Türev Araçların Alım / Satımına Aracılık Çerçeve Sözleşmesi (Gerçek Kişi) SÖZLEŞME VERSİYON NO: 915 OSMANLI MENKUL DEĞERLER A.Ş.
SÖZLEŞME İÇERİĞİ Türev Araçlar Risk Bildirim Formu... 3-5 Opsiyon Bilgilendirme Formu... 6-11 Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Çerçeve Sözleşmesi... 12-33 Ekler Ek 1: Otomatik Virman Talimatı... 34 Ek 2: Elektronik Posta Adresi Talimatı... 35 Ek 3: Müşteri Tanıma Formu... 36 İmza Kartonu... 31
I. TÜREV ARAÇLAR RİSK BİLDİRİM FORMU (Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nezdindeki işlemlere ilişkindir) Önemli Açıklama Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nezdinde yapacağınız alım satım işlemleri sonucunda kar elde edebildiğiniz gibi zarar riskiniz de bulunmaktadır. Bu nedenle Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nda işlem yapmaya karar vermeden önce, piyasada karşılaşabileceğiniz riskleri anlamanız, mali durumunuz ve kısıtlarınızı dikkate alarak karar vermeniz gerekmektedir. Bu amaçla Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyeti ne ilişkin II-39.1 sayılı Yatırım Kuruluşlarının Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Tebliğ in 25 inci maddesinde öngörüldüğü üzere Türev Araçlar Risk Bildirim Formu nda yer alan aşağıdaki hususları anlamanız gerekmektedir. Uyarı İşlem yapmaya başlamadan önce çalışmayı düşündüğünüz kuruluşun Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Yetki Belgesi olup olmadığını kontrol ediniz. Türev Araçların alım ve satımına aracılık faaliyeti konusunda yetkili olan banka sermaye piyasası aracı kurumlarını www.spk.gov.tr veya www.tspakb.org.tr web sitesinden öğrenebilirsiniz. Tanımlar Borsa: Borsa İstanbul Anonim Şirketi ni, Aracı Kuruluş (Yatırım Kuruluşu): Borsa üyesi olan ve Sermaye Piyasası Kurulu ndan Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Yetki Belgesi almış olan, bu risk bildirim formunu imzalayan Müşteri nin birlikte türev araçların alım satımına aracılık çerçeve sözleşmesi imzalayacağı aracı kurum veya bankayı, Piyasa: Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası sözleşmelerinin işlem gördüğü piyasaları, Vadeli İşlem Sözleşmesi: Belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma veya satma yükümlülüğü veren sözleşmeyi, Opsiyon Sözleşmesi: Opsiyonu alan tarafa belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma veya satma hakkı veren, satan tarafı ise yükümlü kılan sözleşmeyi, Uzun Pozisyon (Vadeli İşlem Sözleşmelerinde): Sözleşmenin vadesi geldiğinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satın alma ya da nakdi uzlaşmayı sağlama yükümlülüğünü, 3
Uzun Pozisyon (Opsiyon Sözleşmelerinde): 1. Alım opsiyonunda, sözleşmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satın alma ya da nakdi uzlaşmada bulunma hakkını, 2. Satım opsiyonunda, sözleşmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satma ya da nakdi uzlaşmada bulunma hakkını, Kısa Pozisyon (Vadeli İşlem Sözleşmelerinde): Sözleşmenin vadesi geldiğinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satma ya da nakdi uzlaşmayı sağlama yükümlülüğünü, Kısa Pozisyon (Opsiyon Sözleşmelerinde): 1. Alım opsiyonunda, sözleşmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirlenen miktarda satma ya da nakdi uzlaşmayı sağlama yükümlülüğünü, 2. Satım opsiyonunda, sözleşmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satın alma ya da nakdi uzlaşmayı sağlama yükümlülüğünü, Ters İşlem - Pozisyon Kapatma: Aynı özelliklere sahip sözleşme bazında olmak kaydıyla, söz konusu sözleşmenin işlem gördüğü piyasadaki son işlem gününe kadar uzun pozisyon karşısında kısa pozisyon, kısa pozisyon karşısında ise uzun pozisyon alınarak pozisyonun tasfiyesini, Opsiyon Primi: Opsiyon sözleşmesini alan tarafın, opsiyon sözleşmesini satan tarafa, sözleşmede yer alan haklar karşılığında ödemekle yükümlü olduğu primi, Kullanım Fiyatı: Opsiyon sözleşmelerinde, sözleşmeye konu olan varlığın alım veya satım hakkının vade süresince veya vade sonunda kullanılabileceği fiyatı, Uzlaşma Fiyatı: Gün sonlarında hesapların güncelleştirilmesinde kullanılmak üzere sözleşme türü bazında Borsa Kuralları uyarınca hesaplanan fiyatı, Pozisyon Limitleri: Her bir sözleşme, hesap ve/veya Borsa üyesi bazında, tüm teslimat vadelerinde toplam olarak veya aynı sözleşme türü bazında çeşitli teslimat vadelerinde ara toplam olarak sahip olunabilecek azami pozisyonu, Başlangıç Teminatı: Pozisyon açılırken yatırılması zorunlu olan tutarı, Fiziki Teslimat Teminatı: Fiziki teslimatlı türev araçlarda Başlangıç Teminatına ek olarak bu sözleşme hükümlerine uygun olarak yatırılması zorunlu olan hisse veya nakit miktarı, Sürdürme Teminatı: Piyasadaki günlük fiyat hareketleri karşısında güncelleştirilen teminat tutarlarının koruması gereken alt sınırı ifade etmektedir, T: Türev kontratın vade sonu tarihi. 4
RİSK BİLDİRİMİ (VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİNDE İŞLEMLERLE İLGİLİ OLARAK YATIRIMCILAR İÇİN GENEL AÇIKLAMALAR) İşlem yapacağınız aracı kuruluş ile vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi alım satım aracılığına ilişkin olarak imzalanacak Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Çerçeve Sözleşmesi nde belirtilen hususlara ek olarak, aşağıdaki hususları anlamanız çok önemlidir. 1. Aracı kuruluş nezdinde açtıracağınız hesap ve bu hesap üzerinden Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nda gerçekleştirilecek tüm işlemler için, Sermaye Piyasası Kurulu, Borsa ve Takas Merkezi tarafından çıkartılan ilgili her türlü mevzuat ve benzeri tüm idari düzenleme hükümleri uygulanacaktır. 2. Türev araçlar çeşitli oranlarda risklere tabidir. Piyasada oluşacak fiyat hareketleri sonucunda aracı kuruluşa yatırdığınız teminatın tümünü kaybedebileceğiniz gibi, kayıplarınız toplam teminatınızı dahi aşabilecektir. 3. Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nda pozisyon almak üzere aracı kuruluş nezdinde açtıracağınız ve teminat yatıracağınız hesabınızdan piyasada alım-satım işleminde bulunacağınız her vadeli işlem (futures) sözleşmesi için en az Borsa nın belirlediği tutarda bir Başlangıç Teminatı yatırılması gerekmektedir. 4. Aracı kuruluş tarafından yapılacak teminat tamamlama çağrılarının istenen süre içinde ve şekilde yerine getirilmesi, aksi takdirde hiçbir ihbara gerek duymadan pozisyonun piyasa değerinden, özen borcu çerçevesinde zararına da olsa kapatılmasına razı olunması gerekmektedir. 5. Borsa Yönetim Kurulu, mevzuatta yer alan belli koşulların varlığı halinde, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin vade bitim tarihlerini belirlemeye veya belirlenmiş olan vade bitim tarihlerini değiştirmeye ve pozisyonları tasfiye etmeye yetkilidir. 6. Bir opsiyon sözleşmesi alırsanız, opsiyonu kullanmadığınız takdirde riskinizi, opsiyon primi ve buna ek olarak ödeyeceğiniz komisyon ve diğer muamele ücreti ile sınırlamanız mümkündür. 7. Bir opsiyon satarsınız, görece küçük ters bir piyasa hareketinde, opsiyon satmakla elde ettiğiniz prim ödemesini aşabilecek sınırsız potansiyel kayıp riskini üstlenirsiniz. Opsiyonu yerine getirmeniz istendiğinde, bunun üzerinde herhangi bir kontrol yetkiniz yoktur. Dolayısıyla, sadece yüksek sermayeye sahip deneyimli kişiler opsiyon satmaya teşebbüs etmelidirler. 8. Opsiyonların birçok çeşidi vardır ve kendinizi bir taahhüt altına sokmadan önce, aracı kurumunuzla yatırım ihtiyaçlarınız ve bu tip sözleşmelere taraf olmanın içerdiği riskler konusunda fikir alışverişinde bulunmalısınız. 9. Piyasanın sıkışık, likiditenin oldukça düşük olduğu, maksimum fiyat hareketinin gerçekleştiği bir ortamda, sistemde piyasa yapıcılığı mevcut ise; piyasa yapıcılarının en geniş banttan kotasyon verdikleri piyasa şartlarında, riski sınırlama imkanı veren şarta bağlı emirler ile strateji emirleri de dahil olmak üzere aracı kuruluş vasıtasıyla piyasaya iletilmesi istenilen emrin gerçekleşmeme ihtimali dikkate alınmalıdır. 5
10. Vadeli işlem sözleşmesinde spread (fark veya yayılma) pozisyonu almak normal şartlarda daha az risklidir. Ancak olağanüstü piyasa şartlarında yayılma pozisyonu vadeli işlemler piyasasında doğrudan uzun veya kısa pozisyon almaktan her zaman daha az riskli olmayabilir. 11. Kaldıraç etkisi nedeniyle, düşük teminatla işlem yapmanın piyasada lehe çalışabileceği gibi aleyhe de çalışabileceği ve bu anlamda kaldıraç etkisinin tarafınıza yüksek kazançlar sağlayabileceği gibi zararlara da yol açabileceği ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. 12. Borsa tarafından, hesap ve firma bazında belirlenen pozisyon limitine ulaşıldığı takdirde pozisyonunuzu kapatmak dışında vereceğiniz emirler piyasada gerçekleşmeyebilecektir. 13. Piyasadaki fiyat hareketleri, almış olduğunuz pozisyon aleyhine geliştiğinde hesabınız Borsa tarafından riskli hesap olarak belirlenebilir. Bu durumda Borsa ya pasif emir girişi yapılamayabilecektir. 14. Aracı kuruluşun türev piyasalarda yapacağınız işlemlere ilişkin tarafınıza aktaracağı bilgiler ve yapacağı tavsiyelerin eksik ve doğrulanmaya muhtaç olabileceği tarafınızca dikkate alınmalıdır. 15. Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin alım satımına ilişkin olarak aracı kuruluşun yetkili personelince yapılacak teknik ve temel analizin kişiden kişiye farklılık arz edebileceği ve bu analizlerde yapılan öngörülerin kesin olarak gerçekleşmeme olasılığının bulunduğu dikkate alınmalıdır. 16. Yabancı para cinsinden menkul kıymetlerde, yukarıda sayılan risklere ek olarak kur riskinin olduğunu, kur dalgalanmaları nedeniyle Türk Lirası bazında değer kaybı olabileceği, devletlerin yabancı sermaye ve döviz hareketlerini kısıtlayabileceği, ek ve/veya yeni vergiler getirebileceği, alım-satım işlemlerinin zamanında gerçekleşmeyebileceği ve teslimat öngörülen sözleşmelerde fiziksel varlığın teslim edilmeme riskine de maruz kalınabileceği bilinmelidir. 17. İşlemlerinize başlamadan önce, aracı kuruluşunuzdan yükümlü olacağınız bütün komisyon ve diğer muamele ücretleri konusunda teyit almalısınız. Eğer ücretler parasal olarak ifade edilmemişse, (sözleşme fiyatının belli bir yüzdesi dışında) ücretlerin parasal olarak size nasıl yansıyacağı ile ilgili anlaşılır örnekler içeren yazılı bir açıklama talep etmelisiniz. Komisyonun belli bir yüzde olarak tahsil edileceği durumlarda, sizin yatırdığınız paranın değil de, sözleşme değerinin belli bir yüzdesi olarak tahsil edileceği şeklinde anlaşmaya varmalısınız. İşbu türev araçlar risk bildirim formu, yatırımcıyı genel olarak mevcut riskler hakkında bilgilendirmeyi amaçlamakta olup, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin alım-satımından ve uygulamadan kaynaklanabilecek tüm riskleri kapsamayabilir. Dolayısıyla tasarruflarınızı bu tip yatırımlara yönlendirmeden önce dikkatli bir şekilde araştırma yapmalısınız. Yukarıda yer alan Türev Araçları Risk Bildirim Formu nu (Form), Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Çerçeve Sözleşmesi ni (Sözleşme) imzalamadan önce okudum, anladım ve bundan sonra Sözleşme yi imzalayarak Form un bir örneğini sözleşme ile birlikte elden teslim aldım. MÜŞTERİ Ad Soyad İMZA 1/8 6
II. OSMANLI MENKUL DEĞERLER A.Ş. ARACILIĞIYLA BORSA İSTANBUL A.Ş. VADELİ İŞLEM VE OPSİYON PİYASASINDA YAPILACAK (VİOP) OPSİYON SÖZLEŞMESİ İŞLEM ESASLARI VE OPSİYON İŞLEMİ BİLGİLENDİRME DOKÜMANI Opsiyon Sözleşmesi Nedir? Opsiyon sözleşmesinde opsiyon hakkını satın alan (Opsiyonu Alan Taraf) ve opsiyon hakkını satan taraf (Opsiyonu Satan Taraf) olmak üzere iki taraf vardır. Opsiyonu Alan Taraf, Opsiyonu Satan Tarafa ödeyeceği belirli bir opsiyon primi karşılığında belirli bir vadede (Avrupa Tipi) veya belirli bir vadeye kadar herhangi bir zamanda (Amerikan Tipi) önceden sözleşmede belirlenen fiyat, miktar ve nitelikteki sözleşme konusu bir dayanak varlığı (ekonomik veya finansal göstergeyi, finansal göstergelere bağlı endeksleri, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ya da bir dövizi) alma veya satma hakkına sahip olur. Borsa İstanbul A.Ş. (BİST) Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nda işlem gören opsiyon sözleşmeleri Avrupa tipi olup, alma veya satma hakkı vade tarihinde kullanılabilmektedir. Vade tarihinden önce ancak BİST de ikinci el piyasada oluşan fiyat üzerinden alım veya satıma konu olabilmektedir. Opsiyonu Satan Taraf ise Opsiyonu Satın Alan tarafın kendisine ödediği opsiyon primi karşılığında, belirli bir vadede veya vadeden önce sözleşmede belirlenmiş tutar üzerinden dayanak varlığı alma veya satma yükümlülüğü altına girer. Yani, Opsiyonu Alan Taraf, sözleşmede kararlaştırılan opsiyon primini ödeyen, buna karşı bir dayanak varlığı satma veya alma hakkına sahip olan taraftır. Opsiyonu Satan Taraf ise sözleşmede kararlaştırılan opsiyon primini tahsil eden, buna karşı bir dayanak varlığı satın alma veya satma yükümlülüğüne giren taraftır. Opsiyon Alan Taraf, ödeyeceği opsiyon primi tutarı kadar sabit bir risk altına girer, buna karşı dayanak varlığın fiyatındaki değişkenliğe bağlı olarak Opsiyonu Satan Tarafın riski belirsizdir. Müşteri kendi isteği ve talimatı doğrultusunda, opsiyon sözleşmesinde Opsiyonu Alan Taraf olabileceği gibi Opsiyonu Satan Taraf da olabilir. Müşteri, Opsiyon Satan Taraf olması halinde Opsiyona konu menkul kıymeti, yine Opsiyon Sözleşmesi nde belirtilen koşullara uygun olarak satma veya alma yükümlülüğüne girer. Ayrıca Müşteri, Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası İşleyiş Esasları Genelgesi, bu Genelge çerçevesinde BİST tarafından alınan kararlar, Türev İşlemleri Çerçeve Sözleşmesi, Opsiyon Sözleşmesi Teyit Formu ve ilgili diğer dokümanlarda Opsiyonu Satan Taraf için belirlenmiş yükümlülüklere tabi olur ve yine söz konusu dokümanlarda belirlenen haklara sahip olur. Müşteri, Opsiyon Alan Taraf olması halinde Opsiyona konu menkul kıymeti, yine Opsiyon Sözleşmesi nde belirtilen koşullara uygun olarak satma veya alma hakkına sahip olacak, buna karşı Opsiyon Sözleşmesi nde belirtilen Opsiyon Primini ödemekle yükümlü olacaktır. Ayrıca Müşteri, Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası İşleyiş Esasları Genelgesi, bu Genelge çerçevesinde BİST tarafından alınan kararlar, Türev İşlemleri Çerçeve Sözleşmesi, Opsiyon Sözleşmesi Teyit Formu ve ilgili diğer dokümanlarda Opsiyonu Alan Taraf için belirlenen yükümlülüklere tabi ve haklara sahip olacaktır. 7
Opsiyon Sözleşmesinde Satma Hakkı (Put Opsiyonu) ve Alma Hakkı (Call Opsiyonu) Opsiyon sözleşmesi, Opsiyonu Alan Taraf a dayanak varlığı satma hakkı ve Opsiyonu Satan Taraf a dayanak varlığı satın alma yükümlülüğü veriyorsa bu opsiyon şekline Satma Hakkı Opsiyonu (Put Opsiyonu); Opsiyonu Alan Taraf a dayanak varlığı alma hakkı ve Opsiyonu Satan Taraf a dayanak varlığı satma yükümlülüğü veriyorsa, bu opsiyon şekline Alma Hakkı Opsiyonu (Call Opsiyonu) denir. Opsiyon Sözleşmesi Satım Opsiyonu ise Sözleşmede P (Put-Satma Hakkı Opsiyonu) yazıyorsa Opsiyonu Alan Taraf, dayanak varlığı satma hakkına sahip olur ve buna karşı Opsiyonu Satan Taraf da dayanak varlığı alma yükümlülüğüne girer. Opsiyon Sözleşmesi Alım Opsiyonu ise Sözleşmede C (Call-Alma Hakkı Opsiyonu) yazıyorsa Opsiyonu Alan Taraf, dayanak varlığı alma hakkına sahip olur ve buna karşı Opsiyonu Satan Taraf da dayanak varlığı satma yükümlülüğüne girer. Opsiyon İşleminin Gerçekleşmesi Müşteri, Osmanlı Menkul Değerler A.Ş. ile akdetmiş olduğu Türev Araçlar Alım Satım ve Aracılık Sözleşmesi ve Sermaye Piyasası Araçları Alım Satım ve Aracılık Çerçeve Sözleşmesi çerçevesinde opsiyon işlemine ilişkin olarak işlem konusunda gerekli görüşmelerin yapılmasından sonra opsiyon sözleşmesine ilişkin nihai talimatını sözlü olarak Osmanlı Menkul Değerler A.Ş. ye iletir. Osmanlı Menkul Değerler A.Ş. müşteri temsilcisi, söz konusu müşteri talimatını Borsa (VİOP) ya ileterek Müşteri nin opsiyon işleminin gerçekleşmesini sağlar. İşlemin sözlü emire dayanarak gerçekleşmesini takiben Osmanlı Menkul Değerler A.Ş. tarafından hazırlanan İşlem Teyit Formu gün sonunda Müşteriye elektronik posta ile gönderilir. Opsiyon Sözleşmesi ndeki Terimlerin Anlamları VİOP da işlem gören Opsiyon Sözleşme kodları; sözleşme türü, dayanak varlık kodu, opsiyon tipi, vade tarihi, opsiyon sınıfı, kullanım fiyatı ve sözleşme büyüklüğünün standart olup olmadığı bilgilerini içerecek şekilde oluşturulmuştur. Alım (Call) Opsiyonu: Opsiyon Alıcısına dayanak varlığı alma hakkı verir. Opsiyon Alıcısının hakkını kullanmak istemesi halinde alım Opsiyonu Satıcısının, dayanak varlığı vadesinde (Avrupa tipi opsiyon) alıcıya satma zorunluluğu vardır. Satım (Put) Opsiyonu: Opsiyon Alıcısına dayanak varlığı satma hakkı verir. Opsiyon Alıcısı nın hakkını kullanmak istemesi halinde satım Opsiyonu Satıcısının, dayanak varlığı vadesinde (Avrupa tipi opsiyon) alıcıdan satın alma zorunluluğu vardır. Dayanak Varlık: Opsiyonun bağlı olduğu varlığı ifade eder. Sözleşme Büyüklüğü: Bir opsiyon sözleşmesinin içerdiği dayanak varlık miktarını belirtir. 8
Opsiyonun Vadesi: Opsiyonun kullanılabileceği son gündür. Opsiyon Tipi: Avrupa tipi opsiyonlar sadece vade bitim tarihinde kullanılabilirken, Amerikan tipi opsiyonlar bu tarihe kadar herhangi bir zamanda kullanılabilirler. VİOP da uygulanan opsiyon tipi Avrupa tipidir. Bununla birlikte VİOP kurallarında değişiklikler olabileceği göz önüne alınarak Müşterinin yapmak istediği opsiyon işleminde, opsiyonun Amerikan tipi mi yoksa Avrupa tipi mi olduğunu işlemden önce kontrol etmesi önemlidir. Kullanım Fiyatı: Opsiyonun dayanak varlığı alma ya da satma hakkı verdiği fiyat seviyesidir. Opsiyon Primi: Opsiyonun fiyatıdır. SPAN (Standart Portfolio Analysis of Risk): Portföy bazında teminatlandırma yöntemidir. Uzlaşma Şekli: Opsiyon işleminde Uzlaşma Şekli, Fiziksel veya Nakdi olarak belirlenebilmektedir. Uzlaşma Şekli, Fiziksel olarak belirlendiğinde, opsiyon hakkının kullanılması durumunda taraflar, Opsiyona Konu Dayanak Varlık Adedi ve Opsiyona Konu Dayanak Varlık Değeri nin tamamını fiziksel ve karşılıklı olarak teslim eder. Uzlaşma Şekli, Nakdi olarak belirlendiğinde, opsiyon kullanım hakkının kullanılması durumunda, Opsiyona Konu Dayanak Varlık Adedi ve Opsiyona Konu Dayanak Varlık Değeri nin tamamının fiziksel ve karşılıklı olarak teslim edilmesi yerine Uzlaşma Fiyatı üzerinden hesaplanacak fark (kar) karlı tarafa ödenir. ÖRNEK: O_XXXXXE0414P1.85SO O: Opsiyon Sözleşmesi XXXXX: Dayanak Varlık Kodu E: A: Amerikan; E: Avrupa 0414: Vade Tarihi (örnek: Nisan 2014 ) P: C: Alım Opsiyonu; P: Satım Opsiyonu 1.85: Kullanım Fiyatı SO: S: Standart; N: Standart olmayan (özsermaye hali sonucu oluşan) Amacı Opsiyon işlemleri üç farklı amaca yönelik yapılmaktadır. Bunlar korunma, spekülasyon ve arbitrajdır. Opsiyon işlemi, piyasa fiyat esnekliğinin sonucu oluşan riskten korunmak isteyen yatırımcılar gelecekteki fiyatı sabitlemek (korunma amacı), fiyat hareketlerinden kazanç sağlamak (spekülasyon amacı), piyasalar arasındaki fiyat farklarından faydalanarak kar elde etmek (arbitraj amacı) amaçlarıyla yapılır. Özellikleri Nelerdir? i. Opsiyonlarda söz konusu ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma veya satma hakkını kullanmak kontratı satın alan tarafa aittir. Opsiyon sözleşmesinde alan taraf, ilgili varlığı ileride alma veya satma hakkını satın almakta ve bu hak alıcıya, opsiyonu kullanma veya kullanmama konusunda bir seçimlik hak sağlamaktadır. ii. Opsiyon sözleşmesi satan taraf, opsiyonun cinsine göre (Avrupa, Amerikan) sözleşme konusu varlığın belli bir tarihte veya belirli dönemde veya dönem içerisinde satılması ya da alınması hususunda geri dönülemez ve karşı tarafın talebine bağlı olan yükümlülük altına girer. 9
iii. Opsiyon alan taraf, sahip olduğu satma ya da satın alma hakkını kullanma bakımından serbesttir. iv. Opsiyon alan taraf, satıcıya prim adı altında bir ödemede bulunmaktadır. Alan tarafın vade sonuna kadar opsiyon kullanıp kullanmadığından bağımsız olarak ödediği komisyon/prim dışında yükümlülüğü bulunmamaktadır. Bir başka deyişle potansiyel zararı, ödediği prim, komisyon ve muamele ücreti ie sınırlıdır. Opsiyon Sözleşmesi Riski Nedir? Opsiyon sözleşmeleri çeşitli oranlarda risklere tabidir. Piyasada oluşacak fiyat hareketleri sonucunda opsiyonu satan tarafın, yatırdığı teminatın tümünü kaybetme riski olduğu gibi anaparasını aşan bir zararla karşılaşma ihtimali de bulunmaktadır. Bir opsiyon sözleşmesi alırsanız opsiyonu kullanmadığınız takdirde riskinizi opsiyon primi ve buna ek olarak ödeyeceğiniz komisyon ve diğer muamele ücretiyle sınırlamanız mümkündür. Bir opsiyonu satarsanız görece küçük ters bir piyasa hareketinde, opsiyon satmakla elde ettiğiniz prim tutarını aşabilecek potansiyel kayıp riskini üstlenirsiniz. Opsiyonu alan tarafın talebine uygun olarak zararınıza da olsa taleplerini karşılamakla yükümlüsünüzdür. Kaldıraç etkisi nedeniyle, düşük teminatla işlem yapmanın piyasada lehe çalışabileceği kadar, aleyhe de çalışabileceği ve bu anlamda kaldıraç etkisinin tarafınıza yüksek kazançlar sağlayabileceği gibi, büyüklüğü belirsiz ve sınırsız zararlara da yol açabileceği ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. Örnek 1: Alım (Call) Opsiyonu (Müşteri, Satar) Müşteri, Aralık 2014 vadeli 2250 kullanım fiyatlı 1000 kontrat TRY/USD sözleşmesini 40 TL/Kontrat fiyat ile satmıştır. Müşteri 40.000 TL prim alır. Opsiyonu Satan Taraf: Müşteri Türü: Avrupa Tipi Alım Opsiyonu Miktar / Büyüklük: 1000 Kontrat / 1.000.000 USD Vadesi: Aralık 2014 Kullanım fiyatı-tryusd: 2250 Opsiyon primi: 40.000 TL Müşteri 1 milyon ABD Dolarını 2,25 kurundan satmakla yükümlüdür. 1.000.000 ABD Doları satar. 2.250.000 TL alır. Opsiyon primi 40.000 TL Opsiyon vadesinde kullanılırsa: Karşı Taraf Opsiyon uygulanırsa 1 milyon ABD Dolarını 2,25 kurundan alma hakkına sahiptir. 1.000.000 ABD Doları alır. 2.250.000 TL satar. 10
1. Durum: Vade tarihinde TRY/USD sözleşmesinin uzlaşma fiyatı kullanım fiyatının üzerindedir. (TRY/ USD > 2,25). Bu durumda Müşteri vade tarihindeki uzlaşma fiyatından daha düşük bir fiyattan ABD Doları satmış olur. 2. Durum: Vade tarihindeki TRY/USD sözleşmesinin uzlaşma fiyatı kullanım fiyatının altındadır. (TRY/USD < 2,21). Bu durumda karşı taraf opsiyonu kullanmayacağı için Müşteri opsiyon primini almış olur. Müşteriye ait kar-zarar grafiği. Örnek 2: Satım (Put) Opsiyonu (Müşteri, Satar) Müşteri, Ocak 2014 vadeli 2,2000 kullanım fiyatlı 1000 kontrat TRY/USD sözleşmesini 30 TL/Kontrat fiyat ile satmıştır. Müşteri 30.000 TL prim alır. Opsiyonu Satan Taraf: Müşteri Türü: Avrupa Tipi Satım Opsiyonu Miktar / Büyüklük: 1000 Kontrat / 1.000.000 USD Vadesi: Ocak 2014 Kullanım fiyatı-try/usd: 2,2000 Opsiyon primi: 30.000 TL Müşteri 1 milyon ABD Dolarını 2,20 kurundan almakla yükümlüdür. 1.000.000 ABD Doları alır. 2.200.000 TL öder. Opsiyon primi 30.000 TL Opsiyon vadesinde kullanılırsa: Karşı Taraf Opsiyon uygulanırsa 1 milyon ABD Dolarını 2,20 kurundan satma hakkına sahiptir. 1.000.000 ABD Doları satar. 2.200.000 TL alır. 1. Durum: Vade tarihindeki TRY/USD sözleşmesinin uzlaşma fiyatı kullanım fiyatının altındadır. (TRY/ USD < 2,20). Bu durumda Müşteri vade tarihindeki uzlaşma fiyatından daha yüksek bir fiyattan ABD Doları almış olur. 2. Durum: Vade tarihindeki TRY/USD sözleşmesinin uzlaşma fiyatı kullanım fiyatının üstündedir. (TRY/USD > 2,23). Bu durumda karşı taraf opsiyonu kullanmayacağı için Müşteri opsiyon primini almış olur. 11
Satıcıya ait kar-zarar grafiği Bu örneklerle şu hususları belirtmekte yarar vardır: Opsiyonu alan tarafın Alım ya da Satım Opsiyonu almakla kaybı sabittir ve kayıp en fazla ödediği prim tutarındadır. Bununla birlikte Opsiyonu satan tarafın sınırsız zarar etme potansiyeli de mevcuttur. Teminat Hesaplaması Opsiyonu Satan Taraftan, SPAN yöntemi kullanılarak belirlenen Başlangıç Teminatı alınır. Opsiyonu Alan/ Satan Taraftan ayrıca fiziki teslimatlı türev araçlarda Fiziki Teslimat Teminatı da alınır. Sürdürme Teminatı, bulunması gereken teminatın % 75 idir. Teminatın yeterliliği opsiyonun mevcut piyasa fiyatlarına göre günlük olarak takip edilir. Teminat, sürdürme teminatının altına düştüğü durumlarda müşterilere teminat tamamlama çağrısı yapılır ve başlangıç teminatı seviyesine çıkarılması ve fiziki teslimat teminatı (fiziki teslimatlı türev araçlarda) istenir, eğer yeterli teminat seviyesine gelmezse, opsiyon ters işlemle kapatılarak tasfiye edilir. Tanımlar Spekülasyon: İleride piyasada ortaya çıkabilecek fiyat dalgalanmalarından yararlanarak kazanç sağlamaktır. Örneğin, menkul kıymeti ucuz bir fiyattan alıp daha ileri bir tarihte, alış fiyatından daha yüksek fiyata satmak. Arbitraj: Piyasalar arasındaki fiyat farklarından faydalanarak kar elde etmek anlamına gelmektedir. Kaldıraç Etkisi: Sahip olunan anaparanın daha üstünde finansal işlemler gerçekleştirmenizi sağlayan bir mekanizmadır. Kaldıraçlı işlemler, kaldıraçsız işlemlere göre daha yüksek risk içermektedir. Ayrıca BİST tarafından hazırlanan VİOP Opsiyon Sözleşmeleri, Pay Opsiyon Sözleşmeleri ve Pay Endeks Opsiyon Sözleşmeleri tanıtımlarına Borsa İstanbul un sitesinden ulaşabilirsiniz. Opsiyon Sözleşmesi İşlem Esasları ve Opsiyon İşlemi Bilgilendirme Dokümanını ve eklerinin bir kopyasını teslim aldığımı, bunları okuyacağımı, anlamadığım bir husus olursa bu konuda Osmanlı Menkul Değerler A.Ş yetkili temsilcilerinden bilgi isteyeceğimi ve genel olarak opsiyon işlemlerini ve özel olarak ilgili opsiyon sözleşmesi kapsamında sahip olacağım hak ve yükümlülükleri ile karşı karşıya kalacağım riskleri tam anladıktan sonra opsiyon işlemi yapacağımı beyan ederim. MÜŞTERİ Ad Soyad İMZA 2/8 12
III. TÜREV ARAÇLARIN ALIM SATIMINA ARACILIK ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Taraflar 1. OSMANLI MENKUL DEĞERLER A.Ş. (Aşağıda kısaca Yatırım Kuruluşu olarak adlandırılacaktır.) Adres: Maslak, Büyükdere Caddesi, Nurol Plaza, B Blok No: 257 34398 Sarıyer / İstanbul 2. ( ) (Aşağıda kısaca Müşteri olarak adlandırılacaktır.) Adresi: Sermaye Piyasası Araçları Alım Satıma Aracılık Çerçeve Sözleşmesi/Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri ile Yan Hizmetler Çerçeve Sözleşmesi nde yazılı adrestir. Müşteri Bilgileri: Sermaye Piyasası Araçları Alım Satım ve Aracılık Çerçeve Sözleşmesi/ Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri ile Yan Hizmetler Çerçeve Sözleşmesi ndeki Müşteri Tanıma Formu nda yer almaktadır. Tanımlar İşbu Sözleşme tahtında ayrıca yer almayan fakat Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında yapılacak Opsiyon Sözleşmesi İşlem Esasları ve Opsiyon İşlemi Bilgilendirme Dokümanında yer alan tanımlamalar işbu Sözleşme bakımından da aynı tanımlara haiz olacaktır. 1. Türev Araçları; Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nda veya yetkili diğer borsalar ya da teşkilatlanmış piyasalar ile Tezgahüstü Piyasalarda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyon sözleşmelerini ve Sermaye Piyasası Kurulu nca kabul edilen diğer türev araçları, 2. Vadeli İşlem Sözleşmesi; Belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma veya satma yükümlülüğü veren Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nda veya yetkili diğer borsalar ya da teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören vadeli işlem sözleşmelerini, 3. Opsiyon Sözleşmesi; Opsiyonu alan tarafa belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma veya satma hakkı veren, satan tarafı ise yükümlü kılan; Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nda veya yetkili diğer borsalar ya da teşkilatlanmış piyasalarda işlem gören opsiyon sözleşmelerini, 4. Uzun Pozisyon; (a) Vadeli işlem sözleşmelerinde, sözleşmenin vadesi geldiğinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satın alma ya da nakdi uzlaşmayı sağlama hak ve yükümlülüğünü, 13
(b) Opsiyon sözleşmelerinde, i. Alım opsiyonunda, sözleşmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satın almak ya da nakdi uzlaşmada bulunma hakkını, ii. Satım opsiyonunda, sözleşmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyat ve belirtilen miktarda satmak ya da nakdi uzlaşmada bulunma hakkını. 5. Kısa Pozisyon; (a) Vadeli işlem sözleşmelerinde, sözleşmenin vadesi geldiğinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı sözleşmede belirtilen fiyattan ve belirtilen miktarda satma ya da nakdi uzlaşmayı sağlama hak ve yükümlüğünü, (b) Opsiyon sözleşmelerinde: i. Alım opsiyonunda, sözleşmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyat ve belirlenen miktarda satma ya da nakdi uzlaşmayı sağlama yükümlülüğünü, ii. Satım opsiyonunda, sözleşmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyat ve belirtilen miktarda satın alma ya da nakdi uzlaşmayı sağlama yükümlülüğünü, 6. Opsiyon Sözleşmesinde Alım (Call) Opsiyonu; Opsiyon Alıcısına, ödediği Opsiyon Primi karşılığında, dayanak varlığı alma hakkı veren ve Opsiyon Alıcısının hakkını kullanmak istemesi halinde Alım Opsiyonu Satıcısına Dayanak Varlığı satma veya nakdi uzlaşma yükümlülüğü getiren opsiyon sözleşmesini, 7. Opsiyon Sözleşmesinde Satım (Put) Opsiyonu; Opsiyon Alıcısına, ödediği Opsiyon Primi karşılığında, dayanak varlığı satma hakkı veren ve Opsiyon Alıcısının hakkını kullanmak istemesi halinde Satım Opsiyonu Satıcısına Dayanak Varlığı alma veya nakdi uzlaşma yükümlülüğü getiren opsiyon sözleşmesini, 8. Opsiyon Satıcısı; Opsiyon sözleşmesinde Kısa Pozisyon sahibi olan; aldığı Opsiyon Primi karşılığında Sözleşmenin vadesinde (Avrupa tipi opsiyonda) veya vadeye kadar olan süre içinde (Amerikan tipi opsiyonda) Dayanak Varlığı, sözleşmede belirtilen fiyat ve belirlenen miktarda satma (Alım/Call Opsiyonunda) veya alma (Satım/Put Opsiyonunda) ya da söz konusu işleme ilişkin nakdi uzlaşmayı sağlama yükümlülüğü altında olan tarafı, 9. Opsiyon Alıcısı; Opsiyon sözleşmesinde Uzun Pozisyon sahibi olan; Sözleşmenin vadesinde (Avrupa tipi opsiyonda) veya vadeye kadar olan süre içinde (Amerikan tipi opsiyonda) sözleşmeye konu teşkil eden varlığı, sözleşmede belirtilen fiyat ve belirlenen miktarda alma (Alım/Call Opsiyonunda) veya satma (Satım/Put Opsiyonunda) ya da söz konusu yükümlülüklere ilişkin nakdi uzlaşmadan faydalanma hakkına sahip olan tarafı, 10. Opsiyon Primi; Opsiyon Alıcısının, Dayanak Varlığı alma veya satma hakkına sahip olmak için Opsiyon Satıcısına ödemekle yükümlü olduğu primi, 11. Kullanım Fiyatı; Opsiyon sözleşmelerinde, sözleşmeye konu olan varlığın alım veya satım hakkının vade süresince veya vade sonunda kullanılabileceği fiyatı, 14
12. Günlük Uzlaşma Fiyatı; İlgili Borsa Kuralları ve Türev Araçları nda hesaplama şekli ve yöntemi belirtilen gün sonlarında hesapların güncelleştirilmesinde kullanılmak üzere Borsa tarafından belirlenen fiyatı, 13. Son Uzlaşma Fiyatı; İlgili Borsa Kuralları ve Türev Araçları nda hesaplama şekli ve yöntemi belitilen vade sonunda pozisyonların ifasında kullanılmak üzere Borsa tarafından belirlenen fiyatı, 14. Ters İşlem-Pozisyon Kapatma-Kapatma; Aynı sözleşmede, uzun pozisyon karşısında kısa pozisyon, kısa pozisyon karşısında uzun pozisyon alınarak pozisyonun tasfiyesini, 15. Alım Emri; Vadeli İşlem sözleşmelerinde Alım Emri, Müşteri nin veya Müşteri nin usulüne uygun olarak yetkilendirdiği vekil ya da temsilcilerinin, Yatırım Kuruluşu na, Vadeli İşlem Sözleşmelerinin satın alınması (uzun pozisyon alınması) için yazılı veya sözlü ya da telefon, teleks, telefaks veya elektronik iletişim araçlarını kullanarak yaptığı bildirimi, Opsiyon Sözleşmesinde Alım Emri, Müşteri nin veya Müşteri nin usulüne uygun olarak yetkilendirdiği vekil ya da temsilcilerinin, Yatırım Kuruluşu na, bir Dayanak Varlık üzerinde Alım (Call) veya Satım (Put) opsiyonunda Opsiyon Alıcısı (Uzun Pozisyon sahibi; yani ödediği Opsiyon Primi karşılığında alma veya satma hakkına sahip) olmak için yazılı veya sözlü ya da telefon, teleks, telefaks veya elektronik iletişim araçlarını kullanarak yaptığı bildirimi, 16. Satım Emri; Vadeli İşlem sözleşmelerinde Satım Emri, Müşteri nin veya Müşteri nin usulüne uygun olarak yetkilendirdiği vekil ya da temsilcilerinin, Yatırım Kuruluşu na, Vadeli İşlem Sözleşmelerinin satılması için (kısa pozisyon alınması) yazılı veya sözlü ya da telefon, teleks, telefaks veya diğer elektronik iletişim araçlarını kullanarak yaptığı bildirimi, Opsiyon Sözleşmesinde Satım Emri, Müşteri nin veya Müşteri nin usulüne uygun olarak yetkilendirdiği vekil ya da temsilcilerininyatırım Kuruluşu na, bir Dayanak Varlık üzerinde Alım (Call) veya Satım (Put) opsiyonunda Opsiyon Satıcısı (Kısa Pozisyon sahibi; yani aldığı Opsiyon Primi karşılığında alma veya satma yükümlülüğüne sahip) olmak için yazılı veya sözlü ya da telefon, teleks, telefaks veya elektronik iletişim araçlarını kullanarak yaptığı bildirimi, 17. Emir; Alım veya Satım Emri ni, 18. Kurtaj ve Tescil Ücreti; Türev Araçları alım veya satımlarından ötürü Borsa tarafından tahakkuk ettirilen ve Müşteri nin Yatırım Kuruluşu na ödemekle yükümlü olduğu her türlü ücreti, 19. Komisyon; Gerçekleştirilen her Türev Araçları alım ve satım emri nedeniyle Müşteri nin Yatırım Kuruluşu na ödemekle yükümlü olduğu komisyonu, 20. Borsa veya VİOP; Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) ve/veya işbu Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Sözleşmesi nin konusuna ilişkin işlemlerde yetkili diğer borsalar ya da teşkilatlanmış piyasaları, 15
21. Takas Merkezi; Takas Merkezi olarak belirlenen vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyon sözleşmelerinin takasını yapmakla görevlendirilen Takas ve Saklama Bankası A.Ş. yi veya başka bir kuruluşun Takas Merkezi olarak belirlenmesi durumunda bu kuruluşu, 22. İş Günü; Hafta sonu, resmi ve dini tatil günleri hariç olmak üzere bankaların Türkiye de açık olduğu günleri, 23. Türev Tebliği; 27.08.2001 tarih ve 24506 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Seri V, No.51 Aracı Kuruluşların Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliği ve değişmesi ya da ikame edilmesi halinde değişik hali ve/veya ikame eden tebliği, 24. Borsa Kuralları; 19.10.2014 tarih ve 29150 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Borsa İstanbul A.Ş. Borsacılık Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Yönetmeliği, Borsa nın 433 sayılı Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası İşleyiş Esasları (Çeşitli Genelgelerle değiştirilmiştir) ve 414 sayılı Pay Senedine Dayalı Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmelerinde Özsermaye Halleri Uyarlamalarına İlişkin Esaslar Genelgesi, Borsa nın ilgili diğer genelgeleri, Türev Tebliği ile bu genelge, yönetmelik ve tebliğlerde meydana gelecek değişiklikleri, İstanbul Takas ve Saklama Bankası Anonim Şirketi Merkezi Karşı Taraf Yönetmeliği, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. nin Borsa İstanbul A.Ş Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nda Yürüteceği Merkezi Karşı Taraf Hizmeti ve Bu Hizmete İlişkin Takas Esasları Yönergesi ve İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. nin Borsa İstanbul A.Ş Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası nda Yürüteceği Merkezi Karşı Taraf Hizmeti ve Bu Hizmete İlişkin Takas Esasları Prosedürü, Sermaye Piyasası Kurulu, Borsa ve Takas Merkezi tarafından yapılacak diğer düzenlemeler ile alınacak kararlar ve bunlarda yapılan değişiklikleri, 25. İnternet Sitesi; Yatırım Kuruluşu tarafından Müşteri ye bildirilecek olan ve bağlanılmak suretiyle Koşullu Özel Emir Sistemi nin Müşteri tarafından kullanılabilecek olduğu web tabanlı internet sitesini, 26. Koşullu Özel Emir Sistemi; Müşteri nin alım satım emirlerinin internet de dahil elektronik ortamlarda ilgili Borsa ya iletilmesini sağlayan veya Yatırım Kuruluşu nun uygun göreceği sermaye piyasası araçlarının alım satımına imkan veren, Müşteri nin bilgisayarına yüklenecek olan ve/ veya Yatırım Kuruluşu tarafından kullanıma tahsis edilen İnternet Sitesi vasıtası ile kullanılabilen uygulamaları içeren yazılım sistemini ifade eder. Sözleşmenin Konusu ve Kapsamı Müşteri nin Yatırım Kuruluşu aracılığıyla Borsa da gerçekleştireceği Türev Araçları nın (Vadeli İşlem Sözleşmesi ve Opsiyon Sözleşmesi) alım satım işlemlerinin yapılması ile Müşteri nin alım ve satımını yaptığı Vadeli İşlem Sözleşmeleri ve Opsiyon Sözleşmeleri nin, ilgili sözleşmelerin hükümlerine ve Borsa Kuralları na göre Yatırım Kuruluşu aracılığı ile ifa edilmesidir. İşbu Sözleşmede düzenlenmemiş olan hususlarda bu Sözleşmenin ayrılmaz bir parçası olan Sermaye Piyasası Araçları Alım Satıma Aracılık Çerçeve Sözleşmesi hükümleri uygulanır. Tarafların Sermaye Piyasası Araçları Alım Satıma Aracılık Çerçeve Sözleşmesi nde belirtilen adresi ve iletişim bilgileri bu Sözleşme için de geçerlidir. 16
HÜKÜMLER I. EMİRLERE İLİŞKİN HÜKÜMLER 1. Emirlerde Bulunması Gereken Hususlar Yatırım Kuruluşu Müşteri den Borsa da gerçekleştirmek üzere herhangi bir emir aldığında, bir emir formu düzenler. Emrin yazılı olarak alınması halinde emir formunda Müşteri nin imzası bulunur. Müşteri den telefon veya benzeri iletişim araçları ile veya sözlü olarak alınan emirler, alındıkları anda Müşteri imzası aranmaksızın yazılı hale getirilir. Müşteri Emirleri en az iki nüsha olarak düzenlenir ve bir nüshası emri veren Müşteri ye verilir. Müşteri nin verdiği emirlerde, en az aşağıdaki bilgilerin bulunması şarttır: - Sıra numarası, - Vadeli işlem sözleşmelerinde Kısa (satış) ya da Uzun (Alış) pozisyon olduğu, Opsiyon Sözleşmelerinde Opsiyon Alımı veya Opsiyon Satımı mı olduğu ve Alım (Call) veya Satım Opsiyonu mu olduğu, - Sözleşmenin tipi (vadeli işlem sözleşmesi veya opsiyon sözleşmesi olduğu), - Opsiyon Sözleşmelerinde Kullanım Fiyatı, - Ters işlem-pozisyon Kapatma (T) veya yeni bir pozisyon açmak (YP) istendiği, - Sözleşme adedi, - Sözleşmenin tanımı, - Fiyat ve emir türü, - Emrin geçerlilik süresi, - Emrin verildiği seans, - Hesap tipi (müşteri, global hesap vs.), - Müşteri hesap numarası, - Tarih ve zaman, - Müşteri nin adı, soyadı ya da unvanı ile imzası, - Emri alan aracı kuruluş görevlisinin adı, soyadı ve imzası, - İşlem yapılacak borsa, pazar ve takas kurumu, - İşlem yapılacak para birimi (Türk Lirası, ABD doları ve diğer). 2. Emirlerde Miktar Ve Fiyat Belirleme Şekilleri Müşteri, Yatırım Kuruluşu na verdiği emirlerde alım veya satım fiyatları ile miktarlarını kendisi belirleyebileceği gibi bu konularda Yatırım Kuruluşu nu serbest de bırakabilir. Emirlerde alım veya satım fiyatları Piyasa Fiyatlı, limitli ya da kapanış fiyatından olmak üzere üç türlü belirlenebilir. Müşteri nin Yatırım Kuruluşu na ulaştıracağı Emir ve her türlü talimatın açık ve tereddüte yer vermeyecek şekilde olması esastır. Emirlerde açıklık yoksa Müşteri nin Yatırım Kuruluşu nu serbest bıraktığı kabul edilir. 17
Emirlerde alım ve satım fiyatları aşağıdaki şekillerde belirlenebilir. i. Piyasa Fiyatlı Emir: Emir in girildiği anda ilgili sözleşmede, piyasada o an için mümkün olan en iyi fiyattan başlayarak alım veya satım yapılmasını öngören emirdir. ii. Limitli Emir: Alım veya satımın Müşteri tarafından belirlenmiş sabit bir fiyattan gerçekleştirilmesini öngören emirdir. Limitli alım emrinde, piyasa fiyatından veya piyasa fiyatının altındaki fiyattan; limitli satım emrinde ise piyasa fiyatından veya piyasa fiyatının üstündeki fiyattan işlem yapılabilir. iii. Kapanış Fiyatından Emir: Gün sonunda hesaplanan uzlaşma fiyatı üzerinden işlem gerçekleştirmek amacıyla kullanılan emir yöntemidir. Uzlaşma fiyatı hesaplandıktan sonra alış ve satış tarafında kapanış fiyatında bekleyen emirler eşleşir. Kapanış fiyatından verilmiş, eşleşmeyen emirler uzlaşma fiyatını karşılayan normal seans emirleri ile eşleşir. Borsa da verilebilecek emir türlerini ve fiyat belirleme yöntemlerini ilgili Borsa belirler. Müşteri, yukarıda belirtilen Emir türlerinin ve yöntemlerinin uygulanmasının ilgili Borsa Kuralları na göre farklılık gösterebileceğini, işlemlerinin, ilgili Borsa nın mevcut ve/veya ileride belirlenecek düzenlemelerinde öngörülen emir tür ve yöntemlerine uygun olarak gerçekleştirileceğini kabul eder. 3. Emirlerin İletilme Esasları Yatırım Kuruluşu yazıyla teyit edilmemiş olan telefaks, elektronik ortamdaki iletişim sistemleri (Internet, Intranet, vb.), telgraf, teleks, sözlü, telefon veya başkaca iletişim veya ulaştırma veya taşıma araçlarıyla yapılan bildirimleri veya verilen Emir i virman, havale ve diğer talimatları yerine getirmeye yetkilidir. Telefonla emir alınmasında Borsa Kuralları hükümlerine uyulur. Yatırım Kuruluşu Emirler in Borsa ya iletilmesi hususunda gerekli özeni gösterir. Ancak Yatırım Kuruluşu, kendisine atfedilemeyecek bir nedenle Emirler in kısmen veya tamamen gerçekleştirilmemesinden sorumlu değildir. Yatırım Kuruluşu na bir sorumluluğun yükletileceği durumlarda, Yatırım Kuruluşu ancak Müşteri nin doğrudan doğruya uğradığı fiili zararlardan sorumlu tutulabilir. Yatırım Kuruluşu, Müşteri lerin vereceği yazılı veya sözlü Emir i kısmen veya tamamen kabul etmeme ve yerine getirmeme hakkına sahiptir. Bu konudaki takdir hakkı tamamen Yatırım Kuruluşu na ait olup, Yatırım Kuruluşu bu nedenden dolayı hiçbir şekilde sorumlu tutulamayacak olmakla birlikte, söz konusu durumu gerekçe göstermek zorunluluğunda olmaksızın Müşteri lerine veya onların temsilcilerine Emir in alındığı anda yazılı ya da sözlü olarak bildirmek zorundadır. Müşteri nin Borsa Kuralları na aykırı davranması veya Borsa Kuralları ve bu Sözleşme uyarınca yatırması gereken teminatları süresi içinde yatırmaması durumunda, Yatırım Kuruluşu Müşteri nin riskin artmasına yol açacak şekilde pozisyon almaya yönelik yeni Emirleri ni kabul etmekle yükümlü değildir. Ayrıca, Müşteri nin, hesabına ilişkin teminat tamamlama yükümlülüğünü zamanında yerine getirmemesi nedeniyle temerrüt durumunun oluşması halinde Şirket, Müşteri ye ait açık pozisyonların tamamını veya gerekli gördüğü kısmını re sen kapatma yetkisine haizdir. Yatırım Kuruluşu, Müşteri nin Borsa veya kendisi tarafından belirlenen pozisyon limitlerinin aşılmasına yol açacak Emirleri ni kabul etmez. Borsa Yönetimi tarafından Müşteri nin emirlerinin Borsa üyeleri tarafından kabul edilmemesi kararı alınması ve bu kararın Borsa bülteninde yayımlanmasından sonra Yatırım Kuruluşu, Müşteri nin pozisyonunu veya riskini azaltacak Emirler dışındaki Emirleri ni kabul etmez. 18
4. Emirlerin Elektronik Ortamda İletimi Ve Internet Sitesi Üzerinden İşlem Yapılmasına İlişkin Kurallar 4.1 Yatırım Kuruluşu tarafından uygun görülmesi ve alt yapısının tesis edilmesi şartıyla, Müşteri işbu Sözleşme konusu işlemlerini internet aracılığı ile de yapabilecektir. Aşağıdaki madde hükümleri altında internet işlemleri için teknik ön şart olup, Sözleşme yi imzalayıp, kendisine şifre verilmesi talebinde bulunan Müşteri nin bunlara sahip olduğu kabul edilir. Teknik gereklerin olmaması veya eksik ya da yetersiz olması hallerinde internet işlemlerinden yararlanılamamasının sorumluluğu tamamen Müşteri ye ait olacaktır. 4.2 Müşteri tarafından talep edilmesi halinde Yatırım Kuruluşu tarafından Müşteri ye verilecek internet şifresi ve sair güvenlik adımları ile ilgili tüm bilgilerin saklanması sorumluluğu ve internet işlemlerinden yararlanma hakları münhasıran Müşteri ye ait olacaktır. Müşteri söz konusu yükümlülüğe uymaması nedeniyle doğabilecek her türlü zarar, ziyan ve kayıptan sorumluluğu olduğunu, bu nedenle Yatırım Kuruluşu na her ne nam altında olursa olsun herhangi bir itiraz ve talepte bulunmayacağını kabul, beyan ve taahhüt eder. 4.3 Müşteri şifrenin/şifrelerin gizli kalması için gerekli özeni göstereceğini, bunları üçüncü kişiler ile kesinlikle paylaşmayacağını, kullanımına izin vermeyeceğini, aksi takdirde, tüm sorumluluğun kendisinde olacağını, Yatırım Kuruluşu tarafından, gelişen teknolojiye uygun olarak internet işlemlerinin güvenliğinin arttırılması halinde, derhal arttırılan güvenlik önlemlerine uyacağını ve bunun için gerekli tüm işlemleri yerine getireceğini, aksi takdirde, Yatırım Kuruluşu tarafından zorunda olmamakla beraber, internet işlemlerinin durdurulabileceğini kabul, beyan ve taahhüt eder. Yatırım Kuruluşu tarafından Müşteri ye verilen şifre, parola vb. nin Müşteri tarafından kaybedildiğinin veya üçüncü kişilerin eline geçtiğinin Müşteri tarafından Yatırım Kuruluşu na yazılı olarak bildirilmesi halinde Yatırım Kuruluşu Müşteri hesabını süreli veya süresiz olarak bloke edebilecektir. Bu şifreler ile yapılan tüm işlemlerden, çalınmış veya bir şekilde kaybedilmiş veya unutulmuş olan şifreden Yatırım Kuruluşu doğrudan kendisine atfı kabil kusurları dışında sorumlu tutulamaz. 4.4 Yatırım Kuruluşu tarafından Müşteri ye internet hizmetlerinden faydalanabilmesi amacı ile verilen şifrenin muhafazası ve Müşteri nin yanlış kullanımından doğan her türlü risk tamamen Müşteri ye aittir. Müşteri, internet aracılığı ile yapabileceği işlemlere dair riskler hakkında Yatırım Kuruluşu tarafından bilgilendirildiğini, söz konusu risklere ilişkin olarak Yatırım Kuruluşu nun internet sitesinde yer alan bilgilendirmeleri okuduğunu, Yatırım Kuruluşu nun teknolojik imkanlar dahilinde tüm güvenlik önlemlerini almış olduğunu, şifre dışında da zaman zaman Yatırım Kuruluşu nun güvenlik tedbirleri geliştirip yürürlüğe koyabileceğini, bunları takip etme ve uygulama konusunda tüm sorumluluğun Müşteri ye ait olacağını kabul, beyan ve taahhüt eder. Yatırım Kuruluşu, Müşteri ye sunmuş olduğu internet hizmetinin altyapısını ve uygulamalarını, içeriğini ve şeklini dilediği zaman, dilediği şekilde değiştirmekte, daraltmakta veya genişletmekte, yeni ürünler ekleyip mevcut ürünlerden bir veya birkaçını sistemden çıkartmakta tamamen serbesttir. 4.5 Müşteri, internet aracılığı ile işlem yaparken, hizmetlerin verilmesi esnasında veya herhangi bir zamanda oluşabilecek arıza, kesinti vs. teknik sebepler ile bu hizmetin kesintiye uğramasından, keza donanım, yazılım veya internet sunucusundan kaynaklanan aksaklıklar sonucu üçüncü kişilerin kendisine ait bilgilere erişimi nedeniyle ve/veya internet üzerinden yapılacak işlemlerin yerine getirilmemiş veya eksik ya da eksik yerine getirilmiş olmasından Yatırım Kuruluşu nun doğrudan kendisine atfı kabil kusurları dışında herhangi bir sorumluluğu olmayacağını kabul, beyan ve taahhüt eder. 19
4.6 Müşteri, Yatırım Kuruluşu ile gerçekleştireceği işlemlerde Yatırım Kuruluşu na gitmeden ve işlemlerin daha süratle gerçekleşmesi için telefaks, elektronik iletişim sistemleri (Internet, Intranet v.b.) teleks veya telefon ile talimat vermeyi talep etmekte ve telefaks, elektronik iletişim sistemleri (Internet, Intranet v.b.), teleks veya telefon ile emir, talimat iletmesi ve işlem yapması ile ilgili olarak bu Sözleşme de yer alan hükümlere ek olarak aşağıdaki hususları kabul etmektedir. Müşteri, elektronik iletişim sistemleri (Internet, Intranet v.b.) ile işlem yapmak üzere Yatırım Kuruluşu ndan aldığı hesap numarası ve şifresini gizli tutmak ile yükümlüdür. Aksi takdirde, Müşteri hesap numarası ve şifresinin üçüncü kişiler tarafından kullanılması suretiyle gerçekleştirilen tüm işlemler Müşteri tarafından gerçekleştirilmiş sayılacak ve tüm sonuçları Müşteri ye ait olacaktır. Müşteri tarafından şifrenin üçüncü kişilerce öğrenildiği, çalındığı veya kullanıldığının Yatırım Kuruluşu na bildirilmesi üzerine Yatırım Kuruluşu mümkün olan en kısa sürede söz konusu şifrenin kullanılarak emir ve talimat verilmesini engelleyecek tedbirleri alır. Yatırım Kuruluşu nun telefaks, teleks, telefon veya elektronik iletişim sistemlerinin (Internet, Intranet v.b.) birinde arıza meydana gelmesi durumunda, Müşteri emir ve talimatlarını çalışan diğer alternatif sistemlerle veya yazılı olarak iletir. Müşteri, Yatırım Kuruluşu nun bu Sözleşme uyarınca yapacağı işlem teyidi, işlem sonuç formu, hesap durumu ve diğer her türlü bildirimlerinin elektronik iletişim sistemleri ile gönderilmesini ve bu şekilde yapılan bildirimlerin geçerli olacağını beyan ve kabul eder. 5. Koşullu Özel Emir Sistemi 5.1 Koşullu Özel Emir Sisteminin Tesisi ve Destek Hizmetleri 5.1.1 Koşullu Özel Emir Sistemi, Yatırım Kuruluşu nun belirleyeceği usul ve yöntemlerde Müşteri nin bilgisayarına yüklenen yazılım ve/veya Yatırım Kuruluşu tarafından hazırlanarak kullanıma tahsis edilen ve Müşteri nin Yatırım Kuruluşu tarafından kendisine verilen kullanıcı kodu ve özel şifre ile bağlanabildiği İnternet Sitesi ile kullanılabilecektir. 5.1.2 Müşteri, herhangi bir itiraz hakkı olmaksızın, Koşullu Özel Emir Sistemi ile gerçekleştireceği işlemlerden doğan veya doğacak her türlü yükümlülükten ve Koşullu Özel Emir Sistemi ni kullanırken gerçekleştireceği her türlü eylemin sonucundan sorumludur. 5.1.3 Yatırım Kuruluşu, Koşullu Özel Emir Sistemi kurumu ve/veya kullanımı süresince kendi belirleyeceği kapsamda (kurulum, bakım, onarım, eğitim vb.) ve herhangi bir zorunluluğu bulunmaksızın destek hizmeti sağlayabilir. Destek hizmeti Yatırım Kuruluşu nun asli bir yükümlülüğü olmayıp, ücret karşılığında Müşteri ye sunabilecek olduğu ek bir hizmettir. Anılan hizmetin verilmesinin Müşteri tarafından talep edilmesi halinde, hizmet bedeli Müşteri ye ayrıca Yatırım Kuruluşu tarafından bildirilecektir. 5.2 Kullanıcı Kodu, Şifre, Pin Kodu, İnternet Sitesi 5.2.1 Yatırım Kuruluşu, Müşteri ye Yatırım Kuruluşu nun kendi takdiri ile belirleyeceği usul ve yöntemlerde Koşullu Özel Emir Sistemi ni kullanabileceği İnternet Sitesi ne giriş için gerekli kullanıcı kodunu ve şifreyi verecektir. 5.2.2 Müşteri, kullanıcı kodunun ve şifrenin gizliliğinin özenle sağlanması ve yetkisiz üçüncü kişilere verilmemesi ve/veya kullandırılmaması ile yükümlüdür. Müşteri bu Sözleşme çerçevesinde Yatırım Kuruluşu tarafından verilecek hizmetlerden yararlanma hakkının münhasıran kendisine ait olduğunu, 20
kendisine verilecek olan şifre veya şifrelerin gizli kalması için gerekli dikkat ve özeni göstereceğini, bu şifre veya şifreleri herhangi bir üçüncü şahsa açıklamayacağını ve herhangi bir üçüncü şahıs tarafından kullanıma izin vermeyeceğini, şifrenin/şifrelerin herhangi bir üçüncü şahıs tarafından kullanımının sonuçlarından tamamıyla kendisinin sorumlu olduğunu, Yatırım Kuruluşu tarafından kendisine verilen şifre veya şifreler ile yapılan her türlü işlemin kendisi tarafından yapılmış sayılacağını beyan ve kabul eder. Müşteri ayrıca söz konusu yükümlülüğe uymaması nedeniyle doğabilecek her türlü zarar, ziyan ve kayıptan sorumlu olduğunu, bu nedenle Yatırım Kuruluşu na her ne nam altında olursa olsun herhangi bir itiraz ve talepte bulunmayacağını kabul, beyan ve taahhüt eder. 5.2.3 Müşteri, şifreleri kullanmak suretiyle işlem yapan kişilerin kimliklerini araştırma yükümlülüğünün Yatırım Kuruluşu na ait olmadığını ve iş bu kendisine verilen şifrenin veya şifrelerin değiştirilmesine yönelik olmak üzere Yatırım Kuruluşu na yazılı olarak başvuruda bulunmadığı sürece bu şifrelerin kullanımı suretiyle yapılan işlemlerin kendisi için bağlayıcı olduğunu ve bu nedenle Yatırım Kuruluşu na her ne nam altında olursa olsun herhangi bir itiraz ve talepte bulunmayacağını kabul ve beyan eder. 5.2.4 Müşteri, Koşullu Özel Emir Sistemi aracılığı ile işlem yapacak kişinin kendisi olması halinde kimlik tespitine ilişkin belgeler veya vekâletname ile ilerlenecek olması halinde ilgili kişilerin kendisini temsile yetkili olduğunu gösteren belgeleri sunacağını, işlem yapan kişilerin veya temsil yetkilerinin değişmesi halinde Yatırım Kuruluşu na derhal yazılı olarak bildirimde bulunacağını, Yatırım Kuruluşu na derhal yazılı bildirimde bulunulmaması halinde doğabilecek tüm sorumluluğun kendisine ait olduğunu, Müşteriyi temsile yetkili kişi veya kişiler tarafından yapılan işlemlerin kayıtsız şartsız hukuken bağlayıcı olduğunu kabul, beyan ve taahhüt eder. 5.2.5 Müşteri tarafından Yatırım Kuruluşu na ibraz edilen ve yetkilendirme belgesinde belirtilmiş olan yetkilendirmelerin tam olarak ifade edilememesi, vekâletnamenin açık olmaması veya çelişkili ifadeler içermesi gibi sebeplerden ötürü Yatırım Kuruluşu nun ilgili temsilciye Koşullu Özel Emir Sistemi nde işlem yaptırmaması halinde Müşteri Yatırım Kuruluşu nun talep etmiş olduğu eksiklikleri giderecek ve vekâletname ve/veya muadili belge içeriğinde gerekli değişiklikleri gerçekleştirecektir. Bu sebepten ötürü Koşullu Özel Emir Sistemi ne bağlanılamamış olması veya sistem içerisinde arzu edilen işlemlerin gerçekleştirilmemiş olmasından ötürü Yatırım Kuruluşu nun kusuruna atfedilebilecek nedenler dışında hiçbir sorumluluğu olmayacağını Müşteri kabul, beyan ve taahhüt eder. 5.2.6 Müşteri nin Koşullu Özel Emir Sistemi nde internet üzerinden yaralanabilmesi için Yatırım Kuruluşu tarafından ilan edilen İnternet Sitesi adresini kullanması zorunludur. Yatırım Kuruluşu, ilan etmiş olduğu İnternet Sitesi adresini ve sunmuş olduğu internet hizmetinin altyapısını ve uygulamalarını, içeriğini ve şeklini dilediği zaman değiştirebilir. Müşteri, bu değişiklikler nedeniyle oluşacak zararlardan ve gecikmelerden Yatırım Kuruluşu nun sorumlu olmadığını, Yatırım Kuruluşu tarafından yapılan değişiklikleri kendisinin takip etmekle yükümlü olduğunu kabul ve beyan eder. 5.2.7 Müşteri Yatırım Kuruluşu nun şifre dışında da zaman zaman güvenlik tedbirleri geliştirip yürürlüğe koyabileceğini, Yatırım Kuruluşu nun sunacağı güvenlik tedbirlerini takip etme ve uygulama konusunda kendisinin sorumlu olduğunu kabul ve beyan eder. 5.3 Emirlere İlişkin Hükümler 5.3.1 Müşteri, Emirleri Koşullu Özel Emir Sistemi ile Borsa ya iletecektir. 5.3.2 Koşullu Özel Emir Sistemi aracılığı ile gerçekleştirilen işlemlerden doğan kar ve zarar tamamen Müşteri ye aittir. 21