BÖLÜM - 1. BĠLĠġĠM DÜNYASINA GENEL BĠR BAKIġ

BÖLÜM - 1 BĠLĠġĠM DÜNYASINA GENEL BĠR BAKIġ 1.1 Bilişim Dünyası Ne Durumda? Yüksek bant geniģliklerine ihtiyaç duyan zengin içerikli uygulamaların hızlanarak yaygınlaģması, bilgi ağlarının doğasında bir değiģimin baģlamasına sebep olmakta. Özel sektörde, askeri akademik ortamlarda ve kamuda yüksek hızlı iletiģim artık sıradan ihtiyaçlardan biri haline geldi. BaĢta Internet eriģimi, telecommuting (uzaktan çalıģma) ve uzaktan LAN eriģimi gibi tanımlanabilecek servisler Ģimdilerde network eriģim sağlayıcıları tarafından yaygın olarak sunulmakta. Bu tür uygulamaların hızla artması, telefon omurgasında yeni kuģak ihtiyaçların doğmasına sebep olmakta. Lokal devre olarak tabir edilen ağlar göz önüne alınırsa (örnek: aboneden merkez ofise çekilen lokal bağlantı), talepler karģısındaki verimleri giderek azalan bu hatlar gün geçtikçe telekom firmaları için uğraģtırıcı bir fazlalık halini alıyor. Bilindiği gibi lokal devre diye tanımladığımız ortamlar, mevcut altyapılarda yüksek bant geniģliklerine çıkmak söz konusu olduğunda pek de verimli olmayan bakır tellerle oluģturulmakta. Bu bakır ortam son birkaç yılda, devamlı artan daha yüksek bant geniģliği kapasitesi taleplerinin yarattığı zorlanmayı ve stresi yaģamakta. Bu mevcut alt yapı her ne kadar fiber ile değiģtirilebilirse de böyle bir çözüme gitmek günümüzün network yapı standartlarını zorlayacak ve aģırı maliyete mal olacak; ancak hepsinden önemlisi bu iģ için harcanması planlanan zaman kuģkusuz hiç de kabul edilebilir olmayacak. Çünkü bahsettiğimiz ihtiyaçlar günümüzde Ģimdiden türemiģ durumda ve hızla artmakta. Telekom firmaları çoktan bu hızla büyüyen çekiģme ve eģi benzeri görülmemiģ müģteri ihtiyaçları ile yüz yüze gelmiģ durumdalar. Son yıllarda Ģirketler arasında yeni bir kategori sayılabilecek Internet Servis Sağlayıcılığı (ISS) sıfatı altında türeyen Ģirketler, piyasada veri iletim servisleri veren firmalar olarak belirdiler. Genel olarak ISS ler birkaç yıl öncesine kadar sadece telefon Ģirketlerinin altyapılarını kullanırlarken artık bu fiziksel kablo ağına direkt eriģimlere sahipler. Durumun bu hali alması, tüm dünyada servis sağlayıcıların baģarı potansiyellerinin artmasında büyük rol oynadı. 1

Yeni, yüksek hızlı, Digital Subscriber Line Dijital Abone Hattı (xdsl) teknolojisi, ortam bu halini aldığında belirdi. Birbirinden farklı pek çok teknolojiyi çevreleyen xdsl in türemesi ile servis sağlayıcılar, megabit lerle ifade edilen bant geniģliklerini müģterilerine taģıyabilme Ģansına sahip oldular; üstelik son derece yüksek maliyet ve zaman gerektiren altyapı değiģikliklerine gerek duymadan ve çok makul fiyatlarla. Bu yeni xdsl teknolojisinin yarattığı çözümler bir yandan mevcut altyapıları yeniden değerlendirilebilir kılıp yeni teknolojilere geçiģe de zemin hazırlarken, diğer yandan da iģ dünyasının network lerinde hıza duyulan ihtiyacın çok düģük ücretlerle karģılanmasını sağladı. xdsl günümüzde, müģterilerin ihtiyaç duyduğu yüksek bant geniģliği ihtiyacını oldukça düģük masraflarla karģılayabilme konusunda kanıtlanmıģ bir güce sahip. Şekil 1-1 Günümüz Network lerine Genel Bir BakıĢ 2

1.2 Yeni Broadband Servisler İçin Pazarın Durumu Günümüzde lokal eriģimlerin bant geniģliklerini artırmak ne kadar önemli? Tüm dünya çapında bu iģ için harcanan ve halen harcanmakta olan paranın 2000 yılıyla birlikte yüzlerce milyar doları geçeceği düģünülüyor. Endüstri ve medya, tüketicinin geliģmiģ veri, video ve ses servisleri için duyduğu beklentileri ve ihtiyaçları ortaya çıkartmak ve onları yönlendirmek konusundaki çalıģmalarında oldukça baģarılı iģler çıkartmakta. xdsl, mevcut bakır telefon ağının bu servislerin gerçekleģtirilebilmesine Ģans tanırken, pazara, hızlı, düģük maliyetli, verimli ve mükemmel bir Ģekilde giriģ yapılabilmesini de mümkün hale getiriyor. Endüstrinin büyüyen üç kolu var ki, teknolojideki geliģmelerin yegane sebepleri olmasalar da, bu geliģmelere yön verme konusunda oldukça etkili oldukları kesinlikle yadsınamaz. Bunlar : Tüketici ve ĠĢ Dünyası Ġçin Internet EriĢimi Telecommuting (ĠĢyerinde Bulunmadan ÇalıĢma) Uzaktan LAN (Local Area Network) EriĢimi 3

BÖLÜM 2 UYGULAMA ALANLARINA GÖRE ERĠġĠM TĠPLERĠ 2.1 Internet Erişimi 2.1.1 Tüketiciler Şekil 2-1 Bir Son Kullanıcının Tipik Internet EriĢim Modeli Yediden yetmiģe çoğumuz güçlük çekmeden anlayabiliyoruz ki; Internet, tüm bu olup bitenin gerçekleģtiği sahnelerden en büyüğü ve en önemlisi. Artık kulak misafiri olduğumuz pek çok konuģmada, 33600 ile ISDN in farkı, web siteleri, home page ler, FTP, chat, URL ler, e-mail ve bunun gibi konuların tartıģıldığını görüyoruz. BeĢ sene öncesine kadar pek çok insan için bir bilinmeyenler topluluğu olarak nitelendirilebilecek bu deyimlerin günümüzde bu yoğunlukla telaffuz ediliyor olması, 1950 ve 1960 yılları arasındaki 10 yıllık periyotta televizyonun Amerika da her eve girmeyi baģarması kadar ciddi bir geliģim olarak kabul edilebilir. Grafikler, ses animasyonları ve canlı etkileģim gibi sıkça rastlanan uygulamalar kullanıcıları artık tatmin etmez hale gelmiģ durumda. Daha iyiye, daha hızlıya ve daha 4

fazla içeriğe duyulan ihtiyaçlar telefon altyapısından beklenenleri tarihte daha önce ulaģılmamıģ bir boyuta getirdi. Öyle ki, bir masaüstü cihazı için kullanılacak bant geniģliği söz konusu olduğunda veri biriminin megabit lerle ifade edileceği günler hiç de uzak değil. Network eriģim sağlayıcılarının hedefi bu büyük rekabet ortamında tüketiciye düģük ücretli, kullanımı kolay ve yüksek hızlı çözümler sağlamak. Yeni kuģak Internet kullanıcıları, belirli bir satıcıya bağımlı kalmadan servis kalitesini ve ücreti baz alarak bir ISS ten diğerine problemsiz ve rahat bir Ģekilde geçiģ yapabilecekleri ortamı arzulamaktalar. Servis kalitesinin anahtarıysa yüksek bant geniģliklerinin hızlı ve güvenilir bir Ģekilde gönderilebilmesi. Aboneler ayrıca satıcılardan oldukça kaliteli müģteri desteği de beklemekteler. Tüm bu beklentiler, DSL teknolojisinin uygulanması için mükemmel bir ortam oluģturmakta. ADSL in sunduğu asimetrik bant geniģlik ve stabil teknoloji özellikleri, geniģ çaplı Internet uygulamaları için gereken en doğru ve önemli anahtar özelliklerdir. 2.1.2 İş Dünyası Şekil 2-2 ĠĢ Dünyasındaki Tipik Internet EriĢim Modeli ĠĢ dünyasındaki firmalar Internet ile ilgili oldukça kaygılı ve belirsiz düģüncelere sahipti. Firmalar Ģimdilerde Internet kullanımını, müģteri satıcı etkileģimi, geliģmiģ web teknolojileri ve çok daha fazlası ile birlikte networking stratejilerine entegre bir parça olarak görmekteler. Bu düģüncelerin en tepesinde de bir firmanın tüm Ģubelerini çerçevesi içine alabilecek geniģlikte Intranet ler kurmak yatıyor. Intranet leri, Ģirketlerin içerisinde geliģtirilip 5

uygulanan ve temel olarak Internet ile aynı Ģekilde iģleyen bir ortam olarak tanımlayabiliriz. Video konferans, büyük grafik dosyalarının gönderilmesi, gerçek zamanlı iletiģim, ses klipleri, büyük ölçekli veri tabanları ve bunlar gibi iģ dünyasında devrim yaratacak yeni çalıģma modellerinin oluģumlarını yönlendiren uygulamalar iģ dünyası için oldukça kritik derecede önem kazanmaya baģlıyorlar. 2.2 Telecommuting (Uzaktan Çalışma) Evden çalıģma (work at home) ve uzak ofis (remote office) ortamları hem çalıģanlar hem de iģverenler için giderek çekici bir hal almakta. Telecommuting, hayat standartlarını ve kalitesini artırma ve çalıģma ortamındaki stresi azaltma çalıģmalarında oldukça önemli bir adım günümüzde. ĠĢ dünyasındaki çalıģma modellerinde, çalıģanları orta düzey yönetimdeki sıralanmıģ hiyerarģiden çok belirli ilgi alanı gruplarına ve yeteneklerine göre konumlandırmak baz alınıyor. Yönetimlerde, çalıģanların fiziksel mevcudiyetinin zorunlu olmaması ve sanal çalıģma ortamlarının hazırlanmasına yatırımların yapılması oldukça olumlu sonuçlar doğurmakta. Bu Ģekilde uzaktan çalıģan insanlar, firmanın network üne direkt olarak bağlanarak sağlayabildikleri sanal mevcudiyetleriyle, iģlerini bulundukları herhangi bir yerden yürütebiliyorlar. Durumun bu Ģekilde gerçekleģtirilebilmesi yönündeki çalıģmalarla ortaya çıkan ihtiyaçlardan hiç kuģkusuz yine en önemlisi, megabit lerle ifade edilen bant geniģlikleri. Telecommuting için ihtiyaç duyulanlar incelendiğinde xdsl in uygulanması için yine çok uygun bir ortam oluģtuğu ortaya çıkmakta. Şekil 2-3 Uzak ÇalıĢma EriĢim Modeli 6

2.3 Uzaktan LAN Erişimi Şekil 2-4 Uzak Yerel Alan Ağı (LAN) EriĢim Modeli Yeni çalıģma modellerinden biri de, verimlilik ve yönetim yapıları baz alınarak farklı farklı bölgelere konumlandırılmıģ Ģirket Ģubelerinin, Ģirket merkezindeki LAN da sonlanacak Ģekilde oluģturduğu bağlantılarla kendi aralarında lokal bir network halini almaları. Bu Ģekilde gerçekleģtirilen bir remote LAN bağlantısı büyük veri miktarlarının hem indirilmesi hem de gönderilmesi için kullanılacağından bu tip bir bağlantı ile Internet bağlantısı ile arasında önemli bir fark oluģmakta. Bağlantının uzak ucundan kendi tarafınıza büyük miktarlarda dosya transferi yapabilirken aynı miktarlarda veri büyüklüklerini göndermek söz konusu olduğunda eģit verimin kesinlikle sağlanamayacağı asimetrik Internet bağlantılarından remote LAN bağlantılarını ayıran bu önemli fark, remote LAN bağlantılarının simetrik linkten dolayı iki yönde de aynı yüksek performansta çalıģabilmesidir. 7

2.4 Gerçekleştirilen Uygulamaya Göre Bant Genişliği İhtiyacı Internet eriģimi, telecommuting ve uzaktan LAN eriģimi gibi uygulamaların sorunsuz ve tatmin edici bir Ģekilde gerçekleģtirilebilmesi için bütün bu uygulamalar kendilerine özel bant geniģliklerine ihtiyaç duymaktadırlar. 30 Kbyte ile 30 Mbyte arasında değiģen dosya büyüklüklerinin transfer edildiği düģünüldüğünde geleneksel dial-up ve kiralık hat network eriģim çözümlerinin pek de verimli dolayısıyla da tatmin edici olduğu söylenemez. Kurumsal firmalar bu gibi problemleri günümüzde E1 (2 Mbps) ve E3 (34 Mbps) gibi dijital trunk larla çözebilmekteler ancak evden çalıģanlar ve bireysel Internet kullanıcıları da göz önüne alınırsa bu çözümlerin fiyat, esneklik ve ölçeklenebilirlik açısından pek de mantıklı çözümler olduğu söylenemez. Telekom alt yapısının da bu tür kullanıcılara sunduğu en iyi olanaklar ise dijitalde ISDN den analogta ise 56K dan ibaret. AĢağıdaki tabloda, gerçekleģtirilen uygulamaya göre bu iki çözümün xdsl ile karģılaģtırıldığında ne kadar verimli olduğuna yönelik veriler bulunmakta : Şekil 2-5 GerçekleĢtirilen Uygulamaya Göre EriĢim Yöntemlerinin Performanslarının KarĢılaĢtırması 8

BÖLÜM 3 BAKIR ERĠġĠM TEKNOLOJĠLERĠNE GENEL BĠR BAKIġ 3.1 Bakır Erişim Teknolojilerine Giriş İsim Anlam Veri Oranı Mode Uygulama V.22 1 Voice Band Modems 1200 bps to Duplex 3 Veri iletimi. 28,800 bps V.32 V.34 DSL Digital Subscriber Line 144 Kbps 2 Duplex ISDN servisi ses ve veri iletimi. HDSL SDSL 6 ADSL VDSL 7 High data rate Digital Subscriber Line Single line Digital Subscriber Line Asymmetric Digital Subscriber Line Very high data rate Digital Subscriber Line 1.544 Mbps 4 Duplex 2.048 Mbps 5 Duplex 1.544 Mbps 2.048 Mbps 1.5 to 9 Mbps 16 to 640 Kbps 13 to 52 Mbps 1.5 to 2.3 Mbps Duplex Duplex Down 8 Up Down Up 9 T1/E1 servisi, Feeder plant, WAN, LAN, server eriģimi. HDSL plus ile aynı simetrik servisler için abone eriģimi. Internet eriģimi, video on demand, simplex video, remote LAN access, interactive multimedia. ADSL plus HDTV ile aynı. 1. Kısaltma değildir, CCITT (ITU) tavsiye numaralarıdır. 2. 144 Kbps iki B kanalı (64 Kbps) ve link yönetimi için bir D kanalı (16 Kbps) olmak üzere üçe bölünür. 3. Duplex, verinin iki yönde de belli bir zaman diliminde aynı yoğunlukta aktığı anlamındadır. 4. Ġki çift bükümlü kabloya ihtiyaç duyar. 5. Üç çift bükümlü kabloya ihtiyaç duyar. 6. Single Line DSL 1.5 veya 2.0 Mbps, duplex çalıģır. 7. Aynı zamanda BDSL, VADSL olarak da tanımlanabilir. VDSL, ANSI ve ETSI tarafından atanmıģ kısaltmadır. 8. Down downstream anlamındadır; network ten aboneye doğru. Up upstream anlamındadır. 9. Gelecekteki VDSL sistemlerinde upstream rate, downstream rate lere yaklaģacaktır. Ancak bu durum kısa mesafelerde pek mümkün olmayacaktır. 9

3.2 Bakır Ortam Bizlere Neler Sağlayabiliyor? Günümüzdeki ses tabanlı modemlerin veri iletim limitlerini bilgisayar ve Internet ile ilgili olanlarımız az çok biliyoruz. Ülkemizde ISDN PRI trunk larının Türk Telekom tarafından verilmesinin baģlamasıyla 33.6 Kbps olan limit 56 Kbps hızına yükseldi. Ama bundan yıllar önce pratik olarak limit 1.2 Kbps olarak biliniyordu. Kullandığımız ses tabanlı modemler abone tarafında çalıģıyorlar ve çekirdek network içinde taģınabilen sinyaller göndererek veri taģıyorlar. Bu sinyaller tamamen ses sinyalleri olarak algılanır ve transfer edilir. YavaĢ olmalarına rağmen tek bir iyi yönleri vardır ki, telefon hattı olan herhangi bir yerde kullanılabilmektedirler ve bu özellikleri de dünya üzerinde 600 milyondan fazla lokasyonda kullanılıyor olmalarını sağlamıģtır. Ses sinyali taģınan hatlarda bant geniģliği limitlerini iletim hattı belirlemez. Çekirdek network teki, hattın ucundaki filtreler bant geniģliğinin KHz li birimlerde kalmasını sağlarlar. Bu filtreler olmadan bakır tellerle MHz ile ifade edilen bant geniģliklerine ulaģılabilir. Hattın mesafelerine göre ulaģılabilecek pratik limitler aģağıdaki gibidir : Veri Oranı Wire Gauge Mesafe Kalınlık Mesafe 1.5 veya 2 Mbps 24 AWG 18,000 ft 0.5 mm 5.5 km 1.5 veya 2 Mbps 26 AWG 15,000 ft 0.4 mm 4.6 km 6.1 Mbps 24 AWG 12,000 ft 0.5 mm 3.7 km 6.1 Mbps 26 AWG 9,000 ft 0.4 mm 2.7 km 3.3 T1 ve E1 1960 ların baģında Bell Laboratuarları mühendisleri, ilk defa ses sinyallerini 64 Kbps lık (saniyede 8000 voltaj örneği, her bir örnek 8 bit) veri akımına dijitize eden bir ses çoğullama sistemi geliģtirdiler ve bu 64 Kbps lık kanalların 24 tanesini çerçevelenmiģ veri akımı halinde organize ettiler. Bu organizasyon ile 1.544 Mbps hızına eģdeğer bir veri oranı yaratıldı. Yapılandırılan bu sinyale DS1 adı verildi ve bu isim zamanla yerini konuģma dilinde, çerçeveleme ve tasarım tipi önemsenmeksizin ham veri transfer oranını da tanımlayan T1 ismine bıraktı. Avrupa da, CCITT de (ITU), bu çoğullayıcı sistem 2.044 Mbps hızında, 30 adet 64 Kbps kanal ile gerçekleģtirildi ve E1 ismini aldı. 10

BÖLÜM 4 xdsl KAVRAMI 4.1 xdsl Nedir? xdsl kelimesi, bir çift bakır tel üzerinden, yükselticilere ve tekrarlayıcılara gerek duymadan yüksek bant geniģliği sağlayan, birbirine benzer teknolojileri ifade etmek için kullanılan ortak addır. Terimin içinde kabul edilen ekipmanlar, müģteri tarafındaki cihaz ve esas network teki, iletim hattının ucundaki iki cihazdan ibarettir. xdsl, telefon ağının çalıģtığı alt yapıdan sağlanan boģ teller üzerinde uygulanır. Şekil 4-1 Teorik Bakır Limitleri 11

xdsl teknolojisi günümüzde uygulanmakta olan telefon ve ISDN servisleri ile uyumludur ve kullanılan alt yapı tamamen son derece yaygın olan bakır ağdan ibarettir. 4.2 xdsl Endüstri Standartlarını Destekliyor mu? xdsl, E1 (2.048 Mbps) ve T1 (1.544 Mbps) gibi endüstri standardı olan transmisyon formatlarını ve hızlarını desteklerken; bunlara ek olarak türeyecek oranları da destekleyebilmesi açısından oldukça esnek bir teknolojidir. xdsl teknolojisi ses iletiminin gerçekleģtirildiği bir devrede, bu iletimle birlikte aynı anda uygulanabilir. Sonuç olarak, günümüzde uygulanmakta olan ses iletimi, video, multimedia uygulamaları ve veri iletimi gibi her tipte servis, yeni bir alt yapı yatırımına gitmeksizin ve standartların sil baģtan oluģturulmasına gerek duymaksızın xdsl üzerinden sağlanabilir. Bu durum özellikle de yeni alt yapı yatırımının fiziksel Ģartlardan dolayı kesinlikle mümkün olmadığı noktalar açısından oldukça kritik önem taģımaktadır. 4.3 Modem Benzeri Teknoloji xdsl, iletim hattının her iki ucuna, genellikle dijital formatta akan veriyi yüksek hızlı analog sinyallere çeviren cihazların takılması Ģeklinde uygulandığından, modem teknolojisine benzeyen bir teknolojidir. buradan da anlaģıldığı gibi yüksek hızlardaki DSL bağlantılarında, iletim hattında analog kodlama gerçekleģtirilmektedir. xdsl'in sinyal frekans aralığının, POTS, upstream data ve downstream data olmak üzere 3 temel parçaya bölünme iģlemi günümüzde genel olarak üç ayrı modülasyon tekniğiyle gerçekleģtirilmektedir. Bu üç modülasyon tekniğini sıralamak gerekirse : 2B1Q Carriless Amplitude Phase Modülasyonu (CAP) Descrete Multi-Tone Modülasyonu (DMT) 12

4.4 Simetrik ve Asimetrik xdsl hem simetrik hem de asimetrik çalıģabilir. Çünkü; iletiģimde, ister tek yönde, istenirse de her iki yönde yüksek hızlara ulaģılabilen konfigürasyonların yapılabilmesine olanak tanır. Bir iletim hattının simetrik çalıģması, veri iletim kanallarının her iki iletim yönünde de eģit bant geniģliğine sahip olması durumu olarak düģünülebilir. Asimetrik uygulamalar ise, kanal bant geniģliğinin bir yönde daha fazla olduğu uygulamalardır. Örnek vermek gerekirse; www uygulamalarında, kullanıcının verinin kaynağı olan tarafa çok az bilgi göndermesi gerekir, zira çoğu zaman gönderilen bilgi sadece kontrol bilgisinden ibarettir. Diğer taraftan, veri kaynağından kullanıcı tarafına gerçekleģen transferde ihtiyaç duyulan bant geniģliği çoğu zaman megabit lere ulaģabilir. 4.5 DSL, HDSL, S-HDSL, ADSL, RADSL ve VDSL nedir? Bu kelimeler Digital Subscriber Line Dijital Abone Hattı (DSL) teknoloji ailesinin üyelerine verilen kısaltma isimlerdir. IDSL HDSL S-HDSL SDSL ADSL RADSL VDSL - ISDN Digital Subscriber Line - High bit rate Digital Subscriber Line - Single pair Digital Subscriber Line - Symmetric Digital Subscriber Line - Asymmetric Digital Subscriber Line - Rate Adaptive Digital Subscriber Line - Very High bit rate Digital Subscriber Line Bu terimler, hattın bant geniģliğinin ne Ģekilde konfigüre edildiğine ve müģterinin belirli bir zamanda kullandığı bant geniģliğinin miktarına göre oluģturulmuģ kısaltma isimlerdir. 13

BÖLÜM 5 ADSL 5.1 Yetenekleri Bir ADSL devresinde telefon hatları için kullanılan bakır tellerin iki ucuna ADSL modemler takılarak yüksek hızlı downstream kanalı, orta hızlı upstream kanalı ve POTS veya ISDN olmak üzere 3 adet bilgi kanalı elde edilir. POTS/ISDN kanalı filtreler ile diğer kanallardan ayrılmıģtır. Bu özellik, ADSL linkinin aktif olmadığı durumlarda dahi POTS veya ISDN servisinin sağlanabilmesini garantiler. 5.2 Teknoloji ADSL teknolojisinin sahip olduğu özellikler, dijital sinyal iģlemleri ve iki bakır tel üzerinden bu derece çok veri geçirilmesini sağlayan yaratıcı algoritmalara dayanır. DıĢtan bakıldığında oldukça basit ve sade bir teknoloji gibi görünen ADSL, transistörlerin çalıģtığı iç kısımlardan incelendiğinde, modern teknoloji mucizesi olduğu açıkça ortaya çıkmaktadır. 5.3 Kanallama İşlemi Ġletim hattını frekans kanallarına bölme iģlemi, ADSL modemler tarafından iki Ģekilde gerçekleģtirilir. Bunlar, Frequency Division Multiplexing Frekans Bölümlü Çoğullama (FDM) veya Echo Cancellation yöntemleridir. FDM, downstream ve upstream için ayrı ayrı bant ataması yapar. Echo cancellation, overlap iģlemi uygulayarak downstream ile upstream bandını birbirinden ayırır ve bunu V.32 ve V.34 modemlerde sıkça kullanılan bir teknik olan local echo cancellation ile yapar. dedike eder. Her iki teknikte de ADSL, 4 KHz lik bölümü POTS veya ISDN için kullanılmak üzere 14

Şekil 5-1 ADSL Devresindeki Frekans Kanalları Bir ADSL modem, çoğullayıcı downstream kanallar, duplex kanallar ve kontrol kanalları yaratıp bunları bloklara bölerek ve içlerine hata düzeltme bilgisini ekleyerek veri akıģını organize eder. Alıcı durumdaki ADSL modem bu bilgiler doğrultusunda iletimde oluģmuģ hataları düzeltir. 5.4 Standartlar ve Kurumlar Amerikan Uluslar Arası Standartlar Enstitüsü (ANSI) çalıģma grubu T1E1.4, 6.1 Mbps a kadar çıkan veri oranlarında ADSL standardını ANSI standart T1.413 ile onaylamıģ durumda. Avrupa Teknik Standartlar Enstitüsü de, T1.413 e, Avrupa daki ihtiyaçları yansıtan eklemelerde bulundu. T1.413 Ģu anda abone tarafında sadece bir terminal arabirim içermekte. T1.413 standardı üzerinde, abone tarafında çoğullayıcı bir arabirim içermesi, protokol, konfigürasyon, network yönetimi ve bunlar gibi pek çok konunun eklenmesi için çalıģmalar sürmektedir. 15

ADSL forumu, ADSL konseptini yaymak, ADSL uygulamalarındaki ADSL sistem mimarilerinin, protokollerinin ve arabirimlerinin geliģtirilmesine katkıda bulunmak amacıyla 1994 yılının Aralık ayında kuruldu. Forumun tüm dünyada, servis sağlayıcılardan, cihaz üreticilerinden ve yarı iletken firmalarından oluģan 300 civarında üyesi bulunmaktadır. 5.5 Uygulama Mimarisi Kurulması muhtemel bir ADSL sisteminin modeli Ģekil 5-2 de verilmiģtir. Belli bir uygulama için çalıģan sunucuların birbirleri arasında bağlantı gerçekleģtirmelerini sağlamanın esnek yollarından biri de ATM anahtarlama cihazlarının kullanımı ile mümkün olmaktadır. Lokal ATM anahtarlama cihazı merkez telefon firmasındaki eriģim modülüne bağlanmıģtır. EriĢim modülünün kullanım amacı ATM ağını telefon hatlarına bağlamaktır. EriĢim modülünde, sunucudan gelen ATM veri akımı tekrar kompoze edilmiģ kullanılan telefon hatlarına yönlendirilmiģtir. ADSL sistemi kullanılarak eriģilebilecek sunucu tiplerinin sayısı oldukça fazladır. AĢağıdaki resimde gösterilen bu sunucular sadece gelecekte değil günümüzde de kullanılan teknolojilerdir. Work at home yani evden çalıģmaya olanak tanıyan bir sunucuyu kullanan Ģirket çalıģanı ADSL sisteminin getirdiği özelliklerden oldukça ciddi bir biçimde faydalanabilir. Örneğin; firmasındaki sunuculardan büyük miktarlarda dosya transferi yapabilir, gerçek zamanlı görüntü iletimi gerçekleģtirebilir. Video on demand yani talebe göre video sunucularının kullanılmasında sağlanabilecek avantajlar açısından ADSL sistemleri çok ciddi bir biçimde çözüm olarak düģünülebilir. 16

5.6 Sistem Mimarisi Şekil 5-2 ADSL Sistem Mimarisi ġekil 5-3 te görülen ADSL sistem referans modeli, bir ADSL sisteminin hangi temel bileģenlerden oluģtuğunu anlatmaktadır. EriĢim modülünde yeniden kompoze edilip yönlendirilen veri, dijital halden analog sinyallere dönüģtürüleceği ATU-C (ADSL Transceiver Unit Central Office) cihazına gönderilmektedir. Bundan sonra analog sinyaller POTS vasıtasıyla uzak uca taģınmaktadır. ATU-C aynı zamanda karģı taraftaki ATU-R cihazından gelen veriyi de almakta ve kod çözme iģlemine tabi tutmaktadır. ATU-C ve ATU-R cihazları sonraki resimlerde daha geniģ olarak anlatılmaktadır. Splitter lar verinin yönüne göre hem ayırma hem de kombine etme iģlemini gerçekleģtirmektedirler. 17

Şekil 5-3 ADSL Sistem Referans Modeli Şekil 5-4 ATU-C Transmitter Referans Modeli 18

Şekil 5-5 ATU-R Vericisi Referans Modeli 5.7 Çerçeveleme Downstream ve upstream veri kanalları 4 KHz'lik ADSL DMT sembol oranına senkronize edilmiģtir ve iki ayrı veri tamponuna çoğullanmıģtır. ADSL aģağıdaki resimde gösterilen superframe yapısını kullanır. Her superframe 68 adet DMT ye enkod ve modüle edilmiģ ADSL çerçevesinden meydana gelir. Bit seviyesinden kullanıcı veri perspektifine kadar DMT sembol oranı 400 baud tur (periyot = 250 μsn). Her superframe e yerleģtirilen bu senkronizasyon sembolünden dolayı gönderilen DMT sembol oranı 69 / 68 * 4000 baud olarak belirlenir. Her ADSL superframe inde, 8 bit CRC için rezerve edilmiģtir ve 24 adet indikatör biti (ib0 ib23) OAM fonksiyonları için atanmıģtır. Fast data buffer ının fast byte ı CRC, EOC veya senkronizasyon bitlerini taģır. Her veri akımı, iletiminin baģlangıcı sırasında fast veya interleaved buffer a atanır. 19

Şekil 5-6 ADSL Superframe Yapısı 5.8 Scrambling (Karıştırma Sıra Bozma) Fast veya interleaved tampondan yapılan veri çıkıģlarının hepsi aģağıdaki algoritmayla, ayrı ayrı karıģtırılır : d ' n d n d ' n 18 d ' n 23 d n ' d n, fast veya interleaved tampondan (n-t) çıkıģı ifade eder., ilgili karıģtırma iģleminden (n-t) çıkıģı ifade eder. Scrambling iģlemi sembol senkronizasyonundan bağımsız olarak gerçekleģtirilebilir. 20

5.9 Forward Error Correction İleri Yönde Hata Düzeltimi FOC, optimal performans elde etmek için kullanılan bir yöntemdir. Reed-Solomon kodlamasını baz alır ve kesinlikle uygulanmalıdır. Reed-Solomon kode kelimesinin büyüklüğü N=K+R ile ifade edilir. Check byte ların sayısı R ve kod kelimesinin büyüklüğü N, fast veya interleaved tampona atanmıģ bit sayısına göre değiģir. 5.10 Costellation Encoding (Takımyıldız Kodlama) Takımyıldız kodlama, trellis koduyla veya trellis kodu olmadan uygulanabilir. Sistem performansı, Wei nin 16 durum 4 boyutlu trellis kodunun blok process iģlemi ile geliģtirilebilir. Daha iyi bir kodlanmayla 2-4 db daha iyi sonuç elde edilebilir. Ġyi dizayn edilmiģ bir ADSL sistemindeki genel kodlama kazancındaki geliģme 5.5 db kadar olabilir. 5.10.1 Takımyıldız Kodlayıcı (x,y) seçer ( Verilen bir alt kanal için, kodlayıcı, b bitlerinin baz alan kare gridden bir tek nokta v binary sunumu (, v,..., v v b 1 b 2 1, v 0, v,..., v v b 1 b 2 1, 2, 3 etiketli dört takımyıldız noktası ( ). Açıklamayı daha uygun bir hale getirmek için bu b bitleri 0 ) Ģeklindeki etiketlerle tanımlanır. Örneğin; b=2 için; 0, 1, v 1,v 0 )=(0, 0), (0, 1), (1, 0), (1, 1) Ģeklinde tanımlanır. b'nin Çift Değerleri Örnek takımyıldız aģağıdaki resimde gösterilmiģtir. Her n. etiketin 2x2 etiket bloklarıyla değiģtirilmesiyle 2 bit takımyıldızdan 4 bit takımyıldızı elde edebilir. 4n+1 4n+3 4n 4n+2 Daha büyük çift bitli takımyıldızlar yaratmak için aynı prosedür kullanılabilmektedir. 21

Şekil 5-7 b=2 ve b=4 için takımyıldız etiketleri b nin Tek Değerleri AĢağıda b=5 durumu için örnek takımyıldız yapısı verilmiģtir. Şekil 5-8 b=3 ve b=5 değerleri için takımyıldız etiketleri Her n. etiketi 2x2 etiket bloklarıyla değiģtirirsek 5 bit takımyıldızdan 7 bit takımyıldızı elde edebiliriz. 4n+1 4n+3 4n 4n+2 22

5.11 Transmitter Gönderici Gönderici bütün analog gönderici cihazların sahip olduğu özelliklerini içerir: Dijital analog çevirim Anti-aliasing filtre Hibrit devre Mts ayırıcı 5.12 Initialization Başlangıç BaĢlangıç iģleminin görevi, linkin throughputunu ve güvenilirliğini maksimuma taģımaktır. Bu iģlem, üreticilerin upstream ve downstream i ayırma tekniklerine tamamen Ģeffaftır (FDM veya echo cancellation). AĢağıdaki tabloda baģlangıç iģleminin ana adımlarını görmekteyiz. ATU-C Aktivasyon ve Geribildirim ATU-R Aktivasyon ve Geribildirim Trasceiver Receiving Trasceiver Receiving Kanal Analizi Kanal Analizi AlıĢveriĢ AlıĢveriĢ Tablo 5-1 Initialization BaĢlangıç ĠĢlemine Genel BakıĢ 23

BÖLÜM 6 ADSL MODÜLASYON METOTLARI 6.1 Kaç Çeşit Modülasyon Tipi Var? Şekil 6-1 BaĢlıca Modülasyon Yöntemleri DMT (Discrete Multitone) modülasyonunu kullanan temel bir ADSL sistemini ANSI standartları açıklamıģtır. DMT dıģında da bazı modülasyon teknikleri vardır. Bunlardan bir tanesi de Carrierless AM/PM (CAP) modülasyon metodudur. Bu bölümde DMT modülasyon metodu anlatılacaktır. 24

6.2 Discrete Multitone (DMT) DMT modülasyonunun temel düģüncesi, kullanılabilir bant geniģliğini çok sayıda alt kanallara ayırmaktır. DMT, verinin kanallara pay edilme iģlemini de gerçekleģtirir; bu sayede her bir kanaldaki throughput en yüksek seviyeye ulaģtırılabilir. Herhangi bir alt kanal veri taģımıyorsa kapatılır ve bant geniģliği kullanımı bu Ģekilde optimize edilmiģ olur. AĢağıdaki örnekler DMT nin bu fonksiyonlarını iģlemektedir. Şekil 6-2 DMT Modülasyonu Uygulama Örnekleri Önce hattın karakteristik özelliklerini ölçmek üzere her ton için aynı olan numaralar gönderilir. Sinyal processing iģlemi ATU-R cihazında gerçekleģtirilir ve düģük, güvenli bir hızda optimize bit dağıtım bilgisi ATU-C ünitesine aynı hat üzerinden gönderilir. Yukarıdaki ilk örnekte 24 AWG telefon kablosu segmenti üzerindeki hareketler anlatılmaktadır. DüĢük frekanslar, transformatör eģlemesiyle elenmektedir. Yüksek frekanslardaki kazanç kullanılan hattın uzunluğuna bağlıdır. Ġkinci örnekte, spektrumdaki yarık bridged tap lerin (paralel bağlı sonlandırılmamıģ bükümlü çift kablo) ve AM radyo frekansının durumunu anımsatmaktadır. 25

Üçüncü örnekte, DMT nin aynı zamanda koaksiyel kablo TV ağları gibi transmisyon kanalları için ilginç bir çözüm olduğu açıklanmakta. 6.3 ADSL DMT Modülasyonu ADSL DMT sistemlerde downstream kanalları 4 KHz geniģliğinde 256 adet kanala, upstream kanalları ise 32 alt kanala bölünürler. ġekil 6.3 te bu kanallamayla ilgili teorik bir tanımlama yapılmaktadır. Şekil 6-3 Teorik Olarak DMT Frekans Kanallaması 6.3.1 ADSL DMT Parametreleri ADSL için standardize edilmiģ DMT modülasyonunda kullanılan bazı parametreler aģağıda açıklanmıģtır. Bu parametrelerin ATU-C ve ATU-R üniteleri arasında değiģebildikleri unutulmamalıdır. 6.3.1.1 Pilot TaĢıyıcı 64 (f = 276 KHz) pilot için rezerve edilmiģtir. Pilot alt taģıyıcısına modüle edilmiģ veri, 0,0 sabiti olmalıdır. Pilotun kullanımı alıcıdaki modül 8 örneklemesinde, örnekleme zamanlamanın çözünmesini sağlar. 26

6.3.1.2 Nyquist Frekansı Nyguist frekansındaki 256 taģıyıcı, veri için kullanılmayabilir. 6.3.1.3 Inverse Discrete Fourier Transform (IDTF) ile Modülasyon Modülasyon transformu, x k ve ' Z i arasında (k=0 dan k=511 e kadar) 512 reel değerde bağıntı tanımlar. x k 511 i 6.4 Senkronizasyon Sembolü j ki exp Z 0 256 i Senkronizasyon sembolü, mikro kesilimlere uğrayan çerçeve bağlarının düzeltilebilmesine olanak tanır. 6.5 Periyodik Önek IDTF çıkıģındaki son 32 örnek 512 örnek bloğuna asılır ve dijital / analog çeviricide sırayla okunur. Periyodik önek veri ve senkronizasyon sembolü için kullanılır. 6.6 ATU-R ATU-R ünitesi için alt taģıyıcıların maksimum numarası 31 dir ve taģıyıcı 16, pilot için rezerve edilmiģtir. Transform modülasyonu 64 reel değer için x k ve ' Z i arasında bağıntı tanımlar (k=0 dan 64 e kadar). x k 64 i j ki exp Z 0 32 i Periyodik önek için son dört örnek kullanılmaktadır. 27

BÖLÜM 7 ADSL HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR ADSL ne demektir, ne iģe yarar? Asymmetric Digital Subscriber Line Asimetrik Dijital Abone Hattı. ADSL, kullanmakta olduğumuz telefon tellerini çok hızlı veri iletimleri için kullanmamızı sağlayan modem teknolojisidir. ADSL aynı zamanda uzaktan çalıģanların merkez network e ulaģmalarını da sağladığı gibi yeni, etkileģimli multimedia uygulamaların da gerçekleģtirilebilmesine olanak tanır. ADSL nasıl çalıģır? ADSL, telefon hatlarından alınabilecek verimi %99 a çıkartan ve bunu yaparken de hatlar üzerinden ses iletimini engellemeyen kodlama teknikleri kullanır. Bu özellik tek bir hattan faks çekerken veya telefon ile görüģürken aynı anda Internet te sörf yapabilmemizi sağlamaktadır. ADSL ne kadar hızlıdır? ADSL hattın kalitesine ve uzunluğuna bağlı olarak downstream de, yani kullanıcıya doğru 8 Mbps hızına kadar, upstream de 1.5 Mbps hızına kadar ulaģılabilmesini sağlar. ADSL in temel faydaları nelerdir? Tek bir telefon hattı üzerinden aynı anda Internet eriģimi ve ses/faks iletiminin sağlanması. Her zaman online olan, kesilmeyen, yüksek hızlı Internet eriģimi. Ev kullanıcıları, uzaktan çalıģanlar ve küçük iģletmeler için uygun fiyatlı çözüm olması. Farklı teknolojiler birleģtirilerek çok yüksek veri güvenliğinin sağlanabilmesi. 28

Pazar ADSL için ne zaman hazır olacak? ADSL servisi günümüzde dünyada birçok bölgede sunulmaya baģlamıģ durumda. Milyonlarca insan artık bu yeni broadband servisi kullanma Ģansına sahip. ADSL servisinden bugün faydalanabilir miyim? Bu konuda detaylı bilgi Türkiye de ADSL Servislerinin Durumu adlı bölümde verilmektedir. ADSL servislerinin ücretleri nasıl olacak? ADSL servisinin ücretlendirilmesinde iki önemli öğe rol almakta. Bunlardan biri ADSL hattında kullanılan ekipmanların ve hattın diğeri de geçirilen datanın yani ADSL hattı üzerinden verilen servisin bedeli. Kullanılan hat için Türk Telekom un kiralık hat tarifesi geçerli. Ekipmanlar ve data servislerinin fiyatları henüz netlik kazanmıģ değil. ADSL ile birlikte ISDN in durumunda ne gibi bir değiģme gerçekleģecek? Bu tamamen iki servisi de veren telekom firmalarına bağlı. Ġki servis birbiriyle aynı olan servisler değil. ISDN iki kanal üzerinden 128 Kbps, ADSL ise sürekli açık olan bir hat üzerinden asimetrik olarak 8 Mbps ve 1.5 Mbps hızlarını sağlamakta. Buna rağmen ADSL teknolojisinin alt yapısının sağlanmasında harcanan para ISDN için harcanandan oldukça düģük. Ve ADSL servislerinin ücretleri ISDN servislerine yakın tutulursa Internet ve video uygulamaları da göz önünde bulundurulduğunda tercih ADSL den yana olacaktır. Internet bu kadar yüksek hızları destekleyebilecek mi? Internet altyapısı, artan kullanımın getirdiği ihtiyaçları karģılayabilmek için sürekli bir upgrade iģlemi içerisinde. Internet te bir lokasyona ulaģmaya çalıģtığınızda kimi zaman 20 den fazla router dan geçmek zorundasınız ki bu da gecikme miktarlarını oldukça artırmakta. Durumu bu halden kurtarmak için yapılan çalıģmalardan bazıları; Sunucuların eriģim hızlarını artırmak. Omurgayı geliģtirmek. 29

Router ların iģlem hızlarını artırmak. ATM teknolojisinin, eriģim servislerine entegre edilmesi. Bunlara ek olarak bazı eriģim sağlayıcılar sıkça ziyaret edilen web sitelerini proxy sunucuları ile cache leyerek bu sitelere gerçekleģtirilen eriģimleri lokal eriģim haline çevirebilmekteler. Tüm bu çalıģmalar arasında geleneksel modemlerinin yerini ADSL modemlerin alması da bu geliģimde önemli rol oynamakta. xdsl ne anlama gelir? xdsl, Digital Subscriber Line teknolojilerine verilen ortak bir addır. xdsl ile ilgili bilgi xdsl nedir? adlı bölümde detaylı olarak açıklanmıģtır. CAP ve DMT kodlama teknikleri arasındaki uyuģmazlık nedir? CAP ve DMT, ADSL için kullanılan kodlama veya modülasyon sistemi olarak adlandırılabilirler. ADSL cihazlarını üreten firmalar farklı farklı modülasyon teknikleri kullanabilmekteler. Ancak bir ADSL devrenin kurulabilmesi için her iki ADSL ekipmanın da aynı modülasyon tekniğini kullanması gerekir. CAP nedir? CAP, Carrierless Amplitude/Phase yani taģıyıcısız yükseltme/faz modülasyonunun kısaltma ismidir. Gelen veri telefon hattından gönderilen bir taģıyıcı sinyal modüle eder. TaĢıyıcısız sıfatı bu yüzden anlama gelmektedir. DMT nedir? DMT, Discrete Multi Tone un kısaltılmıģıdır. Çoklu taģıyıcı modülasyonun bir versiyonudur. Gelen veri toplanır ve çok sayıdaki taģıyıcılarla dağıtılır. DMT bu kanalları Discrete Fast Fourier Transform olarak bilinen dijital tekniği kullanarak yaratır. DMT, ANSI T1.413 standardının temelini oluģturur. 30

DWTM nedir? Discrete Wavelet Multi Tone tanımının kısaltılmıģıdır. Multicarrier modülasyonun bir versiyonudur. TaĢıyıcı kanallar Fourier Transform yerine Wavelet Transform ile elde edilir. ADSL servisini ne zaman alabileceğimi nereden öğrenebilirim? GeliĢmeleri veri servisi sağlayan firmalardan ve telekom Ģirketlerinden öğrenebilirsiniz. Türk Telekom un servislerindeki son durum ve geliģmeler www.telekom.gov.tr adresinden takip edilebilir. ADSL Internet Servis Sağlayıcıları için neler sunmakta? Günümüzde kullanılan analog modemler 56 Kbps hızına kadar veri iletimi sağlayabilmekte. Analog modemlerle ulaģılabilecek hızların limiti olarak düģünebiliriz zaten 56K teknolojisini. ISDN bu hızı 128 Kbps e kadar çıkartmakta ancak ADSL in megabit lerle ifade edilen hızları göz önünde bulundurulduğunda çok yavaģ kaldığı görülmekte. ADSL in, Internet te çok büyük veri transferlerinin gerçekleģtirildiği yeni bir sanal dünya yaratmakta öncü teknoloji olacağını çok rahatlıkla söyleyebiliriz. 31

BÖLÜM 8 TÜRKĠYE DE ADSL UYGULAMALARININ GÜNÜMÜZDEKĠ HALĠ ADSL tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de çok yeni bir teknoloji. Ülkemizde 2 yıllık bir tarihi olan bu teknolojinin ilk ciddi uygulaması halen çalıģmakta olduğum IntraKets adlı firma tarafından özel bir Internet Servis Sağlayıcının, üzerinde ses tabanlı modemlerin çalıģtığı bakır devrelerinin üzerinde gerçekleģtirildi. ADSL Ģu anda pek çok kamu kuruluģunda ve özel kuruluģta kiralık hatlar üzerinde ve kampus içi uygulamalarda kullanılmakta. ADSL teknolojisini Internet eriģimi için kullanmamız söz konusu olduğunda henüz Internet eriģimlerindeki bant geniģliklerinin buna pek müsait olmadığını gözlemlemekteyiz. ADSL servisinin Türk Telekom tarafındaki geliģmeleri ise TTnet projesi ile baģladı ve oldukça iyi konumlara geldi. Test aģamasından çıkıp resmi faaliyetlerine baģlayan TTnet, duyurulan ilk rakamlara göre Türkiye genelinde 4290 adet ADSL port'una sahip. ADSL in Türkiye deki eriģim tekniklerine ne gibi yenilikler katacağı ve gerçekleģtirilen uygulamaların ne kadar baģarılı olacağı, biliģim sektöründe faaliyet gösteren firmaların ve çalıģanlarının kafalarındaki en büyük merak konularından biri. 32

BÖLÜM 9 DSL PIPELINE LAR ĠLE xdsl BAĞLANTI KURULUġU Şekil 9-1 ADSL Modem 9.1 DSL PipeLine Nedir? DSL PipeLine yüksek hızlı çalıģan yönlendirici (router) ve/veya köprüdür (bridge). DSL PipeLine lar iki adet bakır tel kullanarak karģı uçlardaki DSL ekipmanlarıyla dedike edilmiģ, yüksek hızlı data bağlantısı yaratabilirler. DSL PipeLine lar tüm yönleriyle çok hızlı, pratik ve ucuz leased line elde etmenin en iyi yoludurlar. 9.2 Kuruluş Öncesi Kısa Notlar PipeLine ürünlerinin çalıģmasında Ascend (Lucent) ürünlerinin genel çalıģma mantığı iģlemektedir. Cihaz üzerinde çalıģacak her bağlantı için bir bağlantı profili oluģturulmalı, bu profilde bağlantı ile ilgili tüm parametreler gerektiği gibi ayarlanmalıdır. Yine Ascend (Lucent) ürünlerindeki genel bir durum olarak, veri linkinde kullanılacak enkapsülasyon metodu Frame Relay ise (ADSL ve SDSL bağlantılarında performans açısından zorunludur) cihaz üzerindeki Frame Relay menüsünde bağlantıda kullanılacak Frame Relay ayarlarını içeren bir profil yaratılmalı, bu profil bağlantı için hazırlanan profilin (Connection Profile) içindeki enkapsülasyon seçenekleri (Encapsulation Options) menüsünde ismiyle belirtilmelidir. Cihazların üzerindeki adı geçen menülerden konfigürasyon iģlemi sırasında bahsedilecektir. Kısaca bir DSL PipeLine kuruluģunda yapılması gerekenler; 1) Bağlantı için bir bağlantı profili oluģturmak 2) Bağlantı profilinde kullanılmak üzere bir Frame Relay profili oluģturmak 33

3) OluĢturulan Frame Relay profilinin ismini bağlantı profilinde belirtmek Ģeklinde özetlenebilir. DSL bağlantısı bridge için kullanılacaksa fabrika çıkıģı ayarlarla gelen iki adet PipeLine hattın iki ucuna bağlanarak kendilerinden beklenen özellikleri anında yerine getirmeye baģlayabilirler. Bu durum PipeLine ların, bridging ve Frame Relay özellikleri baz alınarak hazırlanan tak-çalıģtır özelliğinden kaynaklanmaktadır. Burada PipeLine ların fabrika çıkıģlarında bridge özelliğinin açık ve hazır bir Frame Relay profili ile gelmesi cihazların tak-çalıģtır özelliği kazanmasını sağlamaktadır. Bütün bu hazır gelen özellikleri bir kenara koyalım ve üzerinde hiçbir ayar bulunmayan bir DSL PipeLine ı IP routing yapmak üzere konfigüre edelim. 9.3 DSL PipeLine a İlk Erişim Cihazın üzerindeki konsol port'undan cihazımıza eriģmemiz için gereksinimlerimiz: - Seri port'larından biri kullanıma hazır olan bir PC. - VT100 terminal emülatör yazılımı (Windows 9x/NT ile birlikte gelen HyperTerminal kullanılabilir). - Seri kablo (RS-232, düz modem kablosu). Kabloyu PC nizin seri port'una monte etmek için gerekebilecek 9/25 pin çeviriciler ürünler ile birlikte gelmektedir. Seri bağlantı vasıtasıyla cihaza ulaģırken Windows 9x/NT iģletim sistemleriyle birlikte gelen bir yazılım olan HyperTerminal üzerinde yapmamız gereken ayarları ne Ģekilde gerçekleģtireceğimize bir göz atalım. Windows 9x/NT iģletim sistemlerinde Start menüsünden Programs / Accessories / HyperTerminal yolunu izleyerek HyperTerminal programını çalıģtırdığımızda karģımıza ilk olarak aģağıdaki pencere gelmekte: 1) OluĢturmakta olduğumuz HyperTerminal dosyasına isim veriyoruz ve aģağıda yer alan seçeneklerden dosyaya dilediğiniz bir ikonu seçiyoruz. 34

Şekil 9-2 HyperTerminal Dosya Ġsmi 2) Resimdeki diyalog kutusunda bağlantıyı ne Ģekilde gerçekleģtireceğimiz sorulmakta. DSL PipeLine ın bilgisayara bağlı olduğu iletiģim port'unu (muhtemelen Com1 veya Com2) seçiyoruz. Şekil 9-3 Com Port Seçimi 3) Seçtiğimiz iletiģim port'undan DSL PipeLine a yaptığımız seri bağlantıyı görüntüleyebilmek için parametreleri aģağıdaki gibi ayarlıyoruz. Restore Defaults (varsayılan değerlere ayarla) butonuna basarak parametreleri kolayca olması gereken değerlere sabitleyebiliriz. 35