TBF 110 BİLGİSAYARDA VERİ İŞLEME ve UYGULAMALARI 2015 2016 Akademik Yılı Öğr. Gör. Gülten Güngörmüş gulteng@baskent.edu.tr Oda No: B- 202 Öğr. Gör. Gizem Öğütcü ogutcu@baskent.edu.tr Oda No: B- 203
TBF 110 2014-2015 Bahar Dönemi BİLGİSAYAR BİLİMLERİNİN TARİHÇESİ Bilgisayar, Kullanıcıdan aldığı verilerle aritmetik ve mantıksal işlemleri yapabilen ve yaptığı işlemlerin sonucunu saklayabilen, sakladığı bilgilere istenildiğinde ulaşılabilen elektronik bir makinedir. Bu işlemleri yaparken veriler girilir, işlenir, depolanabilir ve çıkışı alınabilir. Bilgisayar işlem yaparken hızlıdır, yorulmaz, sıkılmaz. Bilgisayar programlanabilir. Bilgisayar kendi başına bir iş yapmaz. Bilgisayarlar, bir program temelinde işlemleri yerine getiren elektronik aygıtlardır. Bilgisayarın tarihi insan oğlunun aritmetik ve matematik alanındaki çalışmalara paralel olarak gelişmiştir. İnsan oğlunun kullandığı ilk hesaplama aracı olan abaküs, bilgisayarın (computer) atası sayılır. Daha sonra bu alanda yapılmış çok sayıda mekanik aygıt bilgisayarın bugünkü haline gelmesine neden olmuştur. PC (Personal Computer) = Kişisel Bilgisayar 2
Bilgisayar (Computer) Bilgisayar Sistemi
Donanım (Hardware) Bilgisayarın fiziksel ve elektronik yapısını oluşturan ana birimlerin ve çevre birimlerin tümüne "donanım" denir. - İşlemci, ana kart, ekran karj, RAM, klavye, fare, yazıcı vb
Yazılım (SoRware) Yazılım: Bilgisayar sistemlerini kullanıcı açısından anlamlı hale getiren öğedir. Bilgisayara ne yapması gerektiğini bildiren komutlar listesine program, bir yada daha fazla programdan oluşan programlar kümesine de yazılım adı verilir. Hem bilgisayar sistemini oluşturan donanım birimlerinin yönetmini hem de kullanıcıların işlerini yapmak için gerekli olan programlardır. Yazılım sınıflandırması - Sistem yazılımları (System sorware) - Programlama Dilleri (Programing Language) - Uygulama yazılımları (ApplicaTon sorware)
Sistem Yazılımları Bilgisayar donanımının işletlmesi ve uygulama yazılımlarının çalışjrılması için bir playorm sağlamak için tasarlanmış yazılımlardır. - İşleTm Sistemleri (OperaTng Systems) - Aygıt Sürücüleri - Derleyiciler (Compilers) - BIOS
TBF 110 2014-2015 Bahar Dönemi Programlama Dilleri Program: bilgisayara gönderilen komut dizinidir. Programlama dilleri: pogramcının belli bir algoritmayı ifade etmek için kullandıgı kodlar dizinidir. C, C++, Visual Basic, JAVA, PHP, ASP.NET 7
Uygulama Yazılımları Sistem yazılımlarının dışında, kullanıcıların işlerine çözüm sağlayan diğer tüm yazılımlar - MicrosoR Office - Msn Messenger - Photoshop - Winamp, Media Player - Hastane Otomasyonu vb
İşleTm Sistemi (OperaTng System) Bilgisayar kullanıcısı ile bilgisayarı oluşturan donanım arasındaki iletşimi sağlayan, aynı zamanda diğer uygulama yazılımlarını çalışjrmaktan sorumlu olan sistem yazılımı.
İşleTm Sistemi (OperaTng System)
İşleTm Sistemleri Windows Ailesi - > MS- DOS, Windows 1.0, 2.0, 3.0, 3.1, 3.2 - > Win 95, 98, ME, NT, 2000, XP, Vista, 7, 8 UNIX Ailesi Linux Ailesi - > FreeBSD, OpenBSD, NetBSD, Solaris, OpenSolaris vb - > RedHat, Fedora, Debian, Ubuntu, CentOS, Pardus vb
İşleTm Sistemleri Macintosh İşleTm Sistemi - > MAC OS 7, MAC OS 9, MAC OS X - > Yasal olarak sadece Apple marka bilgisayarlar ile uyumlu Diğer İşleTm Sistemleri - > Android, Symbian, PalmOS, vb
Bilgisayarın Çalışma ManJğı İkili sayı sistemi 1 0 Evet - Hayır Açık - Kapalı Doğru - Yanlış
Bit - Byte kavramları 0 veya 1 = 1 bit 1 byte = 8 bit 1 Kilobyte (KB) = 1024 byte 1 Megabyte (MB) = 1024 KB 1 Gigabyte (GB) = 1024 MB 1 Terabyte (TB) = 1024 GB Petabyte, Exabyte, Zesabyte, Yosabyte
Depolama Aygıtları Disket = 1.44 MB CD = 700 MB DVD = 4.7 GB Flash Memory = 2-4- 8-16- 32 GB Portable Disk = 320-500 GB, 1-2 TB
Soru? == 160 GB
Dosya, Klasör (Dizin), Sürücü Dosya (File) Bilgisayardaki bilgi kümeleri Klasör (Dizin) (Folder) Dosyaları kategorize etmek için kullanılan yapılar Sürücü (Driver) Dosya/Klasörlerin saklandığı ortam
Dosya, Klasör (Dizin), Sürücü
Dosyalar İsim olarak 2 parçadan oluşur. 1) Dosya Adı 2) Dosya UzanJsı (Dosyanın türünü belirler) Dosya Adları Windows ta 255 karakter uzunluğunda olabilip, uzanjlar genelde 3 karakter uzunluğundadır. Örnek; ozgecmis.doc
Bazı dosya uzanjları Yazı dosyaları ( txt, ry, doc, docx, ) Resim dosyaları ( jpg, bmp, gif, png, psd, ) Müzik dosyaları ( mp3, wav, mid, ) Film dosyaları ( mpeg, avi, dat, mp4, flv, ) Diğer bazı uzanjlar ( exe, bat, zip, rar, ppt, xls, vb )
Dosya Sistemi (File System) Bir dosyanın bir disk üzerinde nasıl saklandığını ve bilgisayarın dosyaları yönetebilmek için erişimi nasıl sağladığını kontrol eden sistemdir. Bazı dosya sistemleri : - FAT, FAT 16, FAT 32, exfat, NTFS - EXT2, EXT3, EXT4, XFS, ReiserFS (Linux)
Donanım Birimleri Ana Donanım Birimleri (Anakart, CPU, RAM, Ekran KarJ, Sabit Disk gibi aygıtlar, ) Ek Donanım Birimleri (Yazıcı, Tarayıcı, CD- ROM, Ses KarJ, vb )
Anakart (motherboard, mainbord) Anakart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçalar arasındaki iletşimi sağlayan elektronik devredir. Bir anakarjn üzerinde işlemci, ram, ses karj, ekran karj, modem, ethernet, tv karj vb.. girebileceği yuvalar, klavye, sabit disk, floppy disk ve seri - paralel port denetçileri ve bunların koordinasyonunu sağlayan chipset'ler bulunur.
Anakart (motherboard, mainbord)
CPU (Central Processing Unit) CPU (Central Processing Unit / Merkezi İşlem Birimi) olarak bilinen işlemci, kendisine gelen komut ve bilgileri uygun şekilde işleyerek çıkjları RAM ve diğer gereken parçalara aktarır. Bilgisayarda beyin görevi görür. Bilgisayarın en önemli parçalarından birisidir. Intel ve AMD Üç temel birimi vardır. Bunlar; 1.Mantıksal İşlemler: 1<2 doğrudur, 3=4 yanlıştır gibi kararları verir 2. Matematiksel İşlemler: 1+1=2, 6-2=4 gibi toplama çıkarma işlemleri 3. Kontrol Mekanizması: Bilgisayar üzerindeki aletlerin işlemciyle ve kendileriyle olan ilişkilerini düzenlemek ve kontrol etmek.
RAM (Random Access Memory) İşleTm sistemi de dahil olmak üzere bilgisayarda aktf olarak çalışan uygulamaların tutulduğu bellektr. Ana bellek. Geçici bellek. Bilgisayarın çalışma hızına etki eden önemli bir donanım. 512 MB, 1 GB, 2 GB, 4 GB, DDR2 - DDR3 RAM
RAM (Random Access Memory)
ROM (Read Only Memory) Sadece okunabilir bellek. Bu bellek üretci firma tarayndan hazırlanır. Bilgileri okunabilir fakat üzerinde değişiklik yapılamaz. Bu bilgiler makineyi kapatma veya elektrik kesintsinden etkilenmez veya silinmezler. Günümüzde farklı özelliklere sahip ROM bellekler kullanılmaktadır. (PROM, EPROM, EEPROM)
EEPROM (Electrically Erasable Programmable ROM) Bu tür belleklere program yükleme işi elektrik sinyalleriyle yapılır. Bilgileri silmek ya da kaydetmek için anakarsa bulunan elektrik gerilimi (voltaj) yeterli olmaktadır. Flash memory EEPROM un özel bir çeşididir. Aralarındaki en önemli fark, EEPROM a bilgilerin byte byte yazılması flash belleğe ise sabit bloklar halinde yazılmasıdır.
BIOS (Basic Input/Output System) Temel Giriş/Çıkış Sistemi Bilgisayarın ilk açılma işlevini yerine getren yazılımdır. Yani, bilgisayar açılırken hangi aygıtların hangi sıraya göre okunması gerektğini, hangi kartların çalışjrılıp çalışjrılmayacağını ve buna benzer düzenlemeleri yapar. Donanım özelliklerini denetler ve işletm sisteminin doğru yüklenmesini sağlar.
BIOS (Basic Input/Output System) Bu yazılım eski model kartlarda ROM bellek üzerinde tutulur. Günümüzde ise BIOS yazılımı daha çok EEPROM belleklere kaydedilmektedir. BIOS hayzasındaki bilgiler elektrik gizği zaman bile silinmez. (BIOS pili) En çok bilinen ve kullanılan markalar : (Award BIOS, Phoenix BIOS)
BIOS (Basic Input/Output System) Esc Del F1 F2 F10
Harddisk (Sabit Disk - HDD) Veri depolaması amacı ile kullanılan manyetk kayıt ortamlarıdır. Elektromekanik yapıdadır. İkincil bellek olarak da adlandırılır. Sabit diskin büyüklüğü GB (Gibabyte) ve TB (Terabyte) gibi kavramlarla ölçülür. Dönüş hızları: 5400, 7200, 15000 rpm,
Harddisk (Sabit Disk - HDD)
Cache bellek (Ön bellek) Çalışmakta olan programa ait komutların ve verilerin geçici olarak saklandığı yüksek hızlı hayzalardır. CPU RAM arasındaki hız farkı, 512 KB, 1 MB, 2 MB, Yüksek maliyet,
Güç Kaynağı (Power Supply) 220 V şebeke gerilimini sistemin çalışabilmesi için gerekli olan 5 V - 12 V gerilim değerine dönüştürür. Kasa içerisinde güç kaynağının ısınması nedeniyle güç kaynağının arkasında soğutucu fan bulunur.
Ekran karj (Graphics card) İşlemciden alınan verileri monitöre görüntü sinyali olarak gönderen donanım. 128 MB, 256 MB, 512 MB, 1 GB Paylaşımlı - Paylaşımsız AT, Nvidia,
Ses karj (Sound card) Bilgisayardaki dijital ses verilerini analog ses sinyallerine, analog ses sinyallerini de bilgisayarda işlenebilecek dijital sinyallere dönüştürür. Ek donanım birimi, Onboard (?) Realtek,
Ağ karj (Network Interface Card - NIC) Bilgisayarları ve diğer cihazları ağa bağlamada kullanılan karr. Ethernet karj olarak da bilinir. 10/100/1000 Mbps, (Gigabit Ethernet KarJ)
Flash Bellek (USB Bellek) Harici depolama ünitesi olarak tanımlanabilir. Yapısı RAM e, kullanımı Harddisk lere benzer. EEPROM un özel bir çeşidi, USB (Universal Serial Bus) 1, 2, 4, 8, 16, 32 GB,
Yazıcı (Printer) Bilgisayar ortamında üretlen şekil, grafik ve yazıların kağıda aktarılmasını sağlayan donanım. Kendine özgü mikroişlemci ve tampon belleğe sahip. Yazıcı türleri : Ø Nokta Vuruşlu Yazıcılar Ø Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar Ø Lazer Yazıcılar
Tarayıcı (Scanner) Basılı bir resmi, metni veya herhangi iki boyutlu basılı medyayı bilgisayara sayısal olarak kaydeden cihazlardır. (Yazıcı + Tarayıcı + Fax)
TBF 110 2014-2015 Bahar Dönemi BİLGİSAYARLAR TÜRLERİ Bilgisayarlar temelde kişisel bilgisayarlar ve sunucular olarak ikiye ayrılır. Kişisel bilgisayarlar doğrudan kişilere hizmet verirken sunucu bilgisayarlar diğer bilgisayarlara hizmet veren bilgisayarlardır. 44
TBF 110 2014-2015 Bahar Dönemi A. MASAÜSTÜ BİLGİSAYARLAR Taşınabilir olmayan kişisel bilgisayarlardır. İşlem gücünün yüksekliği ve sonradan parça eklenebilmesi özelliklerinden dolayı tercih edilmektedir. İşlem gücü ve eiyat açısından en uygun bilgisayar türüdür. İlk bilgisayarlar bu tür ortaya çıkmıştır. Günümüzde diğer türlerin artmasıyla bir çök insan masaüstü bilgisayarları iş dışında tercih etmemektedir. 45
TBF 110 2014-2015 Bahar Dönemi B. DİZÜSTÜ BİLGİSAYARLAR Taşınabilir bilgisayarlar olarak da adlandırılan dizüstü bilgisayarlar, çoğunlukla elde veya çantada taşınabilen, pilleri sayesinde elektrik bağlantısı olmadan bir süre çalışabilen bilgisayarlardır. Ekran, klavye, fare, hoparlör gibi tüm bilgisayar birimlerini bir arada bulundurması ve uygun eiyatları nedeniyle özellikle son zamanlarda çok tercih edilmektedir. Günümüzde ekran ve boyutlarına göre farklı alt çeşitleri ortaya çıkmıştır. (Netbook: Küçük dizüstü bilgisayarlar; Notebook: Normal dizüstü bilgisayarlar; Ultrabook: Çok ince kasalı ve yüksek hızlı dizüstü bilgisayarlar) 46
TBF 110 2014-2015 Bahar Dönemi C. TABLET BİLGİSAYARLAR Dizüstü bilgisayarlar taşınabilir olsa da yaklaşık 3 kg olan ağırlıkları ve 3 saat düzeyindeki pil ömürleri pratikliklerini kısıtlamaktadır. Bu nedenle daha düşük işlem gücüne sahip olsa da, uzun pil ömrü ve cebe ve çantaya sığan boyutlarıyla tablet bilgisayarlar popülerlik kazanmıştır. Akıllı telefonlara benzer özelliklere sahip olan bu bilgisayarlar, gün geçtikçe daha hızlı ve kapasiteleri daha yüksek şekilde piyasada bulunmaktadır. Klavyesi olmayan bu bilgisayarlarla iletişim dokunmatik ekranları ile kurulmaktadır. Bu bilgisayarlarla video ve resim çekebilir, belge oluşturabilir veya okuyabilir, İnternete bağlanabilir ve diğer bilgisayarlar ile iletişim kurup dosya alışverişi yapabilirsiniz. 47
TBF 110 2014-2015 Bahar Dönemi D. SUNUCU BİLGİSAYARLAR Normal bilgisayarlar bireysel ihtiyacalar göre tasarlandıkları için aynı anda birden fazla kişiye hizmet vermeleri çoğu zaman zordur. Ancak günümüzde İnternet ve bilgisayar ağlarının gelişmesiyle artık tek noktadan birçok kullanıcıya hizmet verme ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyacı karşılamak için sunucu bilgisayar diye adlandırılan üst düzey donanım ve yazılımlara sahip bilgisayarlar kullanılmaktadır. Bu bilgisayarlar eiziksel olarak normal bilgisayarlardan daha fazla sayıda ve daha hızlı çalışan parçalara sahiptirler. Örneğin 100 kişilik bir şirkette herkese birer yazıcı vermektense, bir sunucu bilgisayara yazıcının bağlanması ve herkesin ağ üzerinden kullanımına sunulması daha uygundur. 48