EVSEL VE ENDÜSTRĐYEL ATIKSU ARITMA TESĐSLERĐNDE OLUŞAN ÇAMURLARIN ÇÖKELME ÖZELLĐKLERĐ VE SUSUZLAŞTIRILMASI Hatice SĐYASAL, Ali BERKTAY, Tuba ERTUĞRUL Selçuk Üniversitesi, Çevre Müh. Bölümü, Kampus, 42031 Konya e-mail: tertugrul@selcuk.edu.tr, aberktay@selcuk.edu.tr Özet Bu çalışma ile biyolojik arıtma sistemlerine dayalı evsel ve endüstriyel atıksu arıtma tesislerinin arıtma çamurlarının laboratuar şartlarında çökelme özellikleri, kimyasal şartlandırılması ve susuzlaştırılması araştırılmıştır. Çalışmada Başarakavak(Konya) ve Beyşehir(Konya) evsel atıksu arıtma tesisi çamurları ile bir tekstil endüstrisi atıksu arıtma tesisi çamurları kullanılmıştır. Alınan çamur örnekleri üzerinde ilk aşamada çamur özelliklerinin belirlenmesine yönelik olarak fiziksel analizler (AKM, çökelme analizi, çamur hacim indeksi (ÇHĐ) yapılmıştır. Çamur örneklerinin su verme özelliklerinin iyileştirilmesi amacıyla uygulanan kimyasal şartlandırma işleminde Jar Testi yöntemi kullanılarak; kimyasal şartlandırma (Alum, kireç, anyonik polielektrolit (ape 1858 S), katyonik polielektrolit (kpe), FeCl 3, Fe 3 (SO 4 ) 2 ) yapılmıştır. En iyi flok formunun gözlendiği örneklerde Buchner Hunisi testi uygulanarak özgül filtre direnci (ÖFD) ve kapiler emme süresi (KES) belirlenerek en uygun kimyasal madde ve miktarı bulunmaya çalışılmıştır. Biyolojik çamurların kesmeye karşı hassasiyetlerini belirlemede kesme deneyi uygulanmış olup gerekli görüldüğü durumlarda şartlandırma uygulanmıştır. Ayrıca aerobik stabilizasyon işleminden geçen çamurlara yerçekimi drenaj deneyi uygulanmıştır. Sonuç olarak; evsel atıksu arıtma çamurları için Alum, endüstriyel atıksu arıtma çamurları için katyonik polielektrolit (kpe) kullanımı en iyi sonucu vermiştir. Başarakavak evsel atıksu arıtma tesisi çamurları için 100 mg/l Alum kullanılarak başlangıç ÖFD değeri 0.21 x 10 12 m/kg a, Beyşehir evsel atıksu arıtma tesisi çamurları için ise 20 mg/l Alum kullanılarak başlangıç ÖFD değeri 0.21 x 10 12 m/kg a inmiştir. Tekstil endüstrisi atıksu arıtma tesisi için 20 mg/l kpe kullanımı ile başlangıç ÖFD değeri 8.35 x 10 12 m/kg dan 0.22 x 10 12 m/kg a kadar inmiştir. Anahtar Kelimeler: arıtma çamurları, evsel çamur, endüstriyel çamur, şartlandırma, ÖFD, KES.
Abstract The aim of this study is to investigate the chemical conditioning and settling and dewatering properties of the sludge that taken from two different municipal wastewater treatment plants (Basarakavak, Beysehir) and an industrial wastewater treatment plant in the laboratory. Firstly, some physical properties of the sludge were determined according to Standart Methods such as solid contents (SS), settling analysis and sludge volume index (SVI). In chemical conditioning, some chemical (alum, lime, anionic polymer (ape,1858 S),cationic polymer (kpe), FeCl 3, Fe 3 (SO 4 ) 2 ) and their optimum dosage were determined. Specific resistance to filtration (SRF) and capillary suction time (CST) were determined on the sludge samples. At the same time, sensivity of the sludge shear stres was also determined. As a result, the use of alum gives the appropriate result for domestic wastewater treatment plant sludge. With the use 100 mg/l of alum, the initial value of SRF decreased to 0.21x10 12 m/kg for the sludge from Basarakavak (Konya) wastewater treatment plant whereas the use 20 mg/l of alum, the initial value of SRF decreased to 0.21x10 12 m/kg fort he sludge from Beysehir (Konya) wastewater treatment plant. The use of kpe gives the appropriate result fort he industrial wastewater treatment plant and with the use of 20 mg/l kpe, the initial value of SRF decreased from 8.35 x 10 12 m/kg to 0.22 x 10 12 m/kg fort he sludge from textile industrial wastewater treatment plant. Keywords: sludge, settling properties, chemical conditioning, dewatering, capillary suction time (CST), spesific resistance to filtration (SRF). 1. GĐRĐŞ Atıksu arıtımı sonucu oluşan sıvı yada yarı katı halde, kokulu; uygulanan arıtma işlemine bağlı olarak ağırlıkça %0.25 ile %12 katı madde içeren atıklar arıtma çamuru olarak isimlendirilir (Filibeli,2002). Arıtma çamurlarının önemli bir kısmının su olması nedeniyle kapladıkları hacim oldukça fazladır. Özellikle biyolojik arıtma işleminden oluşan arıtma çamurlarının organik madde içeriği çok yüksek olduğu için bu tip çamurlar bozunma ve kokuşma eğilimindedir.
Doğal ve mekanik su alma işlemleri, nihai bertaraf öncesinde çamur hacmini azaltmak ve çamurda yüksek katı madde içeriğine ulaşmak amacıyla kullanılmaktadır. Çamur şartlandırma işlemi ise çamurun su verme özelliğini geliştirmek ve mekanik su alma işleminin verimini arttırmak amacıyla yaygın olarak uygulanmaktadır. Elutrasyon, termal şartlandırma, dondurma çözme gibi pek çok şartlandırma yöntemi olmakla birlikte kimyasal şartlandırma bu yöntemler arasında en yaygın kullanılan yöntemdir (Chen ve diğ., 1996; Lee ve Liu., 2000; Lee ve Liu., 2001; Wu ve diğ., 2000). Çamurun işlenmesinin zorluğu ve ekonomisi, çamur susuzlaştırma ünitelerinden sonra oluşan son üründe kalan su miktarıyla direkt olarak ilgilidir. Bu nedenle, çamur yönetiminde daha yüksek kuru madde içeriğine sahip bir materyalin elde edilmesi önemli bir amaç olarak ortaya çıkmaktadır (Dentel ve diğ., 2000; Ayol ve diğ., 2004). Su ve atıksu arıtma tesislerinde oluşan çamurların, uygun arıtma işlemlerinden geçirilip, gerekli çevre sağlığı kriterlerini yerine getirerek bertaraf edilmesi esastır. Arıtma çamurlarının ekonomik ve verimli bir şekilde işlenmesi, fiziksel ve kimyasal yapılarının uygun analiz yöntemleriyle belirlenmesine dayalıdır. Bu çalışma ile biyolojik arıtma sistemine dayalı evsel ve endüstriyel atıksu arıtma tesislerinin arıtma çamurlarının laboratuar şartlarında çökelme özellikleri, kimyasal yöntemlerle susuzlaştırılması ve şartlandırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla, Başarakavak (Konya), Beyşehir evsel atıksu arıtma tesislerinden ve Beyteks endüstriyel atıksu arıtma tesisinden belirli aralıklarla alınan çamur numunelerinin üzerinde kimyasal şartlandırma yöntemi uygulanarak, su verme özelliklerinin iyileştirilmesi amacıyla laboratuar koşullarında denemeler yapılmıştır. 2. MATERYAL-METOD 2.1 Materyal Bu çalışmada evsel ve endüstriyel atıksuların arıtımında oluşan çamurlar kullanılmıştır. Çamur numuneleri Başarakavak ve Beyşehir evsel atıksu arıtma tesislerinin son çökeltim havuzundan ve Beyteks endüstriyel atıksu arıtma tesisinin son çökeltim çamurlarının depolandığı tanka geliş hattı üzerinden alınmıştır. Aktif çamur, özellikleri zamana bağlı olarak hızlı değişim gösteren bir biyolojik çamur olduğu için tüm analizler 2 gün içerisinde tamamlanmış olup, çamurun bekletilmesi gereken durumlarda +4 C de buzdolabında saklanmıştır.
2.1.1. Başarakavak evsel atıksu arıtma tesisi Başarakavak evsel atıksu arıtma tesisi, Altınapa baraj gölü havzasında, 2000 eşdeğerli nüfuslu bir yerleşim yerine hizmet verecek şekilde 300 m 3 /gün lük atıksu debisi için biyolojik arıtma prensibine göre tasarlanmıştır. Tesiste uzun havalandırmalı aktif çamur sistemi uygulanmakta ve karbonlu madde giderimi yanında azot ve fosfor giderimi de sağlanmaktadır. Sistem kaba ve ince ızgara, havalandırma havuzu, son çöktürme havuzu, klor temas havuzu, basınçlı kum filtresi ve çamur kurutma yataklarından oluşmaktadır (Küçükhemek ve Berktay, 2005). 2.1.2. Beyşehir Evsel Atıksu Arıtma Tesisi Beyşehir ilçesinin evsel atıksularında Klasik Aktif Çamur Sistemi ile çalışan arıtma tesisiyle arıtılmaktadır. Sistem, kaba ve ince ızgara, daire planlı kum tutucu, terfi merkezi, ön çöktürme havuzu, havalandırma havuzu, son çöktürme havuzu ve klor temas tankından oluşmaktadır. Ön çöktürme çamuru ile son çöktürmeden alınan fazla biyolojik çamurlar yoğunlaştırıcıya verilmekte, aerobik olarak stabilize edilmektedir. Havalandırma havuzlarının projelenmesinde klasik aktif çamur tesisi tam arıtma hali için çamur yaşı 4-8 gün seçilmiştir. Son çöktürme havuzu daire planlı havuz olarak seçilmiştir. 2.1.3. Tekstil Endüstrisi Atıksu Arıtma Tesisi Konya ili sınırları içerisinde faaliyet gösteren tekstil endüstrisi atıksu arıtma tesisi, endüstriyel ve evsel atıksuların arıtımı için tasarlanmış bir atıksu arıtma tesisidir. Tesiste biyolojik ve ileri arıtım metodları uygulanmaktadır. Atıksular, endüstriyel çalışmalar ve evsel nitelikli su tüketimlerinden kaynaklanmaktadır. 2.2. Metod Çalışmada çamur örneklerinin su verme özelliklerinin geliştirilmesi amacıyla uygulanan kimyasal şartlandırma işleminde 4 lü Jar testi yöntemi kullanılmıştır. FeCl 3, FeSO 4, Alum gibi inorganik kimyasallar ile anyonik, katyonik polimerler denenmiştir. Her Jar Testi serisinde 500 ml lik beherlere konan 100 ml lik ham çamur örneklerine farklı miktarlarda ve farlı dozlarda kimyasal madde çözeltisi konularak, örnekler 150 devir/dak hızda 2 dakika hızlı, 25 devir/dak hızda 30 dakika yavaş karıştırma işlemi uygulanmıştır ve beherlerdeki flok oluşumları incelenmiştir. Laboratuar şartlarında sıcaklık ( C), ph, elektriksel iletkenlik (EC), çözünmüş oksijen (Ç.O), askıda katı madde (AKM) ölçümü yapılmıştır. Numunelere Jar Testi uygulanarak
çamur hacim indeksi (ÇHĐ), özgül filtre direnci (ÖFD), kapiler emme süresi (KES) ve kesme kuvveti testi uygulanmıştır. Sıcaklık, ph, EC ve Ç.O. ölçümleri WTW marka Multiparametre 340i cihazı ile yapılmıştır. AKM analizi Standart Metotlardaki (APHA, AWNA, WEF, 2005;) 2540.D de ve ÇHĐ analizi (2710.D de belirtilen yönteme göre yapılmıştır. Vakum filtrasyonu ile susuzlaşma yeteneğinin özgül filtre direnci (ÖFD) ölçümleri için Buchner Huni deney düzeneğinden yararlanılmıştır. Buchner Huni testi her çamur numunesi için doğrudan ve kimyasal şartlandırma uygulandıktan sonra olmak üzere iki adımda gerçekleştirilmiştir. Filtrasyon testinde her bir deney için 100 ml numune hacmi alınmıştır. Filtrasyon işleminde Whatman # 2 filtre kağıdı kullanılmıştır. Zaman kontrolü için, bir kronometre kullanılarak, kesin ve kolay bir şekilde filtrasyon süresi ölçülmüştür. Çamur özgül filtre direncin hesaplanması için, standart lineer vakum filtrasyonu doğruları çizilerek, bu doğruların b eğimleri hesaplanmıştır. Kimyasal olarak şartlandırılan çamur numunelerinde ve kapiler emme süreleri ölçülmüştür. Belirlenen her dozaj için 3 seri ölçüm yapılarak ortalama değer esas alınmıştır. Alınan her 100 ml lik çamur örneğine şartlandırılma yapıldıktan sonra otomatik pipet yardımıyla 4 er ml çamur numunesi alınmıştır ve KES cihazının 18 mm lik haznesine konulup KES ölçümü yapılmıştır. 1 L alınan ham çamur numunelerine standartta anlatılan şekilde kesme kuvveti testi uygulanmıştır ve kesme kuvvetine karşı hassasiyeti bulunmuştur (Seka ve Verstraete, 2003). 3. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE DEĞERLENDĐRME Çamur numunelerinin alındığı tesislerdeki çamurların fiziksel özellikleri Tablo 1 de verilmektedir. Tablo 1. Başarakavak, Beyşehir ve Tekstil Endüstrisi arıtma tesisi çamurları fiziksel özellikleri Parametre Başarakavak Beyşehir Tekstil End. ph 7,55 7,29 9.28 Sıcaklık (T, C) 20,6 17,85 32.9 EC (µs/cm) 1170 1493 6570 ÇO (mg/l) 0,23 0,63 0.23 AKM (mg/l) 2266 4140 1200 ÇHĐ (ml/g) 144 148 249 KES (s) 17,22 34,37 31.93 ÖFD x 10 12 (m/kg) 44 44 8.35
3.1. Başarakavak Evsel Atıksu Arıtma Çamurları Şartlandırma işleminde kpe dozu 1-4 mg/l, ape dozu 20-100 mg/l aralığında seçilirken alum için 100-250 mg/l, Fe 2 (SO 4 ) 3 için 25-125 mg/l, FeCl 3 için 5-30 mg/l doz aralığı uygulanmıştır (Kocakulak ve ark,(2005); Ubay (1995); Hacıhanefioğlu ve Barlas (1994)). Şartlandırma işlemi sonunda kpe için artan dozlarda 3 mg/l ya kadar KES değerinde azalma olmuş ancak ÖFD değeri dozla orantılı olarak değişim sergilememiştir. Elde edilen sonuçlara göre optimum dozun 1 mg/l olduğu görülmüştür, bu dozda KES ve ÖFD değerleri sırasıyla 26,16 s ve 9,86 x 10 12 (m/kg) dir. ape şartlandırma çalışmaları sonucunda, değerler sürekli salınım göstermiş, kararlı konum görülememiştir. Buradan hareketle, Filibeli ve Kaynak (2005) yaptıkları çalışmada da olduğu gibi, ape kullanılarak yapılan şartlandırma işleminin çamurların su verme kapasitesi üzerinde önemli bir etkisi bulunmadığı anlaşılmıştır. Fe 2 (SO 4 ) 3 ile yapılan şartlandırmada minimum ÖFD ve minimum KES değerine 100 mg/l Fe 2 (SO 4 ) 3 dozunda ulaşılmıştır. Bu dozda elde edilen ÖFD ve KES değerleri sırasıyla 11,03 s ve 1,741 x 10 12 (m/kg) dir. FeCl 3 ile şartlandırma sonucunda, 10 mg/l FeCl 3 dozlandığında minimum ÖFD ve 5 mg/l FeCl 3 dozlandığında minimum KES değerine ulaşılmıştır. 10 mg/l ve artan dozlarda her iki parametre de değişim göstermektedir. Uygun doz bulunamamıştır. Alum ile yapılan şartlandırmada optimum dozun 100 mg/l olduğu belirlenmiştir. Bu dozda KES ve ÖFD değerleri sırasıyla 8,30 s ve 3,74 x 10 12 (m/kg) dir. Ubay (1995), yaptığı çalışmada uygun alum dozunu 150 mg/l belirlemiştir. Bu çalışmada elde edilen sonuç da bu değeri destekler niteliktedir. Tüm şartlandırıcı maddeler içinde Alumun Başarakavak evsel arıtma çamurlarının susuzlaştırılmasında en iyi sonucu veren madde olduğu anlaşılmıştır. Artan Alum dozlarında KES ve ÖFD değişimi Şekil 1 de yer almaktadır.
Son Çökeltim Çamuru KES (s) 9 8,8 8,6 8,4 8,2 8 7,8 7,6 7,4 7,2 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 0 50 100 150 200 250 Alum Dozu (mg/l) KES (s) ÖFD x 10 12 (m/kg) ÖFD (m/kg) Şekil 1. Başarakavak evsel arıtma çamuru KES ÖFD değerlerinin Alum dozuna karşı değişimi 3.2. Beyşehir Evsel Atıksu Arıtma Çamurları Şartlandırmada kullanılan kpe dozları 2 100 mg/l; ape dozları 5 25 mg/l; FeCl 3 dozları 7.5 30 mg/l; Fe 2 (SO 4 ) 3 dozları 100 400 mg/l; Alum dozları 20 360 mg/l aralığında seçilmiştir (Filibeli ve Kaynak (2005); Ubay (1995)). kpe ile yapılan şartlandırma çalışmalarının sonucunda uygun doz aralığına 8 mg/l kpe değerinde ulaşılmıştır. Bu aralık dışındaki kpe dozlarında KES ve ÖFD parametreleri değerlerinde salınımlar belirlenmiştir. Optimum dozda elde edilen KES ve ÖFD değerleri sırasıyla 9,67 s ve 7,21 x 10 12 (m/kg) dir. ape ile yapılan şartlandırmada 5 mg/l ape dozunda ÖFD değeri ham çamurun ÖFD değerinden yüksek bulunmuştur. 10 mg/l ape dozunda ÖFD değeri düşmüştür, ancak KES değeri ham çamurun KES değerinden yüksektir. ape dozu için her iki parametre de göz önüne alındığında uygun doza ulaşılamamıştır. Daha önceki çalışmada da belirtildiği gibi, ape kullanılarak yapılan şartlandırma işleminin çamurların su verme kapasitesi üzerinde önemli bir etkisi bulunmadığını belirlenmiştir. Fe 2 (SO 4 ) 3 ile yapılan şartlandırmada minimum ÖFD ve minimum KES değerine ulaşılamamıştır. FeCl 3 çalışmaları sonucunda, ÖFD ve KES değerleri sürekli salınım göstermiş, uygun doz bulunamamıştır ve mevcut çamurun susuzlaştırılmasında FeCl 3 ün kullanılabilirliğinin olmadığı sonucuna varılmıştır. Alum ile yapılan şartlandırma çalışmalarında 20 mg/l ve artan dozlarda ÖFD ve KES değerleri düşmüştür. 160 mg/l Alum dozlandığında minimum ÖFD ve KES değerine
ulaşılmıştır. Ancak doz artması sonucunda ÖFD ve KES değerlerindeki değişim çok fazla olmadığı için, ekonomik olması bakımından her iki parametre de dikkate alınarak uygun doz değeri 20 mg/l olarak seçilmiştir. Uygulanan tüm şartlandırıcılar içinde en iyi sonucu alum vermiş ve çamurun su verme kapasitesini yaklaşık 5 kat artırmıştır. KES ÖFD değerlerinin Alum dozuna karşı değişimi Şekil 2 de verilmektedir. Son Çökeltim Çamuru KES (s) 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 0 100 200 300 Alum Dozu (mg/l) KES (s) 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 ÖFD x 10 12 (m/kg) ÖFD (m/kg) Şekil 2. Beyşehir evsel arıtma çamuru KES ÖFD değerlerinin Alum dozuna karşı değişimi. 3.3. Tekstil Endüstrisi Atıksu Arıtma Çamurları Şartlandırmada kullanılan k PE dozları 10 40 mg/l, a PE dozları 25 250 mg/l, FeCl 3 dozları 10 750 mg/l; Fe 2 (SO 4 ) 3 dozları 10 750 mg/l; Alum dozları 50 900 mg/l aralığında seçilmiştir (Filibeli ve Ayol, 2005;Ubay, 1995). kpe ile yapılan şartlandırma çalışmaları sonucunda 20 mg/l kpe dozlandığında minimum ÖFD ve minimum KES değerine ulaşılmıştır. Bu değerler sırasıyla 9,53 s ve 0,22 x 10 12 (m/kg) dir. Ubay (1995), yaptığı çalışmada uygun kpe dozunun 15 mg/l olduğunu belirlemiştir. Polielektrolit ilavesinin 20 mg/l ye kadar artışına bağlı olarak KES ve ÖFD değerleri düşmüş ve bu dozdan sonra ÖFD ve KES değerleri polielektrolit dozundaki artışa bağlı olarak artmıştır. Optimum doz aralığında, filtrasyon hızındaki artış maksimuma ulaşmıştır ve dozun artışına bağlı olarak tekrar azalmıştır. ape ile yapılan şartlandırma çalışmalarında minimum ÖFD ve minimum KES değerine ulaşılamamıştır. Aksine polielektrolit dozundaki artışa bağlı olarak KES ve ÖFD değerleri de hızla artmıştır.
Alum ile şartlandırmada alum dozları 250 mg/l ye kadar artırıldığında ÖFD parametresi değerlerinde artış belirlenmiştir. Bu doz aralığından itibaren 800 mg/l ye kadar ÖFD değerleri azalmaktadır, ancak 800 mg/l dozuna kadar ÖFD değeri ham çamurun ÖFD değerinden yüksek bulunmuştur. Bu da kimyasal madde dozlamasının 800 mg/l dozuna kadar uygun olmadığını göstermektedir. KES parametresi değerleri de göz önünde bulundurulduğunda en uygun doz 800 mg/l olarak belirlenmiştir. Bu dozda KES ve ÖFD değerleri sırasıyla 12,80 s ve 6,51 x 10 12 (m/kg) dir. Fe 2 (SO 4 ) 3 ile yapılan şartlandırma çalışmalarının sonucunda minimum ÖFD ve KES değerine 20 mg/l Fe 2 (SO 4 ) 3 dozlandığında ulaşılmıştır. Bu dozda KES 12.57 s değeri iken ÖFD değeri 2,53 x 10 12 (m/kg) bulunmuştur. Çamurun su verme özelliğini artırdığından dolayı uygun doz aralığı 10-20 mg/l Fe 2 (SO 4 ) 3 aralığında seçilmiştir. 250 mg/l ve artan dozlarda ÖFD değeri, ham çamurun ÖFD değerinden çok daha yüksek çıkmıştır ve bu dozlarda kimyasal madde kullanımının uygun olmadığı anlaşılmıştır. FeCl 3 ile yapılan çalışmalarda 20.43 s KES ve 6.72 x 10 12 (m/kg) ÖFD değerini veren 10 mg/l en uygun doz olarak belirlenmiştir. Bulunan tüm optimum dozlar değerlendirildiğinde minimum ÖFD ve KES değeri 20 mg/l kpe dozu ilavesi ile elde edilmiştir. Çalışılan biyolojik ham çamurlar kesmeye karşı direnç göstermediği için 20 mg/l kpe ile şartlandırılması sonucunda çamur kesmeye karşı direnç kazanmıştır. Şekil 3 de KES ÖFD değerlerinin kpe dozuna karşı değişimi verilmektedir. Son Çökeltim Çamuru KES (s) 35 30 25 20 15 10 5 0 0 10 20 30 40 kpe Dozu (mg/l) KES (s) 10 8 6 4 2 0 ÖFD x 10 12 (m/kg) ÖFD (m/kg) Şekil 3. Tekstil Endüstrisi için KES ÖFD değerlerinin kpe dozuna karşı değişimi.
4. SONUÇLAR Başarakavak evsel atıksu arıtma tesisi çamurlarına yapılan deneyler sonucunda başlangıçta 18.79 x 10 12 m/kg olan ÖFD değeri 100 mg/l lik Alum şartlandırma ile 3.74 x10 12 m/kg a, başlangıçta 15.60 x 10 12 m/kg olan ÖFD değeri 1 mg/l lik kpe şartlandırma ile çamurun su verme kapasitesi 9.86 x10 12 m/kg a, başlangıçta 6.02 x 10 12 m/kg olan ÖFD değeri 100 mg/l lik Fe 2 (SO 4 ) 3 şartlandırma ile çamurun su verme kapasitesi 1.741 x10 12 m/kg a, başlangıçta 3.25 x 10 12 m/kg olan ÖFD değeri 5 mg/l lik FeCl 3 şartlandırma ile çamurun su verme kapasitesi 2.57 x10 12 m/kg a düşmüştür. ape kullanılarak yapılan şartlandırma işleminin çamurun su verme kapasitesi üzerinde önemli etkisi olmadığı belirlenmiştir. Biyolojik ham çamurların kesme kuvvetine karşı oldukça dirençli olduğu görülmüştür. Bulunan tüm dozlar değerlendirildiğinde çamurun su verme kapasitesini yaklaşık 5 kat artırdığından dolayı uygun dozun 100 mg/l Alum olduğu belirlenmiştir. Beyşehir evsel atıksu arıtma tesisi çamurları için yapılan deneylerde başlangıçta 3.62 x 10 12 olan ÖFD değeri 20 mg/l lik Alum şartlandırma ile çamurun su verme kapasitesi 0.72 x 10 12 ye, başlangıçta 13.42 x 10 12 olan ÖFD değeri 8 mg/l lik kpe şartlandırma ile çamurun su verme kapasitesi 7.21 x 10 12 ye düşmüştür. ape, FeCl 3, Fe 2 (SO 4 ) 3 kullanılarak yapılan şartlandırma işleminin çamurun su verme kapasitesi üzerinde önemli etkisi olmadığı belirlenmiştir. kpe ve Alum dozları değerlendirildiğinde çamurun su verme kapasitesini yaklaşık olarak 5 kat artırdığından dolayı uygun dozun 20 mg/l Alum olduğu görülmüştür. Tekstil endüstrisi atıksu arıtma tesisi çamurları için yapılan deney sonuçlarına göre başlangıçta 8.35 x 10 12 olan ÖFD değeri 20 mg/l lik kpe şartlandırma ile 0.22 x10 12 m/kg a; 800 mg/l lik Alum şartlandırma ile 6.51 x10 12 m/kg a; 20 mg/l lik Fe 2 (SO 4 ) 3 şartlandırma ile 2.53 x10 12 m/kg a; 10 mg/l lik FeCl 3 şartlandırma ile 6.72 x10 12 m/kg a düşmüştür. kpe kullanılarak yapılan kimyasal şartlandırma işlemi arıtma çamurlarının su verme özelliğini geliştirilmiştir. KES ve ÖFD değerleri kpe dozundaki artışa bağlı olarak azalmıştır. Minimum ÖFD değerlerine aynı kpe doz aralığında ulaşılmıştır. ape kullanılarak yapılan şartlandırma işleminin çamurların su verme kapasitesi üzerinde önemli bir etkisi bulunmadığı belirlenmiştir. Bulunan tüm optimum dozlar değerlendirildiğinde minimum ÖFD ve KES değerlerini sağlayan 20 mg/l kpe dozu olduğu belirlenmiştir.
KAYNAKLAR APHA, AWWA, WEF; Standard Methods For The Examination Of Water And Wastewater, 2005, 21. Baskı. Ayol A., Dentel S.K., Filibeli A., 2004. Dual polymer conditioning of water treatment residuals, Journal of Enviromental Engineering, ASCE. Chen G.W., Lin W.W. ve Lee D.J., 1996. Capillary suction time (CST) as a measure of sludge dewaterability, Water Sci.and Technology., 34(3-4), 443-448. Dentel S.K., Abu-Orf M.M., Walker C.A., 2000. Optimization of slurry flocculation and dewatering based on electrokinetic and rheological phenomena, Chemical Engineering Journal, 80,65-72. Filibeli A. ve Kaynak G., 2005. Şartlandırma Đşleminin Arıtma Tesisi Çamurlarının Su Verme Kapasitesi Üzerindeki Etkileri, 1. Ulusal Arıtma Çamurları Sempozyumu, Đzmir 2005. Sayfa No.211. Filibeli A., 2002. Arıtma Çamurlarının Đşlenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yayınları No: 255. Hacıhanefioğlu A. ve Barlas H., 1994. Anaerobik Çamurlarda Spesifik Dirence Reaktör Koşullarının Etkisi, ĐTÜ 4. Endüstriyel Kirlenme Sempozyumu 1994. Sayfa No.179. Kocakulak E. Y., Akça L. ve Erdinçler A., 2005. Alum Çamurlarının Đkili Şartlandırılması, 1. Ulusal Arıtma Çamurları Sempozyumu, Đzmir 2005. Sayfa No: 27. Küçükhemek M. ve Berktay A., 2005. Uzun Havalandırmalı Aktik Çamur Prosesinde Oluşan Çamurların Stabilizasyonu ve Karakterizasyonu, Đzmir 2005. Sayfa No. 153. Lee C.H. & Liu J.C., 2000. Enhanced sludge dewatering by dual polyelectrolytes conditioning, Water Research, 34(18), 4430-4436. Lee C.H. & Liu J.C., 2001. Sludge dewaterability and floc structure in dual polymer conditioning, Advances in Enviromental Research, 5, 129-136. Seka, Verstraete, 2003, Test For Assessing Shear Sensitivity Of Activated Sludge Flocs: A Feasibility Study, Water Research 37, 3327-3334 Ubay G., 1995, Ön Arıtma Çamurlarının Suyunun Alınabilirliğinin Özgül Direnç Deneyi Đle Tayini, Çevre sempozyumu tebliğler kitabı, Sayfa No. 225 233, Erzurum. Wu C.C., Lee D.J. & Huang C., 2000. determination of optimal dose of polyelectrolyte sludge conditioner considering particle sedimentation effects, Advances in Enviromental Research, 4, 245-249.