Su Ürünleri Yetiþtiriciliðinde Sera Sisteminin Kullanýmý

Yunus Araþtýrma Bülteni 2012 (3): 24-30 www.sumae.gov.tr/yunus ISSN 1303-4456 Su Ürünleri Yetiþtiriciliðinde Sera Sisteminin Kullanýmý * Ünal ÖZ Sinop Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi 57000 Akliman / Sinop * Sorumlu yazar: Tel: 0368 2876265/3214, e-posta: unaloz57@mynet.com Geliþ Tarihi:14.05.2012 Kabul Tarihi: 25.06.2012 Abstract Use of The Greenhouse System in Aquaculture Water temperature peculiar to the species is one of the most important factors in aquaculture. Advantageous aspect of greenhouse structures is that the essential temperature for the product which is bred can be provided as stable and continuously through the year. Aquaculture in greenhouse structures has been a subject to some researches in those countries that have appropriate climatic conditions for greenhouse culture. There are limited studies about the subject in Turkey which has convenient climatic conditions for greenhouse. Not enough information about all of these studies has been obtained yet. There is a need for researches on different species and conditions. In this compilation article it is aimed to give hints for the future studies by examining the researches and sources about the subject. Keywords: Aquaculture, temperature management, greenhouse structures Özet Su Ürünleri yetiþtiriciliðinde türe özgü su sýcaklýðý en önemli faktörler arasýndadýr. Sera yapýlarýn avantajlý yönü yetiþtiriciliði yapýlan ürün için gerekli olan sýcaklýðýn yýl boyunca sabit ve sürekli olarak saðlanabilmesidir. Sera yapýlarda su ürünleri yetiþtiriciliði, sera yetiþtiriciliðine uygun iklim koþullarýna sahip olan ülkelerde bazý araþtýrmalara konu olmuþtur. Seracýlýða uygun iklim koþullarýna sahip olan Türkiye'de konu ile ilgili araþtýrma sayýsý kýsýtlýdýr. Yapýlan tüm bu araþtýrmalar ile henüz detaylý bilgiler elde edilememiþtir. Farklý türler ve koþullar üzerine yürütülen araþtýrmalara ihtiyaç duyulmaktadýr. Bu derleme makalesinde konu ile ilgili araþtýrmalar ve kaynaklar incelenerek, yapýlacak olan araþtýrmalara fikir verilmesi amaçlanmýþtýr. Anahtar Kelimeler: Su ürünleri, sýcaklýk kontrolü, sera yapýlar Giriþ Hayvansal veya bitkisel ürün yetiþ- ve içerdiði A, B 1, B 2 ve D vitaminleri ile balýðýn, tiriciliðinde ana hedef, birim alandan maksimum kalp hastalýklarýndan depresyona kadar pek çok miktarda fayda saðlanmasýdýr. Yetiþtiriciliði hastalýðýn önlenmesinde önemli rolü vardýr yapýlacak türe özgü çevre koþullarýnýn düzen- (Baysal, 2002). lenmesi ve kontrol altýnda tutulabilmesi birim Sucul hayvanlarýn geliþiminde su sýcaklýðý alandan maksimum miktarda ürün alýnabilmesini en önemli unsurlardan biridir. Su sýcaklýðýnýn yýl saðlamaktadýr. boyunca sabit ve sürekli saðlanabilmesi, üretimin Temel besin maddelerimizden protein devamlýlýðý için önemlidir. Bundan dolayý, hava grubunda yer alan balýk, saðlýklý ve dengeli ve su koþullarýnýn dýþ koþullardan mümkün beslenmede kilit rol oynamaktadýr. Fosfor, olduðunca az etkilendiði sistemler kurulmasý kalsiyum ve iyot bakýmýndan zengin besin deðeri zorunludur. Bu yaklaþýmla bitkisel ürünlerin Su Ürünleri Merkez Arastýrma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon

Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 25 üretiminde kullanýlan seralarýn, su ürünlerinin korunmasý (sýcaklýk, havalandýrma, ýþýk vb. gibi), üretimi için de ekonomik bir seçim olabileceði iþçilik ve üretim sisteminin planlanmasý dikkat bildirilmektedir (Fowler vd., 1997; Li vd., 2009; edilmesi gereken unsurlar arasýndadýr (Both, Zhu vd., 1998). 2005). Sera yapýlarý, büyüklüklerine göre büyük, Seralarýn Tanýmý ve Genel Özellikleri orta ve küçük seralar olarak sýnýflandýrýldýklarý Seralar tüm yýl boyunca ürün alýnabilen, gibi, kuruluþ biçimlerine göre bireysel (tekil, tek içinde hareket edilebilen yapý elamanlarý olarak çatýlý), blok ve bitiþik sera yapýlar olmak üzere üçe tanýmlanmaktadýr (Üstün ve Baytorun, 2003). ayrýlmaktadýr (Þekil 1). Çatý þekillerine göre sera Sera içindeki çevre þartlarýnýn istenildiði gibi yapýlar basit çatýlý, beþik çatýlý ve yuvarlak çatýlý kontrol edilebilmesi ve düzenlenmesi, dýþ çevre olarak adlandýrýlmaktadýr. Basit çatýlý seralar tek þartlarýndan etkilenmeden yýl boyunca üretim yüzeyli ve seranýn bir duvara dayanmasý ile yapabilme ve pazara sunma imkaný vermektedir. yapýlmaktadýr. Bu seralarýn kuzey tarafý duvar Sera içerisinde yetiþtirilen ürün, dýþ çevre olarak yapýlmalýdýr. þartlarýnda olduðu gibi, düþük ve yüksek Beþik çatýlý seralarda iki çatý yüzeyi sýcaklýktan, fazla ve yetersiz ýþýktan, nispi bulunmaktadýr. Bu tip seralar doðu-batý nemden, kar, yaðmur, dolu ve rüzgar gibi iklim doðrultusunda kurularak daha fazla ýþýk almasý olaylarýndan etkilenmemektedir (Anonim, saðlanmaktadýr. Blok seralarda beþik çatýlar 2007a; Yüksel, 2004). birleþtiði için M tipi çatý þekli oluþmaktadýr. Sera planlanýrken, alan seçimi ve ulaþým Yuvarlak çatýlý seralarda güneþ ýþýðýndan en fazla durumu, ideal ýþýk alýmý için uygun konumun oranda yararlanýlmaktadýr. Bu seralarda örtü belirlenmesi, kar ve rüzgar gibi kötü hava malzemesi plastik materyaldir. Yuvarlak çatýlý koþullarýna karþý dayanýklýlýk, uygun kaplama seralar bireysel olabileceði gibi blok olarak da materyalinin belirlenmesi, enerji koruma inþa edilebilmektedir (Anonim, 2007a; Yüksel, faktörünün hesaplanmasý, çevre þartlarýnýn 2004). Þekil 1. Tekil, blok ve bitiþik sera (Çanakçý ve Acarer, 2009) beton iskeletli seralar, alüminyum iskeletli seralar, suni elyaf iskeletli seralar ve hava þiþirmeli seralardýr. Seralarda eskiden beri iskelet malzemesi olarak ahþap kullanýlmaktadýr; ancak çabuk çürümesi nedeniyle yerini diðer malze- melere býrakmýþtýr. Demir iskelet malzemeleri dayanaklýdýr; ancak dayanýklýlýðýnýn artýrýlmasý Sera yapýlar temel, iskelet ve örtü malzemesi olarak 3 ana kýsýmdan oluþmaktadýr. Temel, kolonlarla kendi üzerine gelen seranýn tüm yükünü taþýyabilmelidir (Anonim, 2010a). Ýskelet malzemesinin cinsine göre sera yapýlar deðiþik çeþitlere ayrýlmaktadýr. Bunlar; ahþap iskeletli seralar, demir iskeletli seralar,

26 Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 için düzenli olarak macunlanmasý ve boyanmasý Ýtalya, Ýspanya, Fransa, Ýsrail, Yunanistan olarak gerekmektedir. Beton, iskelet malzemesinden sýralanmaktadýr. Bu kuþakta sera yetiþtiriciliði, çok, sera temel ve dikmelerinde kullanýlabilmekle genel olarak soðuk aylara yöneliktir. Bu kuþakta birlikte diðer iskelet malzemeleriyle birlikte de yapýlan seracýlýkta yatýrým maliyetleri düþük, örtü kullanýlabilir. Son yýllarda, hafif ve dýþ hava materyali plastik ve ýsýtma asgari düzeydedir. koþullarýndan pek etkilenmeyen alüminyum, Ýþletme giderleri az, iþçilik daha ucuzdur. Üretim iskelet malzemesi olarak kullanýlmaya baþlan- teknolojisi, verim ve kalite, serinsoðuk iklim mýþtýr; fakat oldukça pahalýdýr. Bunun yaný sýra kuþaðýndakine göre daha düþüktür (Anonim, þiþirme seralar da mevcuttur, ancak dýþ 2007a; Yüksel, 2004). etkenlerden çok çabuk etkilendikleri için pratikte Ülkemizde seracýlýk, diðer ülkelere oranla fazla kullanýlmamaktadýrlar (Anonim, 2007a; yeni bir uygulama durumundadýr. Seracýlýðýn Yüksel, 2004). ülkemizdeki geliþimine bakýldýðýnda ilk Örtü malzemesi yönünden sera yapýlar; geliþmelerin Ege Bölgesi'nde, Ýzmir ve çevrecam, plastik, suni elyaf ve plexyglass seralar sinde baþladýðý, daha sonra güneye ve doðuya olarak adlandýrmaktadýr. Camlar kalýnlýklarýna ve doðru Akdeniz sahil þeridini içine alacak þekilde tel içermelerine göre sýnýflara ayrýlýr. Camlarýn geniþlediði görülmektedir. Ülkemizde en çok sera ýþýk geçirgenliði ve dayanýklýlýðý avantajlý varlýðýna sahip bölge Akdeniz Bölgesi ve bu taraflarý, pahalý oluþlarý ise dezavantajlý bölgede de Antalya ili ve çevresidir (Üstün ve taraflarýdýr. Plastik örtülü sera yapýlar gittikçe Baytorun, 2003). yaygýnlaþmaktadýr. En çok kullanýlan plastikler Günümüzde, ülkemizde toplam 46.934 PE (polietilen) ve PVC (polivinilklorür)'dir. ha'lýk alanda örtü altý yetiþtiriciliði yapýlmaktadýr. Plastikler dýþ etkilerden çabuk etkilenmekte ve Antalya ili toplam örtü altý alaný 16.370 ha'dýr. yýrtýlmaktadýr. Ömürleri 6 ay ile 2 yýl arasýnda Ülkemiz cam sera alanlarýnýn %81.3'ü (5.469 ha), deðiþmektedir. Dünyada son yýllarda kullanýmý plastik sera alanlarýnýn %47.9'u (8.192 ha) ve artan diðer bir malzeme suni elyaf malzeme olup, plastik tünel alanlarýnýn %11.7'si (2.709 ha) sert ve tabakalar þeklindedir. PVC levhalardan Antalya ilinde bulunmaktadýr (TÜÝK, 2005). sertleþtirilmiþ olanlarý, þeffaf örtü malzemesi Bölgenin coðrafik ve iklim yapýsýnýn uygun olarak kullanýlmaktadýr. Tek ve çift katlý olarak olmasý, sahil þeridi boyunca seracýlýðýn satýlan akrilik camlar dayaným yönünden cama yayýlmasýnda önemli bir etken olmuþtur. Sera göre daha iyidir. Kullaným aþamasýnda kolay alanlarýnda, sebze üretimi baþta olmak üzere süs kesilme, delinme, yontulma ve yapýþtýrýlma gibi bitkileri, fide ve meyve yetiþtiriciliði yapýlüstünlükleri vardýr (Yüksel, 2004). maktadýr (Çanakçý ve Akýncý, 2007). Dünya genelinde sera yetiþtiriciliði en çok Tarým uygulamalarýnda olduðu gibi ABD, Japonya ve Hollanda'da yapýlmaktadýr. seracýlýðýn su ürünleri yetiþtiriciliði sektöründe de Seralarýn %78'inde çiçek üretimi gerçekleþ- kullanýmý mümkündür. Seralarda su ürünleri tirilmektedir. Avrupa sera yetiþtiriciliði bakýmýn- yetiþtiriciliði, tarým ürünlerinde olduðu gibi dan ilk sýrada yer alan ülke Hollanda, soðanlý ve kontrollü koþullarda ve tüm yýl boyunca üretimin yumrulu çiçek üretiminde öncülük yapmaktadýr. saðlanmasý ve birim alandan elde edilen ürünün Ýspanya, Fransa ve Ýtalya gibi ülkelerde arttýrýlmasý maksadýyla yapýlmaktadýr. seracýlýkta plastik seralar kullanýlmaktadýr Sera tipi havuzlar çeþitli sýcaklýk kaynaklarý (Anonim, 2007a; Yüksel, 2004). ile ýsýtýlabileceði gibi hiç ýsýtma yapýlmadan da Türkiye'nin de içinde bulunduðu ýlýman- üretim yapmak mümkündür. Bölgesel olarak sýcak iklim kuþaðýnda bulunan ülkeler Japonya, mevcut olan jeotermal enerji, güneþ enerjisi, gibi

Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 27 ekonomik sýcaklýk kaynaklarý seralarýn ýsýtýlmasý araþtýrmada, açýk ve sera tipi havuzlardaki su için kullanýlabilmektedir (Klemetson ve Rogers, sýcaklýðý deðerlerinin sýrasýyla 27.7±0.7ºC ve 1985; Mohapatra vd., 2007; Sarkar ve Tiwari, 30.8±1ºC olduðu tespit edilmiþtir. Ayný çalýþ- 2005; Tiwari vd., 2006). Türkiye'de sera mada sera tipi havuzlardaki aðýrlýk artýþý 0.03 g' yetiþtiriciliðinin, güneþ enerjisi, jeotermal enerji dan 9.9±6.5 g' a ulaþýr iken, açýk havuzlarda bu veya endüstriyel kuruluþlarýn atýk soðutma suyu miktarýn 3.7±1.6 g' da kaldýðý belirlenmiþtir. sýcaklýðýndan faydalanýlarak yapýlabileceði Endler (1980), sera tipi ve açýk havuzlarda bildirilmektedir (Baþçetinçelik ve Öztürk, 2003; üretilen lepistes balýklarýnýn renkli beneklerinin Daðdaþ ve Öztürk, 2003; Erden, 2005; Yakut vd., birbirine yakýn özellikte olduðunu belirlemiþtir. 1993). Ülkemiz, dünyada jeotermal ýsý Tiwari vd. (2006), sera tipi ve açýk uygulamalarýnda 5. sýrada bulunmaktadýr. havuzlarýn sazan balýðýnýn yetiþtiriciliði üzerine Ülkemizde sýcaklýklarý bölgelere göre 102 ºC'yi etkilerini inceledikleri araþtýrmada, sera tipi aþan 900'ün üzerinde jeotermal kaynak ve havuzlardaki ürün miktarýnýn açýk havuzlara iþletilebilir 140 saha bulunmaktadýr. Dünyadaki oranla daha fazla olduðu ve su sýcaklýðý jeotermal enerjinin doðrudan kullaným uygula- deðerlerinin ise 3.58 6.79 ºC daha yüksek olduðu malarýnýn %16'sý akuakültür faaliyetlerinde belirlenmiþtir. kullanýlmaktadýr. Ülkemizde de akuakültürün Khan vd. (2004), kapalý ve açýk tip geliþtirilmesinde jeotermal enerjinin büyük havuzlarýn bir Cyprinidae türü olan rohu (Labeo katkýsý olabileceði bildirilmektedir (Erden, 2005). rohita)' nun yetiþtiriciliði üzerine etkilerini Güneþ enerjisinin kullanýmý açýsýndan da oldukça inceledikleri araþtýrmada, deneme baþlangýcý önemli bir potansiyele sahip bölgelerimiz aðýrlýðý 4.60±0.03 g ve 4.59±0.02 g olan bulunmaktadýr (Baþçetinçelik ve Öztürk, 2003). balýklarýn deneme sonunda sýrasýyla; açýk Ilýk su koþullarýnda yetiþtiriciliði yapýlan havuzlarda 52.50±4.10 g, kapalý havuzlarda ise sazan, karides, tilapia, yýlan balýðý, kedi balýðý, 128±53 g aðýrlýða kadar ulaþabildiðini tespit akvaryum balýklarý ve süs bitkileri yanýsýra ýlýk su etmiþlerdir. balýklarý ve kabuklu su canlýlarý gibi su Mohapatra vd. (2007), güneþ ýsýtmalý sera canlýlarýnýn seralarda üretimi üzerine yapýlan havuzlarda ve açýk havuzlarda sazan ve karides araþtýrmalar, sera yapýlarýn su ürünleri üretiminde polikültür yetiþtiriciliðini araþtýrmýþlardýr. Kýþ deðerlendirilebileceðini göstermektedir. periyodu süresince yürütülen deneme sonunda Tiwari ve Sarkar (2006), sera tipi ve açýk sera havuzlarda ürün miktarý, sazan için 6.204 - havuzlarýn Labeo rohita'nýn yetiþtiriciliði üzerine 7.767 kg/ha/yýl ve karides için 92.5-97.3 etkilerini inceledikleri araþtýrmada, açýk kg/ha/yýl, açýk havuzlarda ise sazan için 3.327-3 havuzlardaki ürün miktarýnýn 0,28 kg/m iken, 3.935 kg/ha/yýl ve karides için 43.8-77.9 kg/ha/yýl 3 sera tipi havuzlarda bu miktarýn 0,58 kg/m 'e olarak belirlenmiþtir. Yaþama oraný ise serada kadar yükseldiðini tespit etmiþlerdir. sazan için %86, karides için %17.6 iken, açýk Gosh vd. (2008), sera tipi ve açýk havuzlarda sazan için %75 ve karides için %14 havuzlarda üretilen balýk miktarýnýn sýrasýyla olarak tespit edilmiþtir. 3 3 0.159 kg/m ve 0.080 kg/m olarak, su sýcaklýðýnýn Kaunda vd. (2007), tilapia yetiþtiriciliðinde ise 18.5-21.5ºC ve 13.0-15.5ºC olarak tespit þeffaf plastik kaplamanýn etkisinin incelendiði 90 edildiðini bildirmiþlerdir. günlük deneme sonunda balýklarýn, üzeri kapalý Lavitra vd. (2010)'nýn, sera tipi ve açýk olmayan havuzda 27.68±0.62 g, %50'si kapalý havuzlarda deniz hýyarý (Holothuria scabra)' nýn havuzlarda 32.88±0.83 g ve %80'i kapalý yetiþtiriciliði üzerine etkilerini inceledikleri havuzlarda ise 40.93±1.20 g olduðu tespit edil-

28 Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 miþtir (P<0.05). Sýcaklýk deðerleri %80'i kapalý miktarlarda akvaryum bitkisi yetiþtirildiði havuzda 25.56 ± 0.19 ºC ve %50'si kapalý havuzda bildirilmektedir. Hollanda`daki üretim tesis- 25.01±0.21ºC ve kapalý olmayan havuzda ise lerinde 240 çeþit bitki türü yetiþtirilerek piyasaya 24.66 ± 0.21 ºC olarak belirlenmiþtir (P<0.05). sunulmaktadýr. Hollanda`dan yýlda 2-3 milyon Abdell (2008), tilapia balýklarýnýn dolar tutarýnda akvaryum bitkisi ithal edildiði kýþlatýlmasý üzerine %75 ve %100'ü polietilen bildirilmektedir (Hekimoðlu, 2006). örtü ile kapalý, farklý derinlikleri olan havuzlarýn Türkiye'de sazan, karides, tilapia, yýlan etkisinin araþtýrýldýðý denemede, 150 gün sonunda balýðý, kedi balýðý, süs balýklarý ve bitkileri gibi %100 kapalý olan havuzlarda büyüme ve yaþama ýlýk su balýklarý ve kabuklularýnýn yetiþtirioranýnýn diðer havuzlardan çok daha yüksek ciliðinde sera sistemleri kuluçka, büyütme ve olduðunu belirlemiþtir. kýþlatma amacýyla kullanýlabilir (Zhu vd., 1998). Akvaryum balýklarý kadar akvaryum Su ürünleri yetiþtiriciliðinde kullanýlan sera bitkilerinin de önemli bir pazar potansiyeli yapýlar, çoðunlukla tünel biçiminde ve plastik bulunmaktadýr. Almanya, Hollanda ve Danimar- kaplamalýdýr (Þekil 2). ka`da su kaynaklarýnda kurulan seralarda önemli Þekil 2. Seralarda su ürünleri yetiþtiriciliði (Anonim, 2007b; Anonim, 2008; Anonim, 2009a; Anonim, 2009b). Antalya Kepez Su Ürünleri Araþtýrma yetiþtiriciliðinde kesintisiz üretim yapmak ancak Ünitesi'nde bazý akvaryum balýklarýnýn yetiþ- sera oluþturarak kýþýn yavru bakýmý ve anaç temini tiriciliði seralarda yapýlmaktadýr (Anonim, yaparak ve gelecek yaza hazýrlýk yapmak þartýyla 2007b). Yine Türkiye'nin en büyük akvaryum gerçekleþtirilebilmektedir (Tekelioðlu vd., 1992). balýklarý üretim merkezi olan Ordas (Ýzmir), 2000 Serada yetiþtiriciliðin baþka bir avantajý ise, 2 m 'lik seralarda üretim yapmaktadýr (Anonim, hastalýk kontrolü üzerine olabilir. Vonshak 2006a). Bergama'da Türkiye'nin ilk yýlan balýðý (1992), spirulina yetiþtiriciliðinde kapalý havuztesisinin jeotermal enerjinin kullanýldýðý seralarda larda yapýlmasýnýn uygun sýcaklýðýn elde yapýlmasýnýn planlandýðý bildirilmektedir edilmesine yardýmcý olabileceði gibi, bulaþma (Anonim, 2006b). ihtimalinin azaltýlmasý dolayýsýyla hastalýk Türkiye gibi subtropik iklim kuþaðýna sahip kontrolüne de yardýmcý olabileceðini bildirolan ülkelerde tilapia yetiþtiriciliðinin en önemli mektedir. dar boðazý kýþ þartlarýdýr. Su sýcaklýðý seviyesinin Sonnenholzner ve Calderon (2004), karides 9-12 C'lere indiði dönemlerde tilapia önemli yetiþtiriciliðinde, sera tipi havuzlarda beyaz düzeyde zarar görmektedir. Düþük su sýcaklýðýnda benek hastalýðýnýn kontrolünün açýk havuzlara beslenemeyen ve dolayýsýyla tüm enfeksiyon oranla daha iyi olduðu ve bu havuzlarda su etmenlerine maruz kalan tilapia kýsa bir sürede sýcaklýðýnýn 3-5 C düzeyinde daha yüksek enfekte olarak ölmektedir. Bu nedenle tilapia seyrettiðini bildirmektedir.

Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 29 Su sýcaklýðýnýn ideal koþullarda tutulmasý, lar / kur. (Eriþim tarihi: 12.10.2010). Anonim, 2007b. Www.akvaryumkulubu.org/vbulletinsucul hayvanlarýn büyümesinde, üremesinde ve /showthread (Eriþim tarihi: 24.02.2011) hastalýklarýnýn kontrolünde oldukça önemli bir Anonim, 2008. http://synaptoman_files_wordpress_comunsurdur. Seracýlýðýn ürün yetiþtiriciliðinde 2008-07-stellenbosch1_jpg (Eriþim tarihi: avantaj yaratan etkisi çevre koþullarýnýn 24.11.2010). deðiþkenliðinin azaltýlmasýdýr. Kurulum ve ýsýtma Anonim, 2009a. http://news_bbc_co_uk-media-images- 46814000 jpg -_46814679_ fish066_ jpg (Eriþim gibi iþlemler ekonomik olarak saðlanabildiði tarihi: 28.10.2010). bölgelerde seralarda su ürünleri yetiþtiriciliði Anonim, 2009b. www. klamathbucketbrigade.org / H&N _ avantajlý bir yöntem olarak karþýmýza çýkmak- Fishfarming (Eriþim tarihi: 24.11.2010). tadýr. Anonim, 2010a. www. tarimsalhaber.com/sera.htm. (Eriþim tarihi: 24.02.2011). Türkiye'de Akdeniz, Ege, Marmara ve Baþçetinçelik, A. ve Öztürk, H.H. 2003. Sera Isýtmasý Ýçin Karadeniz Bölgesi ile uygun mikro klima özelliði Güneþ Enerjisinin Depolanmasý. TMMOB Makine gösteren bölgeler seracýlýk için uygun alanlardýr Mühendisleri Odasý, Güneþ Enerji Sistemleri (Yüksel, 2004). Bu bölgeler ayný zamanda, güneþ Sempozyumu ve Sergisi, 20-21 Haziran, 92-101. Baysal, A. 2002. Beslenme. Hatipoðlu Yayýnevi, Ankara. enerjisi, jeotermal enerji ve atýk soðutma suyu Both, A.J. 2005. Creating a Master Plan for Greenhouse sýcaklýðýndan faydalanýlabilen alanlardýr ve bu Operations. Rutgers NJAES Cooperative sistemlerden sera ýsýtmasý için yararlanýla- Extension, E221, 8pp. bilmektedir. Çanakçý, C. ve Acarer, S. 2009. Jeotermal Enerji ile Sera Bu konu ile ilgili yapýlacak araþtýrmalarýn Isýtma Sistemleri Tasarým Esaslarý. TMMOB Makine Mühendisleri Odasý, IX. Ulusal Tesisat sayýsý arttýkça konu ile ilgili eksikliklerin Mühendisliði Kongresi ve Sergisi 6-9 Mayýs, 115- giderilebileceði ve çok daha verimli üretim 125. yapýlabileceði düþünülmektedir. Gelecek yýllarda Çanakçý, M. ve Akýncý, Ý. 2007. Antalya Ýli Sera Sebze küresel ýsýnmaya baðlý olarak iklim koþullarýnda Yetiþtiricilinde Modern ve Geleneksel Sera Ýþletmelerinin Kýyaslanmasý, Tarýmsal Mekanioluþabilecek deðiþiklikler, yetiþtiricilik yolu ile zasyon 24. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabý, 5-6 elde edilen su ürünlerine duyulan ihtiyacýn ve Eylül, Kahramanmaraþ, 54-61. dolayýsýyla verilen önemin daha da artmasýna Daðdaþ, A. ve Öztürk, R. 2003. Jeotermal Enerjiden neden olacaktýr. Yetiþtiricilik için elveriþli çevre Akuakültür Uygulamalarýnda Yararlanmak. koþullarýnýn saðlanabilmesi ve kontrolü üzerine Tesisat Mühendisliði, Kasým-Aralýk, 25-33. Endler, J.A. 1980. Natural Selection on Color Patterns in avantajlarý olan sera sistemlerinin, olasý iklim Poecilia reticulata, Evolution, 34 (1): 76-91. deðiþikliði koþullarýnda istenilen çevre þartlarýnýn Erden, O. 2005. Türkiye'de Akuakültür Faliyetlerinde saðlanmasý hususunda da fayda saðlayacaðý Jeotermal Enerji Kullanýmý. Aquademi. 438-450, düþünülmektedir. net./usg/usg2005/y/y09. pdf, 438-450. Fowler, P.A., Bucklin, R.A., Baird, C.D., Chapman, F.A. ve Watson, C.A. 1997. Comparison of Energy Needed Kaynaklar to Heat Greenhouse and Insulated Frame Buildings Used in Aquaculture. University of Florida. IFAS Abdell, A.M.M. 2008. Effects of over-wintering and water Extension. CIR1198. depth on growth performance of nile tilapia Gosh, L., Tiwari, G.N., Das, T. ve Sarkar, B. 2008. th (Oreochromis niloticus). 8 International Modeling the Thermal Performance of Solar symposium on Tilapia in Aquaculture, 297-305. Heated Fish Pond: An Experimental Validation. Anonim, 2006a. www.ortadoguakvaryum.com. (Eriþim Asian Journal of Scientific Research, 1(4): 338- tarihi: 24.02.2011). 350. Anonim, 2006b. www. alomaliye. com /ekonomi / bergama. Hekimoðlu, M.A. 2006. Akvaryum Sektörünün Dünyadaki html (Eriþim tarihi: 29.09.2010). ve Türkiye'deki Genel Durumu. E.Ü. Su Ürünleri Anonim, 2007a.http://cygm.meb.gov.tr/modulerprogram- Dergisi, 23 (1/2): 237-241.

30 Ünal / Yunus Arþ. Bül. 2012 (3): 24-30 Kaunda, E.K.W., Anderson, J.L., Kangombe, J. ve Jere, Koþullarýnda Deðiþik Stoklama Oranlarýnýn W.W.L. 2007. Effect of Clear Plastic Pond Sheeting Tilapialarýn Geliþme Yetenekleri Üzerine Etkileri. on Water Temperature and Growth of Tilapia XI. Ulusal Biyoloji Kongresi, 24-27 Haziran, rendalli in Earthen Ponds. Aquaculture Research, Elazýð, 217-225. 38:1113-1116. Doi:10.1111/j.1365-2109.2007.01- Tiwari, G.N. ve Sarkar, B. 2006. Energy Inputs and Fish 791.x Yield Relationship for Open and Greenhouse Pond. Klemetson, S.L. ve Rogers, G.L. 1985. Aquaculture Pond Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 1(2): Temperature Modeling. Aquacultural Engineering, 171-180. 4: 191-208. Tiwari, G.N., Sarkar, B. ve Ghosh, L. 2006. Observation of Khan, M.A., Jafri, A.K. ve Chadha, N.K. 2004. Growth and Common Carp (Cyprinus carpio) Fry-Fingerlings Body Composition of Rohu, Labeo rohita Rearing in a Greenhouse During Winter Period (Hamilton), Fed Compound Diet: Winter Feeding (Agricultural Engineering International: the CIGR and Rearing to Marketable Size: J., Appl. Ichthyol., Ejournal) FB 05019. vol. VIII. May, 1-17. 20: 265-270. TÜÝK, 2005. Tarýmsal Yapý, Deðer, T.C. Baþbakanlýk Lavitra, T., Fohy, N., Gestin, P.G., Rasolofonirina, R. ve Türkiye Ýstatistik Kurumu. Eeckhaut, I. 2010. Effect of Water Temperature on Üstün, S. ve Baytorun, A.N. 2003. Sera Projelerinin the Survival and Growth of Endobenthic Hazýrlanmasýna Yönelik Bir Uzman Sistemin Holothuria scabra (Echinodermata: Holot- Oluþturulmasý, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, huroidea) Juveniles Reared in Outdoor Ponds. SPC 6(1): 168-176. Beche-de-mer information Bulletin, 30: 25-28. Vonshak, A. 1992. Microalgal Biotechnoloyg: Is it an Li, S., Willits, D.H., Browdy, C.L., Timmons, M.B. ve Economical Success: Da Silva EJ, Ratledge C., Losordo, T.M. 2009. Thermal Modelling of Sasson A. Eds. Biotechnology: Economic and Greenhouse Aquaculture Raceway Systems. Social Aspects. Cambridge University; 1992: pp Aquacultural Engineering, 41: 1-13. 70-80. (Alýnmýþtýr: Göksan, T., Zekeriyaoðlu, A. ve Mohapatra, B.C., Singh, S.K., Sarkar, B., Majhi, D. ve Ak, Ý. 2007. The Growth of Spirulina platensis in Sarangi, N. 2007. Observation of Carp Polyculture Different Culture Systems under Greenhouse with Giant Freshwater Prawn in Solar Heated Fish Condition. Turk J. Biol. Tübitak, 31: 47-52. Pond. Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, Yakut, A.K., Doðan, Z.A. ve Fiþek, S. 1993. Soðuk Hava 2(2): 149-155. Deposunun Atýk Isýsýndan Yararlanarak Bir Sarkar, B.ve Tiwari, G.N. 2005. Thermal Modeling of a Seranýn Isýtýlmasý ve Isparta Ýline Uygulanmasý. Greenhouse Fish Ponds: System. Agricultural Mühendis ve Makine, cilt: 34, sayý: 397, Þubat, 34- Engineering Ýnternational: the CIGR Ejournal. 40. Manuscript BC 05 015. Vol. VII. October, 18p. Yüksel, A.N. 2004. Sera Yapým Tekniði. Hasad Yayýncýlýk Sonnenholzner, S. ve Calderon, J. 2004. Greenhouse Limited Þirketi, 287s. Systems Promising Technique Against WSSV in Zhu, S., Deltour, J. ve Wang, S. 1998. Modelling the Ecuador. Global Aquaculture Advocate, Feb., 64- Thermal Characteristics of Greenhouse Ponds 65. Systems, Elsevier Sciences, Aquacultural Tekelioðlu, N., Dikel, S. ve Ülger, S. 1992. Laboratuar Engineering, 18: 201-217.