MARINA MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİMİ RAPORU
MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİMİ RAPORU SUNUŞ TMMOB Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi bu raporu oluşturabilmek İçin önce* ilkle mesleğimize yönelik tercihleri» makina mühendisliği eğitimi alan öğrencilerin, öğretim görevlilerinin ve eğitimin durumunu ortaya çıkaracak verileri toplamaya çalışmıştır. Meslek alanımızla İlgili sayısal verilerin ortaya çıkarılmasını da amaçlayan bu çalışma, anket, basılı kaynakların İncelenmesi ve kurumlarla yazışmalarla gerçekleştirilmiştir. Anket çalışmalarında Veri Araştırma Danışmanlık Eğitim ve Yayıncılık Tie, Â.Ş,*nîn profesyonel katkılarından faydalanıimıştır. Söz konusu şirket anketlerin modellerini kurmuş ve anket uygulamalarının yürütülmesi ile İlgili kriterleri belirlemiştir. Şubemizde oluşturulan çalışma grubu ise anketlerle sorgulanması gereken konuları belirlemiş ve danışman firma ile bîrlikt anketlere son şeklini vermiştir. Üniversitelerin Makina Mühendisliği eğitimi veren bölümlerinin öğretim elemanları İle öğrencilerine, lise son sınıf öğrencilerine ve belirli sektörlerde çalışan makina mühendislerin yönelik olmak üzere dört farklı alanda anket çalışması yürütülmüştür. Üniversiti öğretim görevliilerî İle ilgili anket kapsamına Makina Mühendisliği eğitimi veren okullar dahil edilmiştir. Söz konusu okulların üstesi için ÖSYM (1992 yılı) kılavuzundan yararlanılmıştır. Makina Mühendisliği eğitimi veren üniversiteler, belirli özellikler göre gruplandırılmış ve her grupta yer alan üniversitelerin 1993 yılında alacağı öğrenci kontenjanları da gözönünde bulundurularak bazı gruplarda bir, bazı gruplarda İse birden fazla üniversite» rastgele seçilmiştir, Örnekleme baz oluşturan üniversite grupları ve her grupta seçilen üniversite şunlardır: A. İngilizce Eğitim Veren Üniversiteler - Boğaziçi Üniversitesi * Gaziantep Üniversitesi B. Makina Mühendisliği Fakültesi olarak örgütlenmiş Üniversiteler»İTÜ 3
Ç. Mirnarlık-Mühendisük Fakülteleri içerisinde Makina Mühendisliği Bölümü olarak örgütlenmiş Üniversiteler - Çukurova Üniversitesi - Karadeniz Teknik Üniversitesi - Gazi Üniversitesi D. Merkezi Üniversitelere bağlı olarak kurulan; sonradan bağımsız üniversiteye dönüştürülen okullar - Pamukkale Üniversitesi (Dokuz Eylül Üniversitesine bağlı Denizli Mühendislik Fakültesi) - Zonguldak Karaelmas Üniversitesi (Hacettepe Üniversitesine bağlı Zonguldak Mühendislik Fakültesi) - Sakarya Üniversitesi (İTÜ'ne bağlı Sakarya Mühendislik Fakültesi) E. Anadolu Üniversiteleri - Sivas Cumhuriyet Üniversitesi F. Gece tğltlmî veren üniversiteler - Sivas Cumhuriyet Üniversitesi G. Diğerüniversiteler - İstanbul Üniversitesi - Bursa, Uludağ Üniversitesi Yukarıda adı geçen okulların makîna mühendisliği bölümlerinde görevli tüm öğretim elemanlarına anket uygulaması öngörülmüştür. Ancak» ömeklem kapsamında olduğu halde İstanbul ÜnîversitesFnden hiç bir öğretim elemanının anket doldurmadığı görülmüştür. Diğer 11 üniversiteden ise toplam 132 öğretim elemanı anket doldurmuş ve tümü değerlendirmeye alınmıştır. Anket uygulaması, TMMOB Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi tarafından organize edilmiş; II. Makina Mühendisliği ve Eğitimi Sempozyumu» Danışma Kurulu'nun Öğretim Elemanı temsilcilerinin ve Makina Mühendisleri Odasf nın yurt çapındaki tüm birimlerinin katkısı ile gerçekleştirilmiştir. Makina Mühendisliği bölümlerinde okuyan öğrencilerle ilgili ankette de aynı model uygulanmıştır. Araştırma evrenini, seçilen üniversitelerin makina mühendisliği bölümlerinde okuyan tüm öğrenciler oluşturduğundan, anket uygulamasının tüm sınıflarda gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Değerlendirmeyi alınacak örnek İse, uygulanan anketlerden sistematik tesadüfü olarak seçilmiştir. Dolayısıyla örnek seçiminde "üniversite" ve "sınıf 1 baz alınmıştır. 4
Sınıflar ayrımında» kitle üç grup olarak değerlendirmeye sokulmuştur. a. Makina mühendisliği eğitimine yeni başlayanlar (1.sınıf) b. Belirli bir süre makina mühendisliği eğitimi görenler (2. ve 3. sınıflar) o. Makina mühendisliği eğitimini tamamlamak üzere olanlar (4. sınıf) Söz konusu her gruptan, %95 güven düzeyinde artı/eksi %5 hata payıyla 384 anketin değerlendirmeye alınması gerekmektedir. Ancak, yeni giren öğrenci sayısı (ki aynı sayıda öğrencinin (2-3) ve 4. sınıflarda da olduğu varsayılmıştır) gözönünde bulundurularak düzeltme katsayısından hareketle değerlendirmeye alınacak öğrenci sayısı, söz konusu her grup için 351 olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla değerlendirmeye alınacak anket sayısı 1053 olarak belirlenmiştir \. x 384 \ N-1 Üniversitelere göre değerlendirmeye alınacak öğrenci sayısı ise, makina mühendisliği fakültelerinde okuyan öğrenci ağırlıklarına göre dağıtılmıştır. Anket uygulamasından kaynaklanan nedenlerle planlanan ve değerlendirmeye alınan öğrenci sayılarında sınırlı da olsa bazı farklılıklar gündeme gelmiştir. Bu anket çalışması da Danışma Kurulu üyelerimizin ve örgüt birimimizin çabaları ile gerçekleştirilmiş ve üniversitelerimizdeki hocalarımızın gösterdiği hoşgörü ve anlayışla bu ölçüde başarılı bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Makina mühendislerinin ve makina mühendisliği eğitiminin kaynağını oluşturan lise son sınıf öğrencilerinin mesleğe bakışını ve tercihlerini ortaya çıkartmaya yönelik olarak hazırladığımız anket İse yalnızca İstanbul'daki okullarda uygulan-mıştır, Örnekiem yapısı için 1991 yılı DİE İstatistik Yıllığı Eğitim İstatistikleri bölümünden yararlanılarak hazırlanmıştır. a. 20 ayrı resmi lisenin son sınıf öğrencilerinden; b* 16 ayrı resmi ve mesleki teknik lisenin son sınıf öğrencilerinden; c. Yabancı dille eğitim yapan 1 özel okulun son sınıf öğrencilerinden anketle veri derlenmiştir. 5
UYGULANAN 1 ÖRNEKLEM İÇİN ANKET SAYİSİ Planlanan! Seçilen A. SINIFLARA GÖRE 1, sınıf 401 351 293 2.-3. sınıf 708 351 431 4, sınıf 376 3i1 316 TOPLAM 148S 1053 1040 B. ÜNİVERSİTELERE GÖRE 1. İNGİLİZCE EĞRİM VEREN ÜNİVERSİTELER 193 1 8 1S9 Boğaziçi Üniversitesi 49 111 49 Gaziantep Üniversitesi 144 48 110 2. MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ FAKÜLTESİ OLARAK ÖRGÜTLENMİŞ ÜNİVERSİTELER 337 102 102 İstanbul Teknik Üniversitesi 337 101 102 3. MİMARLIK MÜHENDİSLİK FAKÜLTELERİ İÇERİSİNDE MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜ- MÜ OLARAK ÖĞRGÜTLENMİŞ ÜNİVERSİTELER 284 212 252 Çukurova Üniversitesi 46 84 46 Karadeniz Teknik Üniversitesi 126 84 94 Gazi Üniversitesi 112 84 112 4. MERKEZİ ÜNİVERSİTELERE BAĞLI KURULAN SONRADAN BAĞIMSIZ ÜNİVERSİTEYE DÖNÜŞTÜRÜLEN ÜNİVERSİTELER 281 234 234 Pamukkale Üniversitesi 30 78 30 Zonguldak Üniversitesi 17Ö 78 132 Sakarya Üniversitesi 72 78 72 5. ANADOLU ÜNİVERSİTELERİ 98 111 98 Sivas Cumhuriyet Üniversitesi 98 111 98 i. GECE EĞİTİMİ VEREN ÜNİVERSİTELER 24 1İ 15 Sivas Cumhuriyet Üniversitesi 24 15 15 7. DİĞER ÜNİVERSİTELER 268 180 186 İstanbul Üniversitesi 72 90 72 Uludağ Üniversitesi 196 90 108 TOPLAM 148S 10S3 1040 Anketin» araştırma kapsamına giren okulların son sınıflarında okuyan tüm öğrencilerle gerçekleştirilmesi planlanmıştır. 6
Uygulanan anketlerden sistematik tesadüfü olarak 1065 anket seçilerek değerlendirmeye sokulmuştur. Bu örnek büyüktük, %95 güven düzeyinde artı/eksi %3 hata payıyla çözümleme yapmaya olanak vermektedir. Öğrencilerin okul türlerine göre dağılımı ise ağırlıklarından hareketle hesaplanmıştır. Uygulanan ve değerlendirmeye alınan anket sayıları aşağıda sergilenmiştir. Uygulanan Değerlendirilen Resmi genel lise 1901 576 Özel İlse 54 27 Resmi meslekl-teknik lise 1116 462 TOPLAM 3071 10SÏ Bu anketin uygulaması TMMOB MMO İstanbul Şubesi tarafından gerçekleştirilmiştir. Anket uygulamasının hedeflenen sonuçlara ulaşmasında İstanbul İl Eğitim Müdürlüğünün ve okul yöneticilerinin katkılarını da vurgulamak istiyoruz, Makina mühendislerine yönelik olarak gerçekleştirilen ankette» makina mühendislerinin ekonomik ve sosyal durumun, mesleklerini uygulama biçimlerin ve aldıkları makina mühendisliği eğitimine bakışları sorgulanmıştır. Bu anket belirli sektörlere yönelik olarak uygulanmış olup genel sonuçlar çıkartmak mümkün değildir. Sözkonusu anket İstanbul Belediyelerinde ve Serbest Mühendislik Müşavirlik Bürolarında ve Marmara Bölgesi otomotiv endüstrisinde uygulanmıştır. İstanbul Belediyelerinde çalıştığı belirlenen 222 makina mühendisinden önceden belirlenen 36 f sına anket uygulanmış ve tamamı değerlendirmeye katılmıştır. Marmara Bölgesinde faaliyet gösteren TÖFAŞ, RENAUALT, OTOYOL, OTOKAR, GENÖTÖ, CHRYSLER, OPAR, TOE, MAN, MER3EDES fabrikalarında çalıştığı belirlenen 405 makina mühendisinden önceden belirlenen 93'ü üzerinde anket uygulanmış ve anket«lerin tamamı değerlendirmeye katılmıştır, Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesin tescilli SMMierde çalışan üyelerimize uygulanan anket, faal durumdaki 456 SMM bürosundan önceden belirlenen 152 f sine anket uygulanmaya çalışılmış ancak 61'I tarafından yanıtlanan anketlerin tamamı değerlendirmeye alınmıştır, Bu anketin uygulaması da TMMOB MMO İstanbul Şubesi tarafından gerçekleştirilmiş olup anket sonuçlarının eğitimle ilgili bölümleri raporlandırmada kullanılmıştır. 7
Kurumlarla konuya İlişkin yazışmalarla toplanan bilgiler ise anketlerle sorgulanan konuları kapsamış olup hazırlanan formlar danışma kurulu üyeleri ve örgütümüzün tüm birimlerinin katkıları İle doldurulmuş ve anketlerle karşılaştırılabilecek bilgi birikimi sağlanmıştır. AnketlerleeldeedilenÖğrencilerinpöğretİmgörevİİÎerinJiseöğrenciierinînvemakinamühendişlerinin sübjektif değerlendirmeleri, üniversite ve sanayi kuruluşları ile gerçekleştirilen yazışmalardan elde edilen belirlemeler; yasa, tüzük, yönetmelik, üniversite ve YÖK 1 ün basılı yayınlarına dayanan verilerden hareket ederek hazırlanan makina mühendisliği eğitimi ile ilgili raporumuzun makina mühendisliği eğitiminin sorunlarına ışık tutar nitelikte olduğunu umuyor ve II. Ulusal Makina Mühendisliği ve Eğitimi Sempozyumunun belirlenen bu sorunlara çözüm üreteceğine inanıyoruz. Makina mühendisliği eğitimi veren tüm üniversitelerden yazışmalarla bilgi derlenmeye çalışılmış, bu yazışmaların sonucunda anketlerde olduğu gibi en az 11 üniversiteden cevap alınacağı düşünülmüş» kapsamı İstenilen düzeyde olmamakla birlikte 11 üniversiteden cevap alınabilmiştir. Yazışmalara cevap veren üniversiteler; I TU, KTÜ» Çukurova Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi Zonguldak Mühendislik Fakültesi, Kayseir Mühendislik Fakültesi, Uludağ Üniversitesi Balıkesir Mühendislik Fakültesi, Uludağ Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli Mühendislik Fakültesi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Trakya Üniversitesi ve Anadolu ÜniversitesPdlr Sanayi kuruluşlarından doğrudan bilgi derieme çalışmalarında İstanbul Sanayi Odasının 500 büyük firma listesinden 186 f sı seçilmiş ve tamamına bilgi derleme formları iletilmiştir, İstanbul ve çevresinde elden dağıtımın gerçekleştirildiği bu çalışmada 32 firma formları cevaplamayı baştan kabul etmemiş, raporun yazım apmasına kadar firma yetkililerine teslim edilen 154 formun sadece 16 f sı geri dönmüştür. Bu alanda m az 50 firmadan biigi der«ienmesi hedeflendiğinden ulaşılan sayı sağlıklı bir değerlendirme için yeterli kabul edilmemiş ve değeriendirmeye katılmamıştır. Çalışma devam ettirtmekte olup daha sağlıklı sonuçlar sempozyuma yetiştirilmeye çalışılmaktadır. 8
MÂKİNA MÜHINDİSÜİİ VE EĞİTİMİ İLE İLGİLİ TERCİHLER Yapılan tüm araştırmalarda mühendislik ve makina mühendisliği mesleğinin toplumdaki saygın yerini hala koruduğu ve tercihlerde ön sıralarda yer aldığı görülmektedir. Bu konuda yapılan anketler gerek seçme sınavına girecek Öğrencilerde ve gerekse makina mühendisliği eğitimi alan öğrencilerde mesleğimlıe yönelik İlginin canlı olduğu ve mesleğe bilinçli bir yönelmenin olduğu gözlenmektedir Mühendislik öğrencileri arasında yapılan ankette bulunduğu bölümü ve üniversite 1. tercih olarak seçenlerin oranı %3.1 olmakla birlikte (Grafik 1), aynı ankette makina mühendisliği öğrencilerinin %84.2'sinln ilk üçtercihinin makina mühendisliği olduğu görülmektedir (Grafik 2), Bu sonuç Makina mühendisliği öğrencilerinin büyük çoğunluğunun İstediği üniversitede olmasa bile istediği bölümde okuduğunu göstermektedir. Grafik 1. MAKİNÂ MÜHENDİSLİĞİ ÖĞRENCİLİRİNİN BULUNDUĞU BÖLÜM Vi ÜNİVERSİTEYİ TiRCİH SIRASI 9
Use son sınıf öğrencilerinin İlk 3 tercihleri değerlendirildiğinde tercih edilen 2. meslek grubu olarak maklna mühendisliği görülmektedir (Grafik 4). Grafik 4, ÜSE SON SINIF ÖĞRENCILERİNİN ILK ÜÇ BÖLÜM TERCIHI Lise son sınıf öğrencileri üzerinde yapılan ankette saygın ve yüksek gelir sağlayan 5 mes- Sek içinde ilk sırayı mühendislik mesleği almaktadır (Grafik 5 ve 8), Mühendis tercihini belirtilen öğrencilerin yaklaşık %13'ü de rnakîna mühendisliği tercihini kullanmıştır (Grafik 7).
(Grafik 8)'den ise makina mühendisleri ve makina mühendisliği öğrencilerinin mesleği seç«me nedenleri belirlenmiştir. Bu grafikten de görüleceği gibi makina mühendisliğini seçme nedeni büyük oranda mesleğe duyulan ilgidir. Makina mühendisliği öğrencilerinin talep ettikleri gelir düzeyi ise (Grafik 9)'da gösterilmiş olup bu grafikteki değerlerde 6,800.000TLIık bir ortalama gelir beklentisi hesaplanmaktadır. Bu beklenti talep olarak düşük olmakla birlikte gerçekçidir, Makina mühendislerine uyguladığımıı anketlerde çalışma yaşı gözönüne alınmaksızın ortalama gelir otomotiv endüstrisinde 9,600.000TL, SMMierde 8,900,000TL ve Belediyelerde çalışan meslektaşlarımızda 6.700,000TL mertebesindedir. 12 ~ "^ _
Grilflk 9. MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ ÖĞRENCİLERİNE GÖRE YENİ MEZUN MAKİNÂ MÜHENDİSLERİNİN ALMASI GEREKEN ÜCRET Yukarıdaki verilerin özellikle anketlerden elde edilenlerinin %5 hata payı olduğu gözönüne alındığında mühendislik mesleğine yönelmenin ve meslek seçiminin tahmin edildiği kadar hatalı olmadığı, tercihlerle ilgi alanlarının büyük oranda çakıştığı görülmektedir. 13 " ^-^
MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİ PROFİLİ Cinsiyet ; Makina mühendisliği bölümü öğrencilerinin %111 kadın, %89 f u erkektir, Makina mühendisleri arasında yapılan anketlerden Belediyelerde çalışan makina mühendislerinin %13'ü, SMM'lerde çalışanların %1.81» otomotiv endüstrisinde çalışanların %1 A f I ve MMO İstanbul Şubesine kayıtlı makina mühendislerinin İse %5 f i kadındır. Aile Yapısı : Makina mühendisliği bölümü öğrencilerinin aile yapısı İncelendiğinde eğitim düzeyinin özellikle annede oldukça düşük olduğu, anne ve babanın her ikisinin de ilkokul ve altı eğitimin %50'nin üzerinde olduğunu görüyoruz (Grafik 10). Grafik 10. MÂKİNÂ MÜHENDİSLİĞİ ÖĞRENCİLERİNİN EBEVEYNLERİNİN EĞİTİMİ Ebeveynlerin işleri araştırıldığında ise annenin genellikle ev hanımı olduğu, babanın işinin ise sırası ile ücretli maaşlı, kendi hesabına çalışan ve emekli seçenekleri arasında yaklaşık eşit dağıldığı görülmektedir (Grafik 11.a, Grafik 11,b). 14
Büyük bir çoğunluğunun aileleri il merkezinde yaşıyor olmakla birlikte (Grafik 12), yarısından fazlası Istanbul, Ankam ve İzmir'in dışındadır (Qrafik 13). İstanbul, Ankara ve İzmir'in dışındaki illerin ilçe ve köylerinden olanların oranı İse %25 mertebesindedir (Qrafik 14), 15
Teknik olmayan meslek liselerinden mezun olan makina mühendisliği bölümü öğrencilerinin %751ni İmam Hatip Uses! mezunları oluşturmaktadır. Bu oran tüm meslek lisesi mezunlarının %14'ünü bulmaktadır. Söz konusu bölüm öğrencilerinin yalnızca yaklaşık %20'si İstanbul, Ankara ve İzmir dışındaki illerin ilçe ve köylerindeki liselerden mezun olmuştur (Grafik 16). Bu oran tek başına istanbul'daki liselerden mezun olanların oranından bile düşüktür.
18
Barınma : Öğrencilerin yaklaşık %40 f ı ailesi yanında kalırken, %351 yurt, otel, misafirhanelerde ve %351 de kiralık evlerde barınmaktadır (Grafik 18). Barınma ihtiyaçlarını kiralık ev ile çözen öğrencilerin bu tercihi yapma nedenleri ayrıca araştırılması gereken bir konudur. Bu tercih yurt olanaklarının yeterliliği ve niteliğinden kaynaklanan bir tercih İse %35 gibi yüksek orandaki öğrenci kesiminin bir problemini çözmeye yönelik önerileri geliştirmek gerekir, Grafik 18. MAKİNA MÜHİNDİSÜİİ ÖĞRENCİLİRİNİN BARINMA YERLERİ Yardımcı Donanım : Öğrencileri, mühendislik eğitimine yardımcı bilgi donanımı açısından ele aldığımızda; yaklaşık %70' inin yabancı dil bildiğini (Grafik 1 i) ; %50 f den fazlasının bilgisayar dili bildiğini (Grafik 20) ve bilgisayar dili bilenlerin %8rsinîn Fortran ve Basic dillerini bildiğini (Grafik 21) ve %17'sinin paket program kullanmayı bildiğini (Grafik 22) söyledikleri görüimektedir. Fakat bu bilgiler kişilerin kendilerini değerlendirmeleri olup, çok sağlıklı veriler olmadığı da gözönünde bulundurulmalıdır. Grafik 19, MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ ÖĞRENCİLERİNİN YABANCI DİL BİLGİSİ 19
Kütüphane Kullanımı : Makina mühendisliği öğrencilerinin yaklaşık %2rsl kütüphaneden hiç yararlanmazken kütüphaneden yararlanma oranı 1. sınıflarda %50 f nin altında, 4. sınıflarda %90'nın üzerindedir. Kütüphaneden faydalanan 4, sınıf öğrencilerinin %70'e yakın kısmı ise kütüphaneyi nadiren kullanmaktadır (Grafik 23), Bu veriler ve üniversitelerin kütüphanelerinden derlenen bilgiler sonucunda kütüphane kullanımının yaygın olmadığı, buna karşılık üniversitelerimizin kütüphanelerinin olanaklarının da yayın sayısı, yayın yaşı ve çeşitliliği açısından yeterli olmadığı belirlemesi yapılabilir. Üniversite kütüphanelerinden öğrenci başına düşen yayın sayısı 20-90 arasında değişirken kişi başına düşen kitap sayısı 15-68 arasında değişmektedir. Kütüphanelerin takip ettiği süreli yayınlar ise öğrenci başına 0,02^0.11 arasında değişmektedir. Yayınlarda yabancı yayın oranı ise %10-%45 arasında değişmektedir. Kütüphanelerimizdeki yayınlarda yaşı 10 yıldan küçük olanların sayısı ise ihmal edilecek mertebededir, (%Q.Q2~%0.1), Kütüphanelerin klşî başına kullanım kapasiteleri İse 0.02-0.12 sandalye olarak belirlenmiştir. Burada çalışan eleman sayısı İse 20-400 kişiye bir eleman düşecek şekildedir. Grafik 23. MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ ÖĞRENCİLERİNİN KÜTÜPHANEDEN YARARLANMA BİÇİMLERİ
Gent! : Makina mühendisliği öğrencilerinin ancak yarısı her gün gazete okurken (Grafik 24), %40 p ı sürekli bir dergi takip ediyor (Grafik 25), izlenen gazete ve dergilerin oranları (Tablo 1) ve (Tablo 2) f de ayrıca detaylandırılmıştır. Öğrencilerin yaklaşık %8'i gelir getirici bir işte çalışmaktadır. 22
Gazeta Adı Okuma Yüzdesi Hürriyet 52.5 Milliyet 42,5 Sabah 41.1 Cumhuriyet 14.8 Zaman 10.4 Türkiye 6.3 Fotospör 4,3 Milli Gazete 3.6 Fotomaç 2,3 Özgür Gündem 1.9 Diğer. 4.0 Tablo 1, Makina mühendisliği bölümü öğrencilerinin okudukları günlük gazete ve okunma oranlan Süreli Yayın Adı Okuma Yüıdesİ BîîîmTeknık;...,,,,,,, 18.4 Aktüel...,..... 5J Mizah Dergileri 5,1 Sızıntı..,, 3.3 Nokta 3,0 Bilgisayar 2.7 Tempo., 2M Ekonomi,,, 2,2 Mühendis ve Makina 1.9 Auto Show,,,. 1,9 Oto Haber 1.6 Süreli Yayın Adı Okuma Yüıdesi Newsweek 1,4 Cuma...1.4 Yörünge,...,.1.3 Playman,....1,1 Penthouse 1.0 Times,0,9 Playboy,»,,, 0,8 İslam,..0,8 Ortadoğu 0.7 Diğer...11.9 Tablo i, Makina mühendisliği bölümü öğrencilerinin sürekli izledikleri dergiler ve okunma oranları MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ELEMANLAR! PROFİLİ Akademik Kariyer : Makina mühendisliği bölümlerindeki akademik kariyer dağılımı (Grafik 26)'de verilmiştir. Grafik 2 İ. ANKETİ CEVAPLANDIRAN ÖĞRETİM ELEMANLARI AKADEMİK KARİYERLERİNE GÖRE DAĞILIM 23
Öğretim Elamanlarının Eğitimlerinin Analizi : Öğretim elemanlarının %311 eğitiminin herhangi bir apmasını (Lisans, yüksek lisans, doktora) yurt dışında tamamlamış olup, bu özelliğin lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimindeki dağılımları (Grafik 27) p de verilmiştir,
Öğretim elemanlarının yurt dışında öğretim elemanı olarak bulunma oranı %10'un altındadır (Grafik29), Yurtdışında öğretim elemanı olarak bulunma oranı metropol üniversiteleri mensuplarında taşra üniversitelerine göre oldukça yüksektir. Aynı şekilde eğitiminin herhangi bir aşamasını yurt dışında yapmış öğretim elemanlarının yurt dışında öğretim elemanı olarak görev yapmışlığı da diğerlerine göre oldukça yüksektir (Grafik 30). Grafik 29. MAKlNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ELEMANLARININ YURT DİŞİNDA ÖĞRETİM ELEMANI OLARAK BULUNMA ORANI (GİNİL) Grafik 30. YURT DIŞI ÖĞRETİM GÖREVLİSİ OURAK BULUNMA ORANLARİ (METROPOL-TAŞRA ÜNİVERSİTESİ vö YURTİÇİ-YURTDIŞI EĞİTİMLİ OLMAYA GÖRE DAĞILIM) Metropoİ-taşra üniversitesi ayrımında İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa üniversiteleri metropol, diğer illerdeki üniversiteler taşra üniversitesi olarak adlandırılmıştır. Bu ayrıma göre öğretim elemanlarının dağılımı (Grafik 31 ) f de verilmiştir,
Araştırmacılık : Öğretim elemanlarının yurt içi ve dışı araştırma projelerine katılımı; akademik kariyer, metropol üniversitesine mensup olma veya olmama ve eğitiminin herhangi bir aşamasını yurtdışında tamamlamış olmasına bağlı olarak değişimler, (Grafik 32) f de gösteriimiştir.
Grafik 32. YURTİÇİ VE YURTDIŞI ARAŞTIRMA PROJELERİNE KATILIM (Grafik 32) İncelendiğinde görülmektedir ki yurt dışı eğitim görmüş öğretim elemanlarının araştırma projelerine katılımı artmaktadır. 27
Meslek İçi Eğitim : Öğretim eieman-lannın %3Q f undan fazlası 2 yıldır hiçbir meslek içi eğitim etkinliğine katılmamışlardır. Bu oran araştırma görevlilerinde %53'e çıkarken diğer akademik kadrolarda %20iere düşmektedir. İki yıllık bir süre İçinde öğrtetim üyelerinin %20 f sin»n, araştırma görevlilerinin %S3'ünün bu tür bir etkinliğe katılmamış olması dikkat çekiimesi gereken bir noktadır (Grafik 33),
Yayınlar : Kitap oiarak Türkçe ve yabancı dilde yayına sahip olan ve oimayan öğretim elemanlarının oranı ve bu oranın araştırma görevlileri ve diğer öğretim elemanlarında nasıl farklılaştığı (Grafik 35)'de gösterilmektedir, Eğitiminin herhangi bir aşamasını yurt dışında yapmış olmanın Türkçe ve yabancı dilde teknik kitap yayınlamaya etkisi ise (Grafik 36) f de görülmektedir. Grafik 35. ÖĞRETİM ELEMANLARININ YAYIN ÜRETİM YÜZDELERİ Grafik 36«YURTİÇİ VE YURTDIŞI EĞİTİMLİ YAYIN SAHİBİ ÖĞRETİM ELEMANLARININ YAYIN ÜRETİM YÜZDELERİ 29
Araştırma görevlileri dışındaki öğretim elemanları kişi başına ortalama 1.2 Türkçe kitap yayınlamıştır. Yabancı kitap yayını ortalaması 0.36 kitap/kişidir. Kitap yayınlamış kişiler esas alındığında bu oran Türkçe yayınlardan kişi başına ortalama 3 kitap, yabancı dilde yayınlarda kişi başına ortalama 2.3 kitaptır. Aynı değerlendirmeyi teknik makale yayını sahibi olan öğretim elemanları için yaparsak bu oranın yükseldiğini görürüz (Grafik 36). Kişi başına ortalama makale sayısı Türkçede 5, yabancı dilde 2.6'dır. Makale yayını olan kişiler esas alındığında kişi başına ortalama makale sayısı Türkçede 7.6, yabancı dilde 5'tir. Yabancı Dil : Öğretim Elemanlarının yalnızca %0.8'i yabancı dil bilmemektedir. Diğer dillerle kıyaslandığında çok büyük oranda bilinen yabancı dil ingiiizcedir. Öğretim elemanlarının yabancı dil bilgisi ile ilgili detay (Tablo 3)'de ve (Tablo 4)'te verilmiştir. İNGİLİZCE ALMANCA FRANSİZCA BİLMİYOR... 4.5,.,...65.9...80,3 BİLİYOR İ5.S... 34,1... 19.7 Çok İyi M... 33.3. 6.8....3.8 39,4,,,,,. 9.8.. 3.0 Orta.. 1S.9......5.3.. 7,6 Kötü... 5.3 7,6,. 3.8 Tablo 3. Makİna Mühendisliği bölümü öğretim elemanlarının bildikleri yabancı diller ve düzeyleri 30
YÜZDE BİLDİĞİ 1 YABANCİ DİL VAR,.ZZZWI' İngiliıee,,. 55 J Almanca,.,... 1.5 Fransııoa *.»,,.» it 0.8 BİLDİĞİ 2 YAİANCI DİL VAR,28J İngili2e +Almanca.. 19.7 İngîllıe +Fransızca,...,.. tt 7M Almanca+Frânsııça,,»,»,,,,»,»», 0.8 Almanca+Arapça 0,8 YÜZDE BİLDİĞİ 3 YABANCI DİL VAR ZZ lngj lıo +Almanca+Fransızca, 8.3 İngilîıe +Almanca+Japonca.... 1,5 İngilizce+Almanca+Arapça. 0.8 İngillıo + Fransızca+İtalyanca. 0.8 BİLDİĞİ 4 YASANCI DİL VAR 1,5 İnglllıc + Fransııca+Rusça+iulgarca 0,8 İngilizce+Almanca+Fransızca+İtalyanca 0.8 BİLDİĞİ YABANCI DİL YOK,,,., 0.8 Tablo 4» Mâkina Mühendisliği bölümü öğretim elemanlarının bildikleri yabancı dil sayıları Bilgisayar Kullanımı : Öğretim elemanlarının %38.6'sı bilgisayar sahibi olup %8411 herhangi bîr bilgisayar dili bilmektedir, Bildikleri bilgisayar dillerinin dağılımı (Grafik 37)'de gösterilmiştir. Grafik 37. Öğretim Elemanlarının bildikleri bilgisayar dilleri 31
Öğretim elemanlarının %59.8'i bilgisayar paket programı kullanıyor olup bilinen paket programların dökümü (Tablo 5) p de verilmiştir. Bilgisayar dili bilenlerin %65.8İ paket program kullanımını da bilmektedir Bilgisayar dili bilmeyenlerin %28.6'sı paket program kullanabilmektedir. SAYI % AUTO CAD 26... 19.7 HARWARD QRAPHICS, 23 17,4 WP., 17,..,mi LOTUS 14,,10,6 WS..10,., 7.6 FW,, 9,,,. 6,8 WINDOWS 9..,. 6,8 GHIWR1TIK 7... 5.3 WORD.. 6,,,, 4,5 EXCEL 6,. 4.8 QRÂPHÊR, 5... 3,8 MAC WORD, 4... 3.0 QUATROPRO 5... 3.0 SAYI % DERIVE,.,,,,,.,,,,..,4...»3,0 MATHEMATICA 4 3,0 ANSYS..4...3.0 DBASE.»,,,.».,,,,,..,... 3... 2,3 Q EDITH...3 2.3 Q,.,,,,,,3 2,3 CW.,2,3 RAG TIME...3...2.3 SAP 0.»,,3 2,3 MATH CAD 3 2,3 IDEAS 2...1.6 SIGMA PLOT.,,,,1,0.8 SLIDE... 1 0,8 SAYI % PICTURE MAKER 1.. 0.8 CRICKET GRAPH 1 0,8 MAC WRITE,,.,,.,,,...1...0,8 TBC... 1 0.8 SUPER POINT 1...0.8 FILEMAKER. 1 0.8 ABAQUES.,1 0,8 FLOTRÂN»,1,,..,.0,8 MUTHLAB... 1...0.8 ACS,,,.,,,.,...,.,,»,,,,,,,,,.,,,,,!...0.8 QSi, 1,, 0.8 3D 1 0.8 WORD PERFECT,,.,...1.0.8 BİLGİSAYAR DİLİ BİLİYOR YÜZDE 84.1 Bildiği 1 bilgisayar dili var Bildiği 2 bilgisayar dili var.,.,,,, Bildiği 3 bilgisayar dili var 28,8 37.9 13.6 Bildiği 4 bilgisayar dili var...... 3.0 Bildiği 6 bilgisayar dili var 0.8 BİLGİSAYAR DİLİ BİLMİYOR 1S.0 labloi. Makina Mühendisliği bölümü öğretim elemanlarının kullandıkları paket programlar Tablo i. Makina Mühendisliği bölümü öğretim elemanlarının kaç tan bilgisayar dili bildikleri Birden fazla bilgisayar dili bilenlerin dağılımı ise (Tablo 6)'da verilmiştir. Genel : Makina mühendisliği bölümünde eğitim gören öğrencilerin öğretim elemanlarının bilim adamı, eğitimci ve Öğrencilerle ilişkiler açısından değerlendirmesi (Grafik 38)'da gösterilmiştir. 32
Öğretim elemanlarının %6t4'ü yurt içi ve yurt dışı herhangi bir meslek kuruluşuna kayıtlı iken TMMOB'ye üyelik oranı %37.9 f dur. Öğretim elemanlarının akademik çalışmlan için %23.5'l yabancı, %22 f sî ise yerli burslardan faydalanmıştır. Öğretim görevlilerinin akademik kariyerlerine göre aylık gelirleri (Tablo 7) f de verilmiştir. Profesör.., aooo.000-25,700.000 Doçent 7,000.000^14300.000 Yardımcı Doçent...., 7.000.000-18.000,000 ÖğretîmGörevüsL,,,...4.000.000-11.200.000 Araştr.Görevlisi 4,000,000-7,500.000 Tablo?. Makina Mühendisliği bolümü öğretim elemanlarının ortalama brüt gelirleri * Öğretim elemanlarının ortalama ders yükü 11 saat/hafta olup bu ortalama, yalnız ders yükü olanlar baz alındığında 14.24 saat/haftadır. 33
MÄKlNA MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Kontenjanlardan hareketle çıkartılan sınıf mevcutlan derslerin verimliliğini olumsuz olarak etkilkeyeceğj ortadadır. Bu durumun değerlendirmesi açısından Tablo 8 hazırlanmıştır. OKUL 1,SINIF 2,SINIF 3.SINIF 4.SINIF BOĞAZİÇİ ÛNV. GAZİANTEP ÜNV, İTÜ ÇUKUROVA ÜNV. GAZİ ÜNV, ZONGULDAK ÜNV. 9 EYLÜL ÜNV, KARADİNİZ ÜNV. SAKARYA CUM.ÜNV.-GECI CUM.ÜNV.-GÜNDÜZ İSTANBUL ÜNV, ULUDAĞÜNV, 64 166 230 35 52 64 81 109 82 34 39 51 72 İ4 145 250 38 57 64 75 107 73 32 41 49 68 Î8 126 245 12 60 59 76 94 86 16 44 30 73 90 23 166 131 54 138 208 91 167 17 24 187 Tablo 8. Makina Mühendisliği Bolümü Sınıf Mevcutları (Anket Uygulanan üniversiteler için) Kütüphane Olanakları : Üniversitelerimizin kütüphanelerinin yayın sayısı düşük, yayın yaşı ise oldukça yüksektir. Kütüphane niteliklerinin istenilen seviyede olmaması mevcut potansiyelin verimli kullanımını da olumsuz etkilemektedir. Sosyal Etkinlikler : Üniveristelerimizin spor ve konferans salonları ile ilgili veriler ise Tablo 9'da belirtilmiştir. Açık Spor Alanı,,,,.,,,, Kapalı Spor Alanı,,,,,, Konfrans Salonu.2,46m 2 /kişm2.25m 2 /klşi,0,98 m 2 /kişi-4.6m 2 /kişi.0.43 Tablo 9. Spor ve Konferans Salonu Alanları Laboratuvar Olanakları : İlgili bölümlerden derlenen bilgiler çok sağlıklı veriler olmamakla birlikte Taşra üniversitelerinde laboratuvariaria ilgili yatırımların neredeyse yok denecek seviyede olduğu buna 34
karşılık Metropol üniversitesinin ikisinden 150 ila 500 milyon gibi İki yatırım olduğu bilgisi alınmıştır. Sözkonusu yatırımların en son 1988 yılında yapıldığı belirlenmiştir, Üniversitelerimizde yapılabilecek farklı deney sayısı 6-31 arasında değişmekte olup, üniver* sitelerimizde ortalama olarak 16,6 farklı deney yapılabilmektedir, Yibanes Dil Eğitimi : Yabancı dil bilen öğrencilerin %86'sı bildikleri yabancı diii üniversitede öğrendiğini ifade etmektedir. Öğrencilerin %67,8İ yabancı dil derslerinin faydalı olmadığına inanmaktadır. İu çelişkili oranlar bu konuda sağlıklı değerlendirme yapılamayacağını göstermektedir«bilgisayar Eğitimi; Bilgisayar dili bilen öğrencilerin %72,8 p i, bilgisayar dili bilen öğretim elemanlarının %64'ü bu bilgiyi üniversitede edindiğini bildirmiştir. Paket program kullanmayı bilen makîna müğhendisliğî öğrencilerinin %36 f sı» paket program kullanmayı bilen öğretim elemanlarının %37.S f i bu bilgiyi üniversitede edinmiştir. Üniversitede bilgisayar dersi alanların bu eğitimi değerlendirmesi (Grafik 39)'de gösterilmiştir. Grifİk 39» MakinaMühendisliği öğrencilerin gör bilgisayar derslerinin kendilerine katkısı Bölüm öğrencilerinin üniversitenin bilgisayarından faydalanma oranları (Tablo 10)'de verilmiştir Üniversitelerdeki öğrenci başına düşen ortalama bilgisayar sayısı 0,054 f tür, 35
YÜZDE Kullanmamış,,.,,,,,,, 31.9 Bugün kadar 1-2 ktı kullandım, 10.S Yalmzûâ bilgisayar dersi alırken kullandım...25.2 Arasıra kullanıyorum, 21*1 Çoğu laman kullanıyorum 7.7 Sürekli kullanıyorum, 2,2 Btlîrtmtmlf 1,4 Tablo 10. Makina Mühendisliği bölümü öğrencilerinin üniv rsit d bilgisayar kullanım«proje Dersleri ı Öğretim elemanları proje derslerini (Tablo 11 )'de gösterildiği gibi yürütmekte olup bölüm öğrencilerinden proje dersi almış olanlarının bu dersler hakkındaki değerlendirmesi (Tablo 12)'de verilmiştir. YÜZDE Danışmanlık biçiminde 84.15 Yalnızca kontrol...,... 12,20 Düzenli dtrs biçiminde,... 3,65 Tablo 11, Makina Mühendisliği bölümü öğretim elemanlarının proje derslerini yürütme biçimi Çok faydalı Faydalı Sınırlı da olsa faydası var... Faydalı değil ** Hiç faydalı değil Belirtmtmiş YÜZDE..24.0 46.5...23.3 44, 1.4.. 0,4 Tablo 12. Makina Mühendisliği bölümü öğrencilerine proje derslerinin katkısı Laboratuvar Olanakları : Laboratuvarlann süre ve sayı açısından, öğretim görevlileri ve İaboratuvar çalışması yapmış öğrenciler tarafından değerlendirilmesi (Grafik 40)'te verilmiştir. Sayı ve süre olarak yetersiz bulunan iaboratuvar dersleri öğretim elemanları tarafından laboratuvar olanakları açısından da yetersiz bulunmaktadır (Grafik 41), Laboratuvar çalışmalarına katılmış öğrencilerin %61.5'I çalışmaları yetersiz bulurken (Grafik 42) bu çalışmaların kendilerine katkısını (Tablo 13) f deki gibi değerlendirmektedirler. 36