SEÇMENLERİN TOPLUMSAL PROFİLİ VE SİYASAL EĞİLİMLERİ: SINIF, TOPLUMSAL CİNSİYET, ETNİSİTE, DİN, İDEOLOJİ VE GEZİ OLAYLARI
SAMER araştırma merkezi, 23 Kasım-7 Aralık tarihleri arasında İstanbul ve İzmir de yerel seçimler, toplumsal sınıf, etnisite, Gezi olayları, ideoloji, din, muhafazakarlık, göç ile ilgili bir anket gerçekleştirdi. Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi ve SAMER Akademik Danışma Kurulu üyesi Yrd. Doç. Dr. Erdem Yörük ün koordinatörlüğünde gerçekleştirilen anket için, İstanbul dan 2574, İzmir den 1370 olmak üzere, toplamda 3944 kişi ile görüşülmüştür. Araştırma için rastgele seçilen görüşmecilerden oluşan bir örneklem oluşturulmuş, görüşmecilerin tamamı ile evlerinde yüz yüze mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçlarından kamuoyunu en çok ilgilendireceğini düşündüklerimizi, bu basın raporunda sizlerle paylaşmak istiyoruz:
Seçimler Ankete katılanlara Bugün bir genel seçim yapılsa oyunuzu kime, hangi partiye verirsiniz? sorusu soruldu: Kararsızlar dağıtıldıktan sonraki oy dağılımı aşağıdaki gibidir: İSTANBUL 60 53,03 50 40 30 31,4 20 10 0 6,84 6,17 AKP CHP MHP BDP/HDP 2011 GENEL SEÇİMLERİNDE İSTANBUL DAKİ OY ORANLARI 50 49,45 40 30 31,27 20 10 9,39 5,34 0 AKP CHP MHP BDP/HDP İstanbul da AKP ve BDP/HDP oylarını artırırken, CHP oyları değişmemiş, MHP oyları da azalmış. AKP nin MHP den oy aldığını söyleyebiliriz.
İZMİR 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 44,3 37,98 10,59 4,9 AKP CHP MHP BDP/HDP 2011 GENEL SEÇİMLERİNDE İZMİR DEKİ OY ORANLARI 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 43,8 36,8 11,2 4,66 AKP CHP MHP BDP/HDP İzmir de CHP ve MHP nin oyları çok az azalırken, AKP ve BDP/HDP nin oyları çok az artmıştır. Ama genel olarak oy oranlarının sabit kaldığını söyleyebiliriz.
Daha sonra, seçmenlerin ne ölçüde oy verdikleri partiden memnun olduklarını anlamak için şu soru soruldu: Türkiye de hepimiz biliyoruz ki, bazı seçmenler oy verdikleri partiye gönül rahatlığı ile oy veriyorlar, bazıları ise istemeye istemeye veriyorlar. Siz, bugün bir genel seçim olsa, seçtiğiniz bu partiye nasıl bir hissiyatla oy vereceksiniz? Yani, bu partiye oy vermek sizi ne kadar memnun ediyor, tatmin ediyor? Kesinlikle gönlüm rahat değil 1... 2.. 3... 4... 5... Tamamen gönül rahatlığı ile Oy verdikleri partiden en çok memnun olan seçmen BDP/HDP seçmeni, sonra AKP, sonra MHP, en az memnun olan ise CHP seçmenidir.
AKP Seçmeni CHP Seçmeni
MHP Seçmeni BDP/HDP Seçmeni
İstanbul Büyükşehir Belediyesi seçimlerinde aşağıdaki adaylar yarışırsa, oyunuzu hangisine verirsiniz? KARARSIZLAR DAĞITILDIKTAN SONRA 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 49,6 AKP: Kadir Topbaş 36,72 CHP: Mustafa Sarıgül 7,37 6,31 HDP: Sırrı Süreyya Önder Diğer Regresyon analizleri, Mustafa Sarıgül en çok orta ve üst sınıflardan, Kadir Topbaş en çok alt sınıflardan, Sırrı Süreyya Önder ise en çok orta ve alt sınıflardan oy alacağını ortaya çıkarmıştır. Ekonomik Temelde Oy Verme Ankete katılanlara geçtiğimiz 5 seneye baktıklarında, evlerinin ve Türkiye nin genel gelir seviyesi ve refah durumundaki değişmeyi nasıl değerlendirdiklerini sorduk: Yanıt şıkları: ( 1 ) Çok kötüye gitti, ( 2 ) Kötüye gitti, ( 3 ) Değişmedi, ( 4 ) İyiye gitti, ( 5 ) Çok iyiye gitti Nüfusun tamamına bakıldığında hanenin ve ülkenin durumunun kötüye gittiğini düşünenlerin biraz daha fazla olduğunu görüyoruz. Ancak, partilere göre ayrıldığı zaman, bugün bir genel seçim olsa oyunu AKP ye vereceğini söyleyen insanların, hem hanenin hem ülkenin durumunun iyiye gittiğini, CHP seçmeni ikisinin de durumunun kötüye gittiğini, BDP/HDP seçmeninin evin durumunun kötüye, ülkenin durumunun iyiye gittiğini, MHP seçmeninin ise evin durumunun değişmediğini, Türkiye nin durumunun kötüye gittiğini düşündüğünü görüyoruz. İstatistiksel analizler sonucunda, ülke ve hane ekonomisi hakkında olumlu düşünmenin, AKP oylarını pozitif, CHP oylarını negatif etkilediğini, BDP/HDP oylarını ise
istatistiksel anlamda etkilemediğini görüyoruz. Ancak, Kürt yoksulları arasında, ev ve ülke ekonomisinin iyiye gittiğini düşünenlerin AKP ye, kötüye gittiğini düşünenlerin ise BDP/HDP ye oy verme eğiliminde olduklarını görüyoruz. a. Tüm nüfus içinde Evin durumu Türkiye nin durumu
b. Bugün genel seçim olsa AKP ye oy veririm diyenler arasında Ev Türkiye
c. Bugün genel seçim olsa BDP/HDP ye oy veririm diyenler arasında Ev Türkiye
d. Bugün genel seçim olsa CHP ye oy veririm diyenler arasında Ev Türkiye
MHP ye Oy Verenler Arasinda Ev Türkiye
f. BDP/HDP ye Oy Veren Kürt Yoksullar Arasında (Aylık hane geliri 1000 TL nin Altında) Ev Türkiye
g. AKP ye Oy Veren Kürt Yoksullar Arasında (Aylık hane geliri 1000 TL nin Altında) Ev Türkiye
Zorunlu Göç: a. Anket verileri, İstanbul nüfusunun yüzde 1.52 si zorunlu göçe maruz kaldığını ortaya koyuyor. Bu da yaklaşık 210 bin kişiye tekabül ediyor. b. Zorunlu göçle gelen Kürtlerin yüzde 70 i Sırrı Süreyya ya, yüzde 26 sı Kadir Topbaş a, yüzde 4.3 ü Sarıgül e oy vereceğini söylüyor a. İzmir nüfusunun yüzde 1.61 si zorunlu göçe maruz kalmıştır, bu insanların yüzde 87 si HDP ye, yüzde 13 sı AKP ye oy vereceğini belirtiyor. Sosyal Yardımlar İstanbul nüfusunun yüzde 6.88 i sosyal yardım alıyor Yardım alanların yüzde 26 sı Kürt ve Kürtlerin yüzde 10.5 i yârdim alıyor Yardım alanlar arasında oy dağılımı: Topbaş: % 61 Sarıgül: %25 Sırrı Süreyya Önder: %9.21 İstanbul da yeşil kartlı oranı yüzde 2, İzmir de yüzde 3 Yeşil kartlıların yüzde 32 si Kürt Yeşil kart almayı etkileyen en önemli faktörlerin etnisite ve oy verilecek parti olduğu ortaya çıkmıştır. Kürt olmak, diğer bütün değişkenleri sabit tutarsak, Yeşil Kart alma şansını yüzde 80 oranında, diğer yardımları alma şansınız yüzde 40 artırmaktadır.
Engellilik Hanelerin yüzde 7.63 ünde engelli birey yaşıyor Engelli birey olan hanelerdeki oy oranları Topbaş %45.2 Sarıgül %34.1 Önder %12.8 Engelli ailelerin daha çok yoksul aileler, yüzde 60 ının aylık geliri 1600 TL nin, yüzde 32 sinin de 1000 TL nin altında Etnisite Istanbul nüfusunun yüzde 16.98 i Izmir nüfusunun yüzde 11.39 u Kürt Kürtlerin hem toplam gelir, hem ortalama maaş, hem de toplumsal sınıf olarak Kürt olmayanlara göre ciddi olarak dezavantajlı olduğu ortaya çıkmıştır. Toplumsal yapıyı aşağıdaki kategorilere göre ayırdığımız zaman, 1. Burjuva 2. Orta Sınıf 3. İşçi 4. Düzensiz güvencesiz çalışan isçi 5. Köylü
Kürt olanlar ve olmayanların sınıfsal yapılarında, aşağıdaki resmi görüyoruz. Kürt olmayanların sınıfsal yapısı Kürtlerin sınıfsal yapısı
Alevilik İstanbul nüfusunun yüzde 5.34 ü Alevi olduğunu söylüyor İzmir nüfusunun yüzde 7.34 ü Alevi olduğunu söylüyor İstanbul da Alevilerin oy tercihleri Topbaş yüzde 8.13 Sarıgül yüzde 73.2 Önder yüzde 16.2 Topbaş ın oylarının yüzde 0.92 si Alevi Sarıgül ün oylarının yüzde 11.4 u Alevi Önder in oylarının yüzde 12.58 i Alevi Bugün genel secim olsa Alevilerin oy verme tercihleri AKP yüzde 12.15 CHP yüzde 71.27 BDP yüzde 11.05 Başörtüsü İstanbul da kadınların yüzde 51.6 si başını örtüyor İzmir de kadınların yüzde 43.9 u başını örtüyor Başörtülü kadınların yüzde 55 i AKP ye, yüzde 7.2 si CHP ye, yüzde 3.1 i MHP ye, yüzde 2.77 si BDP ye oy vereceğini söylüyor. Toplam yüzde 30.84 u kararsız, oy vermeyecek veya cevap vermemiş.
Başörtülü olmayan kadınların yüzde 15.08 i AKP ye, yüzde 43.42 si CHP ye, yüzde 2.78 i MHP ye, yüzde 2.99 u BDP ye oy vereceğini söylüyor. Toplam yüzde 33.58 i kararsız, oy vermeyecek veya cevap vermemiş. Başörtülü kadınların yüzde 31 inin aylık aile geliri 1000TL den, yüzde 68 inin ise 1500TL den düşük Başörtülü olmayan kadınların yüzde 19 unun aylık aile geliri 1000TL den, yüzde 45 inin ise 1500TL den düşük Başörtülü kadınlar çok daha yoğun bir şekilde daha düşük gelirli ailelere mensuplar Ayrımcılık Genel olarak, kadınların, Kürtlerin, başörtülü kadınların ve Alevilerin maaşlarının toplumun diğer kesimlerine göre ciddi derecede düşük olduğunu görüyoruz: Kadınların ortalama maaşı 1501 TL Erkeklerin ortalama maaşı 1684 TL Başörtülü kadınların ortalama maaşı 1236 TL Başörtüsüz kadınların ortalama maaşı 1631 TL Kürtlerin ortalama maaşı 1487 TL Kürt olmayanların ortalama maaşı 1644 TL Alevilerin ortalama maaşı 1504 TL Alevi olmayanların ortalama maaşı 1628 TL
Anadilde eğitim: Türkiye de sıkça tartışılan anadilde eğitim meselesi ile ilgili, katılımcılara şu soruyu yönelttik: Türkiye de yaşayan farklı etnik gruplardan insanların anadillerinde eğitim almaları konusunda ne düşünüyorsunuz? ( 1 ) Tamamen karşıyım ( 2 ) Karşıyım ( 3 ) Ne karşıyım ne destekliyorum ( 4 ) Destekliyorum ( 5 ) Tamamen destekliyorum ( 98 ) Fikrim yok Nüfusun yüzde 54 ü anadilde eğitimi desteklerken, yüzde 29 u anadilde eğitime karşı. Yüzde 17 si ne destekliyor ne de karşı. AKP ye oy vereceğini söyleyenlerin yüzde 56 si anadilde eğitimi desteklerken, yüzde 20.35 i anadilde eğitime karşı. Yüzde 15.52 si ne destekliyor ne de karşı. CHP ye oy vereceğini söyleyenlerin yüzde 41.3 u anadilde eğitimi desteklerken, yüzde 37.6 si anadilde eğitime karşı. Yüzde 14.9 u ne destekliyor ne de karşı. BDP/HDP ye oy vereceğini söyleyenlerin yüzde 90.58 i anadilde eğitimi desteklerken, yüzde 5.07 si anadilde eğitime karşı. MHP ye oy vereceğini söyleyenlerin yüzde 33.92 i anadilde eğitimi desteklerken, yüzde 47.13 u anadilde eğitime karşı, yüzde 13.66 si ne destekliyor ne de karşı. Kürt olmayanların yüzde 48.93 ü anadilde eğitimi desteklerken, yüzde 32.43 ü anadilde eğitime karşı, yüzde 18.39 u ne destekliyor ne de karşı.
Bu sonuçlar, vatandaşların büyük çoğunluğunun anadilde eğitimi desteklediğini, azınlığının ise anadilde eğitime karşı olduğunu ortaya koyuyor. Dindarlık Nüfusun ne derecede dindar olduğunu resmetmek amacı ile, katılımcılara şu soru soruldu: Türkiye de bazı insanlar kendilerini çok dindar olarak nitelendirirken, bazıları ise dini inancı olmadığını söylüyor. Siz, kendinizi dindarlık açısından bu ikisi arasında nerede görürsünüz? Dini İnancım Yok 1 2 3 4 5 Çok Dindarım Parti seçmenlerine bakıldığı zaman, en dindar seçmen kitlesinin AKP de olduğunu görüyoruz. AKP seçmeninin yüzde 37.66 sı kendisini maksimum derecede dindar olarak görmektedir. Daha sonra MHP seçmeni gelmektedir. CHP ve BDP seçmenleri dindarlık açısından birbirlerine benzemektedirler ve MHP lilerden daha az dindarlardır. En az dindar olan seçmenin HDP ye ait olduğunu görmekteyiz.
AKP Secmeni MHP Secmeni
BDP Seçmeni HDP Seçmeni
CHP Seçmeni İdeoloji Vatandaşların sol-sağ ideolojik ayrımında nerede olduklarını anlamak için katılımcılara şu soru yöneltildi. Türkiye de insanlar siyasetten bahsederken sol ve sağ hakkında konuşurlar. Bazı insanlar kendilerini sağcı, bazıları da solcu olarak görüyor. Siz bu tanımları düşündüğünüzde, kendinizi nereye görüyorsunuz? Sol 1.. 2.. 3.. 4.. 5.. 6.. 7.. 8.. 9.. 10.. Sağ Vatandaşların çoğunluğu kendilerini orta noktaya yerleştirirken, geri kalanların çoğu ya en sola ya en sağa ya da ortanın solu ve sağına kendilerini konumlandırmaktadır. AKP ve MHP seçmeni birbirine benzerken, CHP ve BDP seçmeni birbirlerine benzer ve AKP-MHP ikilisine zıt bir sol ideolojik pozisyona kendilerini yerleştirmektedirler. AKP ye oy veren Kürtler kendilerini sağda, BDP/HDP ye oy veren Kürtler kendilerini solda görmektedirler.
AKP Seçmeni
MHP Seçmeni CHP Seçmeni
BDP/HDP Seçmeni AKP ye Oy Veren Kürtler
BDP/HDP ye Oy Veren Kürtler Laiklik-İslam Türkiye gündeminde sıkça yer bulan laiklik-islamcılık kutuplaşmasının toplumsam bir resmini çizmek için katılımcılara şu soru soruldu: Bir çok uzman Türkiye de İslamcı ve Laikler arasındaki bir kutuplaşmadan bahsediyor. Bunu 1 ile 10 arasında bir dereceye oturtursak siz kendinizi bu ayrımın neresine yerleştirirdiniz? Tamamen Laik 1.. 2.. 3.. 4.. 5.. 6.. 7.. 8.. 9.. 10.. Tamamen İslamcı Vatandaşların üçte biri kendilerini bir kutba yerleştirirken, dörtte biri kendilerini ortada görmektedir. Kendisini laik yarıda görenler çoğunluktadır. AKP seçmeni İslam tarafına, CHP ve BDP/HDP seçmeni laik tarafa yönelmiş, MHP seçmeni ortada kalmıştır.
Genel olarak, aylık ortalama gelir ile dindarlık, İslamcılık ve sağcılık arasında negatif bir ilişki gözlemlenmektedir. Yani düşük gelirliler, daha dindar, daha İslamcı ve daha sağcı olma eğilimindedir. AKP Seçmeni
MHP Seçmeni CHP Seçmeni
BDP/HDP Seçmeni Zaman Gazetesi Zaman gazetesi okumak Gülen Cemaati ile ilişkilenmek anlamına geldiği düşünülebilir, ve Zaman gazetesinin kaçıncı gazete olarak okunduğu, Cemaat le ne kadar yakın ilişki kurduğunun bir göstergesi olarak düşünülebilir. Bunu ölçmek için, katılımcılara en çok okudukları 3 gazete sırası ile soruldu. İstanbul nüfusunun yüzde 11.89 u Zaman gazetesi okuyor. Yüzde 8.59 unun en çok okuduğu gazete Zaman, Yüzde 2.53 unun en çok okuduğu 2. gazete Zaman, Yüzde 0.79 unun en çok okuduğu 3. gazete Zaman. İzmir nüfusunun yüzde 7.74 u Zaman gazetesi okuyor. Yüzde 5.99 unun en çok okuduğu gazete Zaman, Yüzde 1.39 unun en çok okuduğu 2. gazete Zaman, Yüzde 0.36 sının en çok okuduğu 3. gazete Zaman.
Belediyelerde Kadın Başkan Tercihi Vatandaşların ilçe belediye başkanlığı için kadın mı erkek mi başkan tercih ettiklerini sorduk? Kadın %24.90 Erkek %19.66 Fark etmez %53.84 Cevap yok % 1.61 Kadir Topbaş a oy verecekler arasında Kadın %16.47 Erkek %32.68 Fark etmez %50.40 Cevap yok % 0.45 Mustafa Sarıgül e oy verecekler arasında Kadın %24.91 Erkek %22.85 Fark etmez %51.75 Cevap yok % 0.36 Sırrı Süreyya Önder e Oy verecekler arasında Kadın %39.76 Erkek %16.27 Fark etmez %43.37 Cevap yok % 0.60
Kadın adaya en çok önem verenlerin Sırrı Süreyya Önder in seçmenleri olduğu ortaya çıktı. Gezi olayları Ankette, Gezi olayları hakkında halkın görüşlerini ve Gezi eylemlere katılımı analiz etmek için farklı sorular soruldu. İlkin, Gezi olaylarını halkın ne ölçüde Gezi olaylarını toplumun bazı kesimleri desteklerken bu olaylara toplumun bazı kesimleri de karşı çıktı. Siz Gezi olaylarını nasıl değerlendiriyorsunuz? sorusu ile görüşler belirlenmeye çalışıldı. ( 1 ) Tamamen karşıyım ( 2 ) Karşıyım ( 3 ) Tarafsızım ( 4 ) Destekliyorum ( 5 ) Tamamen Destekliyorum Gezi olaylarını destekleyenlerin, karşı çıkanlardan daha fazla olduğu görüldü.
Kadir Topbaş a oy verecekler arasında, karşı çıkma eğilimi baskın geldi. Mustafa Sarıgül e oy verecekler arasında, Gezi ye destek daha baskın
Sırrı Süreyya Önder e oy verecekler arasında, Gezi yi tamamen destekliyorum diyenler en geniş grup olarak ortaya çıktı. Sınıfsal bir analiz yaptığımız zaman, Gezi olaylarına desteğin burjuva ve orta sınıflar arasında, işçilere göre daha yoğun olduğunu görüyoruz.
Orta sınıflar arasında Proleterler arasında
Prekarya (kayıtdışı düzensiz işçiler) arasında Sırrı Süreyya Önder e oy verecek Kürtler Gezi olaylarını desteklerken, Topbaş a oy verecek Kürtler arasında Gezi olaylarına karşı olma eğilimi çok daha yüksek görünmektedir. Sırrı Süreyya Önder e Oy Verecek Olan Kürtler
Kadir Topbaş a Oy Verecek Olan Kürtler Gezi Olaylarına Katılanların Analizi İstanbul da 18 yaş üzeri nüfusun yüzde 16.28 i Gezi eylemlerine katıldığını belirtiyor. İstanbul da 18 yaş üzeri nüfusun 9.5 milyon kişi, dolayısı ile Gezi eylemlerine katılan 18 yaş üstü nüfusun 1,53 milyon kişi olduğunu söyleyebiliriz. Katılımcıların yüzde 9.53 ü Gezi olayları sırasında Gezi Parkı na gittiğini söylüyor. Bu da parka giden 18 yaş üstü nüfusun 900 bin kişi olduğunu gösteriyor. İzmir de 18 yaş üzeri nüfusun yüzde 17.96 sı Gezi eylemlerine katıldığını belirtiyor. İzmir de 18 yaş üzeri nüfusun 2.8 milyon kişi olmasından ötürü, Gezi eylemlerine katılan 18 yaş üstü nüfusun 500 bin kişi olduğunu söyleyebiliriz.
Gezi ye katılan nüfusun sınıfsal dağılımı: Gezi eylemlerine katılan nüfusun sınıfsal dağılımı, genel nüfusun sınıfsal dağılımından çok farklı değildir. Genel olarak Gezi eylemcileri arasında orta sınıf ve burjuva varlığı, genel nüfustan bir miktar daha yüksektir, ve işçi sınıfı varlığı genel nüfus ile aynıdır, ve güvencesi işçilerin varlığı genel nüfustan bir miktar daha düşüktür. Ancak, bunun ciddi bir sınıfsal kutuplaşmaya tekabül etmediğini, bütün sınıflardan vatandaşların eylemlere katıldıklarını görmekteyiz. Bu sınıf kategorizasyonu yaratılırken, katılımcıların yaptıkları iş, çalıştıkları sektör, sigorta durumları, ne kadar düzenli olarak çalıştıkları ve aylık gelirleri göz önüne alınmıştır.
Tüm nüfusun sınıfsal dağılımı Benzer bir durum, Gezi katılımcılarının aylık toplam hane gelirlerine baktığımız zaman da ortaya çıkmaktadır. ( 1 ) 0-499 TL ( 2 ) 500-999 TL ( 3 ) 1000-1499 TL ( 4 ) 1500-2499 TL ( 5 ) 2500-4999 TL ( 6 ) 5000-9999 TL ( 7 ) 10.000-19.999 TL ( 8 ) 20.000 TL den fazla Geziye katılanların gelir dağılımı
Geziye katılmayanların gelir dağılımı Geziyi destekleyenlerin gelir dağılımı
Genel nüfusun gelir dağılımı İleri regresyon analizleri sonucunda, Gezi eylemlerine en çok katılanların Kadınlar, Aleviler, Son 5 Yılda Ülkenin Ekonomik Durumu Daha Kötüye Gitti diyenler, Gençler, Solcular, Daha Az Dindarlar, ve Sırrı Süreyya Önder i destekleyenler olduğu ortaya çıkmıştır. İstanbul da yaşayan Kürtlerin yüzde 15.35 i Gezi eylemlerine katilmiş Gezi eylemlerine katılan Kürtler daha çok orta sınıf ve ideolojik olarak kendilerini solda gören insanlar.
Geziye katılan Kürtlerin ideolojik durumu (1 en sol, 10 en sağ) Bunun dışında, İstanbul ve İzmir de yaşayan halkın yüzde 27.41 inin hayatı boyunca en az bir kere siyasi etkinliğe katılmış olduğu ortaya çıkmıştır.