞLIKLI VE UYGUN FİYATLI MAL TEMİN EDEBİLMESİ MESLEK MENSUPLARININ FAALİYETLERİNİN DÜZENLENMESİ REKABETÇİ YAPININ SAĞLANMASI KAYIT DIŞILIĞIN ÖNLENMESİ MALİYETLERİN DÜŞÜRÜLMESİ TEDARİK, DAĞITIM VE SATIŞTA ETKİNLİĞİN SAĞLANMASI ÜRETİCİNİN EMEĞİNİN KARŞILIĞINI ALABİLMESİ TOPTANCI HALLERİ VE PAZAR YERLERİNİN ÇAĞDAŞ BİR SİSTEME KAVUŞTURULMASI VE İŞLETİLMESİDİR. 8
5957 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER KANUNLA, RÜSUM ORANLARI YENİDEN DÜZENLENMİŞTİR. BUNA GÖRE; TOPTANCI HALİNDE SATILAN MALLARDAN % 1, TOPTANCI HALİ DIŞINDA SATILAN MALLARDAN İSE % 2 ORANINDA HAL RÜSUMU ALINACAKTIR. Maliyet Türü Hal İçi (%) Hal Dışı (%) 552 KHK 5957 Kanun 552 KHK 5957 Kanun Belediye Rüsumu 2 1 15 2 Zirai Stopaj 2 2 4 4 Bağ-Kur Primi 1 1 1 1 Toplam 5 4 20 7 9
5957 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER RÜSUM MALİYETLERİN AZALTILMASI SONUCUNDA TÜKETİCİ DAHA UCUZA MAL TEMİN EDEBİLECEK, SEBZE VE MEYVE FİYATLARININ ENFLASYON ÜZERİNDEKİ OLUMSUZ ETKİSİ GİDERİLECEK, KAYIT DIŞILIK AZALACAK VE BUNA BAĞLI OLARAK BELEDİYE GELİRLERİ ARTACAKTIR. 10
5957 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER HAL RÜSUMU ÜRETİM BÖLGESİ İLE TÜKETİM BÖLGESİ BELEDİYELERİ ARASINDA PAYLAŞTIRILACAKTIR. ÜRETİM BÖLGESİ BELEDİYELERİ % 25, TÜKETİM BÖLGESİ BELEDİYELERİ İSE % 75 ORANINDA RÜSUM PAYI ALACAKLARDIR. PAZAR YERLERİNİN VE TOPTANCI HALLERİNİN MODERN BİR YAPIYA KAVUŞTURULMASINA YÖNELİK DÜZENLEMELER YAPILARAK, BELEDİYELERE GÖREV VE SORUMLULUKLAR VERİLMİŞTİR. 11
5957 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER HAL HAKEM HEYETLERİ YENİDEN YAPILANDIRILARAK GÖREV VE YETKİLERİ ARTIRILMIŞTIR. HAL HAKEM HEYETLERİ, ÜRETİCİLER İLE MESLEK MENSUPLARI ARASINDA VEYA MESLEK MENSUPLARININ KENDİ ARALARINDA ORTAYA ÇIKAN UYUŞMAZLIKLARA ÇÖZÜM BULMAKLA GÖREVLİ VE YETKİLİ OLACAKTIR. İDARİ PARA CEZALARI DIŞINDAKİ TÜM UYUŞMAZLIKLAR, HAKEM HEYETİNİN GÖREV VE YETKİSİ KAPSAMINDADIR. TOPTANCI HALLERİ VE PAZAR YERLERİNİN YÖNETİM VE İŞLEYİŞİNDEN KAYNAKLANAN UYUŞMAZLIKLAR DA BU KAPSAMA DÂHİLDİR. 12
5957 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER HAKEM HEYETİNE, UYUŞMAZLIK KONUSUNU İÇEREN BİR DİLEKÇE İLE BAŞVURULACAKTIR. BAŞVURULAR, MAL ALIM SATIM İŞLEMLERİNDEN KAYNAKLANAN UYUŞMAZLIKLARDA MALI ALAN YA DA SATANIN FAALİYET GÖSTERDİĞİ, DİĞER UYUŞMAZLIKLARDA İSE MÜRACAAT SAHİBİNİN FAALİYET GÖSTERDİĞİ VEYA İKAMET ETTİĞİ YERDEKİ HAKEM HEYETİNE YAPILACAKTIR. 13
5957 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER KANUN İLE GETİRİLEN EN ÖNEMLİ YENİLİK BİLDİRİM SİSTEMİDİR. ALIM SATIMA KONU TÜM SEBZE VE MEYVELER HAL KAYIT SİSTEMİNE BİLDİRİLECEKTİR. BİLDİRİLMEK KAYDIYLA, SEBZE VE MEYVELER TOPTANCI HALİ DIŞINDA DA ALINIP SATILABİLECEKTİR. KANUN İLE GETİRİLEN BİR DİĞER YENİLİK ÜRÜN KÜNYESİ DİR. SATICILAR, SATIŞA SUNULAN MALLARIN İZLENEBİLİRLİĞİNE YÖNELİK BİLGİLERİ İÇEREN KÜNYELERİ, MALLARIN ÜZERİNDE YA DA KAP VEYA AMBALAJLARINDA BULUNDURMAKLA YÜKÜMLÜ OLACAKTIR. ÜRÜN KÜNYESİ İLE; TÜKETİCİLER HAL KAYIT SİSTEMİ ÜZERİNDEN KÜNYE SORGULAMASI YAPARAK, TÜKETTİKLERİ ÜRÜNÜN ÜRETİM YERİ VE SİSTEME BİLDİRİM TARİHİ GİBİ BİLGİLERE ULAŞABİLECEKTİR. 14
KÜNYE BELGESİ ÖRNEĞİ KÜNYE NO 2070170111201351257 Tarihi 25-09-2012 09:18:28 Malın Adı Malın Cinsi Malın Türü Malın Üretildiği/Girdiği Gümrük Kapısının Bulunduğu Yer Malın Gideceği/Tüketime Sunulduğu Yer Üreticinin Adı-Soyadı/Ticaret Unvanı Malın Sahibi Bildirimci Malın Miktarı DOMATES SALKIM GELENEKSEL (KONVANSİYONEL) ANTALYA/MERKEZ/MERKEZ (Hal No: 212) ANKARA/MERKEZ/MERKEZ (Hal No: 347) ALİ KILIÇ Güven Gıda Ltd.Şti. Aksu Komisyon 200,000 kg Araç Plaka No 06 ANT 84 Rüsum Miktarı: 12 TL 15
HAL KAYIT SİSTEMİ KULLANICI VERİLERİ MAYIS 2013 Sıfat Sayısı Sıfat Sayısı Pazarcı 7.613 Sanayici 158 Komisyoncu 6.933 İthalat 143 Üretici 4.389 Lokanta 119 Tüccar (Hal İçi) 2.424 Otel 45 Manav 2.002 Yemek Fabrikası 29 Tüccar (Hal Dışı) 1.798 Depocu 25 Market 670 Diğer 18 İhracat 539 Yurt 10 Üretici Örgütü 523 Sınai Üretim 5 Depo/Tas.veAmb. 223 Hastane 2 Toplam Kullanıcı Sayısı 27.668 16
BİLDİRİM SAYISI 29/05/2013 TARİHİ İTİBARİYLE TOPLAM 15.221.271 ADET BİLDİRİM YAPILMIŞTIR. Bildirim Sayıları Bildirim Sayıları 1.266.721 1.027.547 833.181 724.126 878.735 808.890 889.561 888.748 800.000 595.866 490.123 133.020 Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak 17/14
HAL KAYIT SİSTEMİ HAL KAYIT SİSTEMİ İLE; MALLARIN MİKTAR VE FİYATLARINA ULAŞILABİLECEK MESLEK MENSUPLARI KAYIT ALTINA ALINABİLECEK ÜRETİCİLER MALLARINI SATACAKLARI TACİRLERİN İRTİBAT BİLGİLERİNE ERİŞEBİLECEK ÜRETİCİLER ÜRÜNLERİNİ DAHA ÇOK KAR EDEBİLECEKLERİ PAZARLARA YÖNLENDİREBİLECEK SEKTÖRDE HESAP VERİLEBİLİRLİK VE SAYDAMLIK SAĞLANACAK 18
HAL KAYIT SİSTEMİ www.hal.gov.tr 19
HAL KAYIT SİSTEMİ ÇAĞRI MERKEZİ ÇAĞRI MERKEZİ; 444 0 425 (HAL) NUMARASI İLE 7 GÜN 24 SAAT FAALİYET GÖSTERMEKTEDİR. ÇAĞRI MERKEZİ ÜZERİNDEN; - BİLDİRİM İŞLEMLERİNİN YAPILMAKTADIR. - ÜRÜN KÜNYESİNİN SORGULANMAKTADIR. - BİLGİ ALINMAKTA / ŞİKAYET KAYDI ALINMAKTADIR. - TEKNİK DESTEK HİZMETİ VERİLMEKTEDİR. 20/14
ÇAĞRI MERKEZİ İSTATİSTİKLERİ Gelen çağrı sayısı Cevaplanan çağrı sayısı 24.935 23.650 23.028 23.392 19.620 20.530 16.257 18.025 18.071 17.332 15.131 19.570 11.716 11.193 7.798 7.325 9.179 8.799 4.554 4.492 2.361 2.182 21/14
TÜKETİCİLER İÇİN GETİRİLEN YENİLİKLER TÜKETİCİLER DAHA UCUZA MAL TEMİN EDEBİLECEKTİR. SEMT PAZARLARI MODERN BİR YAPIYA KAVUŞTURULARAK, TÜKETİCİLERE DAHA DÜZENLİ VE HİJYENİK BİR ORTAMDA ALIŞ VERİŞ İMKANI SUNULACAKTIR. ÜRÜN KÜNYESİ UYGULAMASI GETİRİLECEKTİR. 22
BELEDİYELER VE TOPTANCI HALLER AÇISINDAN GETİRİLEN YENİLİKLER TOPTANCI HALLERİNİN ÇAĞDAŞ BİR SİSTEME KAVUŞTURULMASI VE İŞLETİLMESİ SAĞLANACAKTIR. MODERN TOPTANCI HALLERİNİN KURULMASI TEŞVİK EDİLMEKTEDİR. İMAR PLANINDA TOPTANCI HAL YERİ OLARAK BELİRLENMİŞ ALANLARDA BULUNAN HAZİNEYE AİT TAŞINMAZLARIN, TOPTANCI HALİ KURULMAK ÜZERE BELEDİYELERE BEDELSİZ, ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNE HARCA ESAS DEĞERİ, GERÇEK VE TÜZEL KİŞİLERE İSE RAYİÇ BEDELİ ÜZERİNDEN DEVREDİLMESİ ÖNGÖRÜLMÜŞTÜR. 23
KOMİSYONCU VE TÜCCARLAR AÇISINDAN AÇISINDAN GETİRİLEN YENİLİKLER BAŞKA BİR ALANA TAŞINAN TOPTANCI HALLERİ İLE PAZAR YERLERİNDEKİ KİRALAMA VE TAHSİS İŞLEMLERİNDE MEVCUT HAK SAHİPLERİNE ÖNCELİK VERİLECEKTİR. MEVCUT TAHSİS SAHİPLERİNİN İŞYERLERİ, ON İKİ YIL SÜREYLE KENDİLERİNE KİRALANMIŞ SAYILACAKTIR. MALLAR ÜZERİNDEN SADECE BİR KEZ HAL RÜSUMU ALINACAKTIR. 24
KAMU AÇISINDAN GETİRİLEN YENİLİKLER SEBZE VE MEYVE TİCARETİNE YÖNELİK DAHA SAĞLIKLI DEĞERLENDİRMELER YAPILACAK, DÜZENLEMELER OLUŞTURULACAKTIR. SEKTÖRDE HESAP VERİLEBİLİRLİK VE SAYDAMLIK SAĞLANACAKTIR. TOPTANCI HAL KONSEYİNİN OLUŞTURULMUŞTUR. KONSEYE TEMSİLCİ VERECEK OLAN KAMU KURUMLARI, ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ÖRGÜTLERİ İLE SİVİL TOPLUM VE MESLEK KURULUŞLARI ARASINDA UYGULAMAYA YÖNELİK İŞBİRLİĞİ SAĞLANACAKTIR. KAYIT DIŞILIĞIN ÖNLENMESİ İLE VERGİ GELİRLERİ ARTACAKTIR. SEBZE VE MEYVE FİYATLARININ ENFLASYON ÜZERİNDEKİ ETKİSİ AZALTILACAKTIR. 25
KANUNA İSTİNADEN ÇIKARILAN YÖNETMELİKLER 5957 SAYILI HAL KANUNUNA İSTİNADEN 4 ADET YÖNETMELİK ÇIKARTILMIŞTIR. BU YÖNETMELİKLER ŞUNLARDIR: -SEBZE VE MEYVE TİCARETİ VE TOPTANCI HALLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (07/07/2012 TARİHLİ VE 28346 SAYILI RESMİ GAZETE) -HAL HAKEM HEYETİ VE TOPTANCI HAL KONSEYİ HAKKINDA YÖNETMELİK (11/07/2012 TARİHLİ VE 28350 SAYILI RESMİ GAZETE) -PAZAR YERLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (12/07/2012 TARİHLİ VE 28351 SAYILI RESMİ GAZETE) -SEBZE VE MEYVE ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (04/08/2012 TARİHLİ VE 28374 SAYILI RESMİ GAZETE) 26
5957 SAYILI KANUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER KANUNA GÖRE, KOMİSYONCULARIN TESLİM ALDIKLARI MALLARIN BEDELLERİNİ ÜRETİCİ VE ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNE 15 İŞ GÜNÜ İÇİNDE ÖDEMELERİ GEREKMEKTEDİR. ANCAK, KOMİSYONCULARIN MARKETLERE VE DİĞER YERLERE VADELİ MAL SATIŞINDA MAL BEDELİNİ 15 İŞ GÜNÜ İÇİNDE ALAMAMALARI VE HATTA BU SÜRENİN 60 GÜNE KADAR ÇIKMASI GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULARAK KOMİSYONCULARIN VADELİ SATIŞLARDA MAL BEDELİNİ ÜRETİCİ VE ÜRETİCİ ÖRGÜTÜNE OTUZ İŞ GÜNÜ İÇİNDE ÖDEYEBİLMESİNE YÖNELİK DÜZENLEME YAPILMIŞTIR. 27
5957 SAYILI KANUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER KANUNDA, TOPTANCI HALİ İÇİNDE ÜRETİCİ VE ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ HARİÇ KOMİSYONCU VE TÜCCARLARIN KENDİ ARALARINDA MAL ALMALARI VE SATMALARI ENGELLENMİŞTİR. ANCAK BU HÜKMÜN HAL İÇİNDE FAALİYET GÖSTEREN TÜCCAR VE KOMİSYONCULARIN MARKET, MANAV VE OTEL GİBİ YERLERİN ÇOK ÇEŞİTLİ VE FARKLI MİKTARLARDA MAL TALEPLERİNİ YERİNE GETİRMEDE SIKINTILARA YOL AÇTIĞI GÖRÜLDÜĞÜNDEN, HALDE FAALİYET GÖSTEREN KOMİSYONCU VE TÜCCARLARIN HAL İÇİNDE MAL TEMİNLERİNİN BELLİ KRİTERLER ÇERÇEVESİNDE YAPABİLMELERİNE İMKAN SAĞLANMIŞTIR. 28
5957 SAYILI KANUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER UYGULAMAYA BAĞLI OLARAK, HAL RÜSUMUN TAHAKKUK, TAHSİL VE DAĞITIMINA İLİŞKİN ORTAYA ÇIKAN AKSAKLIKLARA DAHA HIZLI VE ETKİN BİR ŞEKİLDE MÜDAHALE EDİLEBİLMESİ VE ÇÖZÜME KAVUŞTURULMASI AMACIYLA RÜSUMLARIN TAHSİLİNE İLİŞKİN DÜZENLEME YAPILMIŞTIR. 29
30