İskenderun ve Mersin Körfezi Yabancı Balık Faunasındaki Son Gelişmeler

Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 6 (1): 17-22, 2013 ISSN: 1308-3961, E-ISSN: 1308-0261, www.nobel.gen.tr İskenderun ve Mersin Körfezi Yabancı Balık Faunasındaki Son Gelişmeler Deniz ERGÜDEN 1 Cemal TURAN 1 1 Mustafa Kemal Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi, İskenderun/Hatay *Corresponding author: Geliş Tarihi : 05.02.2013 E-mail: derguden@mku.edu.tr Kabul Tarihi : 31.03.2013 Özet Ülkemiz denizleri içerisinde balık tür zenginliği açısından Akdeniz in, daha özele inildiğinde İskenderun ve Mersin Körfezi nin önemli bir yeri vardır. Bu körfezlerimizde avlanılan yabancı balık miktarında da özellikle son yıllarda bir artış söz konusudur. Şu ana kadar daha önce yapılan çalışmalarla İskenderun ve Mersin Körfezi nde geçiş yapan 34 familyaya ait 52 yabancı balık türünün varlığından söz edilmesine rağmen, İskenderun ve Mersin Körfezi nde, yabancı balıkların saptanması amacı ile Eylül-2010 ve Mayıs 2012 tarihleri arasında uzatma ağları, gırgır ve trol teknelerinden elde edilen verilerle İskenderun ve Mersin Körfezi ne geçiş yapan yabancı balık türü sayısı 2012 yılı itibariyle 30 familyaya ait 43 tür olarak belirlenmiştir. Bu türlerden özellikle son yıllarda bölgemize giriş yapan Nemipterus randalli, Pomadasys stridens türlerinin bugün ekonomik olarak önem kazanarak balıkçı tezgâhlarında yer aldığı görülmektedir. Son yıllarda küresel ısınma ve etkilerinin sonucu Akdeniz'deki, su sıcaklığındaki artışla beraber, Süveyş Kanalı aracılığıyla Kızıldeniz'den ve Cebelitarık boğazı aracılığıyla Atlantik ten gelen, yabancı balık türlerinin sürekli Akdeniz ekosistemine giriş yaptığı bilinmektedir. 2012 yılının ilk yarısı itibariyle Champsodon capensis ve Cyclichthys spilostylus türlerinin İskenderun ve Mersin Körfezi ne giriş yaptığı görülmektedir. Her yıl körfezlerimize yeni türlerin giriş yapmasıyla birlikte ülkemiz balık faunasının tür kompozisyonunda sürekli değişimler olmaktadır. Bu nedenle İskenderun ve Mersin Körfezi nde dağılım gösteren yabancı balık türlerinin yeniden gözden geçirilerek, yabancı balık faunasının son yıllardaki durumu hakkındaki güncel bilgilerin ve gelişmelerin değerlendirilerek ortaya koyulması, çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Feeding Dietary of Tench (Tinca tinca L., 1758) Inhabiting Seyhan Dam Lake (Adana) Anahtar Kelimeler: İskenderun Körfezi, Mersin Körfezi, yabancı balık faunası, son gelişmeler Recent Developments in Alien Fish Fauna of the Gulf of Iskenderun and Mersin Abstract Our country is in terms of species richness of fish in the Mediterranean, more specifically down towards the Gulf of Iskenderun and Mersin has a great importance. These gulfs in the amount of exotic fish captured has increased in recent years. So far, previous studies introducing in the Gulf of Iskenderun and Mersin 52 alien fish species belonging to 34 families are reported. But, in the Gulf of Iskenderun and Mersin, with the aim of determining the alien fish between September 2010 and May 2012 gillnets, purse seine, and trawl boats data obtained from the Gulf of Iskenderun and Mersin from the year 2012 as the number of alien fish species belonging to 30 families, 43 respectively. Of these; Nemipterus randalli, Pomadasys stridens species are gaining economic importance in fish market. In recent years, as a result of the effect of global warming on the Mediterranean Sea, the water temperature increased.tthe Suez Canal from the Red Sea and the Atlantic through the Strait of Gibraltar, the introduction of alien fish species are constantly Mediterranean ecosystem. Cyclichthys spilostylus and Champsodon capensis species have entered the Gulf of Iskenderun and Mersin. Introduction of new species of fish introducing an gulfs in our country each year, with the continuous is changes in the composition of the fish fauna. For this reason, the distribution of alien fish species in the Gulf of Iskenderun and Mersin were revised in recent years, and up to date information about the status of the fish fauna of the recent developments in alien study is aimed to evaluate. Keywords: Iskenderun Gulf, Mersin Gulf, alien fish fauna, recent developments

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 18 GİRİŞ 1869 yılında Süveyş Kanalı nın açılması ve 1964 yılında Asuwan Barajı nın Nil Nehri üzerinde kurulması sonucunda, Kızıldeniz ile Akdeniz arasındaki coğrafik engeller kalkmış ve Bazı İndo-Pasifik türler (yaşam alanı ve köken olarak Pasifik ve Hint Okyanuslarına ait olan türler) tuzluluk ve sıcaklık gibi ekolojik parametreler bakımından Kızıldeniz ile paralellik gösteren Doğu Akdeniz e göç etmeye başlamıştır. Sularımıza ulaşan yabancı göçmen balıklar Doğu Akdeniz de kuzeye doğru olan hakim akıntılar etkisiyle Lübnan-Suriye sahillerini takip ederek kıyılarımıza yönelmektedir [1]. Sıcak suları tercih eden balıklar olmaları nedeniyle Akdeniz deki dağılım alanları neritik sulardır ve genellikle 1-70 metre arasındaki derinlikleri tercih etmektedirler [2]. Yabancı balık türlerinin sularımızla ilk karşılaştıkları alan genellikle Akdeniz in doğusunda bulunan İskenderun Körfezi ve Mersin Körfezi dir. İskenderun Körfezi ve Mersin Körfezi, Levantin Denizi nin kuzeydoğusunda yer almakta ve tuzluluğu 38-40, sıcaklığı 14-29 ºC arasında değişmektedir [3]. Aynı zamanda bu iki körfez Türkiye suları içindeki en fazla yabancı balık türünü barındırmaktadır. Levantin Denizi oligotrofik bir deniz olmasına rağmen [4]. İskenderun Körfezi nispeten sığ oluşu, kendine has akıntı sistemi ve upwelling tipi su hareketleri sebebiyle kuzeydoğu Akdeniz in önemli balıkçılık alanlarından biridir [3]. Bununla birlikte genel olarak Levantin Denizi nin kuzeyi (Türkiye nin güney kıyıları), tür çeşitliliği bakımından zengin, türün temsil edildiği birey sayısı bakımından fakir yani verimsizdir. Dolayısıyla İskenderun Körfezi ve ülkemizin geriye kalan güney kıyıları için her yeni yabancı balık türü balıkçılık açısından yeni bir fırsat anlamına gelmektedir. Golani ve ark. [5], Salameh ve ark. [6] ve Erguden ve ark. [7] e göre Akdeniz de bilinen yabancı balık türü bugün itibariyle 80 den fazladır ve yapılan araştırmalarla bu sayı her geçen gün artmaktadır. İskenderun Körfezi nin nispeten zengin balıkçılık kaynaklarına sahip olduğu 1940 lardan bu yana bilinmektedir [8]. Çukurova nın denizel alandaki devamı olarak şekillenmiş olan bu körfez, oldukça geniş bir kıta sahanlığına sahiptir. İskenderun Körfezi içerisinde derinlik 90 m yi aşmamaktadır. Bundan dolayı Mayıs-Kasım ayları arasında İskenderun Körfezi nin batı kısımlarının taban yapısının daha çok kumlu çamurlu, doğu kısımlarının ise daha kayalık bir yapı gösterdiği bilinmektedir. Mersin Körfezi ise, barındırdığı demersal ve pelajik balık türü zenginliği açısından Akdeniz de bulunan körfezler içerisinde en önemli balıkçılık sahalarından birisini oluşturmaktadır. Büyük bir kısmı çamurlu-kumlu zemin yapısına sahip olan bu körfeze akan başta Seyhan, Berdan, Göksu nehirleri ile Deliçay, Müftü, Tece, Lamas, Kargıcak dereleri olmak üzere diğer birçok akarsu bol nutrient taşımakta böylece sucul organizmalara büyüme, gelişme ve üreme açısından uygun bir ortam sağlamaktadır [9]. Türkiye denizlerindeki biyolojik zenginliğin önemli bir kısmını oluşturan balık faunası ve stoklarının tam olarak belirlenememesinin yanında, yıllardır kirlilik ve aşırı avcılık sonucunda yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan deniz kaynaklarımıza yabancı göçmen balıkların etkisi oldukça önemlidir. Saurida undosquamis (Richardson, 1848), Upeneus moluccensis (Bleeker, 1855), Upeneus pori Ben-Tuvia & Golani, 1989, Sphyraena pinguis (Gunther, 1874) ve son yıllarda Kızıldeniz den ülkemize giriş yapan Nemipterus randalli Russell, 1986 gibi kimi göçmen türler bölge balıkçılığı ve ekonomisine önemli katkılar sağlamaktadır. Kızıldeniz göçmeni balıklar hakkında ülkemiz sularında yapılan çalışmalar 1940 lı yılların başlarına kadar uzanmaktadır. Ancak bu türler üzerine yapılan taksonomik ve biyolojik çalışmalar yeterli değildir. Çünkü her yıl körfeze yeni türlerin giriş yapmasıyla birlikte balık faunasının tür kompozisyonunda değişimler olmaktadır. Bu nedenle İskenderun ve Mersin Körfezi nde dağılım gösteren yabancı balık türlerinin yeniden gözden geçirilmesi ve son durumlarının ortaya konulması çalışmanın amacını oluşturmaktadır. MATERYAL VE YÖNTEM İskenderun ve Mersin Körfezi ndeki yabancı balık türlerinin belirlenmesi amacıyla, bu çalışma Eylül 2010 ve Mayıs 2012 ayı tarihleri arasındaki İçel bölgesi (Karaduvar, Mersin) ve Hatay bölgesi (Yumurtalık, İskenderun, Arsuz, Samandağ, Çevlik) trol, gırgır, uzatma teknelerinden ve Scuba dalışlarından elde edilen örneklerin değerlendirilmesi ve önceki çalışmalardan elde edilen sonuçların yeniden revize edilmesi ile yapılmıştır. İskenderun ve Mersin Körfezi nde, yabancı balıkların saptanması amacı ile Eylül-2010 ve Mayıs 2012 tarihleri arasında uzatma ağları, gırgır ve trol teknelerinden elde edilen verilerle İskenderun ve Mersin Körfezi ne geçiş yapan yabancı balık türü sayısı 2012 yılı itibariyle 30 familyaya ait 43 tür olarak belirlenmiştir. Elde edilen örnekler % 4 lük formalin içerisinde tespit ve muhafaza edilmişlerdir. Balıkların sistematik sıralamasında Nelson [10], türlerin adlandırılmasında Eschmeyer [11, 12] e uyulmuştur. BULGULAR VE TARTIŞMA Türkiye nin Kuzeydoğu Akdeniz Kıyılarındaki Yabancı Balık Türlerinin Artış Nedenleri Ülkemizin Doğu Akdeniz kıyıları, Türkiye deniz balıkçılığı açısından az gelişmiş bir bölge olmasına karşın, son yıllarda balık avı miktarlarında fark edilir düzeyde değişimler göstermektedir. Bunun en önemli nedenlerinden biri artan yabancı balık türü sayısı ve buna bağlı olarak gelişen balıkçılık faaliyetleridir. Levantin Denizi göçmen türler açısından gün geçtikçe zenginleşmektedir. Bu nedenle bölgede yapılan bilimsel çalışmalar da çok önemli bir rol oynamaktadır. Somot ve ark. [13] Akdeniz için yaptıkları araştırmada 2100 yılında Akdeniz in su sıcaklığının artışını dip kısmında +1,5 C yüzeyde ise +3,1 C olarak tahmin etmektedirler. Bu sonuçlara göre de Kızıldeniz kökenli türlerin Akdeniz i daha da işgal edebileceklerini belirtmektedirler. Avşar [14] sıcaklığın yanında tuzluluğunda önemli bir rol oynadığını Suveyş kanalı ile doğu Akdeniz in tuzluluk değerlerinin birbirine oldukça yakın olduğunu belirtmiştir. Öyle ki doğu Akdeniz için % 0 38,5 olan tuzluluk değerinin İskenderun Körfezi nde % 0 39,5 kadar yükseldiğini ifade etmiştir. Lasram ve Mouillot [15], yabancı türlerin işgaliyle birlikte Akdeniz deki balık populasyonunun önemli derecede değişebileceğini ve gelecekte yabancı türlerin endemik türlerin yerini alabileceğini ifade etmektedirler. Çünkü son yıllarda ortalama olarak Türkiye kıyılarına yılda 3 veya 4 türün giriş yaptığı düşünüldüğünde bu sayının artması kaçınılmaz görünmektedir.

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 19 Türkiye Kıyılarından Kaydı Yapılmış Yabancı Balık Türlerinde Son Durum Özellikle son yıllarda Akdeniz ekosistemi, yeni yabancı balık türlerinin başarılı bir şekilde yurt edinmesine sahne olmaktadır. Kızıldeniz den giriş yapan türler İsrail, Filistin, Lübnan, Suriye yollarını izledikten sonra Türkiye kıyılarına ulaşmaktadır. Bu türlerin Kızıldeniz den izlediği göç yolları ok işaretleriyle belirtilmiştir (Şekil 1). Atlantik ten gelen, yabancı balık türlerinin sürekli Akdeniz ekosistemine giriş yaptığı görülmektedir. Çünkü son yıllarda ortalama olarak Türkiye kıyılarına 3 veya 4 türün giriş yaptığı düşünüldüğünde 2012 yılının ilk yarısı itibariyle Champsodon capensis ve Cyclichthys spilostylus türlerinin İskenderun ve Mersin Körfez lerine giriş yaptığı görülmektedir. Atherinomorus lacunosus türünün Süveyş Kanalı açıldıktan 33 yıl sonra rapor edilişinden bu yana Türkiye nin Kuzeydoğu Akdeniz kıyılarına (İskenderun ve Mersin körfezi) giren ve kaydedilen yabancı tür sayısı yıldan yıla artış göstermektedir. 2012 yılı itibari ile bu sayı, 34 familyaya ait olmak üzere 52 i bulmuştur [7, 16, 17, 18, 19]. Yapılan gözlemler ve örneklemeler sonucu son 11 yılda (2002-2012) İskenderun ve Mersin Körfezi nden 12 familyaya ait toplam 21 yabancı türün varlığı bildirilmiş olup bu türlerin familyalara göre sayısı ve yıllara göre dağılımı Şekil 3 ve Şekil 4 de gösterilmiştir. Şekil 1. Kızıldeniz den Akdeniz e giriş yapan göçmen türlerin izlediği göç yolları Ülkemiz balık faunası İndo-Pasifik kökenli balıkların kayıtlarıyla sürekli artış göstermektedir. 1943 yılında Erazi tarafından İskenderun Körfezi nden Leiognathus mediterraneus olarak bildirilen Leiognathus klunzingeri ile başlayan lesepsiyen balık kaydı en son Erguden ve ark. [7] tarafından bildirilen Cyclichthys spilostylus türü ile birlikte 61 i bulmuştur (Şekil 1). Şekil 1 de görüldüğü gibi ülkemiz sularından ilk defa 1940 lı yıllarda bildirilen yabancı türlerin sayısının 2001 yılından itibaren küresel ısınmanın etkisine bağlı olarak su sıcaklığının artmasıyla birlikte bir hayli artış gösterdiği görülmektedir. Şekil 3. 2002-2012 yılları arasında İskenderun ve Mersin Körfezi nden bildirilen yabancı türlerin familyalara göre dağılımı 60 61 50 Tür Sayları 40 30 20 10 0 18 11 14 3 4 3 19 1 2 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2012 Şekil 2. Türkiye sularında kaydı yapılan yabancı balık türlerinin 1940-2012 yılları arası dağılımı İskenderun ve Mersin Körfezi Kıyılarındaki Yabancı Balık Türlerinde Son Değişimler Ülkemiz denizleri içerisinde balık tür zenginliği açısından Akdeniz in, daha özele inildiğinde İskenderun ve Mersin Körfez lerinin önemli bir yeri vardır. Bugün Doğu Akdeniz in en uç noktasını oluşturan İskenderun Körfezi nde avlanılan yabancı balık miktarında da özellikle son yıllarda bir artış söz konusudur. Son yıllarda küresel ısınma ve etkilerinin sonucu Akdeniz'deki, su sıcaklığındaki artışla beraber, Süveyş Kanalı aracılığıyla Kızıldeniz'den, Cebelitarık boğazı aracılığıyla Yıl 21 29 8 32 3 29 Şekil 4. 2002-2012 yılları arasında İskenderun ve Mersin Körfezi nden bildirilen yabancı türlerin yıllara göre dağılımı Şekil 3 te görüldüğü gibi Kızıldeniz den Akdeniz e geçiş yapan türlerin başında ilk sırayı Tetradontidae familyasına ait balon balıklarının aldığı görülmektedir. Bu familyaya ait Lagocephalus sceleratus türünün ağlara zarar verdiği ve insanlara saldırdığı arazi çalışmaları sırasında balıkçılar ile yapılan kişisel görüşmeler sırasında balıkçılar tarafından bildirilmiştir. Akdeniz e geçiş yapan familyalardan ikinci sırayı ise özellikle son beş yılda üç yeni tür ile ülkemizin Akdeniz kıyılarını işgal eden Apogonidae familyasına ait kardinal balıklarının aldığı görülmektedir. Sıcaklık artışının artması ile birlikte Tetradontidae ve Apogonidae familyasına ait türlerin Kızıldeniz den Akdeniz e geçişi bir hayli dikkat

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 20 çekicidir. Şekil 4 te ise 2002-2012 yılları arası türlerin sayıları incelendiğinde özellikle 2009 yılından itibaren yabancı balık türlerinin sayısal olarak artışı dikkat çekmektedir. 2012 yılının ilk yarısına bakıldığında şimdiden ülkemize iki yeni türün giriş yaptığı görülmektedir. Şu ana kadar daha önce yapılan çalışmalarla İskenderun ve Mersin Körfezi nde geçiş yapan 34 familyaya ait 52 yabancı balık türünün varlığından söz edilmesine rağmen, İskenderun ve Mersin Körfezi nde, yabancı balıkların saptanması amacı ile Eylül 2010 ve Mayıs 2012 tarihleri arasında uzatma ağları, gırgır ve trol teknelerinden elde edilen verilerle İskenderun ve Mersin Körfezi ne geçiş yapan yabancı balık türü sayısı 2012 yılı itibariyle 30 familyaya ait 43 tür olarak belirlenmiştir. Daha önceki çalışmalarda belirtilen üç familyaya Dasyatidae familyasına ait Himantura uarnak (Forsskal, 1775), Atherinidae familyasına ait Atherinomorus lacunosus (Forster, 1801), Blennidae familyasına ait Petroscirtes anyclodon Rüppell, 1838 ve Synanceidae familyasına ait Synanceia verrucosa (Bloch and Schneider, 1801) türleri tespit edilememiştir. Yine daha önceki yıllarda kaydı yapılmış ama önemli derecede populasyon oluşturamamış ya da bir veya iki bireyle temsil edilmiş Alepes djeddaba (Forsskål, 1775), Trachurus indicus Nekrasov, 1966, Parupeneus forskalli (Fourmanoir & Guézé, 1976), Trypauchen vagina (Bloch and Schneider, 1801), Vanderhorstria mertensii Klausewitz, 1974 türlerine de rastlanılmamıştır. İskenderun ve Mersin Körfezi nde Yabancı Balık Göçünün Ekonomik Etkileri Doğu Akdeniz günümüzde pek çok egzotik türün başarılı populasyonlar oluşturduğu ve yeni türlerin katılımıyla biyolojik çeşitliliğin sürekli arttığı dinamik bir ekosistemdir. Doğal yaşam alanlarından çeşitli şekillerde ayrılıp Akdeniz e göç eden türler özellikle abiyotik parametrelerin dengesiz olduğu düşük tür çeşitliliğine sahip kıyısal sularda besin zincirine katılmakta ve balıkçılık açısından önemli etkiler yaratmaktadır [20]. Türkiye nin deniz balıkçılığında en az üretimin elde edildiği Akdeniz bölgesinde, son yıllarda balık üretiminde görülen artış dikkat çekmektedir. Mater ve ark. [1] e göre, bunun nedeni; bölgedeki balıkçılık faaliyetlerinin artması ve kentleşme nedeniyle oluşan kirliliğin yanı sıra, Akdeniz ihtiyofaunasına eklenen indo-pasifik kökenli balık türleridir. Kızıldeniz den Türkiye nin Akdeniz kıyılarına geçen 61 yabancı tür içerisinde şu anda ekonomik öneme sahip olan ve avlanan 14 balık türünün varlığından söz etmek mümkündür (Çizelge 1). Bu türler; Dussumieria elopsoides, Etrumeus teres, Hemiramphus far, Saurida undosquamis, Sillago sihama, Upeneus moluccensis, Upeneus pori, Liza carinata, Sphyraena pinguis, Siganus luridus, Siganus rivulatus, Scomberomorus commerson, Pomadasys stridens ve Nemipterus randalli dir [21, 22, 23]. Bazı yabancı balık türlerinin ise ekonomik potansiyele sahip olduğu, ancak çeşitli nedenlerle bu potansiyelin değerlendirilemediği bilinmektedir. Yabancı balıklar içerisinde ekonomik potansiyele sahip olan türlere örnek olarak Pelates quadrilineatus ve Sphyraena flavicauda verilebilir. Bu türler insanlar tarafından tüketilebilir olmalarına karşın; stokları hedef tür olabilecek kadar yoğunluğa sahip değildir. Equulites klunzingeri, Apogonichthyoides pharaonis, Jaydia queketti, Apogon smithi, Champsodon nudivittis, Champsodon capensis gibi türler ise küçük cüsseli balıklar olduklarından ticari önem taşımamaktadırlar [22]. Ben Tuvia [24] bu türlerden Equulites klunzingeri nin ekonomik önemini bu türün ticari değere sahip birçok türün besinini oluşturmasından kaynaklandığını belirterek ayrıca ifade etmiştir. Çizelge 1. İskenderun ve Mersin Körfezinde bulunan yabancı balık türlerinin ekonomik önem durumu SONUÇ VE ÖNERİLER Bu güne kadar rapor edilen Kızıl Deniz göçmeni türlerin dağılımından da anlaşılacağı üzere CIESM [22], yabancı göçün etkileri daha çok Doğu Akdeniz in doğu kıyılarında ve kuzeyinde kendini göstermektedir. Ben-Tuvia [24] ve Avşar [14] e göre bu durumun nedenleri, Akdeniz siklonik kıyısal akıntısının balık yumurta ve larvalarını sürüklemesi ve Nil Nehri nin tatlı su girdisinin oluşturduğu hidrografik engel nedeniyle kanalı geçen balıkların, Akdeniz in güney kıyıları

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 21 boyunca batıya doğru yayılmayı tercih etmemelerinden kaynaklanmaktadır. Ben-Tuvia [25] nin bildirdiğine göre, yeni bir ortama göç eden tüm türler bu ortama yerleşmek hususunda başarılı olamamaktadır. Gerçekten de, Akdeniz e Süveyş Kanalı yoluyla geçen İndo-Pasifik orijinli balık türleri içerisinde yalnızca bir veya iki defa örneklenebilmiş Himantura uarnak, Atherinomorus lacunosus, Parupeneus forskalli, Alepes djeddaba, Sphyraena flavicauda, Trachurus indicus, Synanceia verrucosa türlerinin yanı sıra; yaygın olarak bulunan ve önemli etkilere yol açan birçok tür bulunmaktadır [22]. İskenderun Körfezi nde, bir ağdan çıkan yabancı balıkların, o ağdaki toplam balık miktarına oranı Gücü ve ark. [26] nın yaptıkları çalışmaya göre; % 62 olmasına karşın, yabancı balık türlerinin denizlerimizdeki toplam balık türüne oranı %8 leri bulmaktadır. Taşkavak ve ark. [20] nin belirttiğine göre, Mersin-Samandağ arasındaki bölgede yapılan dip trolü çalışmalarından elde edilen balık türlerinin % 43 ünü yabancı türler oluşturmaktadır. Orta su trolü çekimlerinde bu oran % 35, uzatma ağlarıyla yapılan avcılıkta ise % 19 olarak bildirilmiştir. Çiçek [27], 2002-2003 yılları arasında İskenderun Körfezi nde yaptığı çalışmada ise Kızıldeniz kökenli lesepsiyen türlerin sayısal olarak oranını % 18,9, biyokütle olarak %26,6 olarak bildirmiştir. Avşar ve ark. [28] tarafından 2005-2006 yılları arasında İskenderun Körfezi nde dip trolü ile gerçekleştirilen bir çalışmada ise toplam avın sayısal olarak %57 sinin, kütlesel olarak ise %29 unun yabancı türlerden oluştuğu rapor edilmiştir. Ayrıca ticari değere sahip yabancı türlerin av içerisindeki oranlarında ise toplam avın sayısal olarak % 16 sının, kütlesel olarak ise %10 unun ekonomik öneme sahip yabancı türlerden oluştuğunu belirtmişlerdir. Turan ve ark. [29] ise 2009-2012 yılları arasında yaptıkları çalışmalarında İskenderun Körfezi nden elde edilen balık türlerinin toplam biyokütlesini trol örneklemelerinden % 36, gırgır örneklemelerinden, % 16, uzatma ağlarıyla yapılan avcılıkta ise % 38 nin yabancı türlerin oluşturduğunu belirlemişlerdir. Mersin Körfezi nde ise yabancı tür balık oranının toplam biyokütlesini ise trol örneklemelerinde, % 25, gırgır örneklemelerinde % 16, uzatma avcılığında % 37 olarak tespit etmişlerdir. Sonuç olarak İskenderun ve Mersin Körfezi nde bulunan yabancı balık türlerinin belirlenmesi amacıyla yapılan bu çalışmada toplam, 30 familyaya ait 43 yabancı balık türü tespit edilmiş ve bu türlerden 14 tanesinin ekonomik olarak önemli olduğu görülmüştür. Göçmen türlerin, Akdeniz e girmeye devam etmelerinden dolayı bu ekosistemde sürekli olarak bir değişim ve etkileşim süreci devam etmektedir. Bu nedenledir ki, yabancı balıkların devamlı olarak izlenmesi yoluyla, ekosistem üzerinde meydana getirdiği etkilerin ortaya konması ve gelecek dönemlerde yapabilecekleri olası etkiler tahmin edilerek, bu doğrultuda önlemlerin alınmasının biran önce sağlanması gerekmektedir. Teşekkür Bu çalışma T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Araştırma-Geliştirme Destekleri Proje başkanlığı tarafından desteklenmiştir (Proje no: TAGEM-09/AR-GE/11). KAYNAKLAR [1] Mater S, Toğulga M, Kaya M. 1995. Lessepsian Balık Türlerinin Türkiye Denilerinde Dağılımı ve Ekonomik Önemi. II. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi Bildirileri, 11-13 Eylül 1995, 453-462. [2] Golani D. 2002. Lessepsian fish migrationcharacterization and impact on the Eastern Mediterranean. Workshop on Lessepsian Migration, Gokceada, Turkey, Turkish Marine Research Foundation. 9: 1-9. [3] H.A.E. 1973. Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü Raporu, İskenderun Körfezi Oşinografik Durumun Tespiti Projesi. 1: 1-75. [4] Galil BS, Zenetos A. 2002. A sea change - Exotics in the Eastern Mediterranean, In Invasive aquatic species in Europe, Distribution, impacts and management (Ed. E. Leppakoski et al.), Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. 325-336. [5] Golani D, Ronald F, Golani BA. 2011. First record of the Indo-Pacific slender ponyfish Equulites elongates (Günther, 1874) (Perciformes: Leiognathidae) in the Mediterranean. Aquatic Invasions. 6(Suppl. 1): S75-S77. [6] Salameh P., Sonin O., Edelist D., Golani D. 2011. First record of the Red Sea orangeface butterflyfish Chaetodon larvatus Cuvier, 1831 in the Mediterranean. Aquatic Invasions. 6 (Suppl. 1): S53-S55. [7] Erguden D, Bayhan YK, Turan C. 2012. First record of spotbase Burrfish Cyclichthys spilostylus (Leis & Randall, 1982) (Osteichthyes: Diodontidae) from the marine waters of Turkey. Acta Ichthyologica Et Piscatoria. 42(2): 137-140. [8] Kosswig C. 1953. Türkiye balıkçılığının bazı biyolojik veçheleri. Hidrobiyoloji Mecmuası. 1(4): 145-153. [9] Bayhan YK. 2008. Mersin Körfezi (Kuzeydoğu Akdeniz) nde Kullanılan Dil Balığı (Solea spp.) Fanyalı Uzatma Ağları ve Sorunlar. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi. 23(3): 229-231. [10] Nelson JS. 2006. Fishes of the World, 4th edition. John Wiley, Newyork. 601 p. [11] Eschmeyer WN. 1998. Catalog of Fishes, Published by the California Academy of Sciences, 1, 2, 3, San Francisco, ISBN 0-940228-47-5. [12] Eschmeyer WN. 2006. http://www.calacademy.org/research/ichthyology/catalog/fishc at/search.html. (Ziyaret Tarihi: 01 Temmuz 2012). [13] Somot S, Sevault F, Deque M. 2006. Transient climate change scenario simulation of the Mediterranean Sea of the twentyfirst century using a high resolution ocean circulation model. Climate Dynamics. 27: 851-879. [14] Avsar D. 1999. Physico-chemical characteristics of the Eastern Mediterranean in relation to distribution of the new Scyphomedusae (Rhopilema nomadica). Turk Journal of Zoology. 23(2): 605-616. [15] Lasram FBR, Mouillot D. 2009. Increasing Southern Invasion Enhances Congruence Between Endemic and Exotic Mediterranean Fish Fauna. Biological Invasions. 11: 697-711. [16] Akamca E, Mavruk S, Özyurt CE, Kıyağa VB. 2011. First record of the Indo-Pacific burrowing goby Trypauchen vagina (Bloch and Schneider, 1801) in the North-Eastern Mediterranean Sea. Aquatic Invasions. 6 (Suppl. 1): 19-21. [17] Turan C, Yaglioglu D. 2011. First record of the Spiny blaasop Tylerius spinosissimus (Regan, 1908) (Tetraodontidae) from the Turkish coasts. Mediterranean Marine Science. 12(1): 247-252. [18] Erguden D, Yaglioglu D, Gurlek M, Turan C. 2011. Geographical distribution and spreading of blunthead puffer Sphoeroides pachygaster (Müller & Troschel, 1848) in the Mediterranean Sea. Mediterranean Marine Science. 12(2): 491-508. [19] Bilecenoglu M. 2012. First sighting of the Red Sea originated stonefish (Synanceia verrucosa) from Turkey. Journal of Black Sea/Mediterranean Environment. 18(1): 76-82. [20] Taskavak E, Mater S, Bilecenoğlu M. 1998, Kızıldeniz göçmeni balıkların doğu Akdeniz kıyılarımızdaki

D. Ergüden ve C. Turan / BİBAD, 6(1): 17-22, 2013 22 (Mersin-Samandağ) dağılımı ve bölge balıkçılığına etkileri, III.Su Ürünleri Sempozyumu, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 151-162. [21] Golani D, Orsi Relini L, Massuti E, Quignard JP. 2002. CIESM Atlas of Exotic Species in the Mediterranean. (ed. Briand F.), Vol. 1. Fishes, CIESM Publishers, Monaco. 256 p. [22] CIESM 2012. Atlas of Exotic Fishes in the Mediterranean. http://www.ciesm.org/atlas/appendix1.html. (Ziyaret Tarihi: 01 Temmuz 2012). [23] Ergüden D, Turan C, Gürlek M, Yağlıoğlu D. 2010. Kuzeydoğu Akdeniz deki Yabancı Balık Türlerinin Son Durumları ve Balıkçılığa Etkileri. 14. Sualtı Bilim ve Teknoloji Toplantısı. 6-7 Kasım 2010, Antalya, 67-75. [24] Ben-Tuvia A. 1966. Red Sea fishes recently found in the Mediterranean. Copeia. 2: 254-275. [25] Ben-Tuvia A. 1978. Immigration of fishes through the Suez Canal. Fishery Bulletin. 76(1): 249-255. [26] Gücü AC, Bingel F. 1994. Trawlable species assemblages on the continental shelf of the northeastern Levant Sea (Mediterranean) with an emphasis on Lessepsian migration, Acta Adriatica. 35(1/2): 83-100. [27] Çiçek E. 2006. Karataş (Adana) Açıklarında Dip Trolleriyle Avlanan Ekonomik Potansiyele Sahip Türlerin İncelenmesi. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Adana 2006, 146 s. [28] Avşar D. 2006. (Proje Yöneticisi). İSKEN-Sugözü Enerji Santralı Etki Alanı Deniz Ekolojisi İzleme Çalışması Projesi 2006 Yılı Kesin Raporu. Diğer Araştırıcılar: Doç. Dr. Sevim Polat, Yrd. Doç. Dr. Cem Çevik, Yrd. Doç. Dr. Benin Toklu, Dr. Hacer Yeldan, Arş. Gör. Mine Perçin Olgunoğlu, Arş. Gör. Deniz Ergüden, Arş. Gör. O. Barış Derici, Uzm. Meltem Manaşırlı, Öğr. Gör. Mustafa Çekiç. Mart 2006. Adana, 135 s. [29] Turan C, Öztürk B, Ergüden D, Demirhan SA, Özcan T, Yağlıoğlu D, Gürlek M, Gürlek M, Güngör M, Özbalcılar B, Seyhan D, 2012. Küresel İklim Değişikliğinin Akdeniz deki Balık Stokları Üzerine Etkilerinin Araştırılması. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Araştırma- Geliştirme Destekleri Proje Sonuç Raporu, TAGEM-09/AR- GE/11, 234 s.