ALGORİTMA VE PROGRAMLAMA (Bölüm 3)

ALGORİTMA VE PROGRAMLAMA (Bölüm 3) 1

C PROGRAMLAMA DİLİ C Nasıl Bir Programlama Dilidir? C orta düzey bir programlama dili olarak son derece esnek kullanımlı bir dildir. C, bir Assembly dili derleyicisinin sağladığı esneklik ve gücü sağlarken üst düzey bir programlama dilinin sağladığı kolay anlaşılabilirlik özelliğini de sunmaktadır 2

Başlarken C Dilinin Temel Özellikleri : C, oldukça fazla sayıda ifade ve denetim komutları bulunduran bir programlama dilidir. Ancak, dikkatli yazılmalıdır. Zira hatalı veya eksik bir işaret programımızı doğru çalıştırmayacaktır. 3

Başlarken Program Yazma, Derleme ve Çalıştırma: Önemli olan, önce basit bir programı yazıp derleyebilmek, çalıştırabilmek ve elde edilen sonuçları görebilmektir. Yazma, Derleme ve Çalıştırma kullandığımız ortama bağlı olmakla birlikte genellikle kolay bir şekilde yapılabilir. 4

Başlarken C dilinde yazılan programın uzantısı (.c) dir. C dilindeki program (derleyici, bağlayıcı ve Kütüphane fonksiyonları ile) önce (.obj), sonra (.exe) uzantılı olur Böylece (.exe) uzantısı dolayısıyla PC de yürütülebilir hale gelir. 5

Başlarken 6

Başlarken C de bulunan pek çok fonksiyonun kullanılabilmesi için bazı kütüphane başlık dosyalarının programa eklenmesi gerekir. Karışıklığı önlemek adına programlarımızda gösterilmeyecek olan bu dosyalardan en temel ve önemli olanı: #include <stdio.h> şeklindedir

Başlarken Bu başlık dosyasından başka ileri matematik işlemlerde kullanılan #include <math.h> Yine rastgele sayı üretmek, sıralama yapmak vb. işlemlerde kullanılan #include <stdlib.h> gibi farklı başlık dosyaları mevcuttur İhtiyaca göre bu ifadelerin main() öncesinde programın başına eklenmesi gerekir.

Başlarken IDE (Tümleşik Geliştirme Ortamı): Tümleşik Geliştirme Ortamları, Derleyicileri Bağlayıcıları tek bir ortam içinden kullanabilmeyi sağlarken Ayrıca Hata ayıklama (debug), Gözlem penceresi (watch) gibi bileşenlere sahiptirler. 9

Başlarken IDE lerde yazım işlemini kolaylaştıracak vurgulamalar, uyarılar ve yardım menüleri mevcuttur. Derleyici ve Bağlayıcı parametreleri menülerden ayarlanabilir. Her yazılım dilinin kendi IDE si mevcuttur 10

İlk Program: C de Programlamayı öğrenmeye başlarken sıkça kullanılan bir ifade olan Merhaba C yi ekrana yazdıran bir mini örnek programla başlayalım: main() { C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Başlarken printf( Merhaba C\n ) ; } Not: Daha evvel de belirtildiği gibi yukarıdaki printf() fonksiyonunun çalışabilmesi için main() den önce #include <stdio.h> kütüphane başlık dosyasının eklenmesi gerekir. Dersimizdeki örneklerde bu dosya eklenmeyecektir; ancak bilgisayarda derleme yapmadan önce programda kullanılan fonksiyonlara göre bu ve benzer dosya/dosyaların ilâve edilmesi şarttır. 11

Başlarken Bu programın Ekran Çıktısı; Merhaba C şeklinde olur. Not: main İngilizcede ana, asıl anlamındadır. printf() ekrana yazdırmak için kullanılan bir fonksiyondur. 12

Başlarken Her komuttan (fonksiyondan/deyimden) sonra ; işareti konulması şarttır. \n Merhaba C ifadesinden sonra satır atlatır. { ve } küme parantezleridir. main() fonksiyonu fonksiyonları/deyimleri bunların içine yazılır. 13

Başlarken Bir C programı boyutu ne olursa olsun bir ya da daha fazla fonksiyon denilen bloktan oluşur. C Dilinde olmazsa olmaz fonksiyon (blok) main() fonksiyonudur (bloğudur *). Program her zaman bu main() adlı fonksiyondan çalışmaya başlar. Not: Bundan sonra blok yerine fonksiyon ifadesi kullanılacaktır. 14

Başlarken Genelde fonksiyonun yanındaki parantez içinde parametreler (argümanlar) yer alır. Örn: printf( Merhaba C\n ) ; ifadesindeki Merhaba C\n gibi Not: main() fonksiyonunun herhangi bir parametresi olmadığından parantezi boştur. Parametre yoksa parantez içine void ifadesi de yazılabilir. 15

Başlarken Fonksiyonlar arasında haberleşme ve (varsa)değerlerin aktarımı parametreler (argümanlar) maharetiyle gerçekleşir. Fonksiyonlar adı yazılan yerde çağrılır(çalışır). (Varsa) elde edilen sonuçlar kendisini çağıran fonksiyona gönderilir. 16

printf() fonksiyonu printf() FONKSİYONU printf( Merhaba C \n ); satırı (deyimi) adı printf çağırır. olan bir fonksiyon Not :printf() ekrana bir bilginin yazılmasını sağlayan bir kütüphane fonksiyonudur ve standart C arşivinin (kütüphanesinin) bir parçasıdır. 17

printf() fonksiyonu printf() fonksiyonu asla otomatik olarak yeni bir satıra geçiş sağlamaz. Aşağıdaki program önceki örnekteki ile aynı çıktıyı verecektir : main() { } printf( Merhaba ) ; printf( C ) ; printf( \n ) ; 18

Benzer şekilde \n \t \b \ C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Bazı Kontrol Karakterleri satır atlattığı gibi tab için, geriye doğru silme (kürsörü bir karakter öne alma) işlemi için (Backspace), çift tırnağın kendisini yazdırmak için kullanılır. Bunlar görünmeyen kontrol karakterlerdir. Ekrandaki çıktıyı kontrol etmektedirler. 19

printf() fonksiyonu Mesaj ile birlikte bir değişkenin değerini ekrana yazdırmak için yine printf() fonksiyonu kullanılabilir. İlk örnek Merhaba C de olduğu gibi sadece mesaj ve değişkenin biçimi çift tırnak içine alınarak belirtilir. 20

printf() fonksiyonu printf() fonksiyonu ile hem mesaj hem de değişken değeri birlikte yazılabilir. Örnek: Ekranda sonuc adlı desimal bir değişken yazdırılacaktır. Bunun için önce sonuc= ifadesi, bu ifadenin hemen yanına bu değişkenin değeri yazılacaktır. Değişken değerinden sonra dir. eklenecektir. Gerekli printf() deyimini (komutunu) yazınız. 21

printf() fonksiyonu Cevap: printf( sonuc= %d dir.,sonuc); Not: Yukarıdaki printf() fonksiyonu ile sonuc adlı değişkenin değeri sonuc= ifadesinin yanına (%d nin yerine) yazılmakta sonra da dir. eklenmektedir. 22

printf() fonksiyonu Burada %d, değerin desimal olarak yazılacağını belirtir. Ekranda sonuc değişkeninin değeri komuttaki %d nin yerine yazılır. Bu durumda Ekran Çıktısı, (sonuc değeri 25 olsun) sonuc=25 dir. şeklinde olur. 23

printf() fonksiyonu Örnek: Daha önce hesaplanmış m değişkeni Sayi= ve n değişkeni Karekoku= ifadelerinden sonra ekrana yazdırılmak istenmektedir. m değişkeni desimal (tam sayı), n değişkeni ondalıklı (virgüllü) sayı olacaktır. Tek bir printf() ifadesini ve Ekran Çıktısını yazınız. Not: Ondalıklı sayı için %f kontrol karakteri kullanılır. 24

printf() fonksiyonu Cevap: printf( Sayi= %d Karekoku=%f,m,n); şeklinde olabilir. Ekran Çıktısı : ( m=5 ve n= 2.236076 değişken değerleri girildiği durumda) Sayi= 5 Karekoku= 2.236076 25

printf() fonksiyonu Yukarıda görüldüğü gibi %d, %f vb. gibi yazdırma kontrol karakterleri dışındaki çift tırnak içindeki karakterler çıkışta aynen yazılır. Parantezde kaç değişken varsa o kadar kontrol karakteri olmalıdır. (Örnekte: m ve n için %d ve %f ) Not : Eğer kesirli olan (n) değişkeni için kontrol karakteri olarak %f yazılmayıp %d şeklinde yazılsaydı 2.236076 sayısı yerine çıktıda sadece 2 (tam sayı kısmı) olarak görülecekti. 26

printf() fonksiyonu printf() komutu içinde yaygın olarak kullanılan bazı yazdırma kontrol karakterleri şöyledir: %c : tek karakter [ örn: M ] %d : desimal (tam sayı) [ örn: -326] %u : işaretsiz desimal [ örn: 476] (Sadece pozitif sayılar) %f : ondalık kayan nokta [ örn: 314.2857] %e : bilimsel (üslü) gösterim [ örn: 3.142857e+002] %x : heksadesimal [ örn: 3F ] %s : karakter katarı [ örn: ADRES ] 27

scanf() fonksiyonu scanf() FONKSİYONU: Klavyeden değer okumak için scanf() adlı yine bir standart kütüphane fonksiyonu kullanılabilir. Bu fonksiyonda da benzer kontrol karakterleri vardır ve okunacak değerin tipini belirler. printf() e benzer şekilde %d tam sayı, %f kesirli (virgüllü) sayı okunacağını ifade eder. 28

scanf() fonksiyonu Mesela iki scanf() fonksiyonu ile önce a değişkenine bir tam, sonra b değişkenine bir kesirli sayı okunacaksa; scanf ( %d, &a); scanf ( %f, &b); Not: Burada a veya b adlı değişkenlerin. yazılabilir hafızadaki değerleri (içeriği) anlamında başlarına & karakteri gelmektedir. 29

scanf() fonksiyonu Eğer X ve Y adlı iki desimal değişkeni aynı scanf() fonksiyonunda okumak istersek, aşağıdaki gibi iki farklı şekilde yazabiliriz. İki komut arasındaki fark ilk %d den sonraki virgüldür. (Kullanıcı tarafından klavyeden girilen sayılar 12 ve 567 olsun) scanf( %d,%d, &X, &Y); scanf( %d %d, &X, &Y); /* Sayılar arasına virgül konarak giriş yapılır. Yani klavyede 12,567 yazılır */ /* Sayılar arasına boşluk konarak giriş yapılır. Yani klavyede 12 567 yazılır */ 30

main() fonksiyonu Şimdiye kadar öğrendiklerimizi uygulamak için Örnek : main() fonksiyonu içinde iki tam sayıyı toplayıp ortalamasını alarak ekrana yazdıran bir C programı yazınız. 31

main() fonksiyonu main() { int a,b,top ; /* a ve b toplanacak tam sayilar, top ise toplam degiskeni */ float ort ; /* ortalama degiskeni ort ve tipi kesirli (virgüllü) */ printf( iki sayı giriniz: ) ; /* ekrana iki sayı giriniz: mesaji yaziliyor*/ scanf( %d,%d,&a,&b); /* a ve b tam sayı olarak klavyeden okuyacak */ top= a+b ; /* a ve b toplanip top degiskenine aktariliyor*/ ort = top/2.0 ; /* ortalama alinip ort degiskenine aktariliyor */ printf ( ortalama= %f dir.,ort) ; /* ort degeri yaziliyor */ } /* Bu karakterler arasına açıklama yazılabilir */ 32

main() fonksiyonu Ekran Girişi ve Çıktısı ise ( a= 5 ve b= 4 olduğu kabul edilsin, Giriş sayıların arasına virgül konarak kullanıcı tarafından klavyeden yapılıyor) iki sayı giriniz: 5,4 ( ortalama=4.500000 Not: Çıktıda Float tipi sonuç olduğundan noktadan sonra 6 basamak yazıldı.(12 basamak veren derleyiciler de vardır) 33

main() fonksiyonu Örnek: Tamsayı olarak verilen X ve Y nin farkını (X-Y) hesaplayıp SAYILARIN FARKI= fonk. yazınız. ifadesinden sonra yazdıran main() main() { /* Bu main fonksiyonu X ve Y nin farkini hesaplar*/ int X,Y,fark ; /* X, Y, fark tam sayi */ printf ( iki sayı giriniz: ) ; /* Ekrana iki sayı giriniz: mesaji yazilsin */ scanf ( %d,%d,&x,&y) ; /* X ve Y klavyeden okunacak */ fark= X-Y ; /* X ve Y cikarilip fark degiskenine aktariliyor*/ printf ( SAYILARIN FARKI= %d, fark) ; /* cikis yaziliyor */ } 34

main() fonksiyonu Ekran Girişi ve çıktısı olarak ( X=25 ve Y=13 olduğu kabul edilirse ) iki sayı giriniz: 25, 13 SAYILARIN FARKI= 12 35

main() fonksiyonu Örnek: Klavyeden girilen, kesirli sayı olan yarıçap (R) ile dairenin alanı ve çevresini hesaplayarak ekrana yazdıran bir main() fonk. yazınız. ( = 3.14 alınacaktır) 36

main() fonksiyonu main () { float R,S,C ; /* R: Yaricap S: Alan C: Cevre olsun*/ printf( Yaricapi Giriniz: ); /* Yaricapi Giriniz: yaz*/ scanf ( %f, &R); /* Yaricapi R degiskenine oku*/ S= 3.14 * R * R ; /* Alani hesapla*/ C = 2 * 3.14 * R ; printf ( Dairenin Alani= %f\n, S); printf ( Dairenin Cevresi= %f, C); } /* Bu ornek main fonk. Dairenin alani ve Cevresini hesaplar*/ /* Cevreyi hesapla*/ /* Alani ekrana yazdir*/ /* Cevreyi yazdir*/ 37

main() fonksiyonu Programın Ekran Girişi ve Çıktısı: (Dairenin Yarıçapı = 5.2 kullanıcı tarafından girilmiş olsun) Yarıcapi Giriniz: 5.2 Dairenin Alani= 84.905600 Dairenin Cevresi= 32.656000 38

main() fonksiyonu Örnek: Tabanı (a) ve yüksekliği (h) olup virgüllü sayı olarak verilen bir üçgenin alanını hesaplayıp yazdıran main() fonk. yazınız. main() { /* Bu main fonksiyonu ücgenin alanini hesaplar*/ float a,h,alan; /* a: taban, h: yukseklik ve alan olsun */ printf ( Taban ve yuksekligi giriniz: ) ; /* kenarlari girin mesaji */ scanf ( %f,%f,&a,&h); /* a ve h klavyeden okunacak */ alan = a*h/2.0; /* alan hesaplanip alan adli degiskene aktariliyor */ printf ( Ucgenin Alani= %f,alan) ; /* cikis yaziliyor */ } 39

main() fonksiyonu Ekran Girişi ve çıktısı: (Üçgende a=5.5 ve h=4.6 olarak klavyeden girildi ise ) Taban ve yuksekligi giriniz: 5.5, 4.6 Ucgenin Alani= 12.650000 dir. 40

SABİTLER: C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Sabitler Programın yürütülmesi sırasında değerleri değişmez. Sabitler genelde sayısal ve alfasayısal olurlar Sabitler üzerlerinde aritmetik işlem yapılarak değiştirilemezler Sayısal sabit örn : 3.45 Alfasayısal sabit örn: 34MYO Alfasayısal sabitler tırnak içerisinde verilir. Alfasayısal sabit tek karakter ise tek tırnak, birden fazla karakter ise çift tırnak içinde verilir.

Sabitler Sabit tanımlanırken program boyunca değişmeyeceğini belirtmek için sabit tipinin başına const ibaresi konulmalıdır. Meselâ: const int a= - 45; /* a adli ve degeri - 45 olan sabit (tam) sayi demektir, bu tanımdan sonra programda a yazılırsa (- 45) anlamına gelir */ const float b= 2.435298; /* b adli kesirli bir sabit sayi */ const char ch = A ; /* ch adli karsiligi A olan sabit karakter */

DEĞİŞKENLER: C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Değişkenler Değişkenler hafızada saklanan ve program boyunca değeri değişebilen simgesel isimlerdir. C'de temel olarak (sabitlere benzer) Sayısal ve Alfasayısal değişken türleri bulunmaktadır. Değişkenler içlerine uygun nesneler konan farklı tipte kutular olarak düşünülebilir. Her nesne her kutuya konamaz. Mesela ondalık bir sayı, (int) tipi kutuya konmaz. Konursa veri kayıpları oluşabilir.

Değişken tipleri uzunluklarına göre de değişir. En yaygın olanlar: int C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Değişkenler : Hafızada 2 bayt (16 bit) veya 4 bayt(32 bit) yer tutan tam sayı için kullanılır. (Derleyiciye göre farklı iki durum vardır!) short int : int tipinin yarısı uzunlukta 1 ya da 2 bayt sayı long int : int tipinin iki katı uzunlukta 4 ya da 8 bayt sayı float : Tek hassasiyetli kesirli sayı (virgülden sonra 6 basamak) double : Çift hassasiyetli kesirli sayı (virgülden sonra 12 basamak) char : Tek yada daha fazla karakter saklar. (Hafızada her karakter 1 bayt yer tutar)

Değişkenler Bazı değişken tanımlama örnekleri şöyle olabilir: int x=69,y,z; /* x in başlangıç degeri 69 olsun */ short int say; /* say adlı değişken 1 bayt (8 bit) */ long int sonuc; /* sonuc adlı değişken 4 bayt (32 bit) */ float pi; /* pi adlı kesirli bir değişken */ double e= 2.711828182845; /* e adlı çift hassasiyetli kesirli sayı değişkeni başlangıç değeri ile tanımlanmıştır */ char sehir[15] ; /* sehir adli 15 uzunluklu karakter */

Değişkenler tanımlanırken birden fazla olacak ise virgül ile ayrılmalıdırlar. Her ifade/deyim gibi değişken tanımının sonuna noktalı virgül konulması zorunludur. Değişkenlerin hafızada karşılıkları vardır. Bir Değişkenin hafızadaki karşılığı genellikle Tam sayı Kesirli sayı Karakter C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Değişkenler olabilir

Değişkenler Tam sayı değişkeni tanımlamak için Örn: int a,b,c ; /* 3 tam sayı değişken tanımlanıyor */ [ Burada a,b,c (78 457-189 -32 0 gibi ) değerler alabilir, ama kesirli sayı olmaz)]

Bu değişkenlere başlangıç değeri de verilebilir. Örnek olarak kısa bir main() fonksiyonunda a isimli bir tam sayı değişkeni tanımlayalım ve program içinde bu değişkene 10 başlangıç değeri verip a nin degeri= ifadesinden sonra çıktı olarak yazdırarak bir satır atlatalım: main() { C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Değişkenler } int a=10 ; printf ( a nin degeri= %d\n,a) ;

Değişkenler Kesirli (ondalıklı) sayı değişkeni tanımlamak için Mesela float f=12.345 ; /* Başlangic değeri verilmiş f adli ondalıklı değişken */ Float tipinde bir değişken aşağıdaki gibi değerler alabilir: 8.7 0.459-5.45E9 ( üslü sayıdır : -5,45.10 9 ) Bu sayıları bir int değişkenine eşitlersek sadece tam kısmını alırız. (8.7 yerine 8 alınır.)

Örnek olarak main() fonksiyonu içinde bir a değişkenine kesirli bir sayı değeri verelim ve bunu a nin degeri= ifadesinden sonra 2 basamak tam kısmı, 3 basamak kesirli kısmı olacak şekilde çıktı olarak yazalım. main () { C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Değişkenler } float a ; a= 18.909 ; printf ( a nin degeri= %2.3f,a) ; Ekran Çıktısı: a nin degeri= 18.909 olacaktır.

Tam sayı ve Float Değişken Tiplerinin Beraber Kullanımı Bir float değişkenine int tipi değişken eşitlenirse, C otomatikman bu değeri float tipine çevirir. Mesela main() { C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Değişkenler } float a ; int b=10 ; a=b ; printf ( a nin degeri= %f,a); Ekran Çıktısı a nin degeri=10.000000 şeklinde elde edilir.

Karakter Tanımlamak için Aşağıda Ch adlı bir karakter değişkeni tanımlanmıştır char Ch ; C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Değişkenler Değişken tanımlanırken de başlangıç değeri verilebilir char Ch= H /* Başlangıç değeri H olsun */ Karakter uzunluğu birden farklıysa değişken adının yanında bu değer de yazılır. char isim[28]; /* isim adlı uzunluğu 28 olan bir karakter değişkeni tanımladık */

Değişkenler Bu defa, a adlı bir karakter değişkenine klavyeden girilen bir harfi yerleştirerek bu değerin karakter tipinde a nin degeri= ifadesinden sonra yazdırıp bir satır atlamayı sağlayan programı main() içinde yazalım. main () { char a ; } printf ( Harfi Girin: ); scanf( %c, &a); printf ( a nin degeri= %c\n,a); Ekran Çıktısı: (Klavyeden z harfi girildiyse ) a nin degeri= z şeklinde elde edilir.

Bir başka tip tanımlaması da sayının işaretsiz olduğunu belirtir. Bunun için unsigned C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) İşaretsiz Değişkenler unsigned int sayi ; kelimesi kullanılır. Mesela; sayi adlı değişkenin tam sayı türünde olduğu, sadece pozitif sayı olacağı anlaşılır. Böylece çalışma alanı (int 16 bit kabul edilirse) sayı 0 ile 65535 aralığında olur. (2 16 = 65536 ; sıfır dahil!)

İşaretsiz Değişkenler unsigned int sayi ; /* sayi adlı sadece pozitif 16 bit*/ unsigned long sayi ; /* sayi adlı sadece pozitif 32 bit */ unsigned (işaretsiz) ifadesi olmasaydı çalışma aralığı -32768 0 +32767 olacaktı. Yani sayi işaretli olacak ve hem pozitif hem negatif değerler alabilecekti. NOT: Mikrodenetleyiciler dersindeki pozitif (+) ve negatif (-) değerler alabilen işaretli sayıları hatırlayınız.

Değişkenler Sık kullanılan Değişken Türlerini bir Tablo halinde Özet olarak tekrar verirsek

Fonksiyonlar C FONKSİYONLARI İyi tasarlanmış bir program, büyük bir programı parçalara (fonksiyonlara) böler. Fonksiyon belli bir işi yapan program parçasıdır. main() de bir fonksiyondur. Ancak daha önce belirtildiği gibi olmazsa olmazdır ve program her zaman buradan çalışmaya başlar.

Fonksiyonlar Fonksiyonlar değer (parametre) kullanarak ya da kullanmadan çalışırlar. Bir fonksiyon yazılıp hatalardan arındırıldıktan sonra başka programlarda da kullanılabilir. Kütüphane fonksiyonları da birer hazır fonksiyondur, daha önce yazılıp yerleştirilmişlerdir ve derleme sırasında kullanılırlar.

Fonksiyonlar Bir değer alıp işlem yapan ama kendisi bir değer vermeyen (üretmeyen) bir fonksiyon olarak printf("merhaba, Dunya"); örnek olarak verilebilir. Burada printf() fonksiyonuna, Merhaba, Dunya değer olarak girmekte ancak kendisi bir değer üretip başka fonksiyona göndermemektedir. printf() sadece ekrana çıktı yazmaktadır.

Fonksiyonlar Standart C de çok sayıda (farklı başlık dosyalarıyla kullanılan) hazır kütüphane fonksiyonları bulunmakla birlikte şimdilik birkaç örneği inceleyelim. Aşağıdaki örnek kütüphane fonksiyonu, büyük harfle yazılmış bir karakteri küçük harfe çevirmektedir.

tolower() Fonksiyonu Bu fonksiyona parantez içinde parametre olarak büyük harf girer ve küçük harf şeklinde bir değer üretir. Örnek: C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) tolower() Fonksiyonu main() fonk. içinde klavyeden girilenbüyük bir karakteri tolower() fonksiyonu kullanarak küçük karaktere dönüştürüp yazdıran bir main() fonksiyonu yazınız.

tolower() Fonksiyonu main() { char a,b; printf("bir buyuk harf girin:"); scanf("%c",&b); a=tolower(b); printf("%c nin Kucugu:%c",b,a); } Ekran Çıktısı: (K harfi girildiği kabul edilirse) K nin kucugu:k elde edilecektir. Not: Tersine küçük karakteri büyük karaktere dönüştürmek için benzer şekilde toupper() fonksiyonu kullanılabilir.

abs() Fonksiyonu abs() Fonksiyonu (Mutlak değer alır) Örnek: Klavyeden girilen bir Negatif sayının mutlak değerini main() içinde yazdırınız main() { int a,b; printf("bir negatif tam sayi Girin:"); scanf("%d",&a); b=abs(a); printf("%d sayisinin mutlak degeri:%d dir.",a,b); } Ekran Çıktısı (( -58 girilirse) ---58 sayisinin mutlak degeri:58 dir.

strcpy() Fonksiyonu strcpy() Fonksiyonu (Karakter katarını bir değişkene kopyalar) Örnek: 18 karakterli bir ifadeyi ch adlı değişkene aktardıktan sonra ekrana yazdıran programı main() fonksiyonu içinde yazınız main() { char ch[19]; strcpy(ch,"merhaba,nasilsiniz"); printf("%s\n",ch); } Ekran Çıktısı: MERHABA,NASILSINIZ

floor() Fonksiyonu floor() Fonksiyonu (Kesirli bir sayıyı bir alt tam sayıya yuvarlar) Örnek: Kesirli olarak klavyeden girilen sayıyı bir alt tam sayıya yuvarlayan main() fonksiyonunu yazınız. main() { float s; int a; scanf(" %f", &s); a=floor(s); printf("asagi Yuvarlanmıs Sayi:%d",a); }

Komut getchar() getche() getch() gets() putchar() puts() C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Formatsız Giriş ve Çıkış Komutları İşlem Klavyeden bir karakter okur ve ENTER e basılmasını bekler Klavyeden bir karakter okur ve ENTER e basılmaksızın karakteri değişkene aktarır. Karakter ekrana yazılır. Klavyeden bir karakter okur ve ENTER e basılmaksızın karakteri değişkene aktarır.karakter ekrana yazılmaz. Klavyeden girilen karakter katarını bir değişkene aktarır. Ekrana bir karakter yazar. Bir karakter katarını ekrana yazar.

Formatsız Giriş ve Çıkış Komutları Örnek: Girilen bir cümleyi bir karakter değişkenine aktardıktan sonra bir tuşa basılmasını bekleyen ve ekrana yazan bir main() fonk. yazın. main() { } char str[80]; printf("bir cumle yazin:"); gets(str); printf("bir tusa basin...\n"); puts(str); getch(); //Program bir tuşa basınca sonlanır

Formatsız Giriş ve Çıkış Komutları Örnek: Girilen bir karakteri bir değişkene aktardıktan sonra bir satır atlayıp ekrana yazan bir main() fonk. yazın. main() { } char ch; printf("bir harf yazin:"); ch=getchar(); printf("\n"); putchar(ch);

Fonksiyonlar Fonksiyonlar sadece main() ya da kütüphane fonksiyonlarından ibaret değildir. Genellikle pek çok işlem programcı tarafından yazılan çeşitli fonksiyonlarca yapılır Ve ürettiği değerler main() fonksiyonuna gönderilir.

Fonksiyonlar Mesela programcı tarafından ismi top() olan bir toplama fonksiyonu yazılarak toplama işlemini yapılabilir ve sonuc (toplam) main() fonksiyonuna gönderilebilir. Aşağıda bir fonksiyonun genel yapısı ve çeşitli örnekler incelenecektir.

Fonksiyonlar Genel olarak bir Fonksiyonun Yapısı: fonksiyontipi fonksiyonadi (arguman listesi ) argumanların tip bildirimi; { fonksiyona ait (yerel) değişkenlerin bildirimi.. fonksiyon içindeki deyimler ve diğer fonksiyonlar.. } 71

Fonksiyonlar Yazacağımız fonksiyona yaptığı işle ilgili bir ad verilir. topla(), carp(), ara(), gibi Bu ad C dilinde kullanılan anahtar kelimeler (return, printf, scanf vb) olamaz. fonksiyontipi ise fonksiyon görevini yaptıktan sonra çağrıldığı yere göndereceği sonucun (değerin) ne tip (tam sayı [int], kesirli sayı [float] vb.) olacağını belirtir. 72

Fonksiyonlar Örnek: Önce a ve b tam sayı değişkenlerini toplayan top() adlı bir toplama fonksiyonu yazalım. Not 1 : Sadece fonk. içinde kullanılan (yerel) toplam değişkeni g dir. Bu değer return g deyimi ile main() fonksiyonuna geri yollanacaktır. Not 2 : top(a,b) nın başında yer alan int bu geri gönderilen g değerinin tipini belirtir.)

Fonksiyonlar int top(a,b) /* top(a,b) fonksiyonunun main() e gondereceği toplamın tipi int */ int a,b ; /* top() a ait arguman degiskenleri tam sayı */ { } int g ; /* Sadece bu fonk. icinde tanimli g degiskeni tam sayı */ g=a+b ; /* Toplama islemi yapiliyor, toplam g ye */ return g; /* g degiskeni top() fonksiyonunu cagiran main() deki fonksiyona geri yollaniyor */ 74

Fonksiyonlar Yukarıdaki örnekte iki tam sayıyı toplayan bir top() fonksiyonu yazmıştık. Ancak bu fonksiyon tek başına yani main() fonksiyonu olmadan çalışamaz. Şimdi toplama yapan bu top() fonksiyonunu kullanacak bir main() fonk. yazalım. Bu main() de iki değişkenin ortalaması alınsın ve sonuç ortalama= ifadesinden sonra ekrana yazdırsın. Not: Bu main() fonksiyonunda toplanan değişkenlerin x ve y şeklinde farklı kullanılabildiğine dikkat edelim.

Fonksiyonlar main() { int x,y,z; /* her üc degisken tam sayi */ float ort; /* ort degiskeni kesirli sayi */ printf ( iki sayı giriniz: ) ; /* sayiların girilmesi mesaji */ scanf( %d, %d,&x,&y) ; /* sayilar klavyeden okunuyor */ z=top(x,y) ; /* top() fonksiyonu cagriliyor */ ort = z/2.0 ; /* ortalama hesaplaniyor */ printf ( ortalama= %f dir.,ort) ; /*ort degeri yazdiriliyor*/ } 76

Fonksiyonlar Ekran çıktısı (Örn: x=64 ve y=65 olarak girilsin.) 64,65 ortalama= 64.500000 şeklinde olur. NOT: main() deki toplama değişkenleri x ve y iken top() fonksiyonunda a ve b olduğuna dikkat edelim. main() deki x yerine top() fonksiyonunda a ; y yerine b nin karşılık gelmektedir.

Fonksiyonlar Örnek : main() tarafından çağrılan carp() adlı bir çarpma fonksiyonunu main() fonk. ile birlikte yazalım. Bu fonksiyonun değişkenleri a ve b ise artık parametreleriyle birlikte carp(a,b) olarak da fonksiyonu ifade edebiliriz. Programda main() içinde her carp() yazdığımızda bu çarpma fonksiyonu çalışır ve çarpma gerçekleşir carp() fonksiyonundaki return deyimi ile sonuç kendisini çağıran fonksiyona geri gider. 78

Önce main() fonksiyonu: main() { int x,y,z ; /* her üc degisken tam sayi */ printf ( iki sayı giriniz: ) ; /* sayiların girilmesi mesaji */ scanf( %d, %d,&x,&y) ; /* sayilar klavyeden okunuyor */ z=carp(x,y) ; /* carp() fonksiyonu cagriliyor */ printf ( carpim= %f dir., z) ; } C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Fonksiyonlar /* carpim= ifadesi ve z degeri ekrana yazdiriliyor.*/

Fonksiyonlar Şimdi main() tarafından çağrılan carp() Fonksiyonumuzu yazalım: adlı Çarpma int carp(a,b) { } /* carp() fonksiyonunun sonucunun tipi tam sayi (int), argumanları a ve b */ int a,b; /* a ve b, carp() fonk. argumanlari tam sayı */ int g; /* carpim da tam sayı olacak */ g= a*b; /* carpim yapılıyor, sonuç g değişkenine */ return g; /* bulunan g değeri çağrıldığında, çağıran fonksiyona geri gönderiliyor */ 80

Örnek : main() fonksiyonunu yazmadan değişkenleri a ve b olan bol() adlı bir bölme fonksiyonu yazınız. float bol(a,b) int a,b; sayı (float), a ve b değişkenleri tam sayı */ { float g; /* bölüm g kesirli sayı */ g= a/b; /* bölüm yapılıyor, sonuç g değişkenine */ return g; /* bulunan g değeri, bol() fonksiyonunun } C PROGRAMLAMA DİLİ (Devam) Fonksiyonlar /* bol() fonksiyonunun sonucunun tipi kesirli cagrildigi yere geri gönderiliyor */ 81

Operatörler OPERATÖRLER: Değişkenler ve sabitler üzerinde çeşitli işlemler yaparlar. 4 Grupta incelenebilirler : Aritmetik Operatörler Karşılaştırma Operatörleri Mantıksal Operatörler Bit seviyesinde işlem yapan Operatörler

+ - * / C PROGRAMLAMA DİLİ Aritmetik Operatörler (Devam) Aritmetik Operatörler: % -- ++ Toplama Çıkarma Çarpma Bölme Modulüs (kalan) Bir azaltma (tam sayı veya karakterlerde) Bir arttırma (tam sayı veya karakterlerde)

C PROGRAMLAMA DİLİ Aritmetik Operatörler (Devam) Temel Aritmetik Operatörleri, örneklerimizde zaten büyük oranda kullanmıştık.örnek olarak (-) yani çıkartma operatörünü hatırlamak için iki tam sayıyı çıkardıktan sonra ekrana yazan main() fonk. yazalım. main() { int a,b ; b= 3 ; a= 2-b ; printf ( a nin degeri= %d\n,a); } Ekran Çıktısı: a nin degeri= -1 elde edilir.

C PROGRAMLAMA DİLİ Aritmetik Operatörler (Devam) Yukarıdaki çıkarma işleminde a=2-3; ifadesinde (-) yerine (/) kullansaydık, yani çıkarma yerine bölme yapmak isteseydik, a=2/3; yazacaktık. Bu durumda Ekran Çıktısı: a nin degeri= 0 şeklinde olurdu! Bunun sebebi a değişkeninin int a,b ; ile tam sayı olarak tanımlanmasıdır. Bu yüzden ekranda, 0.666666 olan asıl neticenin tam kısmı olan 0 görülmektedir.

C PROGRAMLAMA DİLİ Aritmetik Operatörler (Devam) Modulüs Operatörü : Aritmetik Operatörlerden bir diğeri de modulüs işlemi için kullanılan % operatörüdür. Bölme işlemi sonrası kalanı gösteren bir operatördür. Mesela, aşağıda 5%2 işlemi ile 5 sayısı 2 ye bölünmekte ve kalan 1 olarak elde edilmektedir.

C PROGRAMLAMA DİLİ Aritmetik Operatörler (Devam) main() { int a; a= 5%2 ; printf ( a nin degeri= %d\n,a); } Ekran Çıktısı : a nin degeri= 1 elde edilir.

C PROGRAMLAMA DİLİ Aritmetik Operatörler (Devam) Arttırma Operatörü: Aritmetik Operatörlerden bir diğeri de ++ (bir arttırma ) operatörüdür. Mesela main() { int m=7, j=12 ; /* tam sayılar, Baslangic degerleri */ m ++ ; /* m=m+1, m değeri 1 artti */ ++ j ; /* j=j+1 üstteki deyimle ayni anlamda */ printf ( %d,%d,m,j) ; } Ekrana çıktı olarak 8,13 değerleri yazılır. Not: Benzer şekilde m-- veya --j ile bir eksiltme işlemi yapılabilir.

C PROGRAMLAMA DİLİ Aritmetik Operatörler (Devam) Aşağıdaki örnekte değişken aktarımı olduğundan dikkatli olunmalıdır. main() { int m=7, j=12,k,z ; k=m++ ; /* once m=m+1 sonra k=m anlamında */ z= ++j ; /* once z=j dir, sonra j=j+1 */ printf ( k=%d,z=%d,k,z) ; } Ekran Çıktısı olarak k=8 z=12 yazılır.

C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri Karşılaştırma Operatörleri: Sayı değerlerini ve karakterleri karşılaştırmak için kullanılırlar. Ancak karakter katarlarını karşılaştırmazlar. Bunlar; > büyük mü? >= büyük veya eşit mi? < küçük mü? <= küçük veya eşit mi? == eşit mi?! = farklı mı?

C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri (Devam) Bu operatörler Karşılaştırma ve Döngülerde şartın test edilmesi için kullanılırlar. 3 farklı yapıda incelenebilirler: 1) if yapısı 2) if-else yapısı 3) switch-case yapısı

C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri (Devam) 1) if yapısı : Bir veya birden fazla şartın gerçekleşmesine bağlı olarak bir komut ya da komutlar bloğunun çalışması sağlar. Şarta bağlı olarak tek bir komut çalışacaksa, komut if deyiminin altına (ya da sonra) yazılabilir. Eğer şart sağlandığında komutlar bloğunun çalışması isteniyorsa o zaman bu komutlar küme parantezine {} alınmalıdır

Örnek olarak aşağıdaki program parçasında ekrana MERHABA yazdırmak için m değişkeninin 30 dan büyük olması gerekir.. if (m > 30). C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri (Devam) printf( MERHABA ) ;

C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri (Devam) Parantez içine sadece değişken yazılırsa ve bu değişken sıfırdan farklıysa işlem yapılır. Örn;. if (k) printf( SIFIRDAN FARKLI ) ;. k değişkeni sıfırdan farklı ise ekrana SIFIRDAN FARKLI yazılacaktır.

C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri (Devam) Aşağıdaki örnekte girilen sayıların birincisi 41 den büyük ve ikincisi 51 den küçük ise ifadeyi çıktıya yazar ve satır atlar. main() { int t,k; printf ( iki sayi giriniz : ) ; scanf ( %d,%d, &t,&k) ; if ( t>41) if ( k < 51) printf ( Sayilar 42 ile 50 arasinda\n ) ; }

C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri (Devam) 2) if-else yapısı: if deyimine benzer şekilde if parantezi içinde verilen şart sağlanıyorsa (şart doğru ise) if den sonraki komut ya da komutlar çalışır. Eğer if parantezi içindeki şart sağlanmıyorsa (şart yanlış ise) else kelimesinden sonraki komut veya komutlar çalıştırılır. else den sonra şayet birden fazla komut çalıştırılmak isteniyorsa bu komutlar yine küme parantezine {} alınmalıdır.

C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri (Devam) Örnek : Program çalıştığında klavyeden bir karakter girilmesi istenecek bu karakterin küçük ya da büyük olduğu ekrana yazılacaktır. main() { char ch; printf( Bir harf giriniz : ); ch=getche(); printf( \n ); if ( A <=ch && ch<= Z ) printf( Buyuk harf girdiniz : ; else printf( Kucuk harf girdiniz : ; }

C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri (Devam) 3) switch-case Yapısı: Bu yapıda bir değişken ya da ifade birkaç ayrı değerle karşılaştırılır ve eşitlik durumuna göre program akışı değişir Yapısı: switch (değişken veya ifade) { case 1: Komut Komut break; case 2: Komut Komut break; case 3: Komut Komut break; }

C PROGRAMLAMA DİLİ Karşılaştırma Operatörleri (Devam) Örnek: Klavyeden girilen 1 veya 2 veya 3 sayılarına göre ekranda hangi sayının girildiğini yazdıran bir main() fonksiyonu yazınız. main() { int a; printf ( Bir sayi giriniz (1/2/3) : ) ; scanf ( %d, &a) ; switch(a) { case 1: printf( BIR sayisi girdiniz \n ); break; case 2: printf( IKI sayisi girdiniz \n ); break; case 3: printf( UC sayisi girdiniz \n ); break; } }

Mantıksal Operatörler: Yukardaki örnekteki gibi birden fazla şart varsa bunlar birleştirilip tek bir şart olarak yazılabilir. Böyle durumlarda mantıksal operatörler kullanılır. Bunlar: C PROGRAMLAMA DİLİ Mantıksal Operatörler && (VE işlemi için) (VEYA işlemi için)! (DEĞİL işlemi için)

Yukardaki örneği mantıksal operatör kullanarak tekrar yazalım; main() { } C PROGRAMLAMA DİLİ Mantıksal Operatörler (Devam) int t,k ; printf ( iki sayi giriniz : ) ; scanf ( %d,%d, &t,&k) ; if ( t>41 && k < 51 ) printf ( Sayilar 42 ile 50 arasinda\n ) ;

C PROGRAMLAMA DİLİ Mantıksal Operatörler (Devam) Aşağıdaki örnekte klavyeden girilen sayının tek ya da çift olduğu çıktıda yazılmaktadır: main() { int sayi,t ; printf ( sayiyi giriniz : ) ; scanf ( %d, &sayi) ; t= sayi % 2 ; if (t) printf ( Tek Sayi ) ; else printf ( Cift Sayi ) ; }

C PROGRAMLAMA DİLİ Bit Seviyesi Operatörleri Bit seviyesinde işlem yapan Operatörler Bir tam sayı ya da karakter değişkeninin bitleri üzerinde test, değiştirme ve öteleme gibi işlemleri yapan operatörlerdir. Bu suretle assembly dili seviyesinde çalışmak mümkün olur.

C PROGRAMLAMA DİLİ Bit Seviyesi Operatörleri (Devam) Bu operatörler 6 tanedir: & Bit seviyesinde VE işlemi Bit seviyesinde VEYA işlemi ^ Bit seviyesinde özel VEYA işlemi ~ 1 e tümleme << Sola Öteleme >> Sağa Öteleme

C PROGRAMLAMA DİLİ Bit Seviyesi Operatörleri (Devam) & operatörü istenen bit/bitleri sıfırlamak için kullanılabilir. Bunun için örnek olarak 0000 0110 ikili sayısı yani (06) sayısı ile bir a değişkeninin bit seviyesinde VE işlemine tabi tutulmasını ele alalım a değişkeninin önce desimal 12 (heksadesimal 0C) değerinde olduğu durum için

C PROGRAMLAMA DİLİ Bit Seviyesi Operatörleri (Devam) Önce a = d 12 = h 0C olsun. a = a & 6 ifadesi (komutu) yazılırsa a değişkeninin 1. ve 2. bitleri dışındakiler sıfırlanmış olur. Bu komuttan sonra a = 4 olur. Benzer şekilde diğer operatörlerle de belirtilen işlemler yapılabilir. Bit No 7 6 5 4 3 2 1 0 a değişkeni : (d 12 ) = h 0C 0 0 0 0 1 1 0 0 6 nın binary ifadesi 0 0 0 0 0 1 1 0 a & 6 nın değeri : (04) 0 0 0 0 0 1 0 0

C PROGRAMLAMA DİLİ Program Akışı Kontrol Deyimleri C Dilinde Program Akışı Kontrol Deyimleri oldukça güçlü olduğundan çoğu zaman GOTO türü bir deyim kullanma ihtiyacı olmaz. Bu deyimler 2 grupta incelenebilir: Karşılaştırma Deyimleri Döngü Deyimleri Not: 1. Grupta yer alan deyimler Karşılaştırma Operatörleri incelenirken kısmen incelenmiştir.

C PROGRAMLAMA DİLİ Program Akışı Kontrol Deyimleri (Devam) C Dilinde Program Akışı Kontrol Deyimleri oldukça güçlü olduğundan çoğu zaman GOTO türü bir deyim kullanma ihtiyacı olmaz. Akışı Kontrol Deyimleri 2 grupta incelenebilir: Karşılaştırma Deyimleri (Daha önce if deyimi ile kısmen incelenmişti) Döngü Deyimleri

C PROGRAMLAMA DİLİ Program Akışı Kontrol Deyimleri (Devam) Döngü Deyimleri: Bu tip deyimler kümenin (belli komutlar grubunun) belirli bir şart altında tekrarlanması amacıyla kullanılırlar. 3 tip Döngü deyimi vardır: 1. while 2. do while 3. for Not: 1 ve 3. grupta şart döngünün başında test edilir. 2. grupta döngünün başında sonunda test edilir.

C PROGRAMLAMA DİLİ Program Akışı Kontrol Deyimleri (Devam) 1. while : Şart olumlu olduğu sürece döngü tekrarlanır. Aşağıda sayac değişkeni 0.49 olarak ekranda yazılıyor. main() { int sayac=0; while(sayac<50) { printf( %d,sayac); sayac++; } }

C PROGRAMLAMA DİLİ Program Akışı Kontrol Deyimleri (Devam) 2. do.while: while deyiminden farklı olarak şart döngü sonunda tekrarlanır. Döngü enaz 1 kere tekrarlanır. Aşağıda girilen sayının karesi hesaplanarak yazdırılmaktadır. main() { } int sayi; do { printf( BIR SAYI GIRIN: ); scanf( %d,&sayi); printf( KARESI=%d\n,sayi*sayi); } while(sayi>0);

C PROGRAMLAMA DİLİ Program Akışı Kontrol Deyimleri (Devam) 3. for : Diğer döngü deyimleri gibi bir grup deyimi belli sayıda tekrarlamak için kullanılır. Şart önceden test edilir. Aşağıda 10 dan başlayarak 5 er arttırımla 50 ye kadar olan sayıların karesi hesaplanıp yazdırılıyor. main() { int a; for (a=10;a<=50;a=a+5) { printf( a nin karesi=%d\n,a*a); } printf( Dongu sona erdi!\n ); }

C PROGRAMLAMA DİLİ Faydalanılan Kaynaklar ALGORITHMS AND FLOWCHARTS, faraday.ee.emu.edu.tr/ web sitesi ALGORİTMA VE PROGRAMLAMA Ders Notları, Öğr. Gör. Dr. Umut Engin AYTEN C Programlama Dili Programlama 3, Kemal YARCI C Programlama Ders Notları, İnönü Üniversitesi, The C Programming Language, W Kernighan ve Dennis Ritchie den tercüme C Programlama Dili, Dr Rıfat ÇÖLKESEN, Papatya Yayınları Kolay C Programlama, Editör: Gürcan BANGER, Bilim Teknik Yayınevi C Programming Tutorial by Examples, Dr. Kalim Qureshi 113