ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS BLGSAYARLA DEVRE ÇZM VE SMÜLASYONU
ÖRENME FAALYET 1 AMAÇ Uygun ortam salandnda uygulama programn çaltrmak için gerekli donanm ve yazlmlar, uygulama programnn menülerini ve özelliklerini tanyarak menü ilemlerini yapabileceksiniz. ARATIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanz gereken öncelikli aratrmalar unlardr: Elektronik alannda kullanlan simülasyon programlarn aratrnz. Elektronik simülasyon programlarnn kullanm avantajlarn aratrnz. 1. UYGULAMA PROGRAMI Simülasyon, teknolojik gelimelerin badöndürücü bir hzla devam ettii günümüzde önemi gittikçe artan bir konudur. Simülasyon, gerçek bir sistemi temsil eden modelin oluturulmas ilemidir. Bilgisayarda simülasyon ise gerçek hayattaki olaylarn bilgisayar ortamna aktarlmas ilemidir. Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program görsel olarak elektronik devrelerin simülasyonunu yapabilen yetenekli bir devre çizimi, simülasyonu, animasyonu ve PCB (Elektronik Bask Devre) çizimi programdr. Klasik workbenchlerden en önemli fark mikroilemcilere yüklenen HEX dosyalarn da çaltrabilmesidir. Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program gün geçtikçe genileyen bir model kütüphanesine sahiptir. Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program sanal bir laboratuvardr. Her türlü elektrik/elektronik devre emasn Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program yardmyla bilgisayar ortamnda deneyebilirsiniz. Devredeki elemanlarn deerlerini deitirip yeniden çaltrr ve sonucu gözlemleyebilirsiniz. Bu program, binlerce elektronik eleman içeren devre tasarmlarnn üretiminde bile kullanlabilmektedir. Elektriksel hata raporu hazrlayabilmekte, malzeme listesini çok düzenli bir ekilde verebilmektedir.
1.1. Program Çaltrmak çin Gerekli Donanm ve Yazlmlarn Tantlmas Bu bölümde Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Programnn tantlmas, programn çalabilmesi için gerekli donanm ve yazlmlarn tantlmas, programn bilgisayarnza kurulumu, Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program ile birlikte yüklenen dosyalar anlatlacaktr. 1.1.1. Programn Çaltrlabilmesi çin Gerekli Donanm ve Yazlmlar Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program, Windows iletim sistemi altnda çalan bir programdr. Programn çalabilmesi için bilgisayarnzda Windows 98 ya da üstü bir iletim sisteminin olmas gerekmektedir. Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Programnn bilgisayarnzda verimli çalabilmesi için, ilemcinizin en az Celeron ya da Pentium II, RAM belleinizin de en az 32 MB olmas gerekmektedir. Program bilgisayara kurulduunda harddiskinizde en az 60 MB lk bo alana ihtiyaç duymaktadr. Program bilgisayarnza kurmak için program CD sini CDROM unuza taktktan sonra PROMEDO simgesinin üzerine çift tklaynz. Karnza Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program kurulum penceresi gelecektir ve program bilgisayarnza kurulmaya balayacaktr. Bu pencereden Next butonuna tklayarak program bilgisayarnza kurmaya balaynz. Programn bilgisayara kurulumu aamasnda program sizi yönlendirecektir. Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program program siz deitirmediiniz takdirde Windows iletim sisteminde Balat-Programlar- Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program 6 Demonstration menüsü altna yerleecektir. 1.1.2. Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program ile Birlikte Yüklenen Dosyalar Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program program bilgisayarnza yüklenirken beraberinde birçok dosya yüklenir. ekil 1.1 de Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program 6 Demonstration seçenei altnda bulunan dosyalar yer almaktadr.
ekil 1.1: Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program 6 Demonstration seçenei altnda bulunan dosyalar ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE BASKI DEVRE PROGRAMI 6 Demonstration seçenei altnda bulunan dosyalarn görevleri: Proteus VSM Model Help: Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program Kütüphanesinde bulunan elektronik devre elemanlarnn kullanm ekillerini anlatan yardm dosyalar About the Proteus Demo: Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program 6 Professional hakknda dosyas. Bu dosya aracl ile Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program program hakknda genel bilgiler alnabilir ARES 6 Demo: PCB ( baskl devre ) çizim program ARES Help: Bask devre çizim programnn yardm dosyas ISIS 6 Demo: Elektronik devre çizim, simülasyon ve animasyon program ISIS Help: Elektronik devre çizim, simülasyon ve animasyon programnn yardm dosyas Licence Manager: Lisans yöneticisi ProSPICE Help: Prospice yardm dosyas Read Me: Oku beni dosyas. Bilgisayarnza kurduunuz Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program 6 programnn eski versiyonlarndan farkn ve ne gibi yenilikler getirdiini açklamaktadr Sample Designs: Programla birlikte gelen, örnek uygulamalar ve yardm tantm dosyas. Bu seçenek kullanlarak Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program program bilgisayarnza kurulurken beraberinde gelen örnek uygulamalar hakknda bilgi alnr Bu programlar içinden ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON PROGRAMI 6 Demo konumuzu oluturacaktr.
1.1.3. Elektronik Devre Çizimi Ve Simülasyon Program Programnn Çaltrlmas ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON PROGRAMI program Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program un, devre çizim, simülasyon ve analiz programdr. Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program un temelini tekil eder. ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON PROGRAMI n kullanarak her türlü elektronik devre çizimi, simülasyonu ve analizini yapabiliriz. Ayrca devre elemanlarnn deerlerini rahatlkla deitirebiliriz. ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON PROGRAMI çaltrmak için: Balat Programlar Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program 6 Demonstration ISIS 6 seçenekleri kullanlr. ISIS 6 seçeneine tkladktan sonra program çalmaya balar. 1.1.4. Elektronik Devre Çizimi Ve Simülasyon Program Programnn Tantlmas ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON PROGRAMI açldktan sonra ekil 1.2 deki ekran görüntüsü karmza gelir. ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON PROGRAMI nn penceresinde en üstte Balk Çubuu yer almaktadr. Balk çubuunun hemen altnda ise Menü Çubuu vardr. Menü çubuunun altnda Araç Çubuklar yer almaktadr. Programda toplam 7 adet araç çubuu vardr. çubuklar srasyla; Ekrann en üstünde yer alan araç File/Print Commands ( Dosya/Yazdrma Araç Çubuu ) Display Commands ( Display Araç Çubuu) Editing Command ( Düzen Araç Çubuu) Design Tools ( Dizayn Araçlar) Bu araç çubuklar ViewToolbars seçenei altnda yer alr. stendiinde bu araç çubuklar ekrandan kaldrlabilir.
ekil 1.2: Elektronik Devre Çizimi Ve Simülasyon Program ekran görüntüsü Ekrann sol tarafnda ise 5. araç çubuu olan Tasarm Araç Çubuu yer almaktadr. Ekrann alt tarafnda ise Orientation Toolbar (Yön araç çubuu) ve The Animation Control Panel (Animasyon Kontrol Paneli ) yer almaktadr. Tasarm Alan Ön Görünü penceresinde, tasarm alan içerisine yaptmz çalmann küçültülmüü yer almaktadr. Fare imlecini bu pencere içerisine götürüp bir kere sol tklama ile tasarm alan içindeki istediimiz bölgeyi ekranda görüntüleyebiliriz. Elemanlar penceresinin üst ksmnda yer alan P ve L butonlar eleman çarmak ve kütüphane yönetimi (kütüphane silmek, yeni kütüphane oluturmak vb.) amacyla kullanlr. P butonuna bir kere sol tkladmzda karnza ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnda bulunan bütün kütüphaneler (üst ksmda) ve devre elemanlar (alt ksmda) gelecektir.
Ekrann en alt ksmnda yer alan Durum Çubuu o anda yaplan ile ilgili kullancy bilgilendirmek için kullanlr. Ayrca menüler içinde dolarken ve araç butonlarnn üzerine fare imleciyle gelince, menü seçeneinin ve araç butonlarnn görevine dair ksaca bilgi vermektedir. ekil 1.3: Eleman çarma Koordinatlar yazan ksm, fare imleci tasarm alannda iken pozisyonu hakknda bilgi verir. Tasarm alannn tam ortas koordinatlarn orijin noktasn oluturmaktadr. 1.2. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Program Ana Menüsü ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program ana menüsünde 12 seçenek bulunmaktadr. Bu menü seçeneklerinden her birinin üzerine farenin imleciyle gelip sol tkladnzda, o menü açlacak ve çeitli seçenekler içeren pull-down bir menü karnza gelecektir. ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnda File, View, Edit, Tools, Design, Graph, Source, Debug, Template, System ve Help Ana menüleri yer alr. 1.3. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Program Ana Menü Seçeneklerinin Tantlmas 1.3.1. File Menüsü Dosyalar ilgilendiren menüdür. File menüsünde dosyalarla ilgili komutlar yer alr. Çalma alannda File menüsüne tklandnda ekil 1.4 teki pencere ekrana gelir. New Design: Tasarm alan üzerinde yeni bir devre çizimine balamak için bu seçenek kullanlr. Bu seçenek kullanldnda yeni bir tasarm alan açlacak ve ismi UNTITLED.DSN olacaktr. Tasarm alan üzerinde bir devre varsa ve bu devrede deiiklikler yapldktan sonra New Design seçenei çaltrlrsa, yeni bir tasarm alan açlmadan önce bu devredeki deiiklikleri kaydedip kaydetmeyeceimiz sorulur. Load Design: Daha önce oluturulan dosyay tasarm alanna çarmak için bu seçenek kullanlr. Bu seçenek çaltrldnda, yeni bir iletiim penceresi gelir. Bu iletiim penceresinden, çarlacak olan dosyann önce konumu, sonra da dosya ad seçilerek aç butonuna tklandnda o dosya tasarm alanna yüklenir.
Save Design: Tasarm alannda yapm olduunuz çalmalar kaydetmek için bu seçenek kullanlr. Yeni oluturduunuz bir çalmay kaydederken bu seçenei çaltrdnzda bir iletiim penceresi açlr. Bu iletiim penceresini kullanarak dosyaya bir isim verdikten sonra dosyay bilgisayarda kaydedeceiniz konumu belirleyerek kaydedebilirsiniz. Dosyay daha önce bir isimle kaydettiyseniz bu seçenei çaltrdnzda yaptnz deiikliklerle birlikte bu seçenei tekrar üstüne kaydetmi olursunuz. ekil 1.4: File menüsü Save Design As: Tasarm alanndaki çalmanza bir isim vererek kaydetmenizi salar. Üzerinde çalma yaptnz dosyay baka bir isimle kaydetmek için de bu seçenek kullanlr. Save Design seçeneinden fark, bu seçenek her çaltrldnda Save Design iletiim penceresi karnza gelir. Import Section: Bu seçenek ile daha önce yaplm bir çalmann, bir bölümü ya da tamam (Export Section seçenei ile kaydedilmi olmas artyla) tasarm alanna çarlarak dosyamza eklenebilir. Bu seçenein kullanlmasndaki amaç; yapm olduumuz çalmalarda, devrenin bir bölümü ya da tamam tekrar baka çalmalarda kullanlyor ise yeniden oluturmak yerine hazr çizimi kullanmak ve böylece zamandan tasarruf salamaktr.
Export Section: Tasarm alanndaki çalmann bir bölümünün ya da tamamnn daha sonra baka çalmalarda kullanlmak üzere kaydedilmesini salar. Devrenin bir bölümünü veya tamamn kaydetmek için; farenin imleci çalma alanndaki devrenin istenilen noktasna getirilerek sol tua basl tutulurak, istenilen ksm blok içerisine alnr. Daha sonra bu komutu tklayarak istenilen isimle kayt tamamlanr. Bu bölümü tekrar baka bir çalmada kullanmak istediimizde ise Import Section seçeneini kullanrz. Export Graphics: Tasarm alanndaki dosyamz resim dosyas olarak kaydetmek için kullanlr. Bu seçenein alt seçenekleri vardr ve resim dosyas formatn seçmek sizin elinizdedir. Devrenizi deiik formatlarda kaydetme olananz mevcuttur. Bu seçeneklerden en çok tercih edileni Export Bitmap tir. Mail To: Tasarm alannda üzerinde çaltnz dosyay veya bitmi çalmay Outlook Express program aracl ile baka birisine e-posta olarak göndermenizi salar. Print: Tasarm alanndaki çalmay kâda aktarmak için kullanlr. Bu seçenek çaltrldnda karmza bir iletiim penceresi gelir. Çalmanz kada aktarmadan önce gereken ayarlar bu iletiim penceresindeki seçenekleri kullanarak yapabilirsiniz. Printer Setup: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program Windows iletim sistemi tarafndan tanmlanp yüklenmi olan yazcy kullanmaktadr. Siz aktif olan yazcy deitirmek, yazc ayarlarn yapmak, kât boyutunu seçmek istiyorsanz bu seçenei kullanabilirsiniz. Set Area: Bu seçenek tasarm alanndaki çalmann istenen bölümünün kada aktarlmas için kullanlr. Set Area seçenei çaltrldktan sonra, tasarm alanndaki çalmamzn, kada aktarlacak bölümü, farenin imleci balangç noktasna getirilir ve sol tua basl tutularak, biti noktasna doru sürüklenir. Yani yazlacak bölüm blok içerisine alnr. Daha sonra File menüsünden Print seçenei çaltrlarak karmza gelen pencereden Marked Area seçenei iaretlenir ve dier ayarlar yaplarak OK butonuna baslr ve ilem tamamlanr. Exit: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programndan çkmak için bu seçenek kullanlr.
1.3.2. View Menüsü Bu seçenek ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnn ekran görüntüsünü ayarlamak için kullanlr. Çalma alannda View menüsüne tklandnda ekil 1.5 teki pencere ekrana gelir. ekil 1.5: View menüsü Redraw: Tasarm alannda bulunan çalmann ekran görüntüsünü tazelemek için kullanlr. Ekran görüntüsünü tazelememizin sebebi, tasarm alannda bir devre olutururken yeni bir balant yapmamzda veya varolan bir balanty sildiimizde o an için ekran görüntümüz olmas gerektii gibi görünmeyebilir. Bu durumdan kurtulmak için Redraw seçenei kullanlmaktadr. Grid: Tasarm alannda bulunan zgarann (noktalarn) görünüp/görünmemesini bu seçenek salar. Orijin: Tasarm alannda yeni bir orijin (balangç noktas) noktas tanmlamak için kullanlr. ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnda tasarm alannda default orijin noktas, tasarm alannn tam orta noktasdr. Fakat kullanc isterse kendisi bu seçenei kullanarak farkl bir orijin noktas tanmlayabilir. Bu ilemi yaparken; farenin imlecini tasarm alannda orijin noktas olarak tanmlayacamz yere getirir ve bu seçenei çaltrrsak yeni orijin noktamz artk buras olur. Koordinatlar gösteren ve durum çubuunun sa tarafnda yer alan rakamlar ise krmz rengi alr, bu da bize orijin noktasnn kullanc tarafndan tamamlandn gösterir.
Ayrca bu seçenek kütüphaneye yeni bir eleman oluturup eklemek için, kullanc tarafndan oluturulan elemann orijin noktasn belirlemede kullanlmaktadr. X Cursor: Tasarm alannn içindeki fare imleci eklinin belirlenmesinde bu seçenek kullanlr. ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program çaltrldnda tasarm alanndaki fare imleci default deerinde ve normal ok eklindedir. Fakat bu seçenek çaltrldnda tasarm alannda fare imleci ekil 1.6 daki eklini alr. Bu seçenek bir defa daha çaltrldnda ise ekil 1.7 deki eklini alr. ekil 1.6: Fare imlecinin x görüntüsü ekil 1.7: Fare imlecinin + görüntüsü Snap 10th- 50th- 100th-500th: Fare imlecinin tasarm alannda iken hareket admlarn belirler. Bu admlar görebilmek için bu seçenekleri kullandmzda koordinatlara bakmanz yerinde olur. Pan: Bu seçenek çaltrldktan sonra tasarm alannda iken fare imlecinin görüntüsü ekil 1.8 deki halini aldktan sonra, tasarm alannda farenin sol tuu ile herhangi bir yere tklandnda oras merkez seçilir ve ekran o noktadan merkezlenir. Bu seçenein amac tasarm alannda bulunan devrenin istediimiz bölgesini ekranda merkezlemektir. ekil 1.8: Pan seçeneinden sonra fare imlecinin görüntüsü Zoom In: Tasarm alannda bulunan çalmann ekran görüntüsünü büyütür. Zoom Out: Tasarm alannda bulunan çalmann ekran görüntüsünü küçültür. Zoom All: Tasarm alannn tamamn ekran kaplayacak ekilde gösterir. Zoom to Area: Tasarm alannda bulunan çalmann seçilen ksmn büyütmek için kullanlr. Bu seçenek çaltrldktan sonra tasarm alannda fare imleci ekil 1.9 daki görüntüsünü alr. Büyütülmek istenilen alan fare sol tuuna basl kalarak blok içerisine alnr. Daha sonra fare sol tuu brakldnda seçilen ksm büyütülmü olur. ekil 1.9: Pan seçeneinden sonra fare imlecinin görüntüsü
Toolbars: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program araç çubuklarnn istenenin ekranda gizlenip, görünmesini salar. Bu seçenek çaltrldnda karmza ekil 1.10 da verilen iletiim penceresi gelmektedir. Bu pencere içindeki onaylardan istediimizi kaldrp OK tuuna basarak araç çubuklarndan isteneni ekran üzerinden kaldrabiliriz. ekil 1.10: Araç çubuklarnn ekranda görüntülenmesi 1.3.3. Edit Menüsü Edit, kelime anlam olarak düzenleme, deiiklik yapma gibi anlamlara gelmektedir. Bilgisayar literatüründe ise bu kelime, geri alma, yenileme, kopyalama, kesme, yaptrma gibi ilemleri ifade etmektedir. Çalma alannda Edit menüsüne tklandnda ekil 1.11 deki pencere ekrana gelir. ekil 1.11: Edit menüsü Undo: Tasarm alannda yaplan ileri sondan geriye doru srasyla bir geri alr. Ksayol tuu olarak Ctrl+Z kullanlabilir. Redo: Tasarm alannda yaplan ve geriye alnan ileri srasyla bir ileri alr. Ksayol tuu olarak Ctrl+Y kullanlabilir.
Find and Edit Component: Tasarm alannda bulunan devredeki elemanlar düzenlemek için bu seçenek kullanlr. Bu seçenek çaltrldnda karnza gelen iletiim penceresinde component yazsnn yanndaki kutuya elemann sembol ismini girip OK butonuna basarsanz elemann düzenleme penceresi karnza gelir. Edit Object Under Cursor: Bu seçenek çaltrldnda fare imlecini tasarm alanndaki herhangi bir elemann üzerine getirdiinizde o elemanla ilgili düzenleme penceresi karnza gelir. Cut to clipboard: Seçilen elemann ya da belirlenen alan bulunduu yerden kesip alr (Kesilip alnan eleman ya da blok silinmez, Windows iletim sistemi panosuna alnr.). Copy to clipboard: Seçilen elemann ya da belirlenen alann bir kopyasn alr ( Kopyalanan eleman ya da alan, Windows iletim sistemi panosuna alnr ve Paste from clipboard, seçenei kullanlmadan görülemez.). Paste From clipboard: Bu seçenek Cut to clipboard veya Copy to clipboard seçenekleri ile panoya alnan eleman ya da blou istenen yere yaptrr. Bu seçenek çaltrldnda panodaki eleman ya da blok, krmz renkli ve fare imlecinin ucunda ekrana gelir ve onunla birlikte hareket eder. Bunun nedeni ise yaptrlacak alana götürülmesi gerektiindendir. Götürüldükten sonra farenin sol tuuna baslr ve ilem tamamlanr. Send to back: Birbirinin üzerine istenmeden veya istenerek konmu olan elemanlardan seçileni ötekinin altna gönderir. Bir eleman yerine konmadan yani üst üste gelmeden önce seçilerek bu seçenek çaltrldnda, o eleman hep altta kalr. Bring to front: Birbirinin üzerini istenmeden veya istenerek konmu olan elemanlardan seçileni ötekinin üstüne alr. Bir eleman yerine konmadan yani üst üste gelmeden önce seçilerek bu seçenek çaltrldnda, o eleman hep üstte kalr. Tidy: Bu seçenek çaltrldnda elemenlar kutumuzda bulunan ve tasarm alannda hiç kullanlmayan elemanlar silinir. Dolaysyla daha temiz ve derli toplu bir çalma alan olur. 1.3.4. Library Menüsü Library, kelime anlam olarak kütüphane demektir. Eleman çarma, eleman oluturma, kütüphaneyi düzenleme gibi kütüphane ile ilgili ilemleri yapmamz salar. Çalma alannda Library menüsüne tklandnda ekil 1.12 deki pencere ekrana gelir.
ekil 1.12: Library menüsü Pick Device/Symbol: Library den tasarm alanna ismini bildiimiz bir eleman çarmak için bu seçenek kullanlr. Make Device: Kütüphaneye yeni eleman oluturulup eklemek için kullanlr. Make Symbol: Kütüphaneye eklemek için oluturulan yeni elemana sembol ismi vermek için kullanlr. Packaging Tool: Kütüphaneye eklemek için oluturulan yeni eleman paketlenerek kütüphaneye konulur. Store Local Object: Yeni oluturulan eleman kütüphane içinde istenen yere yerletirilir. Decompose: Kütüphanede var olan bir eleman tasarm alanna çardktan sonra, ayrtrmak (text, box, pin, pin number vb.) için kullanlr. Ayrtrmann nedeni, bu elemandan faydalanarak yeni bir eleman yapmay ya da bu elemana yeni özellikler kazandrmay salamaktr. Bu seçenei kullanabilmek için önce tasarm alanna eleman çarlr. Daha sonra fare imleci üzerine getirilip sa tklanarak eleman seçilir ve krmz renk almas salanr. Bu ilemlerden sonra Decompose seçenei çaltrlrsa eleman ayrtrlm olur. Compile to Library: Oluturulan yeni eleman kütüphaneye derlenir. Autoplace Library: Herhangi bir kütüphane dosyas seçilerek bu kütüphane içinde bulunan elemanlar DEVICES elemanlar kutusuna alnr. Verify Packaging: Kütüphaneye paket olarak yerletirilen elemanlarn doru olarak yerletirildii test edilir. Library Manager: Kütüphane ile ilgili her türlü ilem bu seçenek araclyla yaplr.
1.3.5. Tools Menüsü Tools, kelime anlam olarak araçlar demektir. Çalma alannda Tools menüsüne tklandnda ekil 1.13 teki pencere ekrana gelir. ekil 1.13: Tools menüsü Real Time Annotation: Bu seçenek onayl olduunda tasarm alanna yerletirilen elemanlara sembol numaralar srasyla verilir. Real Time Snap: Bu seçenek onayl olduunda, tasarm alannda bulunan eleman pinlerinden herhangi birinin üzerine fare imleci getirildiinde pin üzerinde x ekli oluacak ve balant yaplmas daha kolay olacaktr. Bu seçenek onayl deilse pin uçlarnda x ekli olumayacaktr. Wire Auto Router: Bu seçenekte otomatik balant yollar belirlenir. Bu seçenek onayl ise, program balant yollarn kendisi belirler, onayl deilse kullancnn kendisi belirler. Search and Tag: Tasarm alannda bulunan emada verilen kriterlere göre arama yapar ve arama sonuçlarna göre bulunan eleman ya da elemanlar etiketler. Ayrca durum çubuunda kaç adet eleman bulunduu ve etiketlendii hakknda bilgi verir. OR Search and Tag: Search and Tag konutundan fark, ekstra bir kriter kullanlarak arama yapmaya olanak salar. AND Search and Tag: Bu seçenein görevi Search and Tag seçeneine benzer. Fark, ekstra kriterler ile yaplan aramay snrlar. Arama esnasnda karlalmas mümkün olmayacak tüm sonuçlar etiketten temizler ve gerekli olanlarn kalmasn salar. Property Assigment Tool: Özellik tanmlama seçeneidir. Library e eklemek için tasarm alannda oluturulan elemana özellik tanmlamak için kullanlr.
Global Annotator: Tasarm alannda bulunan çalmada, seçilen bir veya bütün elemanlarn sembol numaralarn istenen ekilde düzenlememizi salar. ASCII Data Import: Tasarm alannda bulunan çalmaya ASCII data dosyas eklemek için kullanlr. Bu seçenek ile mevcut eleman ( ASCII ) özelliklerinin ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON dizayn dosyasna ya da sonradan oluturulan kütüphane dosyasna aktarr. Bill of Materials: Tasarm alannda bulunan çalmann eleman listesini çkarr ve bu listeyi bir dosya haline getirerek bize sunar. Electrical Rule Check: Tasarm alannda bulunan devrede elektriksel hata olup olmadna dair rapor verir. Netlist Compiler: Tasarm alannda bulunan devrenin ELEKTRONK BASKI DEVRE PROGRAMI da PCB (baskl devresi) yi otomatik olarak hazrlayabilmek için netlistini çkarr. Tasarm alannda bulunan devrenin otomatik olarak baskl devresini çkarabilmek için yukarda verilen netlist ayarlarnn çok iyi yaplmas gerekir. Model Compiler: Yeni model dosyas derlemek için kullanlr. Netlist to ARES: Tasarm alannda bulunan devrenin netlistini çkarr ve ELEKTRONK BASKI DEVRE PROGRAMI e geçi yapar. Backannotate from ARES: ELEKTRONK BASKI DEVRE PROGRAMI program içinden Pinswap ve Gateswap sonuçlarn ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programna tekrar transfer eder. 1.3.6. Design Menüsü Bu menü tasarm alannn düzenlenmesi ile (balk, doküman no, revizyon, yeni tasarm alan oluturma, var olan tasarm alann silme, tasarm alanlar aras geçi vb.) ilgili ilemleri yapmak için kullanlr. Çalma alannda Design menüsüne tklandnda ekil 1.14 teki pencere ekrana gelir.
ekil 1.14: Design menüsü Edit Design Properties: Bu seçenek tasarm dosyamza; isim, doküman numaras, revizyon numaras ve açklamalar eklemek için kullanlr. Bu seçenek çaltrldnda karnza ekil 1.15 teki pencere gelir. ekil 1.15: Edit design properties penceresi Title: Dizayn dosyasnn bal yazlr. Bu balk dosya raporlarnda, netlist çkarmada, vb. gibi ilemlerde kullanlr. Doc.No: Doküman numaras yazlr. Revizyon: Revizyon numaras yazlr. Author: Çalmay yapan kiinin ismi yazlr. Global Power nets? Cache Model Files?: Netlist ilemleri için onaylanr. Edit Sheet Properties: Bu seçenek üzerinde çalma yaplan tasarm alanna balk ve isim vermek için kullanlr. Bu seçenek tklandnda ekil 1.16 daki pencere ekrana gelir.
ekil 1.16: Edit sheet properties penceresi Sheet Title: Tasarm alan bal yazlr. Sheet Name: Tasarm alan ismi yazlr. Annotator Init: Otomatik sembol numaralar için balangç deeri yazlr. New Sheet: Yeni bir tasarm alan açar ( Design menüsünden istenene geçilir.). Remove Sheet: Çallan tasarm alann yok eder. Goto Sheet: stenen tasarm alanna geçilir. Bu seçenek çaltrldnda karmza gelen pencereden istenen tasarm alan seçilir ve OK butonuna tklanr. Zoom to Child: Tasarm alannda bir elemann hiyerarik olarak, iç yaps hakknda veya baka bir bilgi veriliyorsa, o bilgiyi görmek için kullanlr. Exit to Parent: Sub-circuit alanndan ana çalma alanna dönmek için bu seçenek kullanlr. Root Sheet: O anda üzerinde çallan tasarm çalma alann gösterir ve bu tasarm alanlar arasnda geçi yapmak için kullanlr. ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program ilk çaltrldnda bir tane tasarm alan otomatik olarak oluturulur ve default olarak Root Sheet 1 adn alr. New Sheet seçenei ile ikinci bir tasarm alan daha oluturulursa bu tasarm alan da Root Sheet 2 olarak adlandrlr. Bu tasarm alanlarna istediimiz ismi vermek, daha önce anlattmz gibi Edit Design Properties seçenei ile gerçekletirilir. stenen tasarm alanna geçmek için Design menüsünden o tasarm alannn isminin üzerine gelinerek tklanr.
1.3.7. Graph Menüsü Tasarm alannda bulunan çalmamza grafik eklemek, varolan grafii düzenlemek vb. gibi ilemleri bu menü yardmyla gerçekletirebilirsiniz. Çalma alannda Graph menüsüne tklandnda ekil 1.17 deki pencere ekrana gelir. ekil 1.17: Graph menüsü Edit Gragh: Tasarm alannda bulunan çalmamza grafik eklemek, oluturulmu grafii düzenlemek, simülasyon ilemini yapmak vb. için kullanlr. Bu seçenek çaltrldnda karmza gelen grafik düzenleme penceresindeki bilgiler grafiin özelliine göre deiir. Add Trace: Tasarm alannda bulunan grafie izleme noktas veya noktalar eklemek için kullanlr. Bu seçenein çaltrlabilmesi için, tasarm alannda bir grafik elamannn olmas gerekir. Operating Point: DC ilem noktasn hesaplar. Tasarm alannda bulunan devrenin çknda voltaj ya da akm probu varsa ve grafikte de bu çk sinyali y ekseninde gösteriliyorsa, bu seçenek çaltrldnda çk sinyali balangç noktas gösterilir. Simulate Graph: Tasarm alannda bulunan devrede deiiklik yaplm ve bu deiiklik grafii etkiliyorsa bu seçenek kullanlarak grafik tekrar oluturulur. View Log: Tasarm alannda oluturulan grafiin Simulate Graph seçenei ile simüle ilemini yaptktan sonra bu seçenek çaltrldnda, simülasyon ile ilgili bilgiler veren pencere karnza gelecektir. Export Data: Tasarm alannda bulunan grafiin zamana bal olarak matematiksel verilerini bir dosya olarak kaydetmek için kullanlr. Restore: Grafiin simüle ilemini yenilemek için kullanlr. Conformance Analysis: Tasarm alannda oluturulan grafiin kontrolünü yapar.
1.3.8. Source Menüsü Tasarm alannda bulunan devremizde, programlanabilen entegrelerden herhangi biri veya birkaç bulunuyorsa, bu entegrelerin çaltraca kaynak kodlarla ilgili ilemler yaplr. gelir. Çalma alannda Source menüsüne tklandnda ekil 1.18 deki pencere ekrana ekil 1.18: Source menüsü Add/Remove Source Files: Tasarm alannda bulunan programlanabilir entegreye yüklenecek olan kaynak kod Assembly formatnda ise bu seçenek ile kaynak kod tanmlanmal ve hangi formata göre ( intel, motorola, microchip vb. gibi ) kod üretilip çaltrlaca belirlenmelidir. Define Code Generation Tools: Bu seçenek çaltrldnda karmza gelen pencereden ayrntl olarak kod üretme seçenekleri ayarlanabilir. Setup External Text Editör: Kaynak kod için text editör tanmlamas yaplr. Build All: Tanmlanan kaynak dosya çalmaya hazr hâle getirilir. 1.3.9. Debug Menüsü Tasarm alannda bulunan devrenin çalmas, durdurulmas, adm adm çaltrlmas vb. gibi ilemlerin yaplabilmesi için kullanlr. Bu menü iki durumda incelenmelidir. Bu iki durumdan birincisi; tasarm alannda bulunan devrenin çaltrlmadan önceki durumu, ikinci durum ise; tasarm alannda bulunan devrenin çaltrldktan sonraki durumudur.
ekil 1.19: Tasarm alannda bulunan devrenin çaltrlmadan önceki debug menüsü ekil 1.20: Tasarm alannda bulunan devrenin çaltrldktan sonraki debug menüsü Start / Restart Debugging: Tasarm alannda bulunan devreyi adm adm incelemek üzere çaltrr ve hemen pause yapar.
Pause Animation: Tasarm alannda bulunan devrenin çalmasna ara verir. Devrenin çalmas o anda durur ve devre Restart yapld anda devrenin çalmas kald yerden devam eder. Stop Annimation: Tasarm alannda bulunan devrenin çalmasn durdurur. Devrenin çalmas tekrar start yapldnda simülasyon ilemi tekrar batan balar. Step Over: Tasarm alannda bulunan devreyi adm adm çaltrr. Step Into: Aktif olan fonksiyonu veya alt program (subroutine) çaltrr. Ayrca bu seçenek, kaynak pop-up penceresi aktif iken kullanlr. Step Out: Devrenin çalmas adm adm çaltrlmama durumundan çkarlarak normal çalma moduna dönülür. Step To: Bu seçenek animasyonu, kursörün o anki pozisyonuna ulaana kadar çaltrr. Ayrca bu seçenek, kaynak pop-up penceresi aktif durumdayken kullanlabilir. Excute: Tasarm alannda bulunan devreyi çaltrr. Reset Popup Windows: Bu seçenek çaltrldnda, VSM simülasyon pencereleri normal ayarlarna döner. Reset Persistent Model data: EPROM ve EEPROM serisi elemanlarda datay resetler. Yani simülasyon ilemi baladktan sonra EPROM arn içerii deiti ise bu seçenek çaltrldktan sonra EPROM larn içerii simülasyon balad andaki deerini alr. Use Remote Debug Monitor: VSM simülasyonu için Virtual Debug Monitör ü enable eder. Tile Horizontally: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program içinde açk açk bulunan pencereleri, ekran yatay kaplayacak ekilde yerletirir. Tile Vertically: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program içinde açk açk bulunan pencereleri, ekran dikey kaplayacak ekilde yerletirir. 1.3.9.1. Tasarm Alannda Devre Çalyor Durumdayken Debug Menüsü Altnda Oluan Seçenekler Simulation Log: bu seçenek devre çaltrldktan sonra seçilebilir. Bu seçenek bize, devre simülasyonunun çalmas ile ilgili( netlist, spice models, devrenin derlenmesi, besleme hatalar, vb. gibi. ) bilgiler verir. Eer devremizde hata varsa karmza gelen Simulation Log penceresinde hatann bildirildii satr en son satr olan ve Warning ile balayan ksmdr. Watch Window: Bu seçenek çaltrldnda izleme penceresi adn verebileceimiz pencere karnza gelir. Bu pencere aracl ile devremiz ile ilgili izleme noktalar ve breakpoints ad verilen kontrol noktalar oluturabiliriz.
1.3.10. Template Menüsü Bu menü, tasarm alannn ve tasarm alannda bulunan zgarann, yollarn, grafiklerin, asenin, kutularn, yazlarn rengini, yazlarn yaz tipi ile büyüklüünü, yollarn kalnln vb. ilemleri yapar. gelir. Çalma alannda Template menüsüne tklandnda ekil 1.21 deki pencere ekrana ekil 1.21: Template menüsü Set Design Defaults: Bu seçenek tasarm alannn rengini ve simülasyon srasnda oluan sinyal renklerini ayarlamak için kullanlr (ekil 1.22). ekil 1.22: Set Design Defaults penceresi
Colours Grubu o Paper Colour: Tasarm alannn rengi seçilir. o Grid Dot Colour: Izgarann rengi seçilir. o Work Area Box Colour: Tasarm alan ön görünü ksmnda, çalma alan kutusunun rengi seçilir. o Worl Box Colour: Tasarm alann çevreleyen çizginin rengi seçilir. o Highlight Colour: Tasarm alannda bulunan devrede seçili elemann rengi ayarlanr. o Drag Colour: Tasarm alannda bulunan bir devrede bir eleman sürüklenirken alaca rengi ayarlanr. Animation Grubu o Positive Clour: Pozitif potansiyele sahip yollarn rengi seçilir. o Ground Colour: ase potansiyeline sahip yollarn rengi seçilir. o Logic 1 Colour: Lojik 1 seviyesi rengi seçilir. o Logic 0 Colour: Lojik 0 seviyesi rengi seçilir. o Logic? Colour: Devaml deien lojik seviye rengi seçilir. Hidden Objects Grubu o Show hidden text?: Onaylanrsa gösterilmeyen gizli yazlar gösterilir. o Show hidden pins: Onaylanrsa gösterilmeyen gizli pinler gösterilir. o Hidden Colour: Gösterilmeyen yaz ve pin rengi seçilir. Font face for Default Font Grubu Tasarm alannda bulunan yazlarn yaz tipi seçilir. Set graph colours: Bu seçenek grafik ile ilgili renk ayarlarn yapmak için kullanlr (ekil 1.23). General Appearance Grubu o Graph Outline: Grafik kenar çizgi ve bölme çizgisi renkleri seçilir. o Background: Grafik arka plan rengi seçilir. o Graph Title: Grafik balk rengi seçilir. o Graph Text: Grafik yaz rengi seçilir.
Analogue Traces Grubu Analog sinyal renkleri seçilir. ekil 1.23: Graph colour configuration penceresi Digital Traces Grubu Dijital sinyal renkleri seçilir. Set Graphics Styles: Bu seçenek global ( analiz grafikleri haricindeki dier grafikler ) grafik stillerini ayarlamak için kullanlr (ekil 1.24). ekil 1.24: Edit global graphics style penceresi
Style Grubunda aa açlr kutudan hangi grafik ayarnn yaplaca belirlenir. Line Attributes Grubu o Line style: Grafii çevreleyen çizgi stili seçilir. o Width: Çizgi kalnl seçilir. o Colour: Çizgi rengi seçilir. Fill Attributes Grubu o Fill Style: Grafiin içini belirlenen stille doldurur. o Fg. Colour: Grafiin içini dolduran stilin rengi seçilir. o Use Bk. Colour: Arka plan rengi kullanlp kullanlmayaca sorulur. Eer onaylanrsa arka plan rengi kullanlr. o Bk. Colour: Arka plan rengi seçilir. Sample kutusunda yaplan ayarlara göre grafiin önizlemesi gösterilir. New butonu ile kullanc yeni bir grafik stili oluturabilir. Set Text Styles: Bu menü tasarm alannda oluturulan devre elemanlarn sahip olduu yazlarn yaz tipini, yüksekliini, rengini ve efektifini ayarlamak için kullanlr (ekil 1.25). ekil 1.25: Edit global text styles penceresi
Style yazsnn yanndaki aa açlr kutudan ayar yaplacak olan bölüm seçilir. Font face: Yaz tipi seçilir. Height: Yaznn yükseklii seçilir. Colour: Yaznn rengi seçilir. Set Graphics Text: 2D grafiklerinde kullanlan yazlarn yaz tipini, büyüklüünü ve efektini ayarlamak için kullanlr. Set Junction Dots: Bu seçenek tasarm alannda oluturduumuz devrede kullanlan balant noktalarnn ayarlarn yapmak için kullanlr ( ekil 26 ). ekil 1.26: Configure junction dots penceresi Size: Balant noktalarnn büyüklüü seçilir. Shape: Balant noktalarnn ekli ayarlanr (Square: kare, Round: yuvarlak, Diamond: baklava dilimi).
Apply Template From Design: Bu seçenek baka bir ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON dosyasnn ayarlarn çaltmz dosyaya uygular. Çaltrldnda karmza gelen pencereden dosya seçilir ve butonuna tklanrsa, bu dosyann tasarm alan ayarlar o an çallan dosyaya uygulanr. Save Default Template: Yaplan ayarlar kaydetmek için kullanlr. 1.3.11. System Menüsü Bu menü ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnn sistem ayarlarn yapmak için kullanlr. gelir. Çalma alannda System menüsüne tklandnda ekil 1.27 deki pencere ekrana ekil 1.27: System menüsü System Info: Programn versiyonu ve lisans ile ilgili bilgiler verir. Text Viewer: Hata, simülasyon log, vb. gibi mesajlar gösterir. Set BOM Scripts: Bu seçenek Tools-Bill of Materials seçeneinin çaltrlmasyla elde edilen devrenin eleman listesi raporunun konfigürasyon ayarnn yaplmasna olanak salar. Set Environment: Bu seçenek çaltrldnda karmza gelen menüden ortam ayarlar yaplr (ekil 1.28).
ekil 1.28: Environment configuration penceresi Autosave Time (minutes): Çalmay otomatik kaydetme süresi seçilir. Number of Undo Levels: Undo (geri al) seçeneinin kaç ilemi hafzada tutaca seçilir. Tooltip Delay (milliseconds): Bilgi penceresi gecikme süresi seçilir. Number of filenames on File menu: Dosya menüsü altnda son çallan kaç dosyann görüntülenecei seçilir. Auto Syncronise/Save with ARES?: Onaylandnda ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program ön plana geldiinde ELEKTRONK BASKI DEVRE PROGRAMI de çallan dosya otomatik olarak kaydedilir. Save /load ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON state in design files: Onaylandnda tasarm alannda bulunan dosya ile birlikte ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnn ayarlarnda yaptnz deiiklikler de otomatik olarak kaydedilir ve bu dosya ile birlikte ayn ayarlar çarlm olur. Initial Menu Settings Grubu o o Grid Dots: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program çaltrlrken zgarann ekranda görünüp görünmemesini ayarlar. Bu seçenein onayn kaldrp System-Save Preferences seçenei ile deiiklii kalc hale getirirseniz zgara artk ekranda görünmez. Real Time Annotation: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnn ilk açlnda Real Time Snap seçeneinin aktif olup olmamasn ayarlar. o Wire Autorouter: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnn ilk açlnda Wire Autorouter seçeneinin aktif olup olmamasn ayarlar. Yukarda anlatlan seçeneklerde deiiklik yapldnda, bu deiikliklerin geçerli olabilmesi için System-Save Preferences seçeneini onaylamanz gerekir. o Cursor Type Grubu
None: Onaylanrsa ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnn her açlnda fare imleci ok eklinde görünür. Small X Cursor: Onaylanrsa ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnn her açlnda fare imleci X eklinde görünür. Cross Hair Cursor: Onaylanrsa ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnn her açlnda fare imleci + eklinde görünür. Set Paths: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnn kullanld Library, Model ve simülasyon sonuçlar yollar tanmlanr, yeni yollar varsa + butonu ile eklenir. Set Property Definitions: ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program kütüphanesine yeni elemanlar oluturulurken oluturulacak olan elemanlarn genel tanmlama ayarlar yaplr. Set Sheet Sizes: Tasarm alan boyutlar ayarlanr. Bu seçenek çaltrldnda karnza gelen iletiim penceresinden istenen ayarlar yapabilirsiniz. Set Text Editör: Text editör yaz tipi, yaz tipi stili, yaz boyutu, yaz efekti ve rengi ayarlanr. Set Animation Options: Programn animasyon ayarlarn yapmak için kullanlr. Bu seçenek çaltrldnda ekil 1.29 daki pencere karnza gelir. ekil 1.29: Animated circuits configuration penceresi Simulation Speed Grubu o Frames per Second: Saniye bana çerçeve says belirlenir. o Time per Frame: Çerçeve bana zaman dilimi belirlenir. o Single Step Time: Tek adm zaman belirlenir. Voltage/Current Ranges Grubu o Maximum Voltage: Maksimum voltaj deeri belirlenir. o Current Threshold: Eik akm deeri belirlenir.
Animation Options Grubu o Show Voltage&Current on Probes?: Onaylanrsa voltaj ve akm problarn gösterir. o Show Logic state of pins?: Onaylanrsa pinlerde lpjik durumlar gösterir. o Show Wire Voltage by Colour?: Onaylanrsa gerilim yolunu renkli gösterir. o Show Wire Current with Arrows: Onaylanrsa akm yolunu ok ile gösterir. Set Simulator Options: Simülasyon ayarlarn yapmak için kullanlr. Bu seçenek çaltrldnda açlan Interactive Simulation Options penceresinden simülasyon ayarlarnz yapabilirsiniz. Save Prefences: Bu seçenek System menüsü altnda yapm olduumuz ayarlarn kaydedilmesi için kullanlr. 1.3.12. Help Menüsü Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program program yardm menüsüdür. Çalma alannda Help menüsüne tklandnda ekil 1.30 daki pencere ekrana gelir. ekil 1.30: Help menüsü ISIS Help: Bu seçenek çaltrldnda karnza standart Windows yardm iletiim penceresi gelecektir. Yardm istenen konu sol taraftaki bölmeden seçilerek sa taraftaki bölmeden açklama okunur. Proteus VSM Help: Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program VSM simülasyonu hakknda yardm penceresini ekrana getirir. Proteus VSM SDK: Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program VSM SDK hakknda yardm penceresini ekrana getirir. Sample Design: Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program nn SAMPLES klasöründe bulunan örnek çalmalar listelenir ve çarlarak incelenebilir.
Stop Pres: Bu seçenek çaltrldnda Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program Readme Help File penceresi karmza gelir ve bu versiyonda ne gibi yenilikler olduu anlatlr. About ISIS: Elektronik Devre Çizimi ve Bask Devre Program programnn versiyonu, lisans, bo hafza ve iletim sisteminiz hakknda ksaca bilgi veren bir pencere karnza gelir. 1.4. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Program Araç Çubuklar ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON programnda 7 adet araç çubuu bulunmaktadr. Mode Selector Toolbar (Tasarm [ Mod Seçim ] Araç Çubuu) File/Print Commands (Dosya/Yazdrma) Display Commands (Display) Editing Commands (Düzen) Design Tools (Dizayn Araçlar) Orientation Toolbar (Yön Araç Çubuklar) Animasyon Kontrol Paneli 1.4.1. Mode Selector Toolbar (Tasarm Araç Çubuu) Bu araç çubuu üç bölümden oluur. 1.4.1.1. Main Modes (Ana Modlar) Component: Tasarm alanna eleman çarmak ve elemanlar listelemek için kullanlr. Junction dot: Junction (birleme noktas) koyar. Wire label: Wire ( iletken balants ) etiketlemek, isimlendirmek için kullanlr. Text scripts : Text ( metin ) yazmak için kullanlr. Bus : Bus ( çoklu iletken ) çizmek için kullanlr. Sub- circuit: Entegre devre oluturmakta kullanlr. Instant edit mode: Eleman seçmek ve düzenlemek için kullanlr.
1.4.1.2. Gadgets Inter-sheet Terminal: Terminal eklemek için kullanlr. Device pin: Pin eklemek için kullanlr. Simulation Graph: Simülasyon grafii oluturmak için kullanlr. Tape Recorde: Bir devrede bir bölümün çkn yakalamak için kullanlr. Generator: Sinyal üreteçleri. Her türlü sinyal üretilebilir. Voltage Probe: Gerilim probu Current Probe: Akm probu Display operating point data: Kullanc kütüphanesinde VSM cihazlar listeler ve kullanmmza sunar. Ayrca simülasyon esnasnda, devredeki bir ilem noktasnn tespitinde bulunur.
1.4.1.3. ki Boyutlu Grafik (2D Graphics) 2D Graphics Line : Çizgi çizer. 2D Graphics Box: Kutu çizer. 2D Graphics Circle: Çember çizer. 2D Graphics Arc: Yay çizer. 2D Graphics Path: stenen bir geometrik ekil çizer. 2D Graphics Text: yaz yazmak için kullanlr. 2D Graphics Symbol: Tasarm alannda bulunan sembolü düzenlemek veya yeni oluturulan elemana sembol ismi vermek için kullanlr. Markers for component orgin, etc: Tasarm alan orijinini ve yeni oluturulann elemann orijinini belirlemede kullanlr.
1.4.2. Dosya /Yazdrma Araç Çubuu (File/Print Commands) Create a new design: Yeni bir dizayn dosyas oluturur. Load a new design: Daha önceden var olan bir dizayn dosyasn çarr. Save current design: Çallan dizayn dosyasn kaydeder. Import ISIS section file: Baka bir dizayn dosyasndan belirlenmi bir blou çallan dizayn dosyasna alr. Export tagged objects to section file: Çallan bir dizayn dosyasndan belirlenmi bir blou baka bir dizayn dosyasna tar. Print or plot design: Aktif olan dizayn dosyasn yazdrr. Mark area to be printed: Bu buton seçildikten sonra tasarm alanndaki devreden belirli bir alan seçilir ve print butonsi seçilirse, yalnzca belirlenen alan yazdrlr.
1.4.3. Display Araç Çubuu (Display Commands) Readraw editing and overview Windows: Tasarm alan ekrann yeniler. Enable/Disable grid dot display: Izgaray çarr ya da gizler. Enable/Disable manuel origin specification: Manuel orijin özelliklerini enable/disable Re-centre the display: Bu buton seçildikten sonra, tasarm alannda herhangi bir yere tklanrsa oras merkez seçilir ve ekran o noktadan merkezlenir. Increase magnification: Tasarm alanndaki görüntüyü büyütür. Decrease magnification: Tasarm alanndaki görüntüyü küçültür. View entire sheet: Tasarm alannn tamamn ekranda gösterir. View selected area: Bu buton seçildikten sonra bir alan belirlenirse o alan büyütülür.
1.4.4. Editing Commands ( Düzen Araç Çubuu ) Undo last operation: Son yaplan ilemi geri alr. Redo the last undone operation: Son yaplan geri alma ilemini iptal eder. Cut the specified items to the clipboard: Seçilen eleman ya da belirlenen blou keserek, panoya alr. Copy the specified items to the clipboard: Seçilen eleman ya da belirlenen blou panoya kopyalar. Paste the specified items from hte clipboard: Panodaki eleman ya da blou yaptrr. Copy tagged objects: tasarm alannda seçilen bir eleman ya da belirlenen bir blou kopyalayarak çoaltr. Move tagged objects: Tasarm alannda seçilen bir eleman ya da belirlenen bir blou baka bir yere tar. Delete tagged objects: Tasarm alannda seçilen bir eleman ya da belirlenen bir blou siler. Pick or update device/symbol: Kütüphaneden tasarm alanna eleman çarmak için kullanlr. Form tagged graphics/pads into device and place in libraray: Yeni bir eleman oluturmak için kullanlr. Launch the Visual Packaging Tool: Tasarm alannda bir eleman seçilir ve bu butona tklanrsa, seçilen elemann PCB ayak balantlar ekrana gelir. Break tagged object(s) into primitives: Kütüphaneye eleman olutururken etiketlemede kullanlr.
1.4.5. Design Tools ( Dizayn Araçlar ) Enable/Disable real-time snap: Bu buton aktifken tasarm alannda bulunan eleman pinlerinden herhangi birinin üzerine gelindiinde x iareti oluacak ve balant yaplabilecektir. Enable/Disable wire auto-router: Bu buton aktifken, program balant yollarn tomatik olarak belirler ( enable ). Buton aktif deilken balant yollarn kullanc kendisi belirler ( disable ). Search and tag components with matched property values: bu buton aktif hale getirildiinde eleman arar ve denk olan elemanlar etiketler. General property management tool: Property Assigmant Tool penceresini çarr. Create a new root sheet: Yeni bir tasarm alan açar. Remove current sheet: Üzerinde çallan tasarm alann siler. Goto specfic root or hierarchical sheet: stenen tasarm alanna gitmek için kullanlr. Enter sheet of object pointed at ( use keyboard ): Hiyerarik tasarmda alt çalma sayfasna geçmek için kullanlr. Leave current sheet and return to parent: Üzerinde çallan tasarm alanndan çkp kök çalma alanna gitmek için kullanlr. Generate bill of materials reports: Tasarm alannda kullanlan elemanlarn listesinioluturmak için kullanlr. Generate electrical rules check report: Bu butona tklandnda karnza gelen iletiim penceresinden devrede elektriksel hata olup olmadn örenebilirsiniz. Generate netlist and switch to ARES: Netlist çkarlr ve ayn anda ELEKTRONK BASKI DEVRE PROGRAMI na geçilir. ELEKTRONK DEVRE ÇZM VE SMÜLASYON program da aktif kalr.
1.4.6. Orientation Toolbar( Yön Araç Çubuu ) Rotate Clockwise: Seçilen eleman 90 saa döndürür. Rotate Anticlocwise: Seçilen eleman 90 sola döndürür. Angle: Eleman istediiz derecede döndürmek için kullanlr. Horizontal reflection: Elemann yatayda ayna görüntüsünü alr. Vertical reflection: Elemann dikeyde ayna görüntüsünü alr. 1.4.7. The Animation Control Panel Play button: Devreyi çaltrr. Step button: Devreyi adm adm çaltrr. Pause button: Devrenin çalmasna ara verir. Stop button: Devrenin çalmasn durdurur.
UYGULAMA FAALYET Uygulama programn çaltrarak aadaki ilem basamaklarn srayla yapnz. lem Basamaklar Yeni bir tasarm dosyas açnz. Tasarm dosyanz arzu ettiiniz bir isimde kaydediniz. Çalma alannn orijin noktasn deitiriniz. File Toolbar, View Toolbar, Edit Toolbar ve Design Toolbar araç çubuklarn gizleyiniz ve ardndan görünür yapnz. Edit Design Properties penceresini açnz ve istediiniz numaralar giriniz. Edit Sheet Properties penceresini açnz ve istediiniz numaralar giriniz. Edit Design Defaults penceresini açnz ve tasarm alan renklerini ve animasyon renklerini deitiriniz. Graph Colour Configuration penceresini açnz ve grafik renklerini deitiriniz. Edit Global Text Styles penceresini açnz ve metin biçimlerini deitiriniz. Environment Configuration penceresini açnz ve ortam deikenlerini deitiriniz. Öneriler Bu ilem için ilgili araç çubuunu ve dosya menüsünü kullannz. Bu ilem için ilgili araç çubuunu ve dosya menüsünü kullannz. Bu ilem için ilgili araç çubuunu ve View menüsünü kullannz ViewToolbars komutunu kullanabilirsiniz. DesignEdit Design Properties komutunu kullanabilirsiniz. DesignEdit Sheet Properties komutunu kullanabilirsiniz. TemplateSet Design Defaults komutunu kullanabilirsiniz. Template Set Graph Colours komutunu kullanabilirsiniz. Gözünüze en uygun ve en uyumlu renkleri seçmeye çalnz. Template Set Graphics Styles komutunu kullanabilirsiniz. Bilgisayarnz için en uygun deerleri belirlemeye çalnz.
KONTROL LSTES Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler için Evet, kazanamadnz beceriler için Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme Ölçütleri Evet Hayr 1. letim sistemini çaltrabildiniz mi? 2. Elektrik-Elektronik devre çizim programn çaltrabildiniz mi? 3. Menüleri kullanarak gerekli program ayarlar yapabildiniz mi? 4. Bo bir tasarm ekran hazrlayabildiniz mi? DEERLENDRME Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanz örenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarnz Evet ise Ölçme ve Deerlendirme ye geçiniz.
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Uygun ortam sağlandığında analog test cihazlarını ve devre elemanlarını tanıyarak devre içine yerleşimini yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır. Bir elektronik laboratuvarında bulunan analog test cihazlarının isimlerini ve hangi amaçla kullanıldıklarını araştırınız. Bir elektronik laboratuvarında bulunan analog elemanların isimlerini ve hangi amaçla kullanıldıklarını araştırınız. 2. ANALOG DEVRELERLE ÇALIŞMAK Minimum ile maksimum değerler arasında çok sayıda değer alabilen sinyalleri işleyen devrelere analog devreler denir. Direnç, kondansatör, transistör gibi elemanlardan kurulan güç kaynağı, yükselteç, dimmer gibi devreler analog devrelerdir. Bu bölümde ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programında analog test aygıtlarının tanıtılması, analog devre elemanlarının yerleştirilmesi, analog devreye test aygıtlarının yerleştirilmesi konuları işlenecektir. 2.1. Menüdeki Analog Test Aygıtları ve Kullanılması ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programının elektronik laboratuvarında 12 tane ölçü aleti ve cihaz bulunmaktadır. Bunlardan 4 tanesi analog test cihazı, 8 tanesi dijital test cihazıdır. Şimdi analog test cihazlarını inceleyeceğiz. 2.1.1. Ampermetre Ampermetreler analog veya dijital olarak iki ayrı türde kullanılabilen ölçü aletleridir. Devreden geçmekte olan akımı ölçer. Yapım amaçlarına göre bir kaç miliamperden yüzlerce Amper'e kadar ölçüm yapabilir. Bu ölçüm DC veya AC akım ölçümü olabilmektedir.
ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı kütüphanesinde birçok ampermetre bulunmaktadır. Ölçüm yapacağınız devrede en uygun olanı hangisi ise kütüphaneden o ampermetreyi çağırmalısınız. 2.1.2. Voltmetre Şekil 2.1: DC ampermetre Voltmetreler gerilim (potansiyel fark) ölçmeye yarayan cihazlardır. Devreye paralel bağlanırlar. Temel olarak DC voltaj ve AC voltaj ayrı ölçülürler. ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı kütüphanesinde birçok voltmetre bulunmaktadır. Ölçüm yapacağınız devrede en uygun olanı hangisi ise kütüphaneden o voltmetreyi çağırmalısınız. 2.1.3. Osilaskop Şekil 2.2: DC voltmetre Elektriksel işaretlerin ölçülüp değerlendirilmesinde kullanılan aletler içinde en geniş ölçüm olanaklarına sahip olan osilaskop cihazıdır. Osilaskop, işaretin dalga şeklinin, frekansının ve genliğinin aynı anda belirlenebilmesini sağlar. Şekil 2.3: Osilaskop
Osilaskop tasarım alanına çağrıldıktan sonra ölçüm yapılacak noktalara osilaskobun bağlantısı yapılır. İki kanal birden kullanılabilir. Bağlantı işlemi bittikten sonra devre çalıştırılırsa ekrana osilaskop paneli gelir. Osilaskop panelinden istenen ayarlar yapılır. 2.1.4. Sinyal Jeneratörü Şekil 2.4: Osilaskop önpaneli Sinyal jeneratörü devrenize uygulayacağınız sinüsoidal, kare dalga ya da üçgen dalga, testere dişi biçiminde sinyaller üretir. Şekil 2.5: Sinyal jeneratörü Sinyal jeneratörü tasarım alanına çağrıldıktan sonra ölçüm yapılacak noktalara Sinyal jeneratörünün bağlantısı yapılır. Bağlantı işlemi bittikten sonra devre çalıştırılırsa ekrana Sinyal jeneratörünün ön panel görüntüsü gelir (Şekil 2.6). Devrenizin simülasyonu esnasında sinyal jeneratörü ile ilgili ayarları ön panel aracılığı ile yapabilirsiniz. Şekil 2.6: Sinyal jeneratörü önpaneli