ORMANLARIN KORUNMASI HAKKINDA SAYI TAY RAPORU

ORMANLARIN KORUNMASI HAKKINDA SAYI TAY RAPORU EYLÜL - 2004

Ormanların Korunması Hakkında Sayı tay Raporu Sayı tay Genel Kurulunun 13.9.2004 tarih ve 5100/1 sayılı kararı ile bu Raporun 832 sayılı Sayı tay Kanununun ek 10 uncu maddesine istinaden Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulması uygun bulunmu tur. T.C. Sayı tay Ba kanlı ı, 06100 Balgat/ANKARA Tel : 0 312 295 30 00 Faks : 0 312 295 40 94 E-mail: sayistay@sayistay.gov.tr http//www.sayistay.gov.tr

SUNU Büyük bir kısmı ölçülemeyen çok sayıda yarar ve fonksiyona sahip olan, ba lı ba ına bir kaynak oldu u gibi di er kaynaklara da koruyuculuk yapan ormanlar dünya genelinde oldu u gibi ülkemizde de çe itli nedenlerle azalmaktadır. Orman varlı ını tehdit eden risklerin belirlenerek, koruma faaliyetlerinin daha verimli ve etkin yürütülmesine yardımcı olmak amacıyla Sayı tay Ba kanlı ı Performans Denetimi Grubunca yürütülmü olan Ormanların Korunması konulu denetimde, esas olarak Orman Genel Müdürlü ünün faaliyetleri incelenmi tir. Yürütülen denetimde, ormanların korunmasında birinci derecede görevli olan ve bu alanda imkânları ölçüsünde ba arılı çalı malar yürüten Orman Genel Müdürlü ünün merkez ve ta ra te kilâtı yönetici ve görevlileri, konu ile ilgili uzmanlar ve meslek örgütleri ile görü meler yapılmı, ilgili kurum ve kurulu lardan alınan doküman ve belgeler incelenerek analiz edilmi, ormanlık alanlarda gözlemler yapılmı tır. Ula ılan bulgulara dayanak te kil eden belge, doküman, görü me notları ile yapılan çalı malara ili kin olarak düzenlenen çalı ma kâ ıtları Sayı tay Ba kanlı ında muhafaza edilmektedir. Ormanların Korunması konulu taslak rapor hakkında Orman Genel Müdürlü ünün görü ü alınmı ve raporun gerekli görülen bölümlerinde de i iklikler yapılmı tır. I

Ç NDEK LER Sayfa No. I. BÖLÜM: Giri ve Özet 1 Giri 1 Özet 5 II. BÖLÜM: Denetimin Konusu, Yöntemi ve Amacı 11 Denetimin konusu 11 Denetimin yöntemi 11 Denetimin amacı 12 III. BÖLÜM: Orman Sınırlarının Tespitine Yönelik Faaliyetler 13 Kadastro çalı malarında gelinen nokta 14 Kadastro çalı malarında kar ıla ılan güçlükler 17 Kesinle en kadastro uygulamalarının tapuya tescilinde kar ıla ılan sorunlar 18 Orman dı ına çıkarma uygulamaları 20 IV. BÖLÜM: Orman Alanlarında Verilen zinlerin Ormanlara Etkisi 27 Ormanlık alanlarda verilen izinler 27 Özel ormanların durumu 32 V. BÖLÜM: Orman Yangınlarıyla Mücadele 35 Örgütsel yapı 36 Yanan alanlar ve nedenleri 37 Personel politikası ve bilgi sisteminin yeterlili i 40 Yangın riskini azaltacak önlemler 42 Orman yangınlarının tahribatını azaltmaya yönelik faaliyetler 44 VI. BÖLÜM: Orman Zararlıları ve Hastalıklarıyla Mücadele 52 VII. BÖLÜM: Ormanlara Yönelik Kanun Dı ı Eylemlerle Mücadele 56 Ormanların korunmasında olu turulan sistem 56 Orman suçlarının geli imi 60 Orman suçlarıyla mücadelede kar ıla ılan güçlükler 65 II

I. BÖLÜM G R VE ÖZET G R 1. Temel ö esi a aç olan, içerisinde çok de i ik canlı türlerinin ya am buldu u, biyolojik bir ekosistem olan ormanlar, ba lı ba ına bir kaynak oldu u gibi di er kaynaklara da koruyuculuk yapmaktadır. Ormanlar, iklim de i ikli ini, hava kirlili ini ve erozyonu önlemek, enerji depolamak, rekreasyon olana ı sa lamak, temiz su ve oksijen üretmek, çe itli canlılara ya ama imkânı sa lamak, topraksu-karbon dengesini sa layarak do adaki tüm sistemlerin geli tirilmesini sa lamak ve güvence altına almak gibi kolayca farkına varılamayan ve ekonomik de eri ölçülemeyen çok sayıda ya amsal fonksiyonu yerine getirmektedir. 2. Orman ekosisteminde elemanlar birbirlerine i levsel ba larla ba lı bulunduklarından, ekosistemin bir noktasına yapılan etki tüm sisteme yayılmaktadır. Örne in, bir a acın kesilmesi, topra a ula an güne ı ınlarının artmasına, toprak üzerindeki organik maddelerin hızla çözülmesine, buradaki canlıların olumsuz etkilenmesine, yer de i tirmelerine veya ya amlarını yitirmelerine neden olmaktadır. Bu nedenle orman kaynaklarından en az zarar verecek ekilde yararlanılması gerekmektedir. 3. Ormansızla manın yol açtı ı olumsuzlukların bilinmesine kar ın, çe itli ara tırmalarda dünya üzerindeki orman alanlarının azaldı ı tespit edilmi tir. Örne in Birle mi Milletler tarafından gerçekle tirilen Dünya Çölle me Konferansında, üye ülkelerce benimsenen Çölle meyle Sava Eylem Plânı verilerine göre hazırlanan Dünya Çölle me Haritasında Orta Anadolu çok yüksek ve yüksek çölle me tehlikesiyle kar ı kar ıya bulunan bölgeler arasında yer almaktadır. Dünya genelinde 1980-1990 yılları arasında tahrip olan orman alanının 130 milyon hektar oldu u, halen 3,4 milyar olan ormanlık alanın 2010 yılında 3,1 milyar hektara gerileyece i hesaplanmaktadır. 1

4. Ülkemizde toplam orman alanı 20,7 milyon hektar olup bunun yarısına yakını verimsiz ormanlardan olu maktadır. United Nations Commision For Europe tarafından 2003 yılında yayımlanan State of Europe s Forests 2003 ba lıklı raporda, 1999 yılı itibariyle ülkemizde ki i ba ına dü en orman alanının yakla ık 0,31 hektar oldu u, 1990-1998 yılları arasında kalan döneme ili kin ölçümlere göre bu miktarın Finlandiya da 4,42 hektar, sveç te 3,46 hektar, Estonya da 1,58 hektar, spanya da 0,66 hektar, Yunanistan da 0,61 hektar, Avusturya ve Bulgaristan da 0,49 hektar oldu u belirtilmi tir. BAZI ÜLKELERDE K BA INA DÜ EN ORMAN ALANI (HA.) 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 4,42 F NLAND YA 1996 SVEÇ 1998 3,46 AVUSTURYA 1994 0,49 BULGAR STAN 1995 0,49 0,61 YUNAN STAN 1992 ESTONYA 1996 1,58 0,66 SPANYA 1990 TÜRK YE 1999 0,31 5. Dünyadaki geli melere paralel olarak ülkemizde de ormanlar çe itli nedenlerle azalma e ilimindedir. Yangınlar, hastalıklar, zararlı böcek ve mantarların yol açtı ı do al yıkımlar, rüzgar ve kar devirmeleri, yasa dı ı müdahaleler, ba arısız ormancılık uygulamaları, yol ve enerji hattı geçirilmesi gibi alt yapı yatırımları orman varlı ının azalmasına yol açan ba lıca nedenlerdir. Di er taraftan yasal düzenlemelere dayalı olarak orman alanlarının yerle ime ve tarımsal kullanıma açılması, orman köylülerine da ıtılması, turizm faaliyetleri için tahsis edilmesi gibi bazı uygulamalar da orman varlı ını etkilemektedir. 2

6. Anayasamızın 169 uncu maddesi, ormanların korunması ve sahalarının geni letilmesi için gerekli kanunların çıkarılarak tedbirlerin alınaca ı, bütün ormanların gözetiminin Devlete ait oldu u, Devlet ormanlarının mülkiyetinin devredilemeyece i, bu ormanların zamana ımı ile mülk edinilemeyece i ve kamu yararı dı ında irtifak hakkına konu olamayaca ı, ormanlara zarar verebilecek hiçbir faaliyet ve eyleme müsaade edilemeyece i, ormanların tahrip edilmesine yol açan siyasi propaganda yapılamayaca ı gibi ormanı korumaya yönelik hükümler getirmi tir. 7. Ormanın ana elemanı a açlar olmakla birlikte çok çe itli bitki, hayvan, bakteri ve mikroorganizmaların olu turdu u küçük sistemlerden meydana gelen bir ya am birli i oldu u, genel kabul gören bir tanımdır. 6831 sayılı Orman Kanununun 1 inci maddesinde ise orman ekosistemleri, Tabiî olarak yeti en ve emekle yeti tirilen a aç ve a aççık toplulukları yerleriyle birlikte orman sayılır. eklinde tanımlanmı ve bu tanımın istisnaları da maddenin devamında yer almı tır. 8. Ormanların korunması görevi, 3234 sayılı Orman Genel Müdürlü ü Te kilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin De i tirilerek Kabulü Hakkında Kanun la birinci derecede Orman Genel Müdürlü üne verilmi tir. Katma bütçeli olan ve tüzel ki ili e sahip bulunan Orman Genel Müdürlü ü, 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlı ı Te kilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 31 inci maddesine göre Çevre ve Orman Bakanlı ının ba lı kurulu udur. Merkez te kilâtı Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcıları, danı ma ve denetim birimleri ile ana hizmet birimleri ve yardımcı birimlerden; ta ra te kilâtı ise 27 bölge müdürlü ü, 217 i letme müdürlü ü, 1335 i letme efli inden olu an Genel Müdürlü ün, 3234 sayılı Kanunun 2 nci maddesi uyarınca di er görevleri yanında, Ormanların geli tirilmesini, usulsüz ve kanunsuz müdahalelere, tabiî afetlere, yangınlara, muhtelif zararlılara kar ı korunmasını ve gerekli kontrolleri sa lamak, Orman kadastrosu ve mülkiyetiyle ilgili i lerle, ormanlardaki izin, intifa ve irtifak i lemlerini özel mevzuatına göre yürütmek, Üretim, a açlandırma yolları ve yangın eritleri ile ilgili orman ve orman yolları a ını tespit etmek, etüt proje çalı malarını yapmak, Bakanlık makamınca tespit edilecek usul ve esaslar dahilinde üretim, a açlandırma ve yangın sahalarıyla ilgili ve bu sahalara ula ılmasını sa layan i leri yaptırmak görevleri de bulunmaktadır. 3

9. Ormanların korunabilmesinin ilk artı olan orman sınırlarının tespiti, Kadastro ve Mülkiyet Dairesi Ba kanlı ının görevleri arasındadır. 3234 sayılı Kanunun 8 inci maddesi uyarınca, ormanların kadastrolarının yapılması, orman sınırları dı ına çıkarılacak sahaların tespit ve de erlendirilmesi, Devlet ormanları ile ilgili ihtilâflara ili kin i ve i lemlerin yürütülmesi, devletten ba kasına ait ormanların denetlenmesi, ormanlarla ilgili izin, intifa ve irtifak i lerinin yapılması görevlerini Kadastro ve Mülkiyet Dairesi Ba kanlı ı yürütmektedir. 10. Orman Genel Müdürlü ü, ormanları koruma görevini ana hizmet birimleri arasında yer alan Orman Koruma ve Yangınla Mücadele Dairesi Ba kanlı ı vasıtasıyla yürütmektedir. Daire Ba kanlı ının 3234 sayılı Kanunun 7 nci maddesinde sayılan görevleri unlardır : Ormanları usulsüz müdahalelerden korumak, Ormanlarda tahribata yol açan hastalık ve her çe it orman zararlılarını önlemek ve bunlarla mücadele etmek, Ormanlarda ve orman içindeki otlak, yaylak ve kı laklardaki otlatmayı düzenlemek, Orman yangınlarını önlemek ve mücadele amacıyla plân ve programlar hazırlamak, araç, gereç temin etmek, tesislerin kurulmasını sa lamak ve gerekli di er tedbirleri almak, Orman yangınları ile mücadele için kurum içi ve kurum dı ı kurulu larla i birli ini, halkın uyarılmasını ve aydınlatılmasını sa lamak. 4

ÖZET 11. Ormanlarımızın hukukî sınırlarının tespitine yönelik kadastro çalı malarının tamamlanamamı, tamamlanan çalı maların önemli bir kısmının da tapu tescilinin yapılamamı olması ormancılık faaliyetleri ve koruma çalı malarını olumsuz etkilemektedir. Çe itli nedenlerle ortaya çıkan hatalı kadastro çalı malarının düzeltilmesi veya mahkeme yolu ile iptali, bu çalı maların tamamlanmasını engelleyen nedenlerden biri oldu u gibi aynı zamanda zaman ve kaynak israfına da yol açmaktadır. (paragraf 37-41) Kadastro çalı maları; mülkiyet problemleri ve ormana müdahalenin fazla görüldü ü, arazinin de erli oldu u yerlere öncelik veren, kadastro komisyonlarının u anda ve yakın gelecekteki muhtemel sayıları ile çalı ma ko ullarını dikkate alan gerçekçi i programlarına göre yürütülmeli, orman kadastro komisyonlardaki ba kan ve üye eksikliklerinin giderilmesi için buralarda çalı mayı te vik edici önlemler alınmalı, kadastro çalı ması yapılacak alanlarla ilgili hukukî ihtilâflar da dahil tüm kayıtların yer aldı ı bir bilgi sistemi olu turularak do ru, güncel ve eksiksiz bilgilerin komisyonlara ula tırılması sa lanmalıdır. 12. Orman niteli ini kaybeden alanların tespiti, bilimsel ve objektif kriterlere dayanmamaktadır. Kadastro komisyonları zaman zaman hatalı uygulamalar yapmakta ve gerçekte orman niteli ini kaybetmeyen alanlar da orman sınırları dı ına çıkarılmaktadır. Bu durum orman varlı ının azalmasına yol açtı ı gibi çok sayıda hukukî ihtilâfın do masına da neden olmaktadır. (paragraf 42-50) Orman niteli ini yitiren alanların tespiti, mevzuatla olu turulacak objektif ve bilimsel kriterler ve ölçüm sistemleri do rultusunda yapılmalıdır. 13. 6831 sayılı Orman Kanunun 17 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca orman alanlarında çöp döküm alanı, toptancı hali, mezar yeri, spor tesisleri, vakıf üniversiteleri, askerî tesisler gibi ormanlık alanlarda yapılma zorunlulu u tartı ılabilir yatırımlar için izin verilmesi orman varlı ının azalmasına yol açmı, izin taleplerinin de erlendirilmesinde, izin konusunun ormana en az zarar vermesini sa layacak bir sistem kurulamamı tır. Kamu yararı kavramının tanımlanmaması ve hangi artlarda gerçekle ece inin belirlenememesi, orman alanlarına yapılacak tesislerin sa layaca ı kamu yararı ile bu alanların orman 5

olarak kalmasının sa ladı ı yararın kıyaslanamaması, bu gerekçeyle verilen izinlerin önemli bir kısmını tartı ılabilir hale getirmi tir. Anayasa Mahkemesinin, 17.12.2002 tarih ve E.2000/75, K.2002/200 sayılı Kararı ile iptal edilmesi üzerine 3 Temmuz 2004 tarihinde yayımlanarak yürürlü e giren 5192 sayılı Orman Kanununda De i iklik Yapılması Hakkında Kanunla yeniden düzenlenen 17 inci maddede kullanım iznine konu olacak faaliyetler sınırlandırılmı, Devlet ormanları üzerinde yapılacak tesisler için kamu yararı ve zaruret olması artları birlikte aranmı ancak, kamu yararı artında oldu u gibi, söz konusu de i iklikle getirilen zaruret olması hali de takdire açık bırakılmı tır. (paragraf 56-63) 6831 sayılı Kanunun 17 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca verilecek izinlerde, orman alanlarında yapılacak yatırımların bu alanlarda gerçekle me zorunlulu unun ve talep edilen alanın gerçek ihtiyaç miktarına uygunlu unun kanıtlanmasına, kamu yararı kavramının ormanların muhafaza edilmesinin sa layaca ı yararla kar ıla tırılabilmesine yönelik sistemlerin olu turulması gerekmektedir. 14. Özel ormanlarda yeterli denetim yapılmaması sonucunda yatay alanın % 6 sı olan yapıla ma sınırı a ılmı, bir kısım özel ormanlar orman olma özelliklerini kaybetmi tir. (paragraf 64-66) Özel ormanların korunması ve yapıla ma sınırının a ılmasının önlenmesi amacıyla yeterli iç denetim mekanizması olu turulmalı ve ilgili mevzuat hükümlerinin eksiksiz olarak uygulanması sa lanmalıdır. 15. Yangına hassas bölgelerde görevlendirilen i letme müdürü ve eflerde meslekî deneyim ve daha önce bu bölgelerde görev yapmı olma gibi yangınla mücadele çalı malarına olumlu etki yapacak nitelikler aranmadı ı, personelin bölgenin özelliklerini ve yangını tanımaya yetecek kadar görev yerlerinde kalmadıkları, yangın döneminde görev de i ikliklerinin yapıldı ı, ülke genelinde oldu u gibi yangına hassas bölgelerde de bo i letme eflikleri bulundu u tespit edilmi tir. (paragraf 81/1-2) Yangın riski yüksek bölgelerde görevlendirilecek i letme müdür ve eflerinin yangınla mücadele konusunda e itim almı, deneyimli ve bölgeyi bilen personel arasından seçilmesi, görev aldıkları bölgelerde, bölgeyi ve yangını tanımalarına 6

yetecek kadar kalmalarının sa lanması, yangın mevsimi ve yakın tarihlerde görev de i ikli i yapılmaması, hassas bölgelerde bo kadro bırakılmamasını sa layacak bir personel politikası olu turulması yangınla mücadelede ba arıyı artıracak unsurlardır. 16. Yangınla mücadele ve bu alandaki uluslararası geli meler konusunda verilen e itimler ta ra te kilâtının beklentilerini kar ılamamakta, yangın yönetiminde uzmanla maya yönelik çalı malar yapılmamaktadır. (paragraf 81/3) Orman yangınlarıyla mücadele konusunda düzenlenen e itim programlarında ta ra te kilâtında görevli personelin ihtiyaçlarının dikkate alınması, dünyadaki geli meleri takip etme imkânının ve yangın yönetiminde uzmanla manın sa lanması gerekir. 17. Orman alanlarında bulunan tesislerin ne ölçüde yangın riski ta ıdı ının tespitine ili kin bir prosedür geli tirilmemi tir. Ormanlık alanlardaki çöp döküm yerleri ve enerji nakil hatları yangın için risk te kil etmekte, son yıllarda azalma görülmekle birlikte anız yakımından kaynaklanan yangınlar önlenememektedir. (paragraf 84-88) Orman alanlarında bulunan tesislerin yangın açısından ta ıdıkları riskler tespit edilmeli, alınması gereken önlemler belirlenerek bu önlemlerin takip ve kontrolünü güvence altına alacak prosedürler olu turulmalıdır. Yangına hassas bölgelerde, mümkün oldu u ölçüde riskli kullanımlara izin verilmemesi, bu gibi bölgelerde enerji nakil hatlarının yol kenarlarından, ormanın zayıf yerlerinden, ya da yer altından geçirilmesi, periyodik bakım ve kontrollerinin yapılması, müdahale imkânı bulunmayan alanlarda bu tür hatların olu turulmasına izin verilmemesi gerekir. 18. Orman te kilâtının personel ve araç eksikli i nedeniyle özellikle sahil bölgelerindeki ormanların, düzensiz ve riskli kullanılmasına kar ı yeterli önlemlerin alınamaması, ormanlık alanlara giri -çıkı ların gerekti i gibi kontrol edilememesi, yangın riskini artırmaktadır. (paragraf 89) Yangın riskinin fazla oldu u bölge ve dönemlerde, ormanlık alanlara giri lerin kontrolü ve düzensiz kullanımların önlenmesi çalı maları kolluk kuvvetleri ile 7

birlikte yürütülmeli, gönüllü çevre kurulu larından bu alanda yardım alınma yolları ara tırılmalıdır. 19. Plânlanan orman ve yangın emniyet yolları tamamlanamamı tır. Yangına hassas bazı bölgelerde bu yolların yetersiz oldu u tespit edilmi tir. (paragraf 94-96) Orman yollarının tamamlanma çalı malarına riskli bölgelere öncelik verilerek hız kazandırılması, yangın emniyet yolları ile emniyet eritleri yapımının orman alanlarında yol açtı ı tahribat ile söndürme çalı malarında sa layaca ı yararlar tartı ılarak ula ılacak sonuçlara göre sürdürülmesi, orman yolu yapılmasının mümkün bulunmadı ı yerlerde orman sıklı ının giderilmesi gerekir. 20. Yangın söndürme ekiplerinde çalı anların güvenli ini sa layacak yangına dayanıklı elbise, gaz maskesi gibi araç ve gereçlerde eksiklikler bulunmakta, söndürme çalı maları sırasında haberle menin sa landı ı el telsizlerinde bazı sorunlar ya andı ı görevliler tarafından belirtilmektedir. (paragraf 97, 98) Yangın söndürme ekiplerinin güvenli inin sa lanmasına yönelik araç ve gereçler tamamlanmalı, haberle me konusunda ya anan sıkıntıların, bu çalı malara fiilen katılanların dü ünce ve önerileri de dikkate alınarak giderilmesi sa lanmalıdır. 21. Yangın mevsimi dı ında gözetleme kulelerinde eleman olmaması ve yangın söndürme ekiplerinin bulunmaması, bu dönemde çıkan orman yangınlarına gerekti i gibi ve zamanında müdahale imkânını sınırlandırmakta ve sonuçta yangın tahribatı artmaktadır. (paragraf 99) Yangın mevsimi dı ında da yangın riski ta ıyan ve geçmi yıllar istatistiklerine göre yangınların daha fazla görüldü ü yerlerde söndürme ekipleri ile kulelerde eleman bulundurulmalıdır. 22. Hastalık ve zararlıların, bulundu u bölge içinde ve dı ında yayılmasını önleyecek tedbirler yeterli de ildir. Yurt dı ından canlı veya kesilmi ekilde ithal edilen orman emvali ile ülkemize yerli tür olmayan zararlılar gelmi tir. Bazı bölgelerdeki a açlandırma çalı malarında kullanılan ancak yeti tirme ortamına 8

uygun olmayan a aç türleri zamanla zayıf dü erek hastalık ve zararlıların etkisine açık duruma gelmi tir. (paragraf 115, 116) Hastalık ve zararlıların yayılmasının önlenmesi için sa lık durumları bozulmu ve böceklenmi a açların di er a açlara zarar vermeden ormandan çıkarılması, zararlıların di er bölgelere geçi inin önlenmesi için nakliyesinden önce a açların kabuklarından tam olarak arındırılması, yurt dı ından ülkemize giren orman ürünlerinin gümrük kapılarında kontrolü için gerekti inde orman mühendislerinin uzmanlı ından yararlanılması, a açlandırma çalı malarında yeti me ortamlarına uygun a aç türlerinin tercih edilmesi gerekmektedir. 23. Orman zararlıları ve hastalıkları ile mücadele konusunda uzman personele ihtiyaç bulundu u ilgililerce dile getirilmektedir. Bu alanda uzmanla mayı sa layacak bir sistem kurulamamı tır. (paragraf 118, 119 ) Orman zararlıları ve hastalıkları ile etkili bir mücadelenin yürütülebilmesi amacıyla orman muhafaza memurları ve teknik elemanlara yönelik düzenli e itim çalı maları yapılmalı, i letme ve efliklerin çalı ma ve deneyimlerinin yer aldı ı ula ılabilir bir bilgi ve istatistik a ı kurulmalı, di er ülkelerdeki geli melerden yararlanma imkânları artırılmalıdır. 24. Ormanların yasa dı ı müdahalelere kar ı korunması amacıyla orman muhafaza memurlarının görev yaptı ı, orman i letme efliklerine ba lı toplu, bölüm, sabit ve seyyar koruma ekipleri olu turulmu, bu ekiplerde bulunması gerekli azamî ve asgarî memur sayıları mevzuatla tespit edilmi olmasına kar ın, belirlenen asgarî memur sayısına ula ılamamı tır. Orman muhafaza memuru sayısında azalma e ilimi görülmektedir. Orman muhafaza memurlarının sayı olarak yetersizli i yanında e itim yönünden de eksik olu ları i letme eflerinin i yükünü artırmaktadır. (paragraf 125-128) Orman koruma ekiplerindeki orman muhafaza memuru eksikli inin giderilmesi, memur da ılımında, orman suçlarının sayısı, gösterdikleri çe itlilik ve özellikleri ile geli me seyirlerinin dikkate alınması, orman muhafaza memurlarının sistemli ve kapsamlı e itimden geçmesinin sa lanması gerekir. 9

25. Koruma ekiplerinin çalı malarının denetlenmesine yönelik sistem uygulamaya yansıtılamamakta, ormanla ilgili hemen her faaliyette görev ve sorumlulu u bulunan i letme efleri, i yo unlu u nedeniyle koruma ekiplerinin çalı maları üzerindeki takip ve kontrol görevlerini yeterince gerçekle tirememektedirler. (paragraf 124) letme efliklerinin görev alanlarının daraltılarak sayılarının artırılması ya da orman suçları ve suçluları ile mücadelede ülke geneline yayılmı güvenlik güçlerinden daha fazla yararlanılabilmesi için gerekli koordinasyonun sa lanması gerekmektedir. 26. Orman i letme müdürlük ve efliklerindeki hızlı personel de i ikli i, görevlilerin bölgeyi ve bölge halkını tanımasına fırsat vermemektedir. Ormana yönelik yasa dı ı eylemler ile mücadele eden orman te kilâtı personelinin gerek koruma faaliyetlerinde gerekse mahkeme kararlarının uygulanması sırasında can güvenlikleri konusunda riskle kar ıla ması bu alanda etkinli i azaltmaktadır. (paragraf 129, 132) Ta ra te kilâtında görevli personelin görev yerlerinde, sorumluluk sahalarını, bölgelerindeki orman-insan ili kilerini ve bölgenin sorunlarını tanıyarak çözüm üretmelerine yetecek kadar kalmaları sa lanmalı, gerek koruma faaliyetlerinde gerekse mahkeme kararlarının uygulanmasında baskılara maruz kalmamaları için gerekli tedbirler alınmalıdır. 27. Arazinin kıymetli oldu u bölgelerde i gal ve faydalanma eylemlerinin arttı ı, açma-yerle me eylemlerinde ise tahrip edilen alanın ülke genelinde artma e iliminde oldu u görülmektedir. Ormanlık alanlardaki yasa dı ı yapıla ma sonucu ormanın tamamen kaybedildi i, bu tür yapıların yıkımına ili kin mahkeme kararlarının uygulanmasının imkânsız hale geldi i yerler bulunmaktadır. (paragraf 130, 131, 133) Ormanlık alanların yasa dı ı yapıla malarla kaybedilmemesi için ba langıçta önlemler alınmalı, bu tür yapıla maların oldu u alanlara belediye hizmetlerinin götürülmemesi için gerekli koordinasyon sa lanmalı, buralara su, elektrik, kanalizasyon gibi hizmetler götüren belediye ve di er kurum yetkilileri hakkında yasal müeyyideler uygulanması için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalı ve bu durumun takibi görevi orman idaresine verilmelidir. 10

II. BÖLÜM DENET M N KONUSU, YÖNTEM VE AMACI DENET M N KONUSU 28. Yürütülen denetimde, Orman Genel Müdürlü ünün ormanları korumaya yönelik faaliyetlerinin yeterlili i incelenmi tir. Ormanların korunabilmesi için öncelikle sınırlarının bilinmesi gerekti i dü üncesinden hareketle bu alandaki faaliyetler ve orman sınırları dı ına çıkarma uygulamaları ile ormanlarda verilen kullanım izinleri de denetim kapsamına alınmı tır. 29. Yürütülen denetim a a ıdaki ana konuları kapsamaktadır : Orman sınırlarının tespitine yönelik faaliyetler, Ormanlarda çe itli kullanımlar için verilen izinler, Orman yangınlarıyla mücadele, Orman zararlıları ve hastalıklarıyla mücadele, Ormanlara yönelik kanun dı ı eylemlerle mücadele. DENET M N YÖNTEM 30. Orman koruma faaliyetlerinin yasal dayanaklarının neler oldu u, ne ekilde yürütüldü ü ve bu alandaki risklerin ve denetim kriterlerinin belirlenmesi amacıyla mevzuat incelemesi yapılmı, Orman Genel Müdürlü ü yetkilileri ile görü ülerek alınan dokümanlar ve belgeler incelenmi, Orman Mühendisleri Odası ve Türkiye Ormancılar Derne inde görü meler yapılarak bilgi ve dokümanlarından yararlanılmı tır. 11

31. Geçmi yıllara ili kin istatistikî bilgiler içeren dokümanlar incelenmi, ormanlara yönelik yasa dı ı eylemler, yangınlar, zararlılar ve hastalıklar, orman dı ına çıkarma çalı maları ile ormanlık alanlarda verilen izinler açısından bölge müdürlükleri de erlendirilerek stanbul, Antalya, Mu la ve Trabzon Bölge Müdürlüklerinde yerinde denetim yapılmı tır. 32. Denetim yapılan bölgelerde, i letme müdürlüklerinden alınan belge ve dokümanlar incelenmi, 15 i letme müdürlü ünde çalı ılmı, 64 i letme efi ile yapılandırılmı mülâkat düzenlenmi, riskli alanlarda örnekleme yoluyla seçilen gözetleme kuleleri ile yangın müdahale merkezlerinde incelemeler yapılmı, orman alanlarında yasa dı ı müdahaleler, zararlı ve hastalık etkileri görülmü, yangın geçiren alanlar ile izinlere konu olan alanlardan örnek bölgelerde gözlem yapılmı tır. DENET M N AMACI 33. Bu denetimin amacı ; 1. Orman koruma faaliyetlerinin daha verimli ve etkin bir ekilde yürütülmesini engelleyen yasal ve idarî düzenlemeler ile uygulamadaki risk te kil eden hususların tespit edilerek gerekli tedbirlerin alınmasının, 2. Orman Genel Müdürlü ünün faaliyetlerini, gerçekçi olarak belirlenmi açık amaçlara ve hedeflere göre yürütmesinin, 3. Sonuçta orman varlı ımızın daha etkin korunmasına yönelik verimli çalı malar yapılmasının, sa lanmasıdır. 12

III. BÖLÜM ORMAN SINIRLARININ TESP T NE YÖNEL K FAAL YETLER 34. Denetim Kriterleri ; 1. Orman kadastro çalı malarının ula ılabilir yıllık hedefleri olan bir plân dahilinde ve belirli önceliklere göre yürütülmesi, 2. Tamamlanan kadastro çalı malarının tapu tescillerinin sa lanması, 3. Kadastro komisyonlarının çalı malarında ihtiyaç duydukları bilgilere zamanında ve eksiksiz ula malarının sa lanması, 4. Orman sınırları dı ına çıkarma uygulamalarının bilimsel esas ve usullere göre yapılması, olarak belirlenmi tir. 35. Raporun bu bölümünde ; Orman sınırlarının belirlenmesine yönelik çalı maların öncelikleri olan belirli plân ve hedefler do rultusunda yürütülüp yürütülemedi i, Orman kadastro çalı malarının yürütülmesinde kar ıla ılan güçlüklerin neler oldu u ve nedenleri, Tamamlanan kadastro çalı malarının tapuya tescil edilip edilemedi i, Orman dı ına çıkarma i lemlerinin ne ölçüde sa lıklı yürütülebildi i, incelenmi tir. 36. Ormanların korunabilmesi için öncelikle hukukî sınırlarının bilinmesi gerekmektedir. Ancak kadastro çalı maları tamamlanamadı ından hukukî sınırları tam olarak bilmek mümkün de ildir. Orman kadastrosunun, genel anlamda ta ınmazların geometrik ekillerinin ölçülüp plâna ba lanması ve tapu siciline tescil edilerek yasal güvence altına alınması anlamında kullanılan kadastrodan farkı özel kanunu uyarınca olu turulan komisyonlar tarafından ve orman alanlarında yapılmasıdır. 13

BULGULAR Kadastro çalı malarında gelinen nokta 37. Orman kadastrosu ilk kez 1937 yılında yayınlanarak yürürlü e giren 3116 sayılı Orman Kanununda ele alınmı ve ormanların tahdidinin Orman Tahdit Komisyonlarınca 10 yıl içerisinde bitirilmesi hedeflenmi, ancak bitirilememi tir. 1990-2009 yıllarına ili kin Ormancılık Ana Plânında ise orman kadastrosu yapılmamı ilçe, belde ve köylerdeki nirengi tesisi, ölçme ve haritalama i lerinin ihale ile yaptırılması imkânı da göz önüne alınarak bir kadastro komisyonunun 8.000 hektar alanın orman sınırlamasını, 6.840 hektar alanın da aplikasyon ve 2 nci madde uygulamasını yapabilece i, böylece 2004 yılına kadar tüm ormanların sınırlandırılmasının bitirilece i öngörülmü tür. VIII. Be Yıllık Kalkınma Plânı döneminde orman kadastrosu hedefi ise yıllık 750.000 hektar aplikasyon ve 2 nci madde uygulaması yapılaca ı yönündedir. Orman Genel Müdürlü ü Kadastro ve Mülkiyet Dairesi Ba kanlı ı Faaliyet Raporunun incelenmesinde, 31.12.2001 tarihi itibariyle fiilen kadastrosu bitirilen alanın 15.998.879 hektar oldu u, bunun genel ormanlık alanımızın % 77 sini olu turdu u, 2001 yılı hedefinin % 58 inin gerçekle tirilebildi i görülmü tür. 31.12.2002 tarihi itibariyle 16.268.430 hektarlık orman alanının tahdit/kadastrosunun tamamlandı ı ve gerçekle me oranının % 79 oldu u, Orman Genel Müdürlü ünün di er kayıtlarından anla ılmaktadır. TOPLAM ORMAN ALANLARINDA KADASTRO DURUMU (HEKTAR) KADASTROSU B T R LEN ALAN 16.268.430 KALAN ORMAN ALANI 4.434.692 38. Orman kadastrosu yapılacak il ve ilçelerin, mülkiyet ihtilâflarının yo un oldu u yerler ile Devlet yatırım alanlarına, tapulama ve kadastro çalı malarının 14

programa alınmı oldu u yerlere öncelik verilerek belirlenece i, bir önceki Yönetmeli in 13 üncü maddesinde oldu u gibi 15 Temmuz 2004 tarihinde yayımlanarak yürürlü e giren 6831 Sayılı Orman Kanununa Göre Orman Kadastrosunun Uygulanması Hakkında Yönetmelik in 16 ncı maddesinde de hüküm altına alınmı tır. Kadastro ve Mülkiyet Daire Ba kanlı ından, i programlarının hazırlanması hakkında bölge müdürlüklerine gönderilen yazılar ve aynı Daire Ba kanlı ınca onaylanarak bölge müdürlüklerine gönderilen i programları incelenmi ; bölgelere giden yazılarda programların hazırlanmasında dikkate alınacak di er hususlarla birlikte mülkiyet problemlerinin yo un olması nedeniyle programa alınması bölge müdürlüklerince uygun görülecek belde/köylerin tespit edilip önemine göre sıralandırma yapılaca ının belirtilmesine kar ın, i programlarında hangi önceliklerin dikkate alındı ı konularında her hangi bir açıklama bulunmadı ı tespit edilmi tir. 39. Denetlenen bölge müdürlüklerinde, hukukî ihtilâfların ve orman alanlarına tecavüzün yo un, arazinin de erli oldu u i letmelerin kadastro durumları, i letme müdürlüklerinden alınan dokümanlar üzerinden incelenmi, elde edilen bulgulardan seçilen örnekler a a ıda verilmi tir. 1. Milas Orman letme Müdürlü ünde toplam 154.767 hektar ormanlık alanın 109.747 hektarlık kısmında kadastro yapılabilmi, mülkiyet sorunları ve fıstık çamının yaygın olması nedeniyle müdahalenin çok oldu u 6 köyde hiçbir kadastro çalı ması yapılamamı tır. Orman alanı dı ına çıkarılan 2.072 hektarın ise yakla ık 215 hektarı tapuya tescil edilebilmi tir. Yalnızca kadastro mahkemesinde devam eden dava sayısının 145 oldu u tespit edilmi tir. 2. Marmaris Orman letme Müdürlü ü sınırları içerisinde kadastro i lemlerinin tamamlandı ı, kadastro mahkemesinde görülmekte olan dava sayısının 59, asliye hukuk mahkemesinde konuyla ilgili olarak görülmekte olan dava sayısının 142 oldu u, Mu la ili Marmaris ilçe sınırları içerisinde orman alanı dı ına çıkarılan 243 hektarlık alandan yakla ık 182 hektarlık kısmının tapu tescilinin yapılamadı ı, Datça ilçesi sınırları içerisinde ise orman alanından çıkarılan 93 adet parselin alanlarının belli olmaması nedeniyle tapuya tescil edilemedi i ve tekrar ölçüm yapılması gerekti i görülmü tür. 15

3. Ula Orman letme Müdürlü ünün 44.292 hektar olan ormanlık sahasında kadastro çalı maları tamamlanmı ancak 24.304 hektar alanın tapu tescili yapılabilmi tir. Orman alanı dı ına çıkarılan 78 hektarlık alanın ise yalnızca 8 hektarı tapuya tescil edilebilmi tir. 4. Yata an Orman letme Müdürlü ünün 55.964 hektar genel ormanlık alanında kadastrosu tamamlanan saha 47.793 hektar olup, tapu tescili yapılan alan bulunmamaktadır. Orman dı ına çıkarılan 119 hektarlık alandan 40 hektarlık kısmının tapu tescili yapılmı tır. 5. Dalaman Orman i letme Müdürlü ünün büyük bir kısmının tahdit kadastrosu bitirilen 57.305 hektar toplam ormanlık sahasının 7491 hektarlık kısmının tapuya tescil edildi i, hatalı oldu u gerekçesiyle 508 hektarlık alanda yapılmı olan 2/B uygulamasının iptal edildi i, kadastro ihtilâfları ile ilgili 85 davanın devam etmekte oldu u tespit edilmi tir. 6. Köyce iz Orman letme Müdürlü ü sınırları içerisinde orman kadastrosunun büyük ölçüde tamamlanmı olmasına kar ın i letme efliklerinden alınan kayıtlarda kadastrosu tamamlanan 104.286 hektardan sadece 2 hektarın tapuya tescil edildi i, mülkiyet nedeniyle görülmekte olan dava sayısının 55 oldu u anla ılmaktadır. 7. Fethiye Orman letme Müdürlü ünde 97.589 hektar olan ormanlık alanın büyük ölçüde tahdit kadastrosu yapılmı olup tapuya tescil edilen alan 23.051 hektardır. Orman dı ına çıkarılan 2.950 hektarın 1.780 hektarlık kısmının tapu tescili yapılmı tır. Üzümlü Orman letmesinde 1993 yılından bu yana kadastro tespitine itiraz konusunda görülen 43 davanın 26 sının tamamen, di erlerinin de kısmen i letme aleyhine sonuçlandı ı görülmü tür. 8. Antalya Orman Bölge Müdürlü ünün 2002 yılı Çalı ma Programının incelenmesinden 1.118.917 hektarlık toplam ormanlık alanda 757.865 hektar Devlet ormanı sınırlandırması yapıldı ı anla ılmaktadır. 9. Kumluca Orman letme Müdürlü ünde kadastro çalı malarının bitirilemedi i, 81.446 hektarlık toplam alandan tahdit kadastrosu yapılan 58.122 hektarın 21.396 hektarlık kısmının tapuya tescil edilebildi i, 1993 yılından bu yana mülkiyet nedeniyle hukuk mahkemelerinde açılan ve sonuçlanan dava sayısının 348 oldu u, 16

yalnızca kadastro mahkemesinde bir kısmı temyiz a amasında olan 30 davanın devam etmekte oldu u görülmü tür. 10. Serik Orman letme Müdürlü ünün 63.088 hektarlık toplam orman alanında tahdit kadastrosu yapılan alan 37.392 hektar olup tapu tescilleri yapılamamı tır. Mülkiyet nedeniyle görülmekte olan dava sayısı 78 dir. 11. Manavgat Orman letme Müdürlü ü sınırları içerisinde kadastrosu yapılmamı alanın 11.246 hektar oldu u tespit edilmi tir. 12. Cevizli Orman letme Müdürlü ünün 44.823 hektarlık orman alanının 32.918 hektarında tahdit kadastrosu tamamlanmı ; bunun 17.927 hektarının tapu tescili yapılmı tır. 13. Gündo mu letme Müdürlü ünde kadastrosu tamamlanmı olan 12.950 hektarlık alanın 5.542 hektarının tapuya tescilinin yapıldı ı, kadastrosu yapılmayan alanın 101.902 hektar oldu u görülmü tür. 14. Akseki Orman letme Müdürlü ü sınırları içerisinde kadastrosu yapılan 48.139 hektarın 38.051 hektarının tapu tescili yapılmı olup kadastrosu yapılmamı alan 62.631 hektardır. 15. Alanya Orman letme Müdürlü ünün sınırları içerisinde 73.880 hektarın kadastrosu tamamlanmı ancak tapu tescili yapılmamı tır. 24.344 hektarlık alanda ise henüz kadastro çalı ması olmadı ı, mülkiyet nedeniyle hukuk mahkemelerinde görülen dava sayısının 709 oldu u görülmü tür. Kadastro çalı malarında kar ıla ılan güçlükler 40. Hukukî ihtilâfları azaltacak, orman-halk ili kilerinde iyile me sa layacak ve ormanların daha etkin korunmasına olanak tanıyacak olan kadastro çalı maları a a ıdaki nedenlerle bitirilememi tir. 1. Uzmanlar ile yapılan görü melerde sayısının 200 olması gerekti i belirtilen kadastro komisyonları zaman içerisinde azalmı, 1999 yılında 115 e, 2002 yılında 103 e kadar gerilemi tir. Komisyonlardan 22 sinde ba kan, 14 ünde ormancı üye, 10 unda ziraatçı üye bulunmamakta, eksiklikler komisyonlar arasında görevlendirme yoluyla giderilmeye çalı ılmaktadır Örne in Mu la bölgesinde 7 kadastro komisyonu oldu u, hiç birinin kurulu unun tam olmadı ı, dördünde ba kan bulunmadı ı, üçünde de üye eksi i oldu u ve çalı maların vekaletle 17

yürütüldü ü tespit edilmi tir. Komisyonlarda görevli personelin % 68 inin hizmet süreleri 25 yıl ve üzerindedir. Bu elemanların emekli olması ve yeni eleman takviyesi yapılmaması durumunda komisyon sayısının daha da gerileyece i tahmin edilmektedir. Görevlilerle yapılan mülâkatlardan çalı ma artlarının zorlu u, ekonomik getirisinin olmaması, çe itli baskılara açık olması nedenleriyle komisyonlarda görev almak istenmedi i anla ılmaktadır. 2. 6831 sayılı Orman Kanununda yapılan, orman alanlarının tanımını ve sınırlandırılmasını do rudan veya dolaylı etkileyen yasal de i iklikler daha önce yapılan çalı maların tekrarını gerektirmi tir. 3. Teknoloji veya bilgi eksikli i ya da ihmal gibi nedenler kadastro çalı malarında hataya neden olmaktadır. Genel Müdürlükte örnekleme yolu ile incelenen dosyalarda, aynı yerde mükerrer çalı ma yapıldı ı, kullanılan yöntem farklılı ı nedeniyle koordinatların hatalı tespit edildi i, tahdit aplikasyonlarının araziye hatalı uygulanması nedeniyle tüm çalı maların yeniden kontrol ve tespitinin yapılması gerekti i durumlarla kar ıla ılmı tır. Kadastro komisyonlarının ihtiyaç duydukları bilgilere zamanında ula malarını sa layacak bir bilgi sistemi kurulamamı tır. Gerekli bilgilerin toplanması bazen komisyon ba kanlarının iyi niyetli gayretlerine kalmaktadır. Yapılan mülâkatlarda bölge müdürlü ü ve efliklerden sa lıklı ve yeterli bir bilgi alınmasında zaman zaman zorluklar ya andı ı, bu durumun hatalı kadastro i lemleri yapılmasına ve hukukî ihtilâflara yol açtı ı, örne in çalı ma yapılacak yerin daha önce yangın geçirdi inin bilinmemesi durumunda 6831 sayılı Kanuna aykırı olarak orman sınırları dı ına çıkarılabilece i belirtilmi, uygulamada kar ıla ılan sorunlardan birinin de orman idaresinin taraf olmadı ı ancak ormanla ilgili dava sonuçlarından bilgi edinilememesi oldu u ifade edilmi tir. Kesinle en kadastro uygulamalarının tapuya tescilinde kar ıla ılan sorunlar 41. Orman Genel Müdürlü ü kayıtlarının incelenmesinde 2002 yılı sonu itibariyle, kadastrosu tamamlanan yakla ık 16.3 milyon hektar orman alanından ancak 4.373.807 hektarlık kısmının tapuya tescil edilebildi i, tescil oranının % 26 oldu u, orman dı ına çıkarılan alanlarda da tapu tescil oranının dü ük oldu u 18

görülmü tür. Yetkililerle yapılan görü melerde tapu tescilinde ya anan sorunların orman kadastro çalı malarındaki eksikliklerin yanı sıra Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü ünün tescil mevzuatındaki farklılıktan kaynaklandı ı belirtilmi tir. Bir kısım haritaların teknik açıdan harita de eri ta ımayıp kroki mahiyetinde olması, hava foto rafı ile çalı ılan dönemlerde hazırlanan haritalarda koordinatların belli olmaması, yersel metotla çalı ılan 1983 yılı sonrasında ise yeterli e itim alınmaması nedeniyle bazı komisyonların bu çalı maları sa lıklı bir ekilde yapamaması, özetle orman kadastro haritalarının teknik esaslara uygun olmaması nedeniyle tapu tescili yapılamamaktadır. Tapu Ve Kadastro Genel Müdürlü ü tescil i lemlerinde, orman kadastro komisyonlarınca hazırlanan haritaların Büyük Ölçekli Harita Yapım Yönetmeli ine uygun hazırlanmasını, yetki ve sorumlulu un bir harita mühendisince üstlenilerek imza ve tasdik edilmesini aramaktadır. 15 Temmuz 2004 tarihinde yayımlanarak yürürlü e giren 6831 Sayılı Orman Kanununa Göre Orman Kadastrosunun Uygulanması Hakkında Yönetmelik in 51 inci maddesinde yer alan Tüm teknik çalı malar yürürlükte olan Büyük Ölçekli Haritaların Yapım Yönetmeli i (B.Ö.H.Y.Y.) ve TKGM ce olu turulan tescil mevzuatı çerçevesinde yapılır. hükmü ile 52 nci maddesinde yer alan... teknik i lerde yetki ve sorumluluk, harita ve kadastro mühendisine aittir. hükmünün tapu tescilinde kar ıla ılan sorunların çözümü konusunda atılan önemli adımlar oldu u dü ünülmektedir. KADASTROSU B T R LEN ALANLARIN TAPU TESC L DURUMU (HEKTAR) TAPU TESC L YAPILAMAYAN ALAN 11.894.623 TAPUYA TESC L ED LEN ALAN 4.373.807 19

Orman dı ına çıkarma uygulamaları 42. Anayasamızın 169 ve 170 inci maddeleri orman olarak muhafazasında yarar görülmeyen yerler ile 31.12.1981 tarihinden önce orman niteli ini kaybetmi alanların bazı artlarla orman sınırları dı ına çıkarılmasına izin vermektedir. 43. 6831 sayılı Orman Kanununun de i ik 2 nci maddesinin birinci fıkrasının; (A) i aretli bendinde, öncelikle orman içindeki köyler halkının kısmen veya tamamen yerle tirilmesi maksadıyla, orman olarak muhafazasında bilim ve fen bakımından hiçbir yarar görülmeyen aksine tarım alanlarına dönü türülmesinde yarar oldu u tespit edilen yerler ile halen orman rejimi içinde bulunan funda ve makilerle örtülü yerlerden tarım alanlarına dönü türülmesinde yarar oldu u tespit edilen yerlerin; (B) i aretli bendinde ise 31.12.1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından orman niteli ini tam olarak kaybetmi yerlerden; tarla, ba, bahçe, meyvelik, zeytinlik, fındıklık, fıstıklık (antep fıstı ı, çam fıstı ı) gibi çe itli tarım alanları veya otlak, kı lak, yaylak gibi hayvancılıkta kullanılmasında yarar oldu u tespit edilen araziler ile ehir, kasaba ve köy yapılarının toplu olarak bulundu u yerle im alanlarının orman sınırları dı ına çıkarılaca ı belirtilmektedir. Aynı maddenin ikinci fıkrasında da orman dı ına çıkarılan yerlerin; Devlete ait ise Hazine adına, hükmi ahsiyeti haiz amme müesseselerine aitse bu müesseseler adına, özel orman ise sahipleri adına orman sınırları dı ına çıkarılaca ı ve uygulama kesinle tikten sonra tapuda kesin tashih ve tescil i lemi yapılaca ı hükme ba lanmı tır. 44. Son zamanlarda kamuoyunda yo un ilgi gören, 31.12.1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından orman niteli ini kaybetmi yerlerin orman sınırları dı ına çıkarılma çalı maları, 15 Temmuz 2004 tarihine kadar 6831 Sayılı Orman Kanununa Göre Orman Kadastrosu ve Aynı Kanunun 2/B Maddesinin Uygulanması Hakkında Yönetmelik hükümleriyle belirlenen esaslar çerçevesinde yürütülmü tür. Söz konusu Yönetmelikte; bilim ve fen açısından orman niteli ini tam olarak kaybetmi yerler, üzerinde a aç ve a aç toplulukları bulunmayan, ormancılık faaliyetleri ve ekonomisi yönünden orman kurulmasında yarar olmayan yerler eklinde; tarım arazisi olarak kullanılmalarında yarar bulunan yerler, tarla, bahçe, meyvelik, zeytinlik, fındıklık, fıstıklık (antep fıstı ı, çam fıstı ı), çay bahçesi ve benzeri haline getirilmi olan ve bu ekilde kullanılmaları orman haline dönü türülmelerinden 20

daha yararlı bulunan yerler eklinde tanımlanmı tır. Köy, kasaba ve ehir yerle im alanları ise, 31.12.1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından orman niteli ini tam olarak kaybetmi ve bu tarihten önce in aata ba lanmak suretiyle kadim köy ve köy kısımlarının, yerle im alanlarının devamı haline gelmi, yapı ve tesisler ihtiva eden yerler ve arsalar olarak tanımlanmı tır. 45. 15 Temmuz 2004 tarihinde yayımlanarak yürürlü e giren ve önceki Yönetmeli i yürürlükten kaldıran 6831 Sayılı Orman Kanununa Göre Orman Kadastrosunun Uygulanması Hakkında Yönetmelik te orman sınırları dı ına çıkarma i lemleri konusunda önceki Yönetmeli e benzer hükümler yer almakla birlikte, bir yerin köy, kasaba ve ehir yerle im alanı olarak orman alanı dı ına çıkarılabilmesi için önceki Yönetmelikte aranan 31.12.1981 tarihinden önce in aata ba lanması artı aranmamı tır. 46. ncelenen dokümanlarda ve uzmanlarla yapılan görü melerde ormanlık alanların bilim ve fen bakımından orman niteli ini kendili inden nasıl kaybedecekleri sorusuna yanıt bulunamamı tır. Orman dı ına çıkarma uygulamasının esas ve usullerini düzenleyen yönetmeliklerin incelenmesinde, bilim ve fen açısından orman olma özelli ini kendili inden kaybeden ve di er ekillerde kullanılmasının daha yararlı olaca ı bilimsel usullerle de erlendirilen yerlerin; tarım, hayvancılık, yerle im ya da di er kullanımlara açılmasının söz konusu olmadı ı, zaten yasaya aykırı olarak açılmı, i gal edilmi, tarımda, hayvancılıkta veya yerle im yeri olarak kullanılmakta olan arazilerin orman dı ına çıkarılma prosedürünün düzenlendi i görülmektedir. Bilim ve fen bakımından orman niteli inin tam olarak kaybolması bilim ve fenle ilgili kriterlere yer vermeden tanımlanmı tır. Ormancılık faaliyetleri ve ekonomisi yönünden orman kurulmasında yarar olmama durumu nun ise ne anlam ta ıdı ı açık de ildir. Orman alanlarının, tarımda veya hayvancılıkta kullanılmalarının daha yararlı olaca ının belirlenmesine ili kin objektif kriterler yönetmeliklerde yer almamı, herhangi bir ölçüm veya kıyaslama sistemi getirilmemi, yasaya aykırı fiilî durumun orman sınırlarını daraltmak yoluyla yasal hale getirilmesine yönelik bir prosedür düzenlenmi tir. ehir, kasaba ve köy yapılarının toplu olarak bulundu u yerler için de aynı durum söz konusudur. Bu yerlerin orman alanından çıkarılması için bilim ve fen açısından orman niteli ini tam olarak kaybetmi olması yeterli görülmü tür. 21

47. Konuyla ilgili olarak incelenen örnek dosyalarda, kadastro komisyonu tutanaklarının benzer ekillerde düzenlendi i; kadimden (eskiden) beri ziraat arazisi olarak kullanılageldi i bilirki i tarafından bildirilen yerde komisyonumuzca yapılan teknik incelemede söz konusu yerlerin orman sayılmayan yerlerden oldu una oy birli i ile karar verildi. ifadelerinin yer aldı ı, bilim ve fen açısından orman niteli inin kaybı veya tarım arazisi olarak kullanılmasının daha yararlı olaca ının ne ekilde de erlendirildi i, nasıl bir teknik inceleme yapıldı ı konularında ise herhangi bir açıklamanın yer almadı ı görülmü tür. 48. Orman Genel Müdürlü ü kayıtlarının incelenmesinde 31.12.2002 tarihi itibariyle 1974 yılından bu yana orman dı ına çıkarılan alanın yakla ık 473.000 hektar oldu u anla ılmaktadır. Uygulamanın en fazla yapıldı ı ve yakla ık 45.000 hektar alanın orman dı ına çıkarıldı ı Antalya ilini, 39.000 hektarla çel, 34.000 hektarla Balıkesir, 31.000 hektarla Ankara, 29.000 hektarla Sakarya ve Mu la illeri izlemektedir. Orman dı ına çıkarma uygulamasında tarihsel bir sınır olmayıp kadastro çalı maları devam etti i sürece bu alanların artma ihtimali mevcuttur. ORMAN SINIRLARI DI INA ÇIKARILAN ALANLAR (473.000 HEKTAR) ANTALYA ÇEL BALIKES R D ER ANKARA SAKARYA MU LA 49. Yukarıda verilen genel toplamlardan da anla ılaca ı üzere toprak rantının yüksek oldu u yerlerde orman dı ına çıkarma uygulamalarının fazlalı ı dikkat çekici düzeydedir. letme müdürlüklerinden alınan dokümanların incelenmesi sonucunda, Mu la Merkezde 138 hektar, Fethiye de 2.950 hektar, Marmaris te 243 hektar, Milas ta 2.072 hektar, Köyce iz de 1.155 hektar, Dalaman da 3.820 22

hektar, Kumluca da 143 hektar, Finike de 156 hektar, Serik te 206 hektar, Ta a ıl da 588 hektar, Ku adası merkezde 1.160 hektar alanın orman dı ına çıkarıldı ı görülmü tür. 50. Gerek belgeler üzerinde gerekse mahallinde yapılan çalı malarda 6831 sayılı Kanunun, kamuoyunda 2/B maddesi olarak bilinen 2 nci maddesinin ilk fıkrasının (B) i aretli bendi uyarınca orman dı ına çıkarma uygulamalarının bir kısmının dava konusu yapıldı ı, bir kısmının da hukukî ve eklî inceleme komisyonlarının itirazı üzerine de i tirildi i görülmü tür. 1. Genel Müdürlükten alınan belgeler incelenmi, stanbul da orman dı ına çıkarılan 18.106 hektar alanın 1.085 hektarlık kısmının müfetti incelemesi sonucunda tahsisen geri alındı ı anla ılmı tır. stanbul Orman letme Müdürlü ü yetkilileri ile birlikte yapılan gözlemlerde, örne in Ayaza a bölgesinde tarımda kullanıldı ı için orman dı ına çıkarılmı olan alanlarda, restoranlar, köpek e itim merkezleri ve sanayi tesislerinin bulundu u, orman kadastro komisyonunun orman olarak belirledi i, tapu kadastro komisyonunun orman olmadı ı yönünde karar verdi i yerlerin görünüm itibariyle orman niteli ini muhafaza etti i, 2/B uygulaması ile orman dı ına çıkarılan ve üzerinde yerle im olan Cendere yolu Çakırlar mahallesinin bulundu u alanda 2/B uygulamasının mahkeme tarafından iptal edildi i ve bu alandaki 2-3 katlı yapıların yıkım çalı malarının sürdü ü, Bo azköy Devlet Ormanı sınırları biti i inde, orman kadastro komisyonu tarafından bahçe, tarla, kuraklık ve bo çayırlık eklinde nitelendirilerek orman niteli ini kaybetmi ve tarım arazisi haline gelmi oldu u gerekçesiyle orman sınırları dı ına çıkarılan fakat gerçekte orman vasfını yitirmemi olan ve bu nedenle Milli Emlak Müdürlü ünden tahsisi istenen 31.452 m 2 lik alanın görünüm itibariyle orman niteli ini muhafaza etti i gözlemlenmi tir. Ormanlık alanın 5.070 hektar, 2/B uygulamasıyla orman dı ına çıkarılan alanın ise 414 hektar oldu u Sarıyer Orman letme efli i sınırları içerisinde Zekeriyaköy, Kısırkaya, Kilyos, Sarıyer Merkez ve Gümü dere de 2/B uygulaması iptal edilen yakla ık 31 hektarlık alan görülmü, Bendler Orman letme efli i görev alanında orman dı ına çıkarılan alanlar içerisinde eylemli orman oldu u gerek müfetti incelemesi gerekse mahkeme yoluyla ortaya çıkarılan yerler bulundu u tespit edilmi tir. 23

stanbul da orman dı ına çıkarılan bir alan 2. Antalya Bölgesinde yapılan çalı malarda; orman dı ına çıkarılarak tapu i lemleri tamamlanan ve yerle imin gerçekle ti i alanlarla ilgili çok sayıda dava açıldı ı, bir kısım yerlerin kadastro mahkemelerince orman alanı olarak tescillendi i, aynı alanların orman sayılıp sayılmayaca ı konusunda farklı komisyonların de i ik kararlar verdi i durumlarla kar ıla ılmı tır. Yetkililerle yapılan mülâkatlardan, çevre köy sakinlerinin taleplerini yerine getirmeyen komisyonların çalı tırılmadı ı bazen de de i tirildi i ö renilmi tir. Örne in Güzeloluk yaylasında 2/B çalı maları köylü halkın kar ı çıkması nedeniyle yarım bırakılmı, daha sonra çalı an tapu komisyonu, sahayı orman olarak de erlendirmeyerek tapulama yapmı, orman idaresinin konuyu mahkemeye intikal ettirmesi üzerine orman geri kazanılmı, ancak bu zaman içerisinde yapılan yayla evleri, yıkım kararı alınmasına kar ın çe itli baskılar nedeniyle yıkılamamı, yıkım kararlarının uygulanmaması üzerine sonraki dönemde görevliler hakkında soru turma açılmı oldu u yapılan mülâkatlarda ifade edilmi tir. Orman niteli ini kaybetmedi i, orman dı ına çıkarma i leminin hatalı yapıldı ı, genellikle bu alanlarda yerle im ba ladıktan sonra karara ba lanabilmektedir. Hatta arazi sahiplerinin tapulu kesim için orman idaresine ba vurması üzerine bu alanların orman niteli ini yitirmemi oldu u ortaya çıkan yerler bulundu u tespit edilmi tir. 3. Mu la bölgesinde i letme müdürlüklerinden alınan belgelerin incelenmesi ve yetkililerle yapılan mülâkatlarda aynı sorunların bu bölgede de geçerli oldu u anla ılmı tır. Köyce iz-toparlar beldesinde, 24

üzerinde nadir görülen ve çok de erli Sı la a açlarının bulundu u alan 2/B uygulamasıyla orman alanı dı ına çıkarılmı sa da eklî ve hukukî inceleme komisyonunun itirazı üzerine uygulamanın düzeltildi i, Çövenli yaylası ile Sultaniye Orman letme efli i sınırları içerisindeki 2/B uygulamalarının bir kısmının mahkeme kararıyla iptal edildi i, Marmaris Hisarönü nde yangın gördü ü halde 2/B uygulaması yapılan, aynı nitelikteki iki parselden birinin orman dı ına çıkarılıp di erinin orman sayıldı ı yerler bulundu u, yine aynı bölge içerisinde 28 yerde yapılan 2/B uygulamasının mahkemece iptal edildi i anla ılmı tır. 4. Dalaman Orman letme Müdürlü ü görev sınırları içerisinde iptal edilen 2/B uygulamasının 508 hektar oldu u görülmü, 2/B uygulamaları ile ilgili cetvellerin incelenmesi sonucunda Milas ilçe sınırları içerisinde Beyciler mevkiinde, Marmaris letme Müdürlü ü görev alanına dahil Datça ilçesinde orman dı ına çıkarılan yerlerin alanlarının bilinemedi i tespit edilmi tir. SONUÇ VE ÖNER 51. Ormanlarda kadastro çalı maları için belirlenen hedefler gerçekle tirilememi tir. Hukukî ihtilâfların ve orman alanlarına tecavüzün yo un, arazinin de erli oldu u ço u yerde kadastro çalı malarının tamamlanamadı ı, tamamlanan çalı malar sonucunda tespit edilen alanların tapuya tescilinin tam olarak sa lanamadı ı görülmektedir. Kadastro çalı malarının; mülkiyet problemleri ve ormana tecavüzün fazla görüldü ü, arazinin de erli oldu u yerlere öncelik veren, kadastro komisyonlarının u anda ve yakın gelecekteki tahminî sayıları ile çalı ma ko ullarını dikkate alan gerçekçi i programlarına göre yürütülmesi, komisyonlardaki ba kan ve üye eksikliklerinin giderilmesi için buralarda çalı mayı te vik edici önlemlerin alınması gerekmektedir. 52. Teknoloji veya bilgi eksikli i ya da ihmal gibi nedenlerle hatalı kadastro çalı maları ortaya çıkmaktadır. Bu hataların düzeltilmesi veya mahkeme yolu ile komisyon kararlarının iptali, kadastro çalı malarının tamamlanmasını 25