AMAÇ Bebek masajının doğru, uygun teknikle yapılarak bebeğin rahatlatılması ve düzenli yapılarak bebeğin büyüme, mental ve motor gelişimine olumlu katkı sağlanmasıdır. TEMEL İLKELER Bebek masajı yüz, göğüs, kol, karın, bacak ve sırt masajı olmak üzere toplam altı aşamadan oluşur. Masaj; her gün, bebeğin aç olmadığı, huzurlu ve masaja hazır olduğu zaman diliminde yapılır. En uygun zaman, beslenmeden 1-1,5 saat sonrasıdır. Dikkat Edilecek Noktalar Masaj yapılacak oda sessiz olmalı ve hava akımı olmamalıdır. Oda ısısı 24 o C- 25 o C olmalıdır. Masajı uygulayacak kişinin ellerindeki takılar çıkarılmalı, tırnaklar uzun olmamalı, eller temiz ve ılık olmalıdır. Uygulama sırasında kazaya neden olabilecek faktörlerden kaçınılmalıdır (sıcak içecek içmek, vb.). Bebek asla yalnız bırakılmamalıdır. Masaj süresi olarak, her hareketin iki kez tekrarlandığı 15 dakika yeterlidir. Masaj sistematik bir sıra ile yapılmalı, bir bölgenin masajı bitmeden diğerine geçilmemelidir. 260
Masaj süresince, bebeğin tepkileri kontrol edilmelidir. Bebekte rahatsızlık ifadeleri oluyorsa, masaj uygulamasına son verilmeli, bir sonraki gün tekrar denenmelidir. Aşağıdaki durumlarda masaj yapılmamalıdır: a. Kemik kırığı ya da eklemlerde hareket sorunu varsa, b. Ciltte enfeksiyon, egzema vb. varsa, c. Masajı uygulayan kişide cilt enfeksiyonu varsa. İŞLEM BASAMAKLARI Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1 de yer verilmiştir. 1. Malzemeler hazırlanır ve eller el yıkama standardına göre yıkanır. 2. Bebeğin altı temizlenir. 3. Masaj sırasında bebeğin altına bir bez serilir. 4. Masaj öncesi, eller hafifçe yağlanır. a. Yüz Masajı 1. Parmaklar bebeğin alnının ortasına koyulur ve şakaklara, oradan da yanaklara doğru masaj yapılır. 2. Daha sonra baş parmaklarla bebeğin kaşları şakaklara doğru hafifçe ovulur. Yine baş parmaklarla bebeğin burnu yanaklara doğru hafifçe bastırılarak ovulur. 3. Alt ve üst çeneye diş etlerinin üzerine gelecek şekilde yanaklara doğru sıvazlama hareketleri yapılır. 4. Daha sonra çeneden kulak arkalarına doğru hafifçe masaj yapılır. 5. Her iki elin baş parmakları bebeğin çenesinin altından şakaklara doğru yüze gülümseme ifadesi verecek şekilde ovulur. b. Göğüs Masajı 1. Her iki el açık ve parmaklar düz olacak şekilde birbirine paralel olarak bebeğin göğsünün ortasına yerleştirilir, avuç içleri ile omuzlara doğru sıvazlama hareketi yapılır (Bkz. Resim 1). 2. Elleri kaldırmadan bir daire çizerek tekrar göğsün ortasına dönülür. 3. Sonra eller göğsün ortasından çaprazlama iki omuza doğru ileri geri kaydırılır. 261
Hemşirelik Bakım Standartları c. Kol Masajı Resim 1. Bebekte Göğüs Masajı 1. Bebeğin kolu havaya kaldırılır ve lenf boğumlarının olduğu koltuk altları hafifçe ovulur. 2. Bebeğin kolu kaldırılır, omuzdan bileğe doğru önce bir elle, sonra da ötekiyle sıvazlayarak masaj yapılır (Bkz. Resim 2). 3. Ovma işlemi bilekte bitirilmeyip ellere kadar da uygulanabilir. 4. Aynı hareket bu kez de bilekten omuza doğru tekrarlanır. 5. Bebeğin eli açılır, her parmağı sırayla ovulur. Elinin üstü ve avucunun içi parmaklara doğru ovulur. 6. Tüm bunlar tamamlandıktan sonra bebeğin kolu iki el arasında aşağıdan yukarıya, yukarıdan aşağıya doğru olacak şekilde eller ileri geri hareket ettirilmek suretiyle yuvarlanır. 7. Son olarak, bebeğin kolu avuçların içine alınarak, içe doğru dairesel şekilde sıvazlanır. Resim 2. Bebekte Kol Masajı 262
d. Karın Masajı 1. Karına uygulanan masaj sadece bebeğin rahatlamasını sağlamakla kalmaz, bebeğin sindirimine, koliğin ve kabızlığın iyileşmesine de yardımcı olur. 2. Eller kum çeker gibi bebeğin karnından bacaklarına doğru hareket ettirilir. 3. Bebeğin bacakları havaya kaldırılır, dizlerden bükerek hafifçe karına doğru bastırılır. Bu hareket bebeğin karın kaslarının gevşemesini sağlayacaktır. Bebeğin bacakları bileklerinden kavranarak sol elle tutulur. Bir önceki hareketler sadece sağ el kullanarak yapılır. Bu mideyi rahatlatacak ve masajın daha derinlere etkili olmasını sağlayacaktır. 4. Karın masajı, parmakların ucunu bebeğin göbeğinde soldan sağa doğru yürüterek tamamlanır. Bu hareket bebeğin gazının çıkartılmasına yardımcı olur. 5. Ben Seni Seviyorum hareketi ( Bkz. Resim 3) Ben. Sağ elle bebeğin karnının sol tarafı aşağı doğru tek harekette ovulur. Seni. Kendi solunuzdan sağa doğru bir ters L çizilir. Seviyorum. Sağ elle, kendi solunuzdan sağa doğru ters bir U çizilir. Bu hareketler esnasında Ben seni seviyorum cümlesi sevgi dolu bir tonla tekrarlanırsa bebek bundan çok hoşlanacaktır. Resim 3. Bebekte Karın Masajı 263
Hemşirelik Bakım Standartları e. Bacak Masajı 1. Bacak her iki elle yukarı kaldırılarak tutulur ve eller birbirine ters yönlerde çevrilerek bacağı ovulur, kalçadan bileğe doğru eller bu hareketini sürdürür. 2. Aynı hareket bilekten kalçaya doğru tekrarlanır. 3. Kollara uygulanan burma yöntemi eller aşağı yukarı hareket ettirilerek bebeğin bacağına da uygulanabilir (Bkz. Resim 4). 4. Başparmakla topuktan başlayarak, parmaklara doğru ayak tabanı ovulur (Bkz. Resim 4). 5. Sonra ayak parmaklarının her biri teker teker ovulur. Resim 3. Bebekte Karın Masajı f. Sırt Masajı 1. Bebek bir yastığın ya da battaniyenin üzerine yüzüstü yatırılır. Bunu yaparken ellerin yağlı olduğu ve bebeğin kayabileceği unutulmadan, dikkat edilmelidir. 2. Elleri bebeğin sırtında yanlamasına ileri geri hareket ettirilerek masaja başlanır. Bunu yaparken eller yavaşça sırtta aşağı ve sonra yukarı doğru kaydırılır (Bkz. Resim 5). 3. Her iki el boyuna yakın bir şekilde sırtın ortasında tutulur. Omurgaya dik açı oluşturacak şekilde, ellerle sürtme hareketi yaparak, boyundan kalçaya doğru hafif hafif kaydırarak tüm sırtı sıvazlanır. Daha sonra sırtında parmak uçlarıyla küçük daireler çizilir. 4. Masajı tamamlamak için bebeğin sırtı boyundan aşağı doğru yavaşça okşanır. Böylece bebek o günkü masajın bittiğini anlayacaktır. 264
5. Tüm işlemlerden sonra bebek giydirilir ve üşümesini önlemek için gerekli tedbirler alınır. 6. Malzemeler kaldırılır ve işlem kaydedilir. 7. Eller el yıkama standardına göre yıkanır. Resim 5. Bebekte Sırt Masajı Kaynaklar 1. Demirel D, Erbaş D, Uludağ E. (2006). Hemşirelik Bakımında Kalite. Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir, s. 111-180. 2. Gürol A. (2010). Bebek Masajının Anne Bebek Bağlanması ve Emzirme Başarısına Etkisi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Doktora Tezi, Erzurum, s. 9-11. 3. İnal, S. (2003). Sağlıklı Bebeklerde Düzenli Bebek Masajının Bebeğin Büyüme ve Mental Motor Gelişimine Etkisi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul, s.11-21. 4. http://www.massagebaby.com/baby_massage_positive_touch_g_chapman_and_c_ Bond_.pdf. (Erişim Tarihi: 27.05.2013). 5. https://www.oxhp.com/materials/press/baby_mas_booklet.pdf. (Erişim Tarihi: 27.05.2013). Hazırlayanlar Uzm. Hem. PINAR AKÇAY (BUCH Hizmet İçi Eğitim Hemşiresi) Uzm. Hem. Seçil BEYECE İNCAZLI (Güney Genel Sekreterliği Sağ. Bak. Hiz. Koor.) Danışman Doç. Dr. Hatice YILDIRIM SARI (İKÇÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği A.D.) 265