Invest in HAVACILIK VE SAVUNMA SANAYİ Havacılık ve savunma sanayi, genel anlamıyla savunma ya da sivil amaçlarla ihtiyaç duyulan her tür araç ve gerecin özel kuruluşlar ya da kamu tarafından üretilmesi şeklinde tanımlanmakta olup, karşı taraf ya da tarafların mümkün olan en kısa süre içinde ve en uygun maliyetle etkisiz hale getirilmesi amacıyla sektör olarak ileri teknolojinin en yoğun kullanıldığı alanlardan biridir. Günümüzde mevcut olan teknolojik bilgi seviyesi, savunma silahlarında sayısal üstünlük sağlamak yerine vurucu gücü yüksek, ileri teknolojiye dayalı silahlara önem vermeye olanak sağlamaktadır; bu nedenle savunma sanayi ürünlerinde yüksek performans ve kalite ön plana çıkmakta ve fiyat ikincil rekabet unsuru olmaktadır. İleri teknoloji kullanımı, sektörde Ar-Ge faaliyetlerinin de çok yoğun olarak yürütülmesine ve savunma sanayinin teknolojik bilgi üretim alanı olarak gelişmesine neden olmaktadır. Bu durum ise, hem finansal kaynağı, hem de araştırma ve geliştirme alanında çalışacak personelin istihdamını gerekli kılmakta olup, ülke güvenliğinin ve ekonomik gelişmişlik düzeyinin yanı sıra toplumun refah seviyesinin de artmasını desteklemektedir. Ayrıca, savunma sanayine yapılan yatırım, ithalat girdilerini azaltırken sanayinin yeni ileri teknolojiler elde ederek gelişmesine de katkıda bulunmaktadır. Savunma sanayinin ülkelerin ekonomik gelişmişlik seviyesine olan doğrudan etkilerinin yanı sıra bazı ülkeler için bulunduğu konum açısından da, savunma sanayi büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda savunma sanayinin dünyadaki durumuna bakıldığında Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) verilerine göre, 2004 yılı savunma harcamalarının 1,035 Trilyon ABD Dolar seviyesinde gerçekleştiği bunun da soğuk savaş döneminin en yüksek savunma harcamasının gerçekleştiği yıl olan 1987 deki seviyenin sadece %6 altında olduğu tahmin edilmektedir. Bu harcama düzeyinin dünya ortalamasında kişi başına 162 ABD Doları na denk geldiği belirtilmektedir. Bununla birlikte bölgeler ve ülkeler arasında savunma harcamalarının dağılımı konusunda büyük farklılıklar olduğu da bir gerçektir. Savunma harcamalarının son on yıllık dönemdeki yıllık ortalama artışı %2,4 dolaylarında olup, soğuk savaş sonrası dönem olarak da adlandırılan 1990 sonrası on yıllık dönemde savunma harcamaları düşüş eğilimi göstermiştir. Ancak 2002 sonrasındaki üç yıllık dönemde savunma harcamaları artışı ortalama %6 seviyesine ulaşmıştır. Bu değişimi en çok etkileyen ülke ise dünya toplamının %47 si düzeyinde savunma harcaması yapan Amerika Birleşik Devletleri dir. 11 Eylül saldırıları sonrasında ülke savunma harcamalarında, özellikle Afganistan ve Irak operasyonları nedeniyle çok büyük artışlar olmuştur. 1999-2008 arasındaki süreçte ise savunma harcamalarında ortalama % 45 lik bir artış izlenmekte olup, kişi başına savunma harcamaları 217 ABD Doları olarak gözükmektedir. 5 ana coğrafi bölgede dünya savunma harcamalarına bakıldığında aşağıdaki tablo ortaya çıkmaktadır. Bölgeler Milyar $ 1998-2008 Artış Afrika 25,8 40 Amerika 680 64 Asya ve Okyonusya 248 52 Avrupa 413 14 Orta Doğu 97,6 56 Toplam 1464 45 Kaynak: TOBB, Türkiye Savunma Sanayi Sektör Raporu, 2009
En fazla Harcama Yapan ilk 15 Ülke (2011 ) Sıra Ülke Milyar $ Milli Gelire Oranı (%) Toplam Pay (%) 1 ABD 698 4,8 43 2 ÇİN 119 2,1 7,3 3 İNGİLTERE 59,6 2,7 3,7 4 FRANSA 59,3 2,3 3,6 5 RUSYA 58,7 4,0 3,5 6 JAPONYA 54,5 1,0 3,3 7 SUUDİ ARABİSTAN 45,2 10,4 2,8 8 ALMANYA 45,2 1,3 2,8 9 HİNDİSTAN 41,3 2,7 2,5 10 İTALYA 37,0 1,8 2,3 15 TÜRKİYE 17,5 2,4 1,1 Kaynak: SIPRI Yukarıdaki verilerin incelemesinden de anlaşılacağı üzere, savunma pazarında Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin, Almanya gibi ülkeler hakim güçlerdir. Dünya savunma pazarının %40 ından fazlasını elinde bulunduran Amerika Birleşik Devletleri savunma ve sanayi işbirliği politikalarıyla, bir taraftan katma değer yaratmak, istihdamı artırmak; diğer taraftan da ulusal güvenliğin en önemli unsurlarından olan ulusal savunma sanayini geliştirme modelini başarı ile uygulamaktadır. Türkiye de Havacılık ve Savunma Sanayi Sektörü Türk Havacılık ve Savunma Sanayi son yıllarda büyük bir atılım gerçekleştirmiştir. Savunma Sanayi Müsteşarlığının önderliğinde TÜBİTAK, üniversiteler ve yerel firmalarla gerçekleştirilen çalışmalar neticesinde milli silah ve araç gereçler üretilmiş ve ihracatı gerçekleştirilir olmuştur. Yerel firmalarımızın bu kapasiteye ulaşmasında yabancı sektör devi firmaların rolü yadsınamaz bir gerçektir. Kamu alımlarında uygulanan endüstriyel işbirliği yöntemleriyle yabancı firmalar yerel firmalarımızla ortaklıklar kurmuş ve bilgi birikimini yerel firmalarımıza aktarmıştır. Türkiye de bölgelere yakından bakıldığında sektörün İstanbul, Ankara, İzmir ve Eskişehir de yoğunlaştığını gözlemleyebiliriz. Bu bölgelerde firma yoğunlaşmalarının oluşması ile birlikte profesyonel küme tüzel kişilikleri de oluşmaya başlamıştır. Eskişehir deki Eskişehir Havacılık Kümesi Derneği ve İzmir deki Havacılık ve Uzay Kümelenmesi Derneği bu oluşumlardan bazılarıdır. Türk savunma sanayi son üç yıl içerisinde Ar-Ge ye önemli miktarlarda bütçe ayırmış, bunun sonucu olarak elde edilen özgün Ar-Ge ürünleri yurt içi ihtiyaçlarını karşılama ve ihracatta önemli yer tutmaya başlamıştır. 2008 yılında yapılan toplam Ar- Ge harcaması 500 milyon ABD Dolar dan 2010 yılı itibarıyla 650 milyon ABD Dolar a ulaşmıştır. Türk Silahlı Kuvvetleri nin modernizasyon harcaması 2011 yılı itibariyle 3,38 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiş; söz konusu miktarın %54,04 ü yerli savunma sanayimiz marifetiyle karşılanmıştır. SSM 2007-2011 Stratejik Planı nda 2010 yılı için %50 YİKO (TSK İhtiyaçlarının Yurtiçinden Karşılanma Oranı) hedefi konulmuş olup, bu rakama ulaşılmış olması memnuniyetle karşılanmaktadır. TSK ihtiyaçlarının yurtiçinde karşılanma oranı (%) 60 50 40 30 20 10 2003 2006 2007 2008 Kaynak: SSM Pazar Büyüklüğü Milyar Dolar 2008 2009 2010 2009 2010 2011 Türk Havacılık ve Savunma Sanayi Sektörünün pazar büyüklüğü verileri aşağıda verilmiştir: Ciro %57,38 3,1 3,1 4,2 4,4 4,8 2011 2012 2
İhracat Ar-Ge Harcamaları Milyar Dolar Milyar Dolar %66 1300 %52 1100 772 784 832 859 667 509 505 672 2008 2009 2010 2011 2012 2008 2009 2010 2011 2012 Kaynak: SSM Sektördeki Önemli Şirketler / Başarılı Yatırım Hikayeleri Üretmden S&H satışlarına göre sıralanan ve %20 üzeri S&H cirosu gerçekleştirilen 25 firma aşağıdaki gibidir: 2011 Sıra Firma Üretimden S&H Satışları(TL) Ciro içerisinde S&H Oranı 2010 SIRA 2009 SIRA 1 Aselsan 1.305.698.223 96% 1 1 2 TUSAŞ-TÜRK HAVACILIK VE UZAY SANAYİ A.Ş. 1.280.296.038 98% 2 2 3 Tusaş Motor Sanayi A.Ş. 400.468.981 100% 4 5 4 MAKİNA ve KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU 301.443.015 36% 3 3 5 BMC SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 299.477.180 36% 9-6 Havelsan 282.070.969 99% 7 7 7 ROKETSAN ROKET SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 270.450.094 97% 6 9 8 OTOKAR OTOMOTİV VE SAVUNMA SANAYİ A.Ş. 255.009.793 31% 5 4 9 Dearsan Gemi İnşaat San. A.Ş. 220.861.308 100% - - 10 FNSS 174.761.672 99% 8 6 11 MİKES Mikrodalga Elektronik Sistemler A.Ş. 97.719.339 100% 11 12 12 STM Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş. 96.636.617 91% 10 8 13 YONCA-ONUK ADI ORTAKLIĞI 83.185.313 99% 12 13 14 MTU Motor Türbin San. Ve Tic. A.Ş. 74.075.253 43% - - 15 Alp Havacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. 66.230.189 100% 13 11 16 KALE HAVACILIK SAN A.Ş. 46.695.684 89% 15 17 17 Aydın Yazılım ve Elektronik San. A.Ş.(AYESAŞ) 34.550.750 87% 14 14 18 ANADOLU Deniz İnşaat Kızakları Sanayi ve Ticaret A.Ş. 32.437.641 95% 19 25 19 MilSOFT Yazılım Teknolojileri A.Ş. 31.795.211 100% 18 15 20 GATE ELEKTRONİK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. 21.969.685 31% 16-21 HST Otomotiv İmalat Sanayii ve Ticaret LTD. ŞTİ 16.598.886 27% - - 22 SDT Uzay ve Savunma Teknolojileri A.Ş. 15.659.024 100% 25 22 23 Koç Bilgi ve Savunma Teknolojileri A.Ş. 15.272.697 85% 22 23 24 KÜÇÜKPAZARLI KARDEŞLER LTD.ŞTİ 11.255.730 87% - - 25 NUROL MAKİNA VE SANAYİ A.Ş. 10.915.613 63% - - Kaynak: SSM 3
Ciroya göre ilk 25 firmanın ana göstergeleri: GÖSTERGE 2009 ($) 2010 ($) 2011 ($) 1 Net Satışlar 2.585.939.890 3.564.255.329 3.919.531.842 2 SS25 Büyüme Oranı - 38% 10% 3 S&H Cirosu 2.141.188.516 2.633.158.426 2.881.235.400 4 GSYİH İçerisinde SS25 Brüt Katma Değerinin Payı (binde) 1,76 2,03 1,93 5 Dönem Karı 334.866.162 442.782.585 486.006.905 6 Havacılık Sanayii Cirosu 171.749.896 244.754.222 303.398.540 7 Toplam Ciro İçerisinde S&H Payı 83% 74% 74% 8 S&H Cirosu İçerisinde Üretimden Satışların Oranı 90% 88% 95% 9 Yaratılan Toplam Net Katma Değer 1.028.294.418 1.304.852.781 1.492.258.282 10 Çalışma Başına Yaratılan Net Katma Değer 52,132 82,548 61,766 11 Kişi Başına Ciro Ortalaması 131,1 160,58 162,247 12 Toplam Personel Sayısı 19,725 23,695 24,16 13 Mühendis İstihdam Oranı 31,90% 30,40% 28,24% 14 Yurtiçi Yan Sanayi Kullanımının Toplam Ciroya Oranı 27% 17% 8% 15 Yurtiçi Yan Sanayine Aktarılan Toplam İşpayı Tutarı 697.257.446 604.959.915 307.940.826 16 S&H İhracatı 761.328.607 772.185.647 1.188.722.084 17 S&H ihracatı İçerisinde Offsetin payı 50% 48% 34% 18 Ciro İçerisinde İhracat gelirlerinin payı 31% 25% 34% 19 S&H Net İhracatı (İhracat-İthalat Farkı) 217.999.008 188.909.421 319.631.438 20 S&H Ürünleri İthalatı 543.329.599 583.276.226 1.001.359.705 21 S&H Cirosu İçerisinde Yabancı Girdi (S&H İthalatı) Oranı 25% 22% 35% 22 Toplam Ar-Ge Harcamaları 305.663.383 470.159.156 458.657.645 23 Toplam Ar-Ge İçerisinde Özkaynak Kullanım Oranı 36% 33% 33% 24 Ciro İçerisinde Bakım-Onarım (Lojistik) Gelirlerinin Payı - 7% 3% $/TL 1,547 1,499 1,889 4
Sanayi Katılımı / Offset Savunma sanayi sektöründe teknolojik yetenek kazanılmasına ve ihracatın artırılmasına destek sağlayacak bir diğer alan offset uygulamasıdır. Offset, en genel tanımıyla yurtdışından yapılan kamu alım ve yatırımlarında, yerli sanayiye iş payı verilmesi, direkt ürün veya hizmet ihracatı yapılması ya da teknoloji kazanım ve yatırım uygulamaları yoluyla yapılan harcamaların belli oranda ulusal ekonomiye geri dönüşünün sağlanmasıdır. 2010 yılı içerisinde elde edilen Sanayi Katılımı/Offset uygulamalarına yönelik bilgiler aşağıda sunulmaktadır: Alınan SK/O Yükümlülüğü : 3,66 Milyar ABD Doları Toplam SK/O Yükümlülüğü : 13,26 Milyar ABD Doları Gerçekleşen SK/O Miktarı : 686 Milyon ABD Doları Sanayi Katılımı : 30 Milyon ABD Doları İhracat : 514 Milyon ABD Doları Teknolojik İşbirliği : 142 Milyon ABD Doları Kalan SK/O Yükümlülüğü : 7,97 Milyar ABD Doları İmzalanan SK/O Sözleşmesi : 134 Tamamlanan Sözleşme Sayısı : 41 Devam Eden Sözleşme Sayısı : 93 Değerlendirme Aşamasında Sözleşme Sayısı: 13 Tüm bu veriler ışığında, teknolojik yetkinlik savunma sanayinde uluslararası rekabeti tetikleyen ana unsur olarak öne çıkmaktadır. Son dönemde askeri sistemlerin teknoloji odaklı gelişimi ve sivil alandaki teknolojilerin askeri uygulamasının giderek artmasıyla, güvenlik ve savunmanın ana ekseni teknoloji ve bilgi üstünlüğüne oturmaktadır. Özgün yurtiçi çözümlerin sunulması ve uluslararası rekabet edebilirliğin sağlanması da, teknolojik altyapıların kurulması ve teknolojik ürünlerin üretilmesi ile mümkündür. Son yıllarda uygulanan stratejik çalışmalar ve savunma tedarik projeleri doğrultusunda, 2003 yılında %25 olan Türk Silahlı Kuvvetleri ihtiyaçlarının yurtiçinden karşılanma oranı 2010 yılı itibariyle % 52,1 düzeyine yükselmiştir. Savunma sanayini geliştirme amacıyla uygulanan yeni savunma sanayi politikaları da Türkiye nin mevcut savunma sanayi yeteneklerinin ve potansiyelinin maksimum kullanımı, yüksek teknolojiyi kapsayan yatırımların yönlendirilmesi ve desteklenmesi, yurtdışı teknolojilerin ve sermayenin sürece dahil olmasının sağlanması ve Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi yoluyla sektörel gelişimi desteklemektedir. Gelişmiş ülkeler ve bu ülkelerin oluşturduğu organizasyonlar incelendiğinde, oluşturulan yapılarla tedarik ve ihtiyaç makamının belirlemiş olduğu öncelikli teknolojik alanlar konusunda çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Bu yapılarla aynı zamanda sanayi ve üniversitenin ortak çalışması için bir zemin oluşturulmaya çalışıldığı dikkat çekmektedir. Örnek çalışmalarda kısmi olarak fiziki yapılar oluşturulmuşsa da, genellikle mevcut altyapılarda bilgi paylaşımını esas alan, birlikte çalışabilme kültürü dahilinde bir ağ yapı oluşturulmaktadır. Savunma sanayi sektöründe lider konumunda olan ülkeler de benzer politikalar uygulayarak birtakım başarı hikayeleri yaratmaya devam etmektedir. Raporun bundan sonraki bölümü, savunma sanayi sektöründe mevcut iyi uygulamaların incelenmesi yoluyla başarı hikayelerine ışık tutmaktadır. 5
İzmir de Havacılık ve Savunma Sanayi Sektörü İzmir sanayisinin üretim ve işgücü kalitesi, kalifiye yan sanayi ve destek sektörlere sahip yapısı ve teknoloji yönetme yeteneği gibi rekabetçi yönleri son yıllarda yürütülen sinerji yaratma faaliyetleri ile birleşince, devlet politikası da olan yerlileşme hedefini destekler bir gelişme kaydedilebilmiştir. Ege Bölgesi Sanayi Odası bünyesinde faaliyet gösteren Savunma Sanayi Çalışma Grubu, Savunma Sanayi Fuarı katılımı, vakıf şirketlere düzenlenen işbirliği ziyaretleri, bölgedeki şirketlerle ilgili envanter ve fizibilite çalışmaları gibi konularda faaliyetler yürütmektedir. Bunun yanı sıra ESBAŞ Havacılık ve Uzay Kümelenmesi bölgede sektöre yönelik farkındalığın ve yatırım olanaklarının artması açısından başarılı bir örnektir. Savunma sanayinde faaliyet gösteren İzmir firmaları, oda, üniversite, kamu ve sivil toplum kuruluşlarının bir arada olduğu yapılanma hem İzmir in sektörel gelişmişlik düzeyi açısından önemli bir ihtiyacı olan yerli/yabancı yatırımları bölgeye çekmektedir; hem de yürüttüğü faaliyetler ile sektörün ihtiyaçlarına çözüm üretmektedir. Böylece İzmir de savunma sanayi kümelenme yaklaşımı ile büyüyerek, sorun ve ihtiyaçlara ortak çözümler üretebilmektedir. Kendi kendine yetebilir bir savunma sanayi modelinin geliştirilmesi, aynı zamanda İzmir in de savunma sanayi sektöründen aldığı payın artmasına destek olacaktır çünkü İzmir geçmiş yıllara dayanan bir otomotiv ve makine üretimi sektör deneyimine sahip olmanın yanı sıra talaşlı imalat, dövme, ısıl işlem ve kaplama gibi alanlarda da uzmanlaşmış bir firma yapısına sahiptir. Dolayısıyla, İzmir de faaliyet gösteren işletmeler gerek kalite yaklaşımı, gerekse de sistem altyapısı açısından savunma sanayi sektörüne hızlı adapte olabilmektedir. Öncelikle, devlet politikalarının desteğiyle de ortaya çıkan yerli sanayi alt yüklenici firmaların, yakın gelecekte güçlü birer sistem üreticisi haline geleceği öngörülmektedir. Böylece ana yüklenicilerin sistemi entegre eden bir rol üstlenip, alt sistem parça vb. üretimlerini ve teknoloji geliştirme faaliyetlerini KOBİ ölçeğinde işletmelere yayması beklenmektedir. Bu yapının sürdürülebilir olması için, İzmir de BMC örneğine benzer ana sanayi ve yüklenici ölçeğinde işletmelerin sayısının artırılması kaçınılmazdır. Dolayısıyla, özellikle büyük ve yabancı yatırımların yolunu açacak olan kümelenme oluşumlarının desteklenmesi gerekmektedir. İzmir de Sektördeki Önemli Şirket/ Kurumlar Ege Bölgesi Sanayi Odasının yaptığı envanter çalışması neticesinde İzmir de ana sanayinin yanında 217 küçük ve orta ölçekli firmanın bu sektör içerisinde yer aldığı tespit edilmiştir. İzmir de sektörde firmaların yanı sıra kümeler ve destekleyici kurumlar da bulunmaktadır. Aşağıda bu kurumlarla ilgili bilgileri bulunmaktadır. 6
Havacılık ve Uzay Kümesi Havacılık ve Uzay Kümesi; ülkemiz havacılık ve uzay sanayinin gelişimi için sektöre ihtiyaç duyduğu desteği sağlamak, sektörde yerli katkı payının ve ihracat imkânlarının artırılmasına katkıda bulunmak, ülkemize yatırımların ve üretim teknolojilerinin kazandırılması için girişimlerde bulunmak, ulusal ve uluslararası çapta işbirlikleri kurmak ve mevcut alanları geliştirmek amacıyla anlaşmalar yapmak ve yapılmasına aracı olmak, sektörün yenilikçi ürünler ve süreçler geliştirmesine destek olmak üzere kurulmuş bir kümelenme örneğidir. Havacılık ve Uzay Kümesi, Türk havacılık ve uzay sanayinin, üretim, mühendislik, tasarım ve Ar-Ge konularında global entegrasyon çalışmalarını destekleyerek, küresel anlamda ileri teknoloji ve yüksek kaliteye dayalı orijinal tasarımlar üreten bir mükemmellik merkezi olmasını hedeflemektedir. KALE PRATT & WHITNEY Kale Grubu, dünya havacılık sektöründe motor sanayisinin devi Pratt&Whitney ile ortaklık yaparak, Kale Pratt&Whitney Uçak Motor San. A.Ş yi kurdu. %51 Kale Grubu, %49 Pratt & Whitney ortaklığı ile kurulmuş olan şirketin, esas faaliyet sahası uçak motor parçaları ve alt montaj grupları üretimi olup, ilk yıllarda ağırlıklı olarak, dünyanın en gelişmiş savaş uçağı F35 in motoru olan F135 motorlarının parçalarının üretiminin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Kale Pratt & Whitney, Ege Serbest Bölgesindeki ilk faz yatırımı, 100,000 m2 lik bir alan üzerinde inşa edilen 20,000 m2 lik bir tesis ve son derece gelişmiş makine ve teçhizattan oluşmaktadır. Cumhurbaşkanı Sayın Abdullah Gül tarafından 7 Mayıs 2011 de temeli atılan ve 60 milyon ABD Dolara mal olan ilk faz yatırımı devreye alınmıştır. Fabrikada 5 yılın sonunda 700 kişilik bir istihdam sağlanması hedeflenmektedir. EUROCOPTER gibi önemli müşterilerinin ve dünya havacılık sektörünün lider konumdaki tedarikçilerinden biridir. Dünyada 8 ülkede 19 ayrı üretim tesisi olan firmanın üretim tesislerinden biri de İzmir dedir. FOKKER ELMO Fokker Elmo, Fokker Elmo Technologies şirketlerinden biri olup havacılık ve uzay sanayi için ileri teknoloji ürünler ve sistemler üretip geliştirmektedir. Ayrıca uçak şirketleri ve işletmecileri için detaylı bakım servisleri sunmaktadır. Fokker Elmo uçak ve uçak motorları elektrik bağlantı sistemlerinde uluslararası platformda uzman kabul edilmektedir. Şirketin Hollanda, Türkiye, Çin, Kanada ve Amerika da tesisleri bulunmaktadır. İzmir Ege Serbest Bölgesi nde bulunan tesis, uçak ve uçak motor kablolama sistemleri üretiminde faaliyet göstermektedir. Fokker Elmo Türkiye nin, havacılık ve savunma sanayii sektörü liderlerinden birçok müşterisi vardır. Şirket, Lockheed Martin, Boeing Company, AgustaWestland, Airbus Military, Hamilton Sundstrand, Pratt & Whitney ve Sikorsky şirketleri ile işbirliği yapmaktadır. Stratejik olarak Ege Serbest Bölgesinde yer alan Fokker Elmo Türkiye, havacılık, uzay ve savunma sanayine düşük maliyetli elektrik kablo bağlantı sistemleri sunarken bir yandan da offset ve endüstriyel ortaklık gereksinimi olan firmalara destek olmaktadır. LISI AEROSPACE FTB LISI bağlantı elemanları üretiminde bir dünya lideridir. 18. Yüzyılda Genel Merkezinin de bulunduğu Belfort Montbéliard da birkaç aile şirketinin birleşmesiyle kurulan LISI, şu an dünyada 4 kıtada, 12 ülkede faaliyet göstermektedir. Havacılık, otomotiv, kozmetik ve medikal sektörlerinde kullanılan bağlantı elemanları ve komponentler üretir. LISI, sektörlerinde lider olan Airbus, Boeing, BMW, Mercedes, PSA, Renault ve VW Grubu gibi dev uluslararası şirketler için yüksek nitelikli bağlantı elamanları dizayn edip üretmektedir. LISI AEROSPACE; AIRBUS, BOEING, EMBRAER, BOMBARDIER, DASSAULT, GEAE, PRATT & WHITNEY, ROLLS ROYCE, SAFRAN, 7
Yatırım Alanları / Teşvikler Ekonomi Bakanlığı Yatırım Teşvikleri Savunma sanayinin bölgesel gelişimine ve yatırım potansiyeline destek olabilecek bir diğer konu Teşvik Yasası kapsamında, stratejik sektörler arasında yer alan savunma sanayinin yatırım yerine bakılmaksızın, 5. bölge desteklerinden faydalanabilecek olmasıdır. KDV istisnasından, yatırım yeri tahsisine kadar farklı destek unsurları içeren Yeni Teşvik Yasası özellikle KOBİ ölçeğinde işletmelerin savunma sanayine yatırım yapmasını sağlayacak olup tedarik zinciri ağırlıklı ihtiyacı karşılayarak bölgede yabancı yatırım potansiyelini artıracaktır. İzmir de üretim maliyetlerinin kıyasla daha düşük olması da, yabancı yatırımları destekleyecek bir unsurdur. DESTEK UNSURLARI İZMİR BÖLGESEL SEKTÖRLER ÖNCELİKLİ SEKTÖRLER İÇİN KDV İstisnası VAR VAR Gümrük Vergisi Muafiyeti VAR VAR Yatırıma OSB Dışı 15 40 Vergi indirimi Katkı Oranı (%) OSB İçi 20 50 Sigorta Primi İşveren Hissesi Destek OSB Dışı 2 yıl 7 yıl Desteği Süresi OSB İçi 3 yıl 10 yıl Yatırım Yeri Tahsisi VAR VAR İç Kredi 5 Puan Faiz Desteği Döviz ve Dövize Endeksli YOK Kredi 2 Puan Sigorta Primi Desteği YOK YOK Gelir Vergisi Stopajı Desteği YOK YOK 20 Milyon Türk lirası üzeri belirli ilaç ve savunma sanayi yatırımları, İzmir de Bölgesel Teşvik Uygulamaları kapsamında 5. Bölge olarak sayılacaktır. Yukarıdaki tabloda Öncelikli Sektörlerin faydalandığı destek türleri ve oranlarını görebilirsiniz. Faydalı Rapor ve Linkler EBSO,İZKA, 2011, Savunma Sanayine Tedarikçi Olabilecek İzmir Firmalarını İçeren Sektör Analizi SIPRI,2011, Yıllık Rapor Türkiye Kalkınma Bankası, Orta Anadolu Kalkınma Ajansı, TR72 Bölgesi Savunma Sanayine Yönelik İmalat Sanayi Raporu TOBB, 2010, Türkiye Savunma Sanayi Sektör Raporu Havacılık ve Uzay Kümelenmesi Derneği; http://www.hukd.org.tr/tr/ Şehit Fethi Bey Caddesi No:49/1 Birlik Plaza Kat:3 35210 Gümrük, İZMİR, TÜRKİYE T. +90 232 489 81 81 F. +90 232 489 85 05 info@izka.org.tr www.izka.org.tr /investinizmir /investinizmir /investinizmir